Jerzy Nowocień
advertisement
Nowocień Jerzy Warszawa 34 Wychowanie – Sport – Olimpizm Wychowanie, sport i olimpizm, to trzy pojęcia złączone integralnie wspólnym mianownikiem. Łączy je przede wszystkim fakt występowania w środowisku społecznym. Różne są ich źródła i okresy pojawiania się w życiu społecznym rozwijającego się człowieka. Współcześnie terminy te wyrażają określone zjawiska społeczne, symbolizują rozwój cywilizacji. Wychowanie, sport i olimpizm są dziś terminami powszechnie znanymi, dotyczą one, choć w różnym wymiarze każdego, człowieka niezależnie od wieku i statusu społecznego. Jednak z uwagi na oddziaływanie socjalizacyjne i edukacyjne bywają kojarzone szczególnie z dziećmi i młodzieżą. Wszystkie trzy pojęcia mieszczą się w kategoriach pedagogicznych. W obszarze socjalizacji i wychowania mogą one odegrać wysoce pozytywną rolę, wszak pamiętać należy, iż wszelkie procesy pedagogiczne nie zachodzą samorzutnie lecz wymagają odpowiedniego ukierunkowania i wsparcia. Między tymi zjawiskami zachodzą ścisłe związki i współzależności. Wychowanie jako najstarsze z omawianych zjawisk zawiera miejsce dla sportu mającego stanowić środek do realizacji celów wychowania. Olimpizm jako ideologia sportu może stanowić obfite źródło celów współczesnego wychowania. Odpowiednio sprzężone ze sobą; wychowanie, sport i olimpizm współcześnie coraz mocniej kojarzą się z edukacją. Współczesna edukacja pojmowana jako proces permanentnych działań, które nie mają granic wyznaczonych tradycyjnie przez szkoły bądź inne placówki oświatowo-wychowawcze ma na celu przygotować ucznia do samodzielnego kierowania swoją egzystencją w przyszłości. Głównym wyzwaniem dla edukacji początku XXI wieku jest globalizacja narodów-społeczeństw. Świat przyszłości stanowić będzie nowa jakość, którą będzie cechować trwałość i gęstość powiązań między narodami – społeczeństwami na wszelkich płaszczyznach życia. Dążenia w kierunku globalizacji życia wymagają spełnienia wielu warunków, ale przede wszystkim wymagają przebudowy świadomości ludzkiej, zmian sposobów myślenia, nie tylko jednostki, ale całych zbiorowości, narodów-społeczeństw. Dlatego właśnie wychowanie współczesne, wychodząc na przeciw potrzebom społecznym, kształtować będzie zmiany w świadomości społecznej i narodowej – państwowej w kierunku tworzenia świadomości międzynarodowej, europejskiej, aż do ogólnoświatowej. Edukacja jest procesem kształtującym zdolności do życia w różnych kulturach przy jednoczesnym zachowaniu tożsamości narodowej i narodowego dziedzictwa kulturowego. Niebagatelne możliwości urzeczywistnienia idei wychowania ludzi w humanizmie, wzajemnej tolerancji, w poczuciu tożsamości europejskiej posiada sport i olimpizm. Są one nie tylko nośnikiem wielorakich wartości ale także obfitym ich źródłem. Dowodzi to zasadności wspólnego traktowania wychowania, sportu i olimpizmu w edukacji i w życiu społecznym. Wychowanie Pojecie wychowania – podaje W.Pomykało (1993) – oznacza przede wszystkim intencjonalny proces przygotowywania młodego pokolenia do samodzielnego, dorosłego życia. Polega na organizowaniu celowych oddziaływań wychowawczych na rzecz rozwoju różnorodnych dyspozycji osobniczych, warunkujących skuteczne i zgodne z normami społecznymi postępowanie. W procesie wychowania realizuje się kształtowanie kompetencji wolicjonalno-emocjonalnych, które wyrażają się m.in. stosunkiem jednostki do otoczenia, aspiracjami, hołdowaniem określonym ideałom, wyborom moralnym oraz wyborom własnego systemu wartości. Wychowanie zmierza więc do osiągnięcia względnie trwałych skutków w rozwoju fizycznym, umysłowym, społecznym, kulturowym i duchowym jednostki ludzkiej. 