STAROŻYTNY RZYM

IMPERIUM RZYMSKIE
POWTÓRZENIE PRZED EGZAMINEM
GIMNAZALNYM 2013
POCZĄTKI RZYMU
 Rzym został założony w
753 r. p.n.e. przez
legendarnego
Romulusa.
 Rzym położony był w
krainie zwanej Lacjum,
w środkowej Italii, nad
rzeką Tyber, okolice te
zamieszkiwali niegdyś
Latynowie – jedno z
plemion Italików.
RZYM - USTRÓJ
 Monarchia – forma rządów, w której
państwem rządzi władca – król (w Rzymie od
753 do 509 r. p.n.e. miało rządzić kolejno 7
królów – ostatni: Tarkwiniusz Pyszny)
 Republika - (z łac. res publica – rzecz
wspólna), forma rządów, w której państwo jest
uważane za wspólną własność wszystkich
obywateli i obywatele podejmują
najważniejsze dla tego państwa decyzje (Rzym
był republiką od 509 do 31 r. p.n.e.), polski
odpowiednik: Rzeczpospolita
REPUBLIKA RZYMSKA
W republice rzymskiej
władzę sprawowali:
- zgromadzenie ludowe
- senat
- urzędnicy: konsulowie,
pretorzy, cenzorzy,
kwestorzy, edylowie,
trybuni ludowi,
- dyktator (w razie
zagrożenia państwa)
ARMIA RZYMSKA
 legiony – waleczne i
zdyscyplinowane oddziały
armii rzymskiej liczące
ok. 4 500 żołnierzy:
- 3 000 ciężkozbrojnych,
- 1 200 lekkozbrojnych,
- 300 jazdy.
- Legiony były dowodzone
przez konsulów, legioniści
posiadali włócznię, miecz,
tarczę, zbroję i hełm
ARMIA RZYMSKA (c.d.)
 Legiony zakładały
obozy w miejscach
postoju, nawet na
jedną noc.
 Armia rzymska w
swoich podbojach
wykorzystywała
różne machiny
wojenne.
Społeczeństwo rzymskie
 PATRYCJUSZE posiadali wolność
osobistą i prawa
polityczne.
 PLEBEJUSZE posiadali wolność
osobistą, ale nie mieli
praw politycznych.
 NIEWOLNICY – nie
mieli wolności, ani
praw.
PODBOJE RZYMSKIE
 Dzięki doskonałej armii Rzym dokonał
olbrzymich podbojów, tworząc imperium.
 Podboje obejmowały:
- Italię (pokonanie Italików, Etrusków i Greków)
- Kartaginę i jej posiadłości w Afryce Płn. I
Hiszpanii (wojny punickie)
- świat hellenistyczny (Macedonia, Grecja, Azja
Mniejsza, Bliski Wschód, Egipt)
- Ludy barbarzyńskie (Galów, Germanów,
Brytów)
PODBOJE – wojny punickie
 I wojna punicka
(poł. III w. p.n.e. spór o Sycylię,
zakończony
zwycięstwem
Rzymu)
PODBOJE – wojny punickie
(c.d.)
 II wojna punicka
(218 – 201 r. p.n.e.
– wyprawa
Hannibala do Italii,
klęska Rzymian pod
Kannami w 216 r.
p.n.e., klęska
Kartaginy pod Zamą
w 202 r. p.n.e. –
zwycięstwo w wojnie
Rzymu)
PODBOJE – wojny punickie
 III wojna punicka
(poł. II w. p.n.e. –
ostateczne
zniszczenie
Kartaginy)
 Mapa pokazuje
państwo rzymskie po
wielkich podbojach imperium
SKUTKI PODBOJÓW
RZYMSKICH
 powstało wielkie państwo –imperium,
podzielone na prowincje, w każdej z
nich władzę sprawowali namiestnicy
 rozwój handlu w imperium, wzbogacenie
się kupców
 napływ do Rzymu bogactwa, łupów
wojennych, zwiększenie się liczby
niewolników i spadek ich ceny
 wzrost znaczenia dowódców wojskowych
NIEWOLNIK - człowiek pozbawiony praw,
„narzędzie mówiące”
 POCHODZENIE
NIEWOLNIKÓW
 jeńcy wojenni
 porwani przez
piratów
 dzieci sprzedane
 niespłacający długów
 dzieci niewolnic
 kupieni na targach
 ZAJĘCIA
NIEWOLNIKÓW
 w polu
 w kopalniach i
kamieniołomach
 w zakładach
rzemieślniczych
 w domach bogatych
Rzymian
 gladiatorzy
GLADIATORZY
 gladiatorzy –
młodzi i silni
niewolnicy walczący
na arenach
pomiędzy sobą lub z
dzikimi zwierzętami,
ich walki stanowiły
rozrywkę dla ludu
rzymskiego, walczyli
często na śmierć i
życie
POWSTANIE SPARTAKUSA
 powstanie Spartakusa –
powstanie niewolników,
zaczęło się od spisku w
szkole gladiatorów w
Kapui, toczyło się w latach
73 – 71 r. p. n. e., do
spiskowców dołączyli
zbiegi niewolnicy i biedota,
armia Spartakusa siała
postrach w całej Italii, gdy
się podzieliła została
rozbita przez legiony, 6
tysięcy buntowników
ukarano ukrzyżowaniem
JULIUSZ CEZAR
 Początkowo Juliusz
Cezar zawarł układ z
Pompejuszem i
Krassusem, wówczas
został konsulem.
 Po dokonaniu podboju
Galii, w 49 r. p.n.e.
wkroczył z wojskiem
do Italii i pokonał pod
Farsalos wojska
senatu i Pompejusza.
JULIUSZ CEZAR
 Po zdobyciu władzy w
Rzymie ogłosił się
dożywotnim
dyktatorem.
 Obrońcy republiki
podejrzewając go, że
zechce ogłosić się
królem, zamordowali
Cezara w 44 r. p.n.e.
WALKA O WŁADZĘ PO CEZARZE
OKTAWIAN AUGUST
MAREK ANTONIUSZ
POWSTANIE CESARSTWA
 W bitwie morskiej pod
Akcjum (31 r. p.n.e.)
Oktawian pokonał
Marka Antoniusza i
Kleopatrę i objął
władzę – został
pierwszym
cesarzem rzymskim.
CESARSTWO - pojęcia
„pax romana” – pokój w świecie rzymskim, po
latach wojen domowych ogłosił go Oktawian
August, przyniósł on rozwój handlu i polepszenie
warunków życia mieszkańców Rzymu
 romanizacja prowincji – przejmowanie kultury
Rzymian, czyli ich języka, obyczajów, strojów,
sposobu budowania przez mieszkańców prowincji
 pryncypat – forma władzy wprowadzona przez
Oktawiana, polegała na pozostawieniu
małoistotnych pozostałości republikańskich
rządów, przy faktycznej władzy cesarza

Rozrywki Rzymian - wille
 willa – luksusowa
posiadłość bogatego
Rzymianina zbudowana
na wsi, służyła do
odpoczynku i rekreacji,
składała się m.in. z kilku
pomieszczeń
zbudowanych wokół
dziedzińca, urządzano
tam wystawne uczty w
gronie rodziny i
przyjaciół
Rozrywki Rzymian - termy
 termy – (łaźnie
publiczne) miejsca
spotkań i wypoczynku
Rzymian, składały się
z basenów, łaźni
parowych, boisk,
bibliotek, parków,
ulubione miejsce
rozrywki Rzymian,
budowano je na koszt
państwa i korzystano
z nich bezpłatnie
Rozrywki Rzymian – wyścigi
konne
 Hipodromy (cyrki)
– tory wyścigów
konnych wraz z
trybunami,
największe mieściły
ok. 250 tysięcy
kibiców.
Rozrywki Rzymian – walki
gladiatorów
 amfiteatry –
miejsca, gdzie
Rzymianie podziwiali
różnego rodzaju
widowiska: walki
dzikich zwierząt oraz
gladiatorów, a także
przedstawienia
teatralne
(największy Koloseum)
Rzymskie prawo
 Prawo XII tablic – pierwszy w historii
Rzymu zbiór wszystkich obowiązujących w
państwie praw, dokonany w V w. p. n. e.,
prawa te wyryto na 12 tablicach z brązu,
które wystawiono na Forum Romanum
 Kodeks Justyniana – ponowny spis
wszystkich przepisów prawnych i
komentarzy do nich obowiązujących w
imperium rzymskim, dokonany na początku
VI w. n. e. z nakazu cesarza Justyniana
Wielkiego
FORUM ROMANUM
 Forum Romanum –
rzymski rynek, centrum
życia politycznego,
religijnego i handlowego,
stały tam najważniejsze
budynki użyteczności
publicznej, posągi bóstw,
cesarzy, świątynie, był to
odpowiