KAZUS I
advertisement
KAZUS I Dnia 15 listopada 2004 roku w Mińsku Minister Spraw Zagranicznych Rzeczpospolitej Polskiej zawarł umowę polsko – białoruską, na mocy której Rzeczpospolita zobowiązała się do przekazania Białorusi „ziem rdzennie białoruskich, znajdujących się obecnie pod bezprawną okupacją Polaków”. Umowa przewidywała związywanie się nią w trybie złożonym, zawierała również tzw. klauzulę o zróżnicowanym przyjęciu. Prezydent Białorusi zatwierdził umowę, a następnie wystosował notę wzywającą Rzeczpospolitą Polską do jak najszybszego przystąpienia do wykonania umowy. 1. Jaki tryb będzie wymagany dla związania RP opisaną umową? 2. Czy RP może się powołać na art. 46 Konwencji Wiedeńskiej o Prawie Traktatów z 1969 roku w celu doprowadzenia do unieważnienia umowy? 3. Czy RP ma obowiązek ratyfikacji umowy? Ad 1. Ponieważ umowa dotyczy terytorium RP, a więc materii uregulowanej w ustawie, na podstawie art. 89.1.5) Konstytucji będzie wymagana ratyfikacja za uprzednią zgodą Parlamentu wyrażoną w ustawie. Ad 2. Nie, ponieważ umowa została zawarta przez MSZ, a ten, chociaż na gruncie polskiej konstytucji kompetencji do zawierania traktatu nie ma, to objęty jest domniemaniem kompetencji traktatowej z art. 7 Konwencji wiedeńskiej o prawie traktatów, więc naruszenie prawa wewnętrznego nie było oczywiste. Ad 3. Nie. Państwo międzynarodowej. nigdy nie ma obowiązku ratyfikacji umowy KAZUS II W dniu 31 marca 2000 roku Republika Kazachstanu zawarła umowę z Republiką Turkmenistanu o wieczystej przyjaźni, wzajemnym poparciu i uregulowaniu niektórych kwestii dobrego sąsiedztwa. Umowa dwustronna przewidywała m.in., że zarówno Republika Kazachstanu, jak i Republika Turkmenistanu umożliwią sąsiadującej z nimi Republice Uzbekistanu poławianie halibuta na swoich wyłącznych strefach ekonomicznych. Tą samą umową Kazachstan i Turkmenistan zobowiązywały również Republikę Azerbejdżanu do udostępnienia Uzbekistanowi pokładów ropy naftowej oraz instalacji wiertniczych znajdujących się na szelfie kontynentalnym Morza Kaspijskiego należącym do Azerbejdżanu, w celu zapewnienia Uzbekistanowi tzw. bezpieczeństwa energetycznego. 1. Czy postanowienia umowy międzynarodowej dotyczące państw nie będących stronami umowy są dopuszczalne w świetle obowiązującego prawa międzynarodowego? 2. Czy Uzbekistan i Azerbejdżan są związane postanowieniami umowy? 3. Jakie wymogi formalne muszą zostać spełnione, by umowa w części dotyczącej państw trzecich została wykonana? Ad 1. Są – pacta in favorem tertii Ad 2. Nie, państwa trzecie nie są związane postanowieniami umowy dopóki nie wyrażą na nie zgody. Ad 3. W przypadku Uzbekistanu zgody na dotyczącego postanowienia umowy można domniemywać zgody na prawo przewidziane dla niego w umowie (np. z faktu, że Uzbekistan zacznie z prawa korzystać). W przypadku Azerbejdżanu zgoda na obciążenie obowiązkiem musi zostać wyrażona na piśmie. KAZUS III W 1978 roku została zawarta umowa graniczna między Ugandą a Tanzanią stanowiąca, że granica między tymi dwoma państwami będzie linią łączącą wyznaczone punkty w terenie, których koordynaty ustalono, oraz poprowadzona zostanie linia poprzez Jezioro Wiktorii. Umowa ta została ratyfikowana zgodnie z przepisami konstytucji obu państw, a następnie wykonana w ten sposób, że wyznaczono granicę lądową wedle wytycznych zawartych w umowie, nie delimitowano jednak wód Jeziora Wiktorii. W 1981 roku została zawarta następna umowa, tym razem dotycząca wyłącznie delimitacji wód Jeziora Wiktorii. Umowa stanowiła, że granica między państwami będzie biegła środkiem akwenu. Umowę tę ratyfikowała Tanzania, natomiast Uganda, mimo jej podpisania, umowy nie ratyfikowała. W roku 1984 Uganda rozpoczęła budowę sztucznej wyspy w odległości 1500 m. od wybrzeży Jeziora należących do Tanzanii. Tanzania twierdziła, że Uganda wkroczyła na jej terytorium, co stanowi oczywiste pogwałcenie prawa międzynarodowego. Uganda dowodziła, że umowa, która została podpisana w 1981 jej nie wiąże. W sporze rozstrzyganym przez MTS Tanzania podnosiła, że jest normą prawa zwyczajowego prowadzenie granicy między państwami środkiem akwenu wodnego. 