Implantoprotetyka 2007, tom VIII, nr 3 (28) JENS MEIER S TO M ATO L O G I A K L I N I C Z NA A RT Y K U Ł S P O N S O RO WA N Y Deficyt kości? Co robić? Przegląd i ocena różnorodnych technik augmentacyjnych w oparciu o system implantologiczny BEGO-Semados® WSTĘP Wymagania estetyczne związane z leczeniem implantoprotetycznym zdecydowanie wzrosły w ostatnich latach. Przywrócenie odpowiedniego kształtu wyrostka zębodołowego to bardzo istotny element leczenia, który umożliwia prawidłowe pozycjonowanie implantu oraz przebieg girlandy dziąsłowej zblizony do naturalnego. W wielu przypadkach leczenia implantologicznego wymagana jest augumentacja kości aby móc osadzić implant o właściwej średnicy i optymalnym nachyleniu w stosunku do wyrostka zebodołowego co ma znaczenie przy dalszej rekonstrukcji implantoprotetycznej. Należy przy tym wzajemnie porównać i rozważyć różnorodne, zalecane metody leczenia ze względu na wskazania, praktyczne wykonanie, ewentualne zagrożenia i problemy. Należy także wziąć pod uwagę wykorzystanie kości autogennej albo użycie materiałów kościozastępczych i innych środków pomocniczych (np. błony zaporowej). Podstawę niniejszej pracy stanowi kliniczne doświadczenie ze wszystkimi wskazaniami i regularną obserwacją pacjentów przez okres 3 – 8 lat. W 60% wykonanych zabiegów implantacyjnych przeprowadzono augmentację, zaczynając od umieszczania wiórów kostnych a kończąc na transplantacji bloków kostnych i podnoszeniu dna zatoki. Niniejszy artykuł podzielony został na 3 części: część A 1. GTR/GBR (Guided Tissue Regeneration / Guided Bone Regeneration) z zastosowaniem lub bez użycia membran i innych różnych materiałów zastępczych 2. Bone Splitting 3. Bone Spreading/ Bone Condensing część B Onlay-grafting (pionowo i poziomo) Podnoszenie dna zatoki, zamknięte (SUMMERS) Podnoszenie dna zatoki, otwarte Kombinacja wielu możliwości część C 8. Implantacja natychmiastowa 9. Częściowa osteotomia - - - - - 4. 5. 6. 7. Dwa ostatnie podpunkty nie należą do ścisłej grupy odbudowy kości. Implantacja natychmiastowa jak i wczesna i odroczona implantacja służą służą do utrzymania pierwotnych wymiarów kości i są wykonywane w połączeniu z wcześniej wymienionymi technikami. Technikę osteotomową można wykorzysw w w. i m p l a n t o p r o t e t y k a . e u tać do uzyskania korzystniejszego kształtu łoża kostnego jak również do skorygowania pozycji już zintegrowanego implantu. W każdej części artykułu zostaną opisane podstawowe wymagania i ograniczenia oraz ewentualne alternatywy. Ze względu na fizjologię kości pojawiają się podstawowe uwarunkowania, które muszą być uwzględnione podczas planowania czasu trwania leczenia. Wszystkie przeszczepy kostne pobrane w ambulatoryjnej praktyce są nieunaczynione, odbudowa następuje więc poprzez resorpcje i zastępczą osteogenezę. W zależności od osteogenetycznego potencjału czas integracji wszczepu trwa 3-6 tygodni na każdy 1 mm kości. Remodelling kości wymaga funkcjonalnego obciążenia, ponieważ tylko wtedy można uniknąć zmian w strukturze wyrostka zębodołowego i kości okołoimplantowej oraz resorpcji materiałów transplantowanych. Jak dużo tkanki kostnej potrzebujemy aby osadzić implant BEGO-Semados®? Ogólnie znanym standardem jest takie umieszczenie implantu, aby warstwa kości o szerokości 1 mm przedsionkowo i 1 mm językowo otaczała załozony implant oraz minimalna odległość 3.0 mm od lokalizacji implantu do sąsiadujących implantów bądź 1.5 mm zachowanych zębów. A1:Techniki GTR/BGR Guided tissue regeneration lub guided bone regeneration to nazwy technik, które zostały rozwinięte w parodontologii i są teraz ogólnie znane. Przeniesienie tej metody do implantologii i jej użyteczność została opisana już w wielu publikacjach. Zastosowanie jej opiera się na zasadzie podokostnowego wprowadzenia kości własnej pacjenta lub materiału allopalstycznego w celu odbudowy zaplanowanej ilość kości. Do odbudowy kości stoją do dyspozycji następujące środki: – kość autologiczna, – alloplastyczne materiały syntetyczne, – materiały ksenogenne. Najlepszym rozwiązaniem jest kość własna pacjenta. minusem tej metody jest dodatkowy zabieg pobrania