Olej napędowy

IBMER Warszawa
Aleksander Muzalewski, dr inż.
Jak wzrost cen oleju napędowego
wpłynął na wzrost kosztów
produkcji w rolnictwie
Rada Gospodarki Żywnościowej
Czy biopaliwa zagrażają bezpieczeństwu ekonomicznemu
produkcji rolno-spożywczej w Polsce?
Warszawa, dn. 20.06.2008 r.
Plan
Jak wzrost cen oleju napędowego wpłynął
na wzrost kosztów produkcji w rolnictwie?
1. Wyposażenie rolnictwa w ważniejsze środki energetyczne oraz
zużycie oleju napędowego (ON) w rolnictwie
2. Ceny ON, benzyn, ropy oraz struktura cen paliw (akcyza i inne)
3. Koszty zużytego ON (olej opałowy)
4. Wpływ cen ON na wzrost kosztów produkcji rolniczej, w tym:
– w wybranych technologiach produkcji roślinnej
- w nakładach gospodarstwa na działalność rolniczą
5. Podsumowanie – wnioski
+ Biopaliwa – rośliny „energetyczne”
2
Zużycie paliw płynnych w rolnictwie
Paliwa płynne
Olej napędowy (ON)
Benzyny silnikowe
Lekki olej opałowy
(LOO)
Ciężki olej opałowy
(COO)
Paliwa płynne razem
Rok
2005
2006
2007
2005
2006
2007
2005
2006
2007
2005
2006
2007
2005
2006
2007
tys. ton
1550
1600
1580
6
7
7
1000
800
750
180
33
33
2736
2440
2370
Źródło: GUS 2007. Rynek środków produkcji i
usług dla rolnictwa (IERiGŻ 2008).
Szacunki własne
%
56,7
65,6
66,7
0,2
Zużycie
0,3
0,3
36,5
LOO
32,8
750
31,6
(32%)
6,6
1,4
1,4
100
100
100
Benzyny
7 (0,3%)
TJ
%
67162
56,6
69328
65,4
68461
66,5
269
0,2
paliw
314 płynnych
0,3 w 2007 r.
w 314
tys.ton i w 0,3
(%)
43740
36,8
COO
34992
33,0
33 (1%)
32805
31,9
7530
6,3
1375
1,3
1375
1,3
118701
100
106009
100
102955
100
ON
1580
(67%)
3
Szacunkowe zużycie paliwa w rolnictwie przez wybrane
grupy środków energetycznych
Wyszczególnienie
(stan na koniec 2007 r.)
Ciągniki (śred. 33,9 kW, 24,7 lat)
Kombajny zbożowe (85 kW, 23
lata) - 95% zboża, rzepak, kukurydza
Sieczkarnie samobieżne
Liczba
Wykorzystanie
tys. szt.
h/rok
1450,0
129,0
Zużycie paliwa
l/h
300
4,2
{275}
8,7 mln ha
22 l/ha
mln l
tys. ton
1827,0
1527,4
{1675}
{1400}
198,1
160,0
5,4
75
25
10,1
8,4
Kombajny samobieżne do
zbioru buraków i ziemniaków
0,5
(0,4)
200
50
5,0
4,2
Ładowarki samobieżne
15,0
100
4,0
6,0
5,0
…..
……
……
0,1
0,1
×
×
2046,3
1705,1
Inne
Razem




Wg J.Pawlaka (2007) = 114 l/ha UR (rolnictwo)
Wg Z.Wójcickiego (2001) = 114-148 l/ha UR (gospodarstwa)
Dopłaty do paliwa do 86 l/ha (zwrot części podatku akcyzowego)
Technologie prod. roślinnej = 68 (90) – 210 (300) l/ha (zboża –
okopowe)
×
16,177 mln ha UR
= 126 litrów ON/ha UR
4
Ceny ON a koszty eksploatacji ciągnika
Cena ON
Koszty = f (cena ON)
A - 300 h/rok i 25 lat
B - 500 h/rok i 20 lat
koszty eksploatacji (zł/godz.)
54
4,70
(zł/h)
Koszty eksploatacji
zł/godz.