1. Czy Tanzania może domagać się ratyfikacji umowy przez Ugandę? 2. Czy Uganda może uchylać się od wyznaczenia granicy w sposób opisany w umowie, jeśli MTS stwierdzi, że Tanzania ma rację? 3. Czy Uganda może – powołując się na współczesne prawo międzynarodowe – uchylić się od stosowania powszechnej normy prawa zwyczajowego? Ad 1. Nie. Państwo nie ma obowiązku ratyfikacji traktatu. Ad 2. Nie, normy prawa zwyczajowego obowiązują niezależnie od norm traktatu, państwo może nie być związane traktatem, ale będzie miało obowiązek wykonania normy prawa zwyczajowego. Ad 3. Może, jeśli wykaże, że w momencie kształtowania się normy prawa zwyczajowego protestowało przeciwko jej powstaniu, tym samym zyskując status persistent objector. KAZUS IV W okresie od stycznia do maja 1993 roku Honduras i Belize negocjowały umowę o ułatwieniach w odprawie granicznej. W trakcie rokowań przedstawiciel Belize wyraził zamiar podpisania negocjowanego traktatu z zastrzeżeniem ratyfikacji. W uzgodnionej i parafowanej dnia 1 czerwca 1993 roku treści traktatu nie znalazło się jednak postanowienie, że zgoda państw na związanie się traktatem będzie wyrażona przez ratyfikację, ani żadne inne postanowienie dotyczące ratyfikacji. 30 czerwca 1993 roku oba państwa podpisały wynegocjowany traktat. W dniu 15 lipca 1993 roku Honduras pisemnie wezwał Belize do wykonywania traktatu, który według Hondurasu dwa tygodnie temu wszedł w życie. Belize odpowiedziało Hondurasowi, iż traktatu nie będzie jeszcze wykonywało, albowiem nie uzgodniono jakoby traktat miał być tymczasowo stosowany przed jego wejściem w życie, zaś wejście w życie traktatu jeszcze nie nastąpiło. 1. W jakim trybie Belize będzie związywało się tym traktatem? 2. Czy Honduras może domagać się wykonywania traktatu przed jego wejściem w życie? 3. Jakie zobowiązania ciążą na Belize przed ostatecznym związaniem się umową? Ad 1. Belize będzie się związywało traktatem w drodze ratyfikacji – ten zamiar ujawniono w czasie negocjacji – por. art. 14 ust. 1 pkt. D) Ad 2. Nie. Traktat może być wykonywany przed wejściem w życie tylko wtedy, gdy strony tak postanowią. Ad 3. Belize ma obowiązek powstrzymywania się od działań mogących udaremnić przedmiot i cel traktatu – por. art. 18. KAZUS V Uganda i Kenia, z zastrzeżeniem ratyfikacji, podpisały umowę o utworzeniu na terenach przygranicznych wspólnego parku narodowego wraz z rezerwatem nastawionym w szczególności na ochronę lamparta i rudej gerezy. Lampart w Ugandzie oraz ruda gereza w Kenii, w odpowiedniej liczbie, miały zostać przetransportowane z innych regionów tych państw na teren planowanego parku narodowego. Uganda, już po podpisaniu umowy przez oba państwa, ale jeszcze przed ratyfikowaniem przez Kenię, przetransportowała swoje lamparty. Kenia, natomiast w kilka dni po podpisaniu umowy notyfikowała Ugandzie, że z zamiaru utworzenia parku wraz z rezerwatem wycofuje się. Po upływie 10 dni od wspomnianej notyfikacji w Kenii, na terenach pierwotnie przeznaczonych na park i rezerwat, urządzono kilka ośrodków tresury i szkolenia agresywnych psów. Bliskie sąsiedztwo tych psów wyraźnie nie sprzyjało lampartom Ugandy. Uganda wystosowała więc notę do Kenii, domagając się likwidacji ośrodków szkolenia psów. Uganda argumentowała, że zgodnie z art. 18 konwencji wiedeńskiej o prawie traktatów z 1969 r. Kenia, w okresie po podpisaniu traktatu a przed jego ratyfikacją, ma obowiązek powstrzymania się od działań, które udaremniłyby przedmiot i cel traktatu. Utworzenie ośrodków szkoleniowych dla psów jest zaś postrzegane przez Ugandę jako takie właśnie zakazane działanie. 