Międzynarodowy Traktat o zasobach genetycznych roślin dla

Międzynarodowy Traktat o zasobach genetycznych roślin
dla wyżywienia i rolnictwa
Dorota Nowosielska
Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi
Konferencja „Nowe uregulowania prawne dotyczące zasobów
genetycznych w rolnictwie”
Instytut Zootechniki - Państwowy Instytut Badawczy
Balice, 22 października 2014
Plan Prezentacji
 Wstęp
 Podstawa prawna
 Cele Traktatu
 Instrumenty Traktatu
 Zakres Traktatu
 Zasady udostępniania –MLS/ SMTA
 Wnioski
• Żaden kraj nie jest samowystarczalny w
zakresie zasobów genetycznych roślin,
• Wszystkie kraje zależne są od różnorodności
genetycznej roślin pochodzących z innych
krajów i regionów,
• Współpraca międzynarodowa i otwarta
wymiana zasobów genetycznych są niezbędne
dla bezpieczeństwa żywnościowego.
pszenica
kukurydza
ryż
ziemniak
Podstawa prawna
Przyjęty na 31 sesji Konferencji FAO – 3 listopada 2001 r.
Ratyfikowany przez 132 kraje, w tym UE.
Polska
Dziennik Ustaw z dnia 6 września 2006 nr 159
- poz. 1128 publikacja Międzynarodowego Traktatu,
- poz. 1129 – Oświadczenie Rządowe w sprawie mocy
obowiązującej Międzynarodowego Traktatu.
Podaje się niniejszym do wiadomości, że dnia 15 października 2004 r.
Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej ratyfikował Międzynarodowy traktat,
który wszedł w życie w stosunku do Rzeczypospolitej Polskiej dnia 8 maja
2005 r.
Cele Traktatu
Ochrona i zrównoważone użytkowanie zasobów
genetycznych roślin dla wyżywienia i rolnictwa oraz
sprawiedliwy i równoprawny podział korzyści
wynikających z ich użytkowania,
- realizowane zgodnie z Konwencją o różnorodności
biologicznej, na rzecz zrównoważonego rolnictwa
i bezpieczeństwa żywnościowego.
Każda z Umawiających się Stron zapewnia zgodność
swojego prawa ze zobowiązaniami określonymi
w Traktacie.
Instrumenty Traktatu
 Wielostronny System dostępu i podziału korzyści
(MLS) zapewniający rolnikom, hodowcom i
naukowcom ułatwiony, swobodny dostęp do
materiałów genetycznych roślin, w oparciu o Standardową
Umowę Przekazania Materiału (SMTA) zawierającą zobowiązanie do
podziału korzyści,
 Strategia finansowania i Fundusz Podziału Korzyści gwarancja, że odbiorcy materiałów dzielą się
korzyściami uzyskanymi z ich wykorzystania z krajami,
z których te zasoby pochodziły (kr. rozwijające się).
MLS tworzą:
Instrumenty Traktatu
•Strony Traktatu (kolekcje narodowych banków genów)
•Naturalne i prawne osoby (kolekcje prywatne)
•Kolekcje Art. 15 (CGIAR)
Wielostronny System = Globalny Bank Genów (wirtualny)
MLS powinien zawierać wszystkie zasoby roślinne wymienione w Aneksie I
Traktatu, które są w domenie publicznej i pod kontrolą kraju - Strony Traktatu
Źródło: 2nd Sow 2010; Położenie geograficzne banków genów przechowywujących ponad10 000 obiektów
(narodowe i regionalne banki genów – niebieski ; banki genów CGIAR centrów beżowy; Svalbard zielony)
Zakres Traktatu
Traktat ułatwia dostęp do materiałów genetycznych
oraz informacji o nich w ramach MLS do celów:
- badawczych,
- hodowlanych
- edukacyjnych
w zakresie wyżywienia i rolnictwa,
na co użytkownicy muszą wyrazić zgodę pobierając
materiał.
Zakres Traktatu
Wielostronny System dostępu i podziału korzyści MLS
• Obejmuje
64 najważniejsze rodzaje bot. roślin
uprawnych,
• 80 procent żywności pochodzenia roślinnego
pula globalnych zasobów genetycznych,
• Umożliwia swobodny dostęp dla potencjalnych
użytkowników – krajów, które ratyfikowały Traktat.
