Szkodliwe czynniki biologiczne na fermach drobiu

Szkodliwe czynniki biologiczne na fermach drobiu
Na terenie województwa lubuskiego istnieje ok. 320 ferm drobiu (brojler kurzy,
kury, indyki, gęsi, kaczki, dzikie ptactwo). Osoby wykonujące prace na fermach drobiu
(rzadko zatrudnione są na umowy o pracę, częściej na umowy cywilno-prawne lub sami
właściciele i prowadzący gospodarstwa indywidualne) naraŜone są między innymi na
działanie szkodliwych czynników biologicznych, które mogą stanowić zagroŜenie dla
zdrowia lub być przyczyną chorób zawodowych.
Powietrze na fermach drobiu zwykle zawiera duŜą ilość pyłu i toksycznych gazów
pochodzenia organicznego, stwarzających zagroŜenie dla zdrowia. Pyły te są to mieszaniny,
w których obok organicznych cząstek roślinnych i zwierzęcych znajdują się równieŜ części
nieorganiczne (gleba), drobnoustroje (bakterie, promieniowce, grzyby pleśniowe) i produkty
ich przemiany (endotoksyna, mikotoksyna). Wrotami wnikania pyłu do organizmu jest
nabłonek (ust, nosa, spojówek, oskrzeli i pęcherzyków płucnych), natomiast osadzanie
występuje na naskórku zwłaszcza rąk.
Występujące w pyłach organicznych czynniki biologiczne takie jak bakterie,
grzyby pleśniowe i promieniowce mogą wykazywać w stosunku do osób naraŜonych
zawodowo działanie: zakaźne, alergizujące, toksyczne, draŜniące i rakotwórcze.
Długotrwałe oddziaływanie tych czynników moŜe prowadzić do powstawania chorób
o podłoŜu zawodowym takich jak:
• choroby płuc,
• choroby górnych dróg oddechowych,
• alergiczne lub toksyczne choroby skóry,
• zapalenie spojówek o podłoŜu alergicznym lub toksycznym,
• choroby zakaźne i inwazyjne,
• nowotwory.
Na fermie drobiu wg danych literaturowych1do potencjalnych zagroŜeń naleŜą:
1) Czynniki biologiczne zaliczone do 3 grupy zagroŜenia:
Chlamydia psittaci wywołująca śródmiąŜszowe zapalenie płuc,
Wirus H5N1 wywołujący ptasią grypę,
Bacillus anthracis wywołujący wąglik w postaci płucnej, skórnej lub jelitowej,
1
Dutkiewicz J., Śpiewak R., Jabłoński L. -„Klasyfikacja szkodliwych czynników biologicznych występujących w
środowisku pracy oraz naraŜonych na nie grup zawodowych” , Instytut Medycyny Wsi, Lublin, 2000r.
1
Salmonella choleraesuis (i inne) wywołujące zakaŜenia jelitowe, a nawet cięŜkie zatrucia
pokarmowe.
2) Czynniki biologiczne zaliczone do 2 grupy zagroŜenia:
Listeria monocytogenes (pałeczka listeriozy) powodująca listeriozę mogącą przebiegać
pod postacią zaplenia opon mózgowych, gardła, skóry, spojówek, węzłów oraz
przewlekłego zapalenia narządu rodnego,
Mycoplasma spp. powodująca zapalenie błon śluzowych, zapalenie opon mózgowych,
posocznicę,
Staphylococcus aureus (gronkowiec złocisty) powodujący ropne zakaŜenia, stany zapalne
dróg oddechowych i innych narządów, posocznicę,
Streptococcus spp. (paciorkowiec) powodujący zapalenie płuc, jamy ustnej, dróg
moczowych i innych narządów,
Cryptococcus neoformans (grzyby) powodujący kryptokokozę, zapalenie płuc i opon
mózgowych,
Candida albicans (kropidlak biały) powodujący kandydozę paznokci, skóry lub alergię.
- Wiedza o zagroŜeniach biologicznych stanowi podstawę właściwej oceny ryzyka
zawodowego, ułatwia zastosowanie odpowiednich środków ochrony indywidualnej – mówi
lek. med. Ewa Płotkowiak – Kulik, kierownik Oddziału Higieny Pracy WSSE w Gorzowie
Wlkp.
W związku z występującymi zagroŜeniami biologicznymi osoby pracujące na fermach
drobiu powinny stosować środki ochrony indywidualnej chroniące drogi oddechowe, oczy
i skórę rąk. W tego typu zakładach wskazane jest uŜywanie półmaski filtrującej (co najmniej
FFP2 z zaworem wydechowym lub półmaski filtrującej FFP3), co ograniczałoby przenikanie
drobnoustrojów do układu oddechowego, zapobiegając w ten sposób potencjalnym
zakaŜeniom, a takŜe powstawaniu schorzeń o charakterze alergicznym i immunotoksycznym.
Niezbędne jest równieŜ stosowanie właściwej ochrony skóry (szczelne ubranie z długim
rękawem, rękawice) oraz przestrzeganie podstawowych zasad higieny osobistej (po
zakończeniu pracy mycie rąk, twarzy, zmiana odzieŜy roboczej i pozostawianie odzieŜy
roboczej poza pomieszczeniami mieszkalnymi lub słuŜącymi do spoŜywania posiłków, pranie
odzieŜy roboczej nie łącząc jej z odzieŜą domową).
JeŜeli rolnik lub pracownik zatrudniony na fermie zachoruje na chorobę zawodową określoną
w wykazie chorób zawodowych stanowiący załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów
z dnia 30 czerwca 2009 r. w sprawie chorób zawodowych (Dz. U. nr 105, poz. 869) moŜe
2
starać się o stwierdzenie choroby zawodowej. Prawo takie daje mu art. 12 ustawy z dnia 20
grudnia 1990r. o ubezpieczeniu społecznym rolników (Dz. U. z 2008r. nr 50, poz. 291 z późn.
zm.), zgodnie z którym za rolniczą chorobę zawodową uwaŜa się chorobę, która powstała
w związku z pracą w gospodarstwie rolnym, jeŜeli choroba ta jest objęta wykazem chorób
zawodowych określonych w przepisach wydanych na podstawie Kodeksu pracy.
W 2009r. w Polsce wśród rolników stwierdzono 192 choroby zawodowe.
Proces orzekania o chorobie zawodowej prowadzony jest dwuinstancyjnie:
Jednostki orzecznicze I stopnia
Podejrzenie
Zgłoszenie
lekarz, lekarz dentysta, pracownik, były pracownik, pracodawca, rolnik
lekarz o określonych przepisami kwalifikacjach (medycyna pracy) zatrudniony w następujących
jednostkach orzeczniczych:
Rozpoznanie
Orzeczenie
•
poradnie chorób zawodowych wojewódzkich ośrodków medycyny pracy ( w
województwie lubuskim w Gorzowie Wlkp. oraz w Zielonej Górze)
•
kliniki i poradnie i chorób zawodowych uniwersytetów medycznych (akademii
medycznych)
•
poradnie chorób zakaźnych wojewódzkich ośrodków medycyny pracy albo
przychodnie i oddziały chorób zakaźnych poziomu wojewódzkiego w zakresie chorób
zawodowych zakaźnych i pasoŜytniczych
•
jednostki zakładów opieki zdrowotnej, w których nastąpiła hospitalizacja – w zakresie
rozpoznawania chorób zawodowych u pracowników hospitalizowanych z powodu
wystąpienia ostrych objawów choroby.
Jednostki orzecznicze II stopnia
Postępowanie odwoławcze
lekarz o określonych przepisami kwalifikacjach (medycyna pracy) zatrudniony w jednostkach
badawczo-rozwojowych w dziedzinie medycyny pracy
Rozpoznanie
Orzeczenie
Stwierdzenie Decyzja administracyjna
państwowy powiatowy inspektor sanitarny
Odwołanie
państwowy wojewódzki inspektor sanitarny
W przypadku rolnika postępowanie wyjaśniające, Ŝe daną chorobę wywołał czynnik
szkodliwy, który występował na określonym stanowisku pracy jest bardzo utrudnione.
Utrudnienie stanowią:
• brak nadzoru Inspekcji Sanitarnej i Inspekcji Pracy w zakresie bhp w gospodarstwach
indywidualnych (niemoŜność wykrywania zagroŜeń i prewencji),
•
brak obowiązkowych badań wstępnych przed rozpoczęciem pracy w rolnictwie
(niemoŜność
wychwycenia
osób
nie
nadających
się
do
pracy
z
czynnikami
alergizującymi/draŜniącymi, oraz trudności w dokonaniu wstecznej oceny, czy choroba
rozwinęła się faktycznie w trakcie wykonywania pracy).
Opracowała: Sylwia Rosiak – starszy asystent Oddziału Higieny Pracy
3
Więcej informacji: lek. med. Ewa Płotkowiak – Kulik, kierownik Oddziału
Higieny Pracy Wojewódzkiej Stacji Sanitarno – Epidemiologicznej w Gorzowie Wlkp.,
tel. 722-64-17.
Bibliografia:
1. Dutkiewicz J., Śpiewak R., Jabłoński L. -„Klasyfikacja szkodliwych czynników biologicznych występujących w środowisku pracy oraz
naraŜonych na nie grup zawodowych”, Instytut Medycyny Wsi, Lublin, 2000r.
2. dr inŜ. Romanowska-Słomka I., prof. dr hab. inŜ. Mierosławski J.- ZagroŜenia biologiczne na przemysłowej fermie drobiu – wyniki badań,
Bezpieczeństwo Pracy 07-08. 2009r., s. 16-19
3. Problemy Higieny Pracy „ Stopień zagroŜenia biologicznego w fermach i ubojniach drobiu”, Nr 16, PTH Sekcja Główna Higieny Pracy
w Zielonej Górze 2008r.
4. Choroby zawodowe w Polsce w 2009r.”, Neonila Szeszenia – Dąbrowska, Urszula Wilczyńska, Wojciech Sobola, Instytut Medycyny
Pracy im. Prof. J. Nofera Łódź 2010
5. Sprzęt ochrony układu oddechowego chroniący przed czynnikami biologicznymi
http://www.ciop.pl/1329.html
6. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 30 czerwca 2009 r. w sprawie chorób zawodowych, Dz. U. Nr 105, poz. 869.
4