1. Czy Kenia ma obowiązek ratyfikowania traktatu? 2. Czy Kenia przed ratyfikowaniem traktatu może na terenach przeznaczonych pod park uruchomić ośrodki tresury dla psów? 3. Czy Uganda może powoływać się na naruszenie traktatu przez Kenię w celu wszczęcia procedury stwierdzenia wygaśnięcia traktatu? Ad 1. Nie. Państwo nigdy nie ma obowiązku ratyfikacji traktatu. Ad 2. Tak, dlatego że notyfikowała zamiar wycofania się z traktatu – por. art. 18 Prawa Traktatów. Ad 3. Nie, bowiem nie można wygasić czegoś, co nie powstało. KAZUS VI Dnia 17 lutego 1995 roku Meksyk i Kolumbia zawarły traktat o współpracy w dziedzinie kultury. Według postanowień tego traktatu, państwa zostały zobowiązane do wspólnego podejmowania szeregu przedsięwzięć oraz do wzajemnego informowania się o najważniejszych wydarzeniach i osiągnięciach w dziedzinie kultury na swoim kontynencie. Za zgodą obu państw działanie traktatu zostało zawieszone z dniem 17 lutego 1996 na czas nieokreślony. W okresie zawieszenia traktatu Kolumbia wystosowała do Ministra Spraw Zagranicznych Meksyku notę, w której, w oparciu o art. 72 Konwencji wiedeńskiej o prawie traktatów z 1969 r., domagała się, by Meksyk przekazywał informacje o najważniejszych wydarzeniach i osiągnięciach w dziedzinie kultury w Ameryce Północnej. Kolumbia twierdziła, że bez tego minimum dbałości o podtrzymywanie więzi kulturalnych nie będzie możliwe przywrócenie działania traktatu w przyszłości. Meksyk odpowiedział, że z wykonywania tego obowiązku jest zwolnione i nie widzi prawnych podstaw jego wykonywania. 1. Czy Meksyk ma rację? 2. Jakie obowiązki ciążą na stronach traktatu w okresie zawieszenia jego obowiązywania? Ad 1. Tak. W okresie zawieszenia traktatu państwo jest zwolnione z obowiązku wykonywania traktatu. Ad 2. Państwo ma jedynie obowiązek powstrzymywania się od działań mogących uniemożliwić przywrócenie traktatu – art. 72 KAZUS VII Argentyna, Chile, Urugwaj, Paragwaj i Brazylia związały się konwencją zobowiązującą do niestosowania w systemie prawa wewnętrznego każdego z nich kary śmierci. W chwili podpisywania niniejszej konwencji prawodawstwo żadnego z tych państw nie przewidywało kary śmierci. Niemniej jednak, po upływie dwóch lat od dnia wejścia w życie konwencji, w Chile rządy przejęła konserwatywna opozycja, która niezwłocznie doprowadziła do uchwalenia ustawy wprowadzającej karę śmierci jako karę zasadniczą. Od tego momentu sądy wielokrotnie wymierzyły karę śmierci, nie została ona jednak nigdy wykonana. Pozostałe państwa strony zarzuciły Chile, że działa wbrew postanowieniom wiążącej je konwencji. Chile powołało się na fakt, że kara śmierci w praktyce nie była nigdy wykonana, a sądy orzekają na podstawie obowiązującego prawa wewnętrznego. 1. Czy Chile ma rację? Ad 1. Nie. Państwo może naruszyć traktat nie tylko działaniem, ale i sprzecznym z traktatem ustawodawstwem krajowym. Kazus VIII Prezydent Rzeczpospolitej Polskiej wyjechał na tydzień na wczasy, zlecając szefowi Kancelarii, będącemu jednocześnie ministrem stanu odpowiedzialnym za stosunki międzynarodowe, załatwianie bieżących spraw w jego imieniu. Na tej podstawie ów szef kancelarii ratyfikował w imieniu prezydenta pięć umów międzynarodowych: umowę z Republiką Czeską o wymianie studentów weterynarii, Konwencję Rady Europy o swobodzie zatrudniania hydraulików, porozumienie WWF o przyjęciu wspólnych standardów klatek dla kanarków, umowę zawartą w ramach Grupy Wyszehradzkiej o wprowadzeniu ułatwień w osobowych przejazdach kolejowych, traktat dwustronny z Kolumbią o unikaniu podwójnego opodatkowania. Konwencja Rady Europy o swobodzie zatrudniania hydraulików została „ratyfikowana” za uprzednią zgodą Sejmu wyrażoną w ustawie. Po powrocie z wakacji prezydent, po