1 Wychowanie jest procesem kształtowania cech i pozytywnych postaw przy jednoczesnym eliminowaniu negatywnych przejawów. Jest ono typową interakcją międzyosobniczą wytworzoną miedzy wychowankiem a wychowawcą. W interakcji tej decydujące znaczenie ma osobowość wychowawcy i jego umiejętności pedagogiczne. Wychowanie jest nieustannym procesem rozwojowym począwszy od wspierania wychowanka przez wychowawcę, przez środowisko społeczne, ku samodzielności, samoodpowiedzialności i samowystarczalności. Wychowawca tworzy wychowankowi warunki do rozwoju, towarzyszy mu w procesie odnajdywania samego siebie, czyli tworzenia własnej osobowości, wyboru systemu wartości, w konsekwencji przyswojenia rzeczywistości – świata. Wspieranie wychowawcy ma charakter twórczy, polega głównie na usuwaniu przeszkód przed właściwymi zachowaniami wychowanka, niekiedy ogranicza się ono do tworzenia przeszkód wobec zachowań nieprawidłowych. Wychowanie, obejmując oddziaływanie całokształtu specyficznych bodźców pedagogicznych i doświadczeń ogólnospołecznych zarówno indywidualnych, jak i grupowych, dąży do przeobrażeń osobowości człowieka. Do tak pojmowanych oddziaływań warunki szczególne stwarza sport. Jego wychowawcze funkcje dotyczą głównie różnorakich ról, które przyjmują uczniowie w trakcie sportowej aktywności. Osoby zaangażowane w sporcie szkolnym internalizują własne poglądy, postawy, normy, zachowania i społeczne role w środowisku społecznym, tym samym wpływają one na kształtowanie się więzi społecznych i kulturowych integrujących nie tylko środowisko sportowe, ale również całe środowisko szkolne oraz szerzej środowisko lokalne, miasta, gminy itd. Do każdej roli trzeba się przygotować, aby należycie ja odegrać. Przygotować się oznacza: poznać, nauczyć się, przeżyć, zastosować w życiu. Taki proces zachodzi głównie w szkole, w różnych przejawach jej życia. Grupy społeczne są podstawą socjalizacji są także ważnym ogniwem zaangażowania sportowego. To w nich rodzi się solidarność i odpowiedzialność przed grupą i za grupę, pojawiają się normy i oceny postępowania, w nich też kształtują się pierwsze umiejętności współpracy. W szkole następuje podział ról, a ich zróżnicowanie w znacznej mierze powoduje sport szkolny, choćby przez specjalizację sportową. W szkole również rozpoczyna się zjawisko przenoszenia ról społecznych na inne płaszczyzny życia społecznego. Znajduje to potwierdzenie choćby w ugruntowanych w praktyce pedagogicznej hasłach: „Dobry sportowiec - dobrym uczniem”, „Sportowe przykłady dobrego zachowania”, ,,Dziś dobry uczeń, jutro dobry działacz, menadżer”. W wychowaniu bardzo ważna rolę odgrywa osobisty przykład – wzór. Sport dostarcza takich wzorów, sportowcy olimpijczycy są dla młodych ludzi autorytetami. Sport Sport jest procesem obejmującym świadomą i dobrowolną aktywność fizyczną człowieka, zarówno spontaniczną, jak też zinstytucjonalizowaną, indywidualną i zespołową, podejmowaną w celu zaspokojenia naturalnej potrzeby ruchu, zabawy, a także sprawdzenia się, poznania możliwości własnego organizmu, porównania osiągnięć własnych z innymi przy zachowaniu