58
56
3,90
52
A-
46,2
51,4
B-
42,2
47,4
Udział paliwa (ON) w
kosztach eksploatacji
ciągnika
50
48
46
44
Ciągnik m
44 kW
42
A-
51%
56%
B-
56%
60%
40
38
3,5
3,9
4,3
4,7
Cena ON (zł/litr)
5,1
5,5
5
Średnie ceny detaliczne ON i Pb95
- notowania miesięczne i roczne
5,5
Wzrost cen w okresie styczeń 2000 – czerwiec 2008
- Olej Napędowy : 2,54 → 4,32 = 1,78 zł/litr (wzrost o 70%)
W okresie styczeń 2000 – czerwiec 2008 – wzrost 2.krotny
5,0
PB 95
4,5
ON
4,0
4,32
3,5
3,86
3,71
3,0
3,79
3,18
2,5
2,0
2,84
2,54
2,60
2,59
Ceny
średnioroczne
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008
6
Ceny Pb95, ON, ropy Brent oraz kurs USD
5,0
Pb 95 - 3,47 zł/l
zł/litr, zł/USD
4,5
2008
2007
2006
150
ON 4,7 zł/l
Obniżka akcyzy
135
4,0
120
3,5
105
3,0
90
ON 2,8 zł/l
2,5
75
2,0
60
1,5
1,0
30 USD/b
0,5
PB 95 (zł/litr)
ON (zł/litr)
Kurs (zł/USD)
45
Brent (USD/baryłkę)
15
130
USD/b
USD/baryłkę
2005
2004
30
0,0
0
I
2004
V
Ceny ON w Europie – Wykres 1
IX
I
2005
V
IX
I
2006
V
IX
I
2007
V
IX
I
2008
V
7
Notowania ropy - Brent Oil Future
giełda londyńska
(USD/bbl)
10 lat – wzrost z 10 do 138 USD
5 lat – wzrost z 25 do 138 USD
1 rok – wzrost z 68 do 138 USD
5 miesięcy – wzrost z 87 do 138 USD
11–17.VI.2008
132-138 USD/bbl
Źródło: http://stoog.com
8
Prognoza cen Oleju Napędowego
5,0
4,82
Cena ON (zł/litr)
4,5
4,85
y = 1,1173x0,2918
R2 = 0,8897
4,0
y = 0,0127x + 2,9431
R2 = 0,8804
3,5
3,0
I.2006
I.2004
VI.2008
2,5
20
30
40
50
60
70
80
90 100 110 120 130 140 150
150 160
Ropa Brent (USD/bbl)
9
ON i ES - stawki akcyzy i opłaty paliwowej
1400
1200
w cenie hurtowej
w zł/1000 m3
1000
800
1099
980
1003
1099
1099
1014
1099
(1049)
Olej Napędowy
Akcyza
600
1565
1600 1464 1498 1514
400
1400
1315 1315
1200
200
1000
Benzyna ES
88,73
90,95 91,77 93,69
0
Akcyza
2002
2003
Opłata Paliwowa
800
Opłata Paliwowa
1565 1565
2004
2005
2006
2007
2008
600
1193 zł
400
200
79,28
79,28 79,28 81,26 81,99 83,71
0
2002 2003 2004 2005 15.IX. 2006 2007 2008
2005
1649 zł
10
Struktura cen detalicznych ON i ES
ON
4,68 zł/litr
Opłata
Paliwowa
2,0%
Akcyza
22,4%
ES
4,62 zł/litr
VAT
18,0%
Marża
3,1%
Podatki
42,4%
ON (zł/litr)
netto
VAT
2,55
1,05
0,84
0,09
0,15
4,68
1,98
Opłata
Paliwowa
1,8%
VAT
18,0%
Marża
3,2%
Akcyza
33,9%
Podatki
Paliwo
54,5%
Paliwo
43,1%
53,7%
Składniki ceny paliw (14.06.2008 r.)