tkanki kostnej. Często podczas przygotowywania łoża pod implant udaje się zdobyć wystarczającą ilość wiórów kostnych. Należy jednak przy tym szczególnie uważać by nie doszło do kontaktu ze śliną – co dotyczy wszystkich materiałów kościotwórczych. Wskazania Niewystarczająca ilość bocznej tkanki kostnej z maksymalną grubością warstwy 3-4 mm, w pierwszej kolejności do małych braków kości w obszarze 1 do 2 zębów (implantów). Miejscowe wymagania Wyjściowa szerokość wyrostka zębodołowego: przynajmniej 3 mm, przy jednoczesnej implantacji: 4-5 mm. Nie należy 43 Implantoprotetyka 2007, tom VIII, nr 3 (28) - - - - - S TO M ATO L O G I A K L I N I C Z NA Widoczny zanik kości po utracie zęba. Wypełnianie wiórkami kostnymi w trakcie implantacji pomimo przedsionkowego braku kostnego. Schematyczne przedstawienie augmentacji bocznej z wykorzystaniem kości i materiałów kościozastępczych. Stan po przeprowadzonej augmentacji z wykorzystaniem kości autologicznej. przekraczać wartości 5 mm2 przy powierzchni implantu nie pokrytego kością. Na całej powierzchni podlegającej augmentacji nie mogą pojawiać się naprężenia. Dodatkowe środki / zagrożenia Zastosowanie membrany należy traktować fakultatywnie, ponieważ nienaruszony płat śluzówkowo-okostnowy zasadniczo wystarcza do zakrycia miejsca augumentacji w jamie ustnej. Okostna stwarza ponadto warunki do regeneracji kości od strony wspomnianego płata. Membrany mają zasadniczo istotne 2 wady: Możliwe komplikacje Obok trudności w gojeniu ran należy obawiać się przedwczesnego odsłonięcia membrany. Małą ekspozycję błony zaporowej można leczyć za pomocą regularnych zabiegów antyseptycznych. Rozległe odsłonięcie, nie pokrywające się włóknikiem, może doprowadzić do niepowodzenia zabiegu sterowanej regeneracji kości. W trakcie gojenia mogą pojawić się także zmiany kolorystyczne – szare zabarwienie wokół implantu – świadczące o niewystarczającej grubości i /lub nieodpowiedniej organizacji miejsca augmentacji. a) wydłużają dwukrotnie czas leczenia, ponieważ wstrzymują regenerację ze strony płata i następuje ona ze strony łoża kostnego. Korzystniejsza jest siatka tytanowa, poprzez którą regeneracja następuje również ze strony płata, z wykorzystaniem właściwości osteogennych okostnej. Ponadto dzięki stabilności siatki tytanowej zabezpieczony jest zaplanowany kształt wyrostka zębodołowego. Czas gojenia Przy zastosowaniu kości autologicznej: od 8-12 tygodni do momentu odsłonięcia implantu /procedura dwufazowa/. Przy zastosowaniu elementów alloplastycznych od 12 do 16 tygodni. Jeżeli zostaną wykorzystane membrany do przykrycia miejsca augmentacji, faza integracji nie powinna trwać dłużej niż 12 tygodni. b) należy liczyć się z kontaktem z bakteriami podczas ekspozycji membrany co może doprowadzić do infekcji obszaru augmentacji. A2: BONE SPLITTING Taka metoda wymaga dokładnego, starannego zamknięcia płatem śluzówkowo-okostnowym przeszczepu („submerged healing”). Należy zwrócić uwagę na to, aby przeszczep po wykonaniu augmentacji nie poruszał się pod wpływem sąsiadujących tkanek miękkich czy pod wpływem protezy. Rutynowe pooperacyjne podanie pacjentowi antybiotyków nie jest wymagane. Można ewentualnie zastosować krótkoczasową profilaktykę (one-shot). 44 Zasada Bone Splitting opiera się na zasadzie, rozszczepiania zbyt wąskiego ale odpowiednio wysokiego wyrostka zębodołowego szczęki. Uzyskuje się w ten spozób rozszerzenie kości, które umożliwia długotrwałe i pewne pokrycie implantów. Wskazania Poprzeczne rozszerzenie kości przy wystarczających wymiarach pionowych. Implantoprotetyka 2007, tom VIII, nr 3 (28) Odtworzony kontur wyrostka zębodołowego wraz z odsłoniętym implantem BEGOSemados® (8 tygodni po zabiegu). Zanik wyrostka zębodołowego po utracie zęba 11 po 1 roku. Sytuacja dziesięć miesięcy po umocowaniu gotowej korony na zębie 11. Implant BEGO-Semados® podczas symultanicznego Bone Splitting. Miejscowe wymagania Minimalna szerokość kości 5 mm z kością gąbczastą. Przedni odcinek żuchwy nadaje się do tej techniki tylko w sporadycznych przypadkach. Pewne miękkie przykrycie. Możliwe z symulowaną implantacją. Wymagane jest wystarczająco