określonych norm i przepisów regulujących przebieg walki sportowej i sposób dążenia do sukcesu sportowego, finansowego, patriotycznego; Wyraża się także w różnych formach działalności człowieka, służących doskonaleniu własnych cech fizycznych i umysłowych, podejmowanych dla zachowania zdrowia oraz rozwoju cech osobowości takich jak wytrwałość, silna wola, zdecydowanie, poczucie solidarności i koleżeństwo (J. Nowocień 2006, s. 920-921). Tak rozumiany sport jest w stanie wyzwolić w człowieku ogromną energię zdolną do pokonania własnych słabości i ułomności. Sport przez zdolność „otwierania się” na życie społeczne może przyczyniać się do propagowania poprawnych wzorców osobowych, eliminować złe nawyki, niehigieniczny tryb życia, inspirować do pozytywnych działań. 2 Sport – zdaniem M.Demela (1976) – jest zjawiskiem społecznym rozumianym dwojako: autotelicznie, jako samodzielna instytucja społeczna, rządząca się swoistymi prawami i stawiająca cel jednoznaczny - wynik sportowy; instrumentalnie, jako środek w procesie wychowania i ochrony zdrowia. W tym przypadku gra on rolę służebną, podporządkowaną programom głównym, tj. oświaty, ochrony zdrowia i wzbogacania zdrowia. Sport jest zjawiskiem społecznym, które istnieje w różnych formach przejawiania się. Jako złożony układ społeczny daje się poznać i badać z różnych punktów widzenia. Sport różnicuje się przez: a/ strukturę społeczną uprawiających go ludzi; b/ sposoby jego uprawiania; c/ oddziaływanie na publiczność; d/ organizację uczestników; e/ swoiste właściwości poszczególnych rodzajów dyscyplin sportowych. Uznając powyższe kryteria w analizie sportu jako realizowanej aktywności fizycznej, można umownie wyróżnić zasadnicze jego obszary. Mamy więc sport masowy, dziś określany mianem sportu dla wszystkich, jest on uprawiany w czasie wolnym, służy głównie celom regeneracyjnym, przyjemnościowym i rozwojowym. Potocznie bywa on określany także sportem rekreacyjnym lub wprost rekreacją. Najwyraźniej w życiu społecznym zaznacza się sport wyczynowy - wysoko kwalifikowany. Jego zadaniem jest stworzenie ludziom uzdolnionym ruchowo optymalnych warunków treningu dla uzyskania mistrzostwa w określonej dyscyplinie sportowej. W sporcie wyczynowym mamy do czynienia nie tylko z konfrontacją najlepszych sportowców – zawodników, ale jesteśmy również świadkami coraz ostrzejszej konfrontacji systemów szkoleniowych, metod treningowych, metod kształcenia i doskonalenia trenerów, a nawet widzimy wyścig w medycynie, farmakologii na rzecz sportu, na rzecz doprowadzenia do najwyższego wyniku – rekordu sportowego. Sport, mimo rozlicznych zawirowań, tudzież niebezpieczeństw, jakie może wnieść w życie człowieka, potrafi pobudzać aktywność jednostki, pozwala jej zrozumieć i żyć w wolności oraz podejmować śmiałe decyzje. Sport jako zjawisko społeczne i kulturowe podlega ogólnym prawom i zasadom, które kierują rozwojem rzeczywistości społecznej. Czysty sport zawierający w sobie szlachetność współzawodnictwa, a nie brutalnej rywalizacji może swoimi wartościami oddziaływać pozytywnie nie tylko na rozwój i wychowanie młodego pokolenia, ale równie dobrze może stymulować stosunki między jednostkami ludzkimi, grupami społecznymi, a nawet narodami i państwami. Omawiając sport w aspekcie wychowania jest niezbędnie wymienić sport szkolny, czyli sport dzieci i młodzieży. Obejmuje on obowiązkowe dla uczniów