Koszt paliwa netto (rafineria)
Akcyza
Opłata Paliwowa
Marża stacji benzynowej + transport
Cena detaliczna (dystrybutor), w tym:
podatki (akcyza, opłata paliwowa, VAT)
PB 95 (zł/litr)
netto
VAT
1,99
1,57
0,83
0,08
0,15
4,62
2,48
11
Miesięczny rozkład popytu gospodarstw rolnych na ON
Kwiecień = 10,5% zużycia
Lipiec (10,7%) + Sierpień (17,6%) + Wrzesień (13,1%) = 41,4%
Październik = 16,1%
45 %
43,0
40
MIN
35
MAX
30
Śred
30,1
25
20
17,6
16,5
15
16,1
13,1
10,7
10,5
10
6,9
5
2,8
2,7
I
II
6,7
5,5
4,0
2,8
0
III
IV
V
VI
VII
VIII
IX
X
XI
XII
12
Koszty produkcji w rolnictwie a wzrost cen ON
Koszty produkcji, w tym koszty mechanizacji,
w zależności od cen oleju napędowego
- żyto 45 dt/ha
- pszenica 60 dt/ha
- rzepak 30 dt/ha
- ziemniaki 300 dt/ha
- buraki cukrowe 480 dt/ha
Gospodarstwo 40-50 ha UR
- 3 ciągniki o mocy 35, 45 i 60 kW
- zestaw podstawowych maszyn i narzędzi rolniczych
- najem usług: zbiór zbóż i rzepaku (Z 058), buraków
cukrowych (Holmer 6-rzęd.), sortownik ziemniaków
Składowe kosztów produkcji:
- nawozy, środki ochrony roślin, nasiona i sadzeniaki
- koszty mechanizacji własnej i usługowej, w tym koszt ON
- sznurek do prasy, najem pracowników
Pominięto inne koszty pośrednie i bezpośrednie
13
Koszty produkcji
…. ŻYTO – 45 dt/ha
Cena
oleju napę- Oleju nadowego pędowego
zł/litr
zł/ha
Wzrost kosztów
Koszty
Mechanizacji
Produkcji
w tym:
Oleju napędowego
Mechanizacji
Produkcji
zł/ha
zł/ha
zł/ha
%
%
%
3,77
394
VIII.2007
1081
2077
×
×
×
×
4,00
418
I-II.2008
1105
2101
24
6,1
2,2
1,2
4,35
455
III-IV.2008
1141
2138
61
15,4
5,6
2,9
4,70
491
VI.2008
1178
2174
97
24,7
9,0
4,7
5,00
523
? VIII.2008
1209
2206
129
32,6
11,9
6,2
Wyniki dla kalkulacji bez kosztów stałych - amortyzacji maszyn (254 zł/ha)
394
827
ciągniki - 14 godz./ha + 0,9 godz. Z 058
418
851
zużycie ON: 105 l/ha
455
888
nawozy - 230 kg NPK
924
opryski - 2 zabiegów 491
usługi - zbiór Z 058 (0,9523
godz. ) 956
×
×
×
×
24
6,1
2,9
1,3
61
15,4
7,3
3,3
97
24,7
11,8
5,3
129
32,6
15,5
7,1
14
Koszty produkcji
…. PSZENICA OZIMA - 60 dt/ha
Cena
oleju napę- Oleju nadowego pędowego
Wzrost kosztów
Koszty
Mechanizacji
Produkcji
w tym:
Oleju napędowego
Mechanizacji
Produkcji
zł/litr
zł/ha
zł/ha
zł/ha
zł/ha
%
%
%
3,77
440
1260
2689
×
×
×
×
4,00
467
1287
2716
27
6,1
2,1
1,0
4,35
507
1328
2757
68
15,4
5,4
2,5
4,70
548
1369
2798
108
24,7
8,6
4,0
5,00
583
1404
2833
143
32,6
11,4
5,3
Wyniki dla kalkulacji bez kosztów stałych - amortyzacji maszyn (271 zł/ha)
990
2419
×
ciągniki - 16 godz./ha
1016
2445
27
zużycie ON: 117 l/ha
1057
2486
68
nawozy - 270 kg NPK
1098
2527
108
opryski - 4 zabiegi
2562
143
usługi - zbiór Z 058 (1,21133
godz. ), wapnowanie
×
×
×
6,1
2,7
1,1
15,4
6,8
2,8
24,7
11,0
4,5
32,6
14,5
5,9
15
Koszty produkcji
…. RZEPAK - 30 dt/ha
Cena
oleju napę- Oleju nadowego pędowego
Wzrost kosztów
Koszty
Mechanizacji
Produkcji
w tym:
Oleju napędowego
Mechanizacji
Produkcji
zł/litr
zł/ha
zł/ha
zł/ha
zł/ha
%
%
%
3,77
402
1051
2581
×