Zakres Traktatu
Załącznik 1 Traktatu obejmuje 64 rodzaje bot. roślin
35 rodz. roślin uprawnych
• Zboża: pszenica, jęczmień,
żyto, pszenżyto, owies,
kukurydza, proso,
• ziemniaki,
• rośliny warzywne: marchew,
fasola, groch, groszek,
szparagi, rośliny kapustne,
buraki, słonecznik,
• sadownicze: jabłoń,
truskawka
29 rodz. roślin pastewnych
• motylkowate,
• trawy.
Zakres Traktatu
Ważne wyłączenia z aneksu 1:
• wiele warzyw- np. pomidory, cebula, ogórek, dynie,
• większość drzew i krzewów owocowych, winorośl,
oliwki,
• główne gatunki o znaczeniu przemysłowym, np. tytoń,
chmiel,
• trzcina cukrowa,
• soja,
• rośliny przyprawowe.
Mogą one zostać objęte Protokołem z Nagoi !
Zasady udostępniania
.
Odbiorcy materiałów genetycznych otrzymanych
z MLS zgadzają się na podział korzyści uzyskanych
w wyniku ich stosowania poprzez mechanizmy:
- finansowe i
- poza-finansowe - podziału korzyści ustanowione na
mocy Traktatu:
- udostępnianie do MLS informacji wynikających z badań i hodowli
poprzez Globalny system Informacji Zasobów Genetycznych opisany w
art.17 Traktatu,
- wymianę informacji, dostęp do technologii, partnerstwo w badaniach art.13.2 Traktatu
Zasady udostępniania
.
Rodzaje systemów płatności
 Normalny -
1,1% od sprzedaży brutto pomniejszony o 30% (tj. 0,77%),
 Alternatywny (Art. 6.11. sMTA) Hodowca płaci 0,5 % rocznych przychodów ze sprzedaży nasion odmian
danego rodzaju botanicznego, niezależnie, czy:
- zawierały one materiał pochodzący z MLS, czy nie,
- dostępność nowych produktów jest ograniczona czy nie,
Opcja na okres 10 lat – odnawialna potem na 5 lat
-Wybór opcji musi być zgłoszony do Organu Zarządzającego
Traktatu.
Zasady udostępniania
.
SMTA -Standardowa Umowa Transferu Materiału
jest umową cywilną między dostarczającym
a użytkownikiem, która określa zasady
i warunki, na których są przekazywane
roślinne zasoby genetyczne.
Zasady udostępniania
.
Zobowiązania dostawcy materiału (Art. 5 SMTA)
 Szybkie i bezpłatne udostępnienie materiału w ramach
MLS, pod warunkiem zawarcia SMTA,
 Udostępnianie wszystkich danych paszportowych oraz,



zgodnie z obowiązującymi przepisami prawa, wszelkich innych
towarzyszących, opisowych, niezastrzeżonych informacji,
Dostęp do zasobów w trakcie procesu hodowlanego jest w
gestii hodowcy,
Dostęp do zasobów chronionych prawem własności
intelektualnej musi być zgodny z umowami
międzynarodowymi oraz z przepisami krajowymi,
Dostawca musi okresowo informować Organ Zarządzający
Traktatu o zawartych SMTA.
Zasady udostępniania
.



Prawa odbiorcy materiału (Art. 6 SMTA)
może wykorzystać materiał do badań, hodowli
lub celów edukacyjnych (szkoleń),
może tworzyć nowe produkty z otrzymanego
materiału, wykorzystywać je i komercjalizować,
nie może używać materiałów do innych celów,
wykraczających poza wyżywienie i rolnictwo.
Zasady udostępniania
.
Zobowiązania odbiorcy materiału cd.
 Nie przejmuje praw własności intelektualnej do
materiału uzyskanego z MLS,
 Ma obowiązek udostępnianie do MLS (nie poufnych)
informacji będących wynikiem badań i prac
hodowlanych przeprowadzonych na tym materiale,
 Obowiązek wpłaty do MLS, jeżeli:
- sprzedaje nowy produkt (odmianę) i ogranicza jego
dostępność do dalszych badań lub hodowli,
 Jeśli dalsza dostępność nie jest ograniczona,
płatności są dobrowolne.
Zasady udostępniania
.
Metody akceptacji SMTA
SMTA pozwala na trzy rodzaje akceptacji:
 podpisanie umowy przez 2 strony (wersja papierowa),
 "Click-wrap" - akceptacja dla zamówień internetowych,
 akceptacja- "Shrink-wrap" (obecna praktyka) - kopia
SMTA jest w opakowaniu zaw. materiał i przyjęcie
materiału przez odbiorcę oznacza akceptację SMTA.
Zasady udostępniania
.
Trzecia strona SMTA - system wielostronny
 Zyski z transakcji powstałych zgodnie z SMTA
trafiają do Funduszu systemu wielostronnego, a nie
do poszczególnych dawców,
 Zyski są wykorzystywane są na projekty
dedykowane ochronie zasobów genowych,
wspierające dawców,
 SMTA daje FAO prawo egzekwowania praw trzeciej
strony poprzez:
- arbitraż
-rozwiązywanie problemów zgodności.
Praktyka – jak to działa?
•
.
W MLS ~ 1.1 mln obiektów
• CGIAR ~ 600,000 obiektów
• Europa ~ 332,000 obiektów - 30.2%
• Kanada ~ 100,000 obiektów
Informacje na temat materiałów dostępne na
stronie internetowej Traktatu, krajowych
stronach internetowych oraz Katalogu EURISCO.
Wciąż niskie wpływy do Funduszu z SMTA 
Praktyka – jak to działa?
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
16.
17.
Kraje które włączyły swoje zasoby genowe do MLS oraz
notyfikowały ten fakt:
Armenia
Austria
Belgium
Brazil
Canada
Cyprus
Czech Republic
Egypt
Estonia
Germany
Italy
Jordan
Kenya
Lebanon
Madagascar
Malawi
Morocco
18.
19.
20.
21.
22.
23.
24.
25.
26.
27.
28.
29.
30.
Namibia
Netherlands
Poland
Portugal
Romania
Rwanda
Senegal
Spain
Sudan
Sweden
Switzerland
United Kingdom
United Republic of Tanzania
Praktyka – jak to działa
Protokół z Nagoi
A Traktat
Protokół z Nagoi
Traktat
Dostęp
do wszystkich zasobów
genetycznych i tradycyjnej
wiedzy z wyłączeniem
Aneksu 1
Do 64 rodz. bot. – Aneks
1 Traktatu – wyżywienie i
rolnictwo
umowy
Bilateralne, PIC, MAT
SMTA/MLS
Podział korzyści
-zgodnie z warunkami w
MAT
-do kraju – dostawcy
materiału roślinnego
Zgodnie z SMTA
- Do Fundusz Podziału
Korzyści Traktatu
Zgodność -
legislacja krajowa, punkty
kontrolne, monitoring,
sankcje
Brak legislacji krajowej 
????
Koszty transakcyjne
wysokie
niskie
Obciążenia
administracyjne
Spodziewane - ogromne
znikome
Wnioski
• MLS znacząco obniża koszty transakcji
dotyczących wymiany roślinnego materiału
genetycznego pomiędzy państwami,
• W przypadku wykorzystania materiału
hodowlanego pochodzącego z różnych państw
do wytworzenia nowej odmiany, nie są
potrzebne kosztowne, bilateralne umowy
pomiędzy tymi krajami.
Wnioski
SMTA i MLS tworzą sprawnie działający system, mający
na celu:
• zapewnienie rolnikom, hodowcom i naukowcom
swobodnego dostępu do materiałów genetycznych
roślin,
• generowanie korzyści uzyskanych z wykorzystania
materiałów,
• Podział korzyści poprzez projekty z udziałem krajów,
z których te zasoby pochodziły, (przede wszystkim kraje
rozwijające się).
Wnioski
Wymiana materiału genetycznego roślin dla
wyżywienia i rolnictwa na zasadach
wypracowanych w ramach Traktatu jest kluczowa
dla szeroko pojętej hodowli roślin, a w
konsekwencji dla produkcji roślinnej i całego
rolnictwa.
Dziękuję za uwagę