ćwiczenia fizyczne, jest elementem wychowania fizycznego, a jednocześnie służy zaspokajaniu ambicji szkół w zdobywaniu wszelkich splendorów wyrażanych m.in. medalami, pucharami, dyplomami i punktami we współzawodnictwie między szkołami. Sport szkolny jest również wstępnym elementem procesu szkolenia sportowego na poziomie wysokiego wyczynu. Rosnąca rola sportu we współczesnym społeczeństwie wpływa na przenikanie wzorów osobowych sportowca do świadomości ludzi młodych - uczniów. Jednocześnie systematyczne obniżanie się wieku młodzieży rozpoczynającej wyczynowe uprawianie sportu spowodowało jego „wejście” do szkoły. Okazało się oczywiste, iż szkoła stała się naturalnym fundamentem całego systemu sportu wyczynowego. To właśnie szkoła rozbudza u dziecka zainteresowania sportem, w niej też kształtują się pierwsze umiejętności sportowe, w niej także ujawniają się talenty oraz nierzadko rozpoczyna się kariera wielu sportowców. Specyfika pracy sportowej z dziećmi i młodzieżą polega przede wszystkim na fakcie, iż podmiotem oddziaływania szkoleniowego jest niedojrzały ale ciągle rozwijający się organizm. Z powyższego faktu wynika pedagogiczny obowiązek dostosowania form, metod i środków dydaktycznych nade wszystko wymogów zdrowotnych do pełnego wielokierunkowego rozwoju osobowości wychowanka. O prawidłowym przebiegu procesu 3 szkolenia sportowego dzieci i młodzieży decyduje integralność programowa: dydaktyczna, wychowawcza, społeczna i środowiskowa. Sport dzieci i młodzieży oferowany jest w ramach organizacji społecznej jaką stanowi szkoła. Ma ona za zadanie stworzyć swoim wychowankom warunki do pełnego, wielostronnego rozwoju i przygotować ich tym samym do życia dorosłego. „Uczeń powinien mieć w szkole możliwości integralnego rozwoju wszystkich sfer swojej osobowości: rozwijać się fizycznie, kształcić zmysły, uczyć się kierowania emocjami, nabywać sprawności intelektualne, rozwijać moralnie, ćwiczyć wolę i rozwijać duchowo (Reforma…, 1998). Przetwarzając powyższe cele wychowania na formy konkretnych działań w procesie dydaktyczno-wychowawczym szkoły, nietuzinkową rolę odgrywać może wychowanie fizyczne i sport szkolny. Różnorakie formy sportu szkolnego oraz współzawodnictwa sportowego są znaczącym rozwinięciem treści programowych wychowania fizycznego. Działalność sportowa z młodzieżą w szkole posiada charakter ogólnorozwojowy, zdrowotny i wychowawczy. Jednocześnie staje się fundamentem pod przyszłe specjalistyczne kształcenie sportowe. Zajęcia sportowe na terenie szkoły są rozszerzoną formą realizacji celów i zadań wychowania fizycznego, a jednocześnie są procesem kształcenia nawyków ruchowych, wdrażaniem do uczestnictwa w kulturze fizycznej w życiu dorosłym. Kształcenie nawyków ruchowych, rozwój sprawności fizycznej (motoryki) ucznia wymaga całkowitej zgodności z prawami biologicznego i fizjologicznego rozwoju młodego organizmu. Przyjęta i uznana integralność procesu dydaktyczno-wychowawczego w polskim systemie edukacyjnym w naturalny sposób stawia wymóg podporządkowania działań sportowych ogólnym celom nauczania i wychowania. Sport szkolny utrwalił się w polskim systemie oświaty i wychowania jako ważne jego ogniwo. Sport szkolny jest efektem połączenia problematyki mieszczącej się w ogólnej teorii treningu sportowego ze znajomością i przestrzeganiem praw rządzących rozwojem osobniczym człowieka w jego dzieciństwie i w okresie młodzieżowym. Idee sportu ujęte w system norm i praw, realizowane w procesie dydaktyczno-wychowawczym szkoły, sprzyjają kształtowaniu postaw zaangażowanych, wytrwałych, stanowczych, odważnych i zdecydowanych. Stwierdzenia te pozwalają traktować sport – między innymi – również jako ważny środek socjalizacji i wychowania. Dla 90% dzieci i młodzieży uprawiającej sport jest on jednym ze środków rozwoju. Mimo zmieniających się na poszczególnych etapach szkolenia form uprawiania sportu, a także intensyfikacji wysiłku, mimo, iż tylko 10% młodzieży podejmującej aktywność sportową poza szkołą dorasta do wyczynowego uprawiania go, sport zawsze sprzyja wszechstronnemu rozwojowi jednostki oraz jej integracji z grupą rówieśniczą i środowiskiem. Dlatego to słusznie uznają Z. Żukowska i R. Żukowski (1995), iż sport powinien być wpisany w kategorię wartości akceptowanych, które należy pielęgnować i propagować. Wyniki badań sportu szkolnego wykazały dodatni jego wpływ na kształtowanie się postaw i zachowań uczniów zgodnych z przyjętymi normami społecznymi, potwierdzają to m.in. wysokie oceny szkolne dyscypliny i zachowania się uczniów-sportowców, w głównej mierze są one na poziomie wyróżniającym i wzorowym. Tak też dzieje się w klasach ze zwiększoną liczbą godzin wychowania fizycznego i sportu. W klasach sportowych ulega także wzmocnieniu, głównie przez rozszerzanie kontaktów interpersonalnych, struktura społeczna. Klasy te charakteryzują się mocną więzią jej członków, wyższym wskaźnikiem zwartości członkostwa zespołu oraz zmniejszaniem się liczby osób izolowanych. Wykładnikiem wewnątrzklasowych stosunków społecznych jest wzrastająca liczba par koleżeńskich złączonych nauką, sportem, wspólnymi zainteresowaniami oraz przyjaźnią. Korzystne opinie na temat wychowawczych funkcji sportu szkolnego wypowiadają także rodzice uczniów sportowców. Fakt, iż blisko 90% rodziców dobrowolnie interesuje się działalnością sportową dzieci, a także ich przekonanie, iż przez sport szkoła tworzy szansę osiągnięcia przez dzieci odpowiedniej pozycji w społeczeństwie, upoważnia do stwierdzenia, 4 że rodzice są zwolennikami kształcenia w systemie szkół sportowych. Uczestnictwo rodziców (asysta) w zawodach, w których startują ich dzieci, rozmowy o wynikach sportowych, przebywanie z dziećmi w różnych sytuacjach (np. zawody, trening, obozy, wyjazdy na zgrupowania) stwarzają szczególne możliwości zarówno socjalizacyjne, jak i wychowawcze. Sport dzieci i młodzieży jest trwałym elementem systemu edukacyjnego w naszym kraju. Obecnie rozwija się on trójtorowo. Po pierwsze w postaci Rządowego Programu „Sport Wszystkich Dzieci”. Po drugie jest kontynuowany i doskonalony program szkolenia młodzieży uzdolnionej sportowo przez rozwijanie sieci szkół sportowych i szkół mistrzostwa sportowego. Po trzecie, uczniowie uzdolnieni sportowo nie objęci szkoleniem w ramach szkół sportowych, mogą zaspokajać swoje sportowe potrzeby i ambicje w uczniowskich klubach sportowych. Przyjęty trójtorowy kierunek działań edukacyjnych z wykorzystaniem sportu dzieci i młodzieży jako środka socjalizacji i wychowania wydaje się być zasadny i stwarza szansę na skuteczność procesów dydaktyczno-wychowawczych w polskich szkołach. Jednocześnie trójtorowy rozwój sportu dzieci i młodzieży rodzi nadzieję na egalitarne warunki rozwoju wszystkich uczniów, niezależnie od poziomu ich sprawności fizycznej. Olimpizm Olimpizm współczesny (neolimpizm) stanowi zarys systemu wartości uformowany w olimpijski ideał obejmujący starożytną triadę: prawda, dobro, piękno. Funkcjonuje on nie tylko jako ideologia igrzysk olimpijskich i sportu ale stanowi wartość edukacyjną. Wartość ta wywiedziona jest wprost z analizy społecznej, w tym analizy systemu edukacyjnego, głównie francuskiego. Tak więc olimpizm – twierdził Coubertin (1996) – jest stanem ducha, który powstał z dwoistości kultur: kultu wysiłku i kultu harmonijności. W przekonaniach Coubertina olimpizm miał funkcjonować jako uniwersalny, humanistyczny, demokratyczny i międzynarodowy system służący do wychowania ludzi przez sport. Olimpizm miał być wykorzystywany instrumentalnie jako praktyczna szkoła intelektualnego, fizycznego i moralnego rozwoju i doskonalenia jednostki ludzkiej. Szkoła ta miałaby zapewnić edukację społeczeństwa kosmopolitycznego, przy poszanowaniu tożsamości narodów i zachowania ich odrębności kulturowych. Istotą olimpizmu jest propagowanie przyjaźni młodzieży całego świata, przyjaźń owa uwarunkowana jest rozwojem społecznym i pokojem. Coubertin (2001) tę ideę wyrażał dewizą, iż ważne jest spotkać się na igrzyskach i tam dzielnie walczyć, a nie zwyciężać tam zawsze i za wszelką cenę. Ideę olimpizmu P. de Coubertina wyrażają m.in. słowa: „W życiu ważny jest nie triumf, lecz walka; rzeczą istotną jest nie zwyciężać, lecz umieć toczyć rycerski bój. Rozpowszechniać tę regułę oznacza przygotowywać generacje ludzkie – dzielniejsze, silniejsze – a więc bardziej świadome i szlachetne. Oto idee przenikające nasze ugrupowanie, którymi będziemy się inspirować w naszym działaniu (dotyczy MKOl). Internacjonalizm, jakim go wyznajemy bazuje na szacunku dla ojczyzn, na szlachetnym współzawodnictwie przyśpieszającym rytm serc sportowców chłonących wzrokiem wznoszące się, w nagrodę za ich mozolny trud, barwy ojczystego kraju na zwycięski maszt” (cyt. za G.Młodzikowskim, 1987/88, s.49). Pojęcie olimpizmu weszło do oficjalnej nomenklatury olimpijskiej z chwilą wpisania go do konstytucji ruchu olimpijskiego, za jaką uznaje się Kartę Olimpijską. Definicja olimpizmu została zapisana w preambule Karty Olimpijskiej z 1991 roku, brzmi ona: „Olimpizm jest filozofią życia wyrażającą i łączącą w wyważoną całość wartości ciała, woli i umysłu. Łącząc sport z kulturą i wychowaniem, olimpizm dąży do stworzenia drogi życia opartej na radości znajdowanej w wysiłku, wychowawczej wartości dobrego przykładu i na szacunku wobec uniwersalnych i fundamentalnych zasad etycznych.” „Celem olimpizmu – zapisano w Karcie Olimpijskiej – jest włączenie sportu do służby w harmonijnym rozwoju człowieka i zachęcanie do budowy pokojowego społeczeństwa zainteresowanego zachowaniem ludzkiej godności.” Olimpizm ma też „przyczyniać się do 5 budowy lepszego, pokojowego świata z pomocą wychowania młodzieży przez sport uprawiany bez jakichkolwiek dyskryminacji, w duchu olimpijskim, który wymaga wzajemnego zrozumienia w połączeniu z duchem przyjaźni, solidarności i fair play.” Olimpizm jako orientacja humanistyczna jest szansą rozwoju nowego ładu i porządku w świecie. Wartość olimpizmu tkwi w tym, że jest on ukierunkowany na przyszłość. Jest otwarty dla wszystkich ras, narodów, kultur i światopoglądów. Jego najwyższym celem jest pokój i szczęście człowieka. Pokój, harmonijna współpraca narodów jest dziś naczelną wartością cywilizacyjną, jednak ta nie powstaje sama z siebie, należy ją wytworzyć i konsekwentnie pielęgnować. Szansę na pokojowe współistnienie rodzi olimpizm, dowodzi tego ponad stuletnia historia ruchu olimpijskiego. Pokój olimpijski, choć niekiedy nie bez przeszkód, trwa, min. dzięki spotkaniom młodzieży całego świata, a więc wszystkich kultur w czasie igrzysk olimpijskich. Igrzyska Olimpijskie XXIX Olimpiady w Pekinie potwierdziły tezę o sile olimpizmu i jego pokojowych podstawach. Warto dziś przypomnieć jak z różnych stron świata płynęły zachęty do bojkotu igrzysk z powodu gwałcenia praw człowieka w Tybecie przez władze CHRL. Parokrotnie zdarzyło się nawet zakłócenie spokojnego biegu sztafety z ogniem olimpijskim – świętym ogniem. Jednak te zdarzenia, usilne naciski na sportowców i reprezentacje krajów nie poskutkowały. Świat uszanował wieloletni wysiłek i żmudną prace wielu tysięcy sportowców przygotowujących się do igrzysk. Sport w tym momencie nie uległ polityce i politykom. Współczesny olimpizm – podkreśla K.Zuchora (2009, s. 241) - „…jest apelem do wszystkich, ażeby tworzyli i budowali współczesny świat sportu w taki sposób, jakby możliwe było życie uwolnione od egzystencjalnego lęku wobec wojny, jakby sprawiedliwość mogła być wymierzana wobec wszystkich podług tych samych miar, jakby wszyscy byli sobie równi, a drogi doskonalenia osoby ludzkiej wiodące ku prawdzie, dobru i pięknu mogły być oparte na pedagogice nadziei i pedagogice rozwoju przez radość. Zobowiązani moralnym autorytetem Coubertina i wiernością wobec olimpizmu, właśnie w tę stronę powinniśmy skierować nasze myśli i działania. Trenerzy – wychowawcy powinni odpowiedzieć na ten apel zobowiązani moralnym autorytetem Coubertina i wiernością wobec jego doktryny – Olimpizmu.” Na podstawie dotychczasowych studiów olimpizm można uznać jako koncepcję pedagogiczną. Wartości przypisywane przez Coubertina olimpizmowi sytuują go w kręgu wartości kultur nie tylko europejskich. Obejmuje on tradycje sportowe, sposoby życia oraz prawa rozwoju społecznej ludzkości. Olimpizm – twierdzi N.Nissiotis (1984) – określa ogólny charakter sportu jako środka edukacji pełnego człowieka i obywatela świata. Dlatego właśnie olimpizm i sport mają tak ważną rolę w procesie wychowania człowieka nie tylko do adaptacji i przetrwania, ale do kreatywnego życia w przyszłości. Współczesny olimpizm – podkreśla Loy (1984) – krzewi dwie podstawowe zasady humanizmu europejskiego: zasadę pokoju i fair play na gruncie sportu. Wychowuje w tym duchu szerokie rzesze dzieci i młodzieży, stara się docierać do całych społeczeństw oraz do wszystkich obszarów i dziedzin życia. Refleksje końcowe Relacje zachodzące między wychowaniem, sportem i olimpizmem wyznaczają liczne zjawiska pedagogiczne. Sport w wychowaniu może być traktowany jako cel. W tym przypadku rola wychowania sprowadza się do intencjonalnych działań nacelowanych na przygotowanie jednostki ludzkiej do uczestnictwa w sporcie, we wszelkich jego przejawach. Mamy wówczas odczynienia z wychowaniem do sportu. Zjawisko to daje się traktować jako system zarówno indywidualnych, jak i zbiorowych oddziaływań na osobowość wychowanka w celu tworzenia warunków do wyboru systemu wartości, poznawania i przeżywania norm funkcjonujących w sporcie i uznawanych za pożądane społecznie. Istotą wychowania do 6 sportu jest tworzenie warunków do rozwoju pozytywnych postaw stosownie do warunków uczestnictwa w sporcie, a więc zgodnie z normami uznawanymi w społeczeństwie. Rozwój pełnej osobowości uczestnika sportu odbywa się wówczas przez: zdobywanie wiedzy, kształtowanie umiejętności, nawyków i sprawności, potrzeb, uczuć i przekonań, zgodnie z wiekiem rozwojowym dziecka w duchu swobody i radości. Jeśli w procesie wychowania sport traktowany jest jako środek realizacji celów wychowawczych – mamy do czynienia z wychowaniem przez sport. Zjawisko to polega na wprowadzaniu młodego pokolenia w świat wartości, wzorów i norm kultury sportu. Ten zamierzony proces zajmuje dziś szczególne miejsce w systemie dydaktycznowychowawczym szkół. Dotyczy to zwłaszcza edukacji olimpijskiej, która obejmuje ogół procesów mających na celu zmienianie osobowości człowieka – wychowanka głównie za pomocą sportu i olimpizmu – odpowiednio do rozwoju jednostki i określonych w danym społeczeństwie ideałów i celów wychowania. Piśmiennictwo 1. Biliński B. (1990): Olimpizm Pierre de Coubertina. „Almanach” PKOl, PAOl. Spółka Wydawnicza Heliodor. Warszawa. 2. Coubertin P. (1966): Der Olympische Gedanke. Reden und Aufsätze. Schorndorf, Karl Hoffmann Verlag. 3. Coubertin P. (2001): Etiudy olimpijskie o nadziei i pięknie, prezentacja; T.Daszkiewicz, K.Zuchora. Spółka Wydawnicza Heliodor. Warszawa. 4. Demel M. (1976): Wychowanie fizyczne szkolne w świetle orientacji aksjologicznej. Krytyka i propozycje modelowe. W: Kultura fizyczna a społeczeństwo. Studia teoretyczno-metodologiczne, red. Z. Krawczyk. PWN, Warszawa. 5. Krawczyk Z. (1990): Dwa oblicza olimpizmu, ideologia i utopia. „Almanach. PKOl, PAOl. Warszawa. 6. Lenk H. (1986): Towards a Social Philosophy of the Olympic. Values Aims, Reality of Modern Olympics. Cornwall, NY. 7. Lipiec J. (red.)(1993): Sport, olimpizm, wartości. Wyd. Fall. Kraków. 8. Lipiec J. (1999): Filozofia Olimpizmu. PWS Sprint. Warszawa. 9. Loy J.W. (1984): The Agon Motiv in Modern Sport. Paper presented for Keynot Addresse’s. Olympic Scientific Congress. Eugene. Oregon, July 21 10. Lipoński W.(2000): Olimpizm dla każdego. AWF. Poznań. 11. Nissiotis N. (1984): Olympism and Today’s and Reality. International Olympic Academy. 12. Nowocień J. (2001): Sport i olimpizm w systemie dydaktyczno-wychowawczym współczesnej szkoły. AWF. Warszawa. 13. Nowocień J. (2004): Olimpizm. W: Encyklopedia pedagogiczna XXI wieku. Red. T. Pilch, tom III. Wyd. Akadem. „Żak” Warszawa 14. Nowocień J. (2006): Sport i wychowanie. W: Encyklopedia pedagogiczna XXI wieku. Red. T. Pilch, tom V. Wyd. Akadem. „Żak” Warszawa 15. Pawłucki A. (1994): Rozważania o wychowaniu. Wyd. Uczelniane w Gdańsku. 16. Pomykało W. (1993): Wychowanie (z punktu widzenia świeckiego). W: Encyklopedia Pedagogiczna, pod red. W.Pomykało, Fundacja Innowacja, Warszawa. 17. Reforma systemu edukacji (projekt) 1998, Warszawa. 18. Wołoszyn S. (1987): Sport a wychowanie. „Wychowanie Fizyczne i Sport”, 2, t. XXXI. 19. Wołoszyn S. (1989/90): Olimpizm a wychowanie. „Almanach”. PKOl i PAOl. Warszawa. 20. Zuchora K. (2009): Nauczyciel i wartości z filozofii kultury fizycznej i pedagogiki sportu, AWF, Sp. Wyd. Helidor. Warszawa. 7 21. Żukowska Z., Żukowski R. (1995): Szkolenie sportowe dzieci i młodzieży w świetle uwarunkowań socjo-pedagogicznych. W: Aktualne problemy sportu dzieci i młodzieży. Materiały Naukowe. Warszawa. 8