×
×
×
4,00
427
1076
2606
25
6,1
2,3
1,0
4,35
464
1113
2643
62
15,4
5,9
2,4
4,70
501
1151
2681
99
24,7
9,4
3,8
5,00
534
1183
2716
131
32,6
12,5
5,1
Wyniki dla kalkulacji bez kosztów stałych - amortyzacji maszyn (194 zł/ha)
857
ciągniki - 13 godz./ha
881
zużycie ON: 107 l/ha
919
nawozy - 325 kg NPK + dolistne
956
opryski - 6 zabiegi
usługi - zbiór Z 058 (1,4988
godz. )
2387
×
×
×
×
2411
27
6,1
2,9
1,0
2449
68
15,4
7,2
2,6
2486
108
24,7
11,6
4,2
2518
143
32,6
15,3
5,5
16
Koszty produkcji
…. ZIEMNIAKI – 300 dt/ha
Cena
oleju napę- Oleju nadowego pędowego
Wzrost kosztów
Koszty
Mechanizacji
Produkcji
w tym:
Oleju napędowego
Mechanizacji
Produkcji
zł/ha
zł/ha
zł/ha
zł/ha
%
%
%
3,77
812
2789
6419
×
×
×
×
4,00
862
2839
6469
50
6,1
1,8
0,8
4,35
937
2914
6544
125
15,4
4,5
1,9
4,70
1013
2990
6620
200
24,7
7,2
3,1
5,00
1077
3054
6684
265
32,6
9,5
4,1
zł/litr
Wyniki dla kalkulacji bez kosztów stałych - amortyzacji maszyn (979 zł/ha)
1810
5440
ciągniki - 39 godz./ha 1860
5490
zużycie ON: 215 l/ha
1935
5565
nawozy -230 kg NPK, 20 ton obornika
2011
5641
opryski - 5 zabiegów
2075
5705
usługi - wapnowanie i sortowanie
×
×
×
×
50
6,1
2,7
0,9
125
15,4
6,9
2,3
200
24,7
11,1
3,7
265
32,6
14,6
4,9
17
Koszty produkcji
…. BURAKI CUKROWE – 480 dt/ha
Cena
oleju napę- Oleju nadowego pędowego
Wzrost kosztów
Koszty
Mechanizacji
Produkcji
w tym:
Oleju napędowego
Mechanizacji
Produkcji
zł/litr
zł/ha
zł/ha
zł/ha
zł/ha
%
%
%
3,77
1165
3201
5161
×
×
×
×
4,00
1236
3272
5232
71
6,1
2,2
1,4
4,35
1344
3380
5340
179
15,4
5,6
3,5
4,70
1425
3489
5449
287
24,7
9,0
5,6
5,00
1545
3581
5541
380
32,6
11,9
7,4
Wyniki dla kalkulacji bez kosztów stałych - amortyzacji maszyn (387 zł/ha)
×
2814
4774
ciągniki - 37 godz./ha + 1 godz. Holmer
2885
4845
71
zużycie ON: 309 l/ha
2993
4953
179
nawozy -355 kg NPK, 20 ton obornika
5061
287
opryski - 5 zabiegów 3101
3194 i transport
5154 buraków
380
usługi – wapnowanie, zbiór
×
×
×
6,1
2,5
1,5
15,4
6,4
3,8
24,7
10,2
6,0
32,6
13,5
8,0
18
Koszty produkcji a wzrost cen ON
- technologie produkcji roślinnej
Wzrost kosztów produkcji (w %) w zależności od zmian cen ON
8
7,4%
Buraki
Żyto
Pszenica
Rzepak
Ziemniaki
7
6
5
4
3
6,2%
5,3%
4,1%
2
1
0
3,7
3,9
4,1
4,3
4,5
4,7
Cena Oleju Napędowego (zł/litr)
4,9
5,1
19
Koszty produkcji a wzrost cen ON
- gospodarstwo 10,9 ha UR
Struktura kosztów produkcji
zł/ha
Rodzaj kosztu
Nasiona i sadzeniaki
87
Nawozy
303
Środki ochrony roślin
145
Pasze
413
Inne koszty bezpośrednie
120
Amortyzacja
930
Koszty ogólnogospodarcze
543
Energia, w tym:
434
olej napędowy (szacunkowo)
343
Koszty czynników zewn.+podatki
196
Koszty razem
3170
w tym bez amortyzacji
(rozchody pieniężne)
2240
%
2,7
9,6
4,6
13,0
3,8
29,3
17,1
13,7
10,8
6,2
100
70,7
Przeciętne
gospodarstwo rolne
z grupy 7,7-14,1 ha UR z
badań FADN 2006
343
3170
2240
Źródło: obliczenia własne na podstawie FADN 2007, IERiGŻ
20
Koszty produkcji a wzrost cen ON
- gospodarstwo 10,9 ha UR
Koszty razem w 2006 r.