stabilne łoże kostne w części szczytowej aby osiągnąć wysoką stabilizację pierwotną wszczepu. kostnych w przypadku kości D3 i D4 czas leczenia wynosi minimum 12 tygodni. Komplikacje Jeżeli policzkowa część kości jest zbyt cienka lub niewystarczająco odbudowana, grozi zanik i odsłonięcie implantu od strony przedsionkowej (szare dziąsła). W najgorszym przypadku może dojść do martwicy oddzielających się blaszek kostnych i zaburzenia integracji kostnej, aż do utraty implantu włącznie. Zaburzenia gojenia poprzez infekcje przeszczepu kostnego lub materiału kościozastępczego występują stosunkowo rzadko. - - - - Dodatkowe środki / zagrożenia Podczas rozszerzania wyrostka zębodołowego powstającą szczelinę uzupełnia się kością autologiczną lub materiałem kościozastępczym i ewentualnie przykrywa membraną w przypadku wątpliwości co do grubości i szczelności przykrycia przez płat śluzówkowo-okostnowy. Rutynowe podanie antybiotyków po zabiegu nie jest konieczne. - S TO M ATO L O G I A K L I N I C Z NA Czas gojenia Do momentu odsłonięcia implantu w przypadku łoża kostnego wystarczy od 8 do 10 tygodni. Przy zastosowaniu materiałów alloplastycznych do wypełnienia braków w w w. i m p l a n t o p r o t e t y k a . e u A3: BONE CONDENSING Ta technika jest przeznaczona szczególnie do szczęki w odcinkach bocznych. Celem tej metody jest zwiększenie gęstości kości D3 czy D4 tak aby możliwe było uzyskanie pierwotnej stabilizacji wszczepu. Przy użyciu specjalnych instrumentów możliwe jest takie boczne rozpychanie kości aby bez użycia dodatkowych środków (np. gwintowników) stworzyć łoże kostne, w którym zostanie bezpośrednio umieszczony implant. Zastosowanie tej metody w przypadku twardych kości może doprowadzić do niekontrolowanych pęknięć policzkowej ściany kości (rzadziej można spotkać pęknięcia od strony podniebiennej.) W najmniej korzystnym przypadku w przypadku niekontrolowanego pęknięcia nie będzie możliwe osiągnięcie pierwotnej stabilizacji wszczepu. Wskazania Kość D3 i D4 przy wystarczającej szerokości i wysokości wyrostka zębodołowego. Miejscowe wymagania Minimalna szerokość szczytu wyrostka zębodołowego szczęki dla implantu BEGO-Semados® o średnicy 5,5 mm wynosi 8 mm. Nie należy stosować implantu krótszego niż 11mm jeżeli nie wykona się jednocześnie zabiegu podnoszenia dna zatoki szczękowej. Przy powyższych założeniach możliwe jest przeprowadzenie zarówno poddziąsłowego jak i otwartego gojenia. Zastosowanie membrany jak i podanie antybiotyków po zabiegu nie jest konieczne. 45 Implantoprotetyka S TO M ATO L O G I A K L I N I C Z NA Bone Condensing w obrębie zęba 14. Sytuacja bezpośrednio po implantacji i Bone Condensing w obrębie 14 i 15. Komplikacje Perforacje dna zatoki szczękowej lub (rzadziej) dna jamy nosowej przeważnie nie powodują powikłań.W wymienionych strukturach wszystkie ewentualne źródła zakażenia muszą być wcześniej wyleczone przed każdym leczeniem implantologicznym. Czas gojenia Należy wziąć pod uwagę pierwotną grubość kości – minimalny czas 10 tygodni. Zakończenie Trzy opisane metody są przy przestrzeganiu powyższych kryteriów pewnymi sposobami przygotowania łoża dla implantu. Można uwzględnić je także w planowaniu leczenia implantacyjnego. Nie stanowią jednak rozwiązania dla wszystkich problemów i muszą być zawsze stosowane z dużą rozwagą i uwzględnieniem wszystkich metod leczenia Opracowanie: lek.Tomasz Piętka, lek. Paweł Frączak, mgr tech.dent.Tomasz Musiał Adres do korespondecji: DENON DENTAL Sp. z o.o. ul. Kolejowa 49, 05-520 Konstancin-Jeziorna - - - - - Doświadczenie chirurgiczne, rutyna, przestrzeganie najważniejszych reguł leczenia i zasad dotyczących higieny są przy wszystkich metodach augmentacyjnych nieodzowne. 46 2007, tom VIII, nr 3 (28) - ZAPRASZAMY NA XVII SYMPOZJUM DO ZAKOPANEGO Zespół Szkoleniowy FUNDACJI PROTETYKA 31-155 Kraków; ul. Montelupich 4 Informacje i zgłoszenia przez internet: www.fp-edu.com.pl e-mail: [email protected] - - - - INFORMACJE I ZGŁOSZENIA Informacji telefonicznych udziela Sekretariat Komitetu Organizacyjnego: tel.: 012 424-54-42, 012 421-18-87 od poniedziałku do piątku w godzinach od 10.00 do 14.00