przejrzeniu tych umów, będąc niezadowolony z postępowania szefa kancelarii, zdymisjonował go. Następnie notyfikował stronom Konwencji o swobodzie zatrudniania hydraulików oraz porozumienia o przyjęciu wspólnych standardów klatek dla kanarków, iż zgoda Polski na związanie się nimi jest nieważna. Państwa – Strony tych umów nie zareagowały. W stosunku do pozostałych umów prezydent nie zajął stanowiska, mówiąc jednak, że rezerwuje sobie czas do namysłu. W praktyce umowa z Republiką Czeską o wymianie studentów weterynarii i traktat z Kolumbią o unikaniu podwójnego opodatkowania zaczęły być wykonywane. Po upływie czterech lat prezydent wystosował kolejną notę, w której uznał za nieważną umowę z Czechami. W stosunku do umowy zawartej w ramach Grupy Wyszehradzkiej o wprowadzeniu ułatwień w osobowych przejazdach kolejowych, oraz traktatu dwustronnego z Kolumbią nadal nie zajął stanowiska. 1. Jaki jest status poszczególnych umów? Ad 1. Umowa Umowa Umowa Umowa Umowa o o o o o studentach – obowiązuje (bo wykonywana) hydraulikach – nie obowiązuje (bo notyfikowane) klatkach – nie obowiązuje (bo notyfikowane) kolejach - obowiązuje (bo minął czas na notyfikację) podatkach - obowiązuje (bo wykonywana) Kazus IX Rzeczpospolita Polska i Federacja Rosyjska zawarły umowę o delimitacji odcinka granicy pomiędzy Polską a Obwodem Kaliningradzkim na Mierzei Wiślanej. Po wejściu umowy w życie zauważono, iż poprzez błędne określenie współrzędnych geograficznych dwóch punktów granicznych granica „przesunęła się" o kilka kilometrów na niekorzyść Polski. Warszawa notyfikowała ten fakt Moskwie, proponując naniesienie stosownych poprawek. Federacja Rosyjska odmówiła, podnosząc, iż umowa już weszła w życie, więc dokonywanie poprawek nie jest możliwe, a nadto, iż przesunięcie granicy na pewnym, niewielkim przecież w stosunku do długości całej granicy, odcinku o kilka kilometrów jest sprawą mało istotną. W tej sytuacji Polska notyfikowała Rosji, iż uważa umowę za nieważną. W odpowiedzi na tę notę Rosja zgłosiła swój sprzeciw wobec uznania umowy za nieważną. 1. Czy istniej okoliczność unieważnienia umowy? 2. Czy umowa jest ważna? Ad 1. Tak. Błąd co do faktów – art. 48. Ad 2. Tak, dopóki nie zostanie zakończona procedura unieważnienia umowy, umowa jest ważna. Kazus X Turkmenistan i Kuba zawarły umowę o współpracy w dziedzinie medycyny. Po kilku latach jej stosowania doszło do istotnej zmiany okoliczności, w jakich była ona zawarta. Turkmenistan skarżąc się na zbytnią uciążliwość obowiązków, jakie dla niego narosły w związku z tą zmianą, notyfikował Kubie, iż jego zdaniem należy uznać umowę za wygasłą. Kuba przyznała, że rzeczywiście okoliczności uległy poważnej zmianie, ale jednak nie zasadniczej, i wskutek tego brak jest podstaw prawnych do uznania umowy za wygasłą. Niezadowolony z tej odpowiedzi Turkmenistan stwierdził, że okoliczności uległy zmianie na jego niekorzyść i dlatego jest władne oceniać, czy jest to dla niego zmiana zasadnicza czy też nie. Turkmenistan uznaje właśnie, iż zaszła zasadnicza zmiana okoliczności, dlatego uważa umowę za wygasłą i przestaje ją wykonywać. Kolejne protesty Kuby, w których domagała się dalszego wykonywania umowy, nie przyniosły skutku. Po upływie roku Kuba notyfikowała Turkmenistanowi, że uważa umowę za wygasłą wskutek jednostronnego naruszenia jej przez Turkmenistan, polegającego na nie przewidzianym umową jej odrzuceniu i że będzie domagać się odszkodowania. Turkmenistan nie zareagował. 1. Czy umowa nadal obowiązuje? Oceń postępowanie państw. Ad 1. Umowa nie obowiązuje na skutek podniesionego przez Kubę naruszenia traktatu przez Turkmenistan. Umowa nie straciła mocy w momencie powołania zasadniczej zmiany okoliczności przez Turkmenistan, bowiem Kuba złożyła protest i spór nie został zakończony – por. art. 65 Prawa Traktatów.