3170
olej napędowy (szacunkowo)
Koszty bez k. amortyzacji
(rozchody pieniężne)
Średnia
cena ON
343
2240
Koszty
ON
Wzrost
kosztów ON
2006 r. = 100
Wzrost kosztów produkcji
2006 r. = 100
Koszty
razem
Rozchody
pieniężne
okres
zł/litr
zł/ha
zł/ha
%
%
%
w 2006 r.
3,86
343
×
×
×
×
w 2007 r.
3,79
336
-6
-1,8
-0,2
-0,3
I - VI.2008 r.
4,32
383
41
11,9
1,3
1,8
w 2008 r. (?)
4,51
400
58
16,8
1,8
2,6
21
Podsumowanie
W latach 2000-2008 średnioroczne ceny oleju napędowego wzrosły z
2,54 do 4,32 zł/litr (o 70%).
Drastyczną podwyżkę cen obserwuje się od X.2007, a następnie II.2008,
kiedy za ON płacono po 4 zł/litr. W czerwcu ON kosztował już ponad 4,7
zł/litr (w Szczecinie benzynę sprzedawano po 5 zł/litr.)
Tak wyraźny wzrost cen ON nie wpływa jednak znacząco na wzrost
kosztów produkcji rolniczej. W przeliczeniu na 1 ha UR jest to wzrost
kosztów (w porównaniu do 2006 r.) o około 40-60 zł/ha.
O ile w modelowych technologiach produkcji roślinnej koszty rosną o
4-7%, o tyle w skali całego gospodarstwa, przy określonej strukturze i
poziomie ogółu nakładów, koszty produkcji zwiększają się zaledwie o
1,3-1,8%, w tym rozchody pieniężne o 1,8 – 2,6%.
Należy jednak zwrócić uwagę na fakt, że zmiany (podwyżki) cen ON
oddziałują na koszty produkcji nie tylko bezpośrednio (koszty
mechanizacji), ale również lub przede wszystkim pośrednio
przyczyniając się do wzrostu inflacji, w tym do wzrostu cen pozostałych
22
środków produkcji (zwłaszcza nawozy sztuczne).
Biopaliwa
Biopaliwa – Narodowy Cel Wskaźnikowy w odniesieniu do paliw
płynnych
Uprawy roślin na cele energetyczne:
- szacunki niezbędnej powierzchni upraw
- powierzchnia upraw w sezonie 2007/2008
23
Biopaliwa - NCW
Udział (%) biokomponentów w rynku paliw według wartości opałowej
8
7
6
5
2007 r.
bioetanol – 63 tys. ton
estry – 30 tys. ton
5,75
6,2
6,65
7,1
4,6
3,45
4
3
2
1
0,35 0,46 0,57 0,49 0,29 0,47
0,92
0,5
0
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013
Szacunki MRiRW oraz POPiHN
Narodowy Cel Wskaźnikowy
24
(NCW)
Uprawy roślin „energetycznych” , biopaliwa
Szacunki powierzchni upraw wybranych roślin, jako
surowca do produkcji bioetanolu i estrów rzepakowych
Roślina
Bio paliwo
Bio etanol
Estry
rzepakowe
Plon
(t/ha)
Powierzchnia upraw
(tys.ha) w roku:
2008
2010
Żyto
2,44
340
542
Pszenica
3,8
202
322
Ziemniaki
19,5
135
215
Kukurydza
5,7
120
190
Buraki cukrowe
42,8
68
108
3,0
270
480
Rzepak
Źródło: A.Grzybek 2008. IBMER
25
Uprawy roślin „energetycznych” w sezonie 2007/2008
POLSKA 180,5 tys. ha = 1,1 % UR
6011 ha
0,8% UR
3546 ha
0,4% UR
49847 ha
5,1%UR
654 ha
0,1% UR
5159 ha
0,5% UR
10337 ha
2,1% UR
3529 ha
0,2% UR
38202 ha
2,1%UR
Grupy roślin
114794
63,6
Zboża
36853
20,4
Kukurydza
19885
11,0
Plantacje trwałe
(wierzba i inne)
6816
3,8
Trawy
1947
1,1
207
0,1
4
0,0
180506
100
Inne
10540 ha
0,7% UR
13072 ha
1,3% UR
3149 ha
20395 ha 0,7% UR
1490 ha
0,3% UR
%
Oleiste
Okopowe
3029 ha
0,3% UR
ha
Razem RE
Źródło: Obl. własne na podstawie ARiMR
3,7%UR
672 ha
0,1% UR
5749 ha
0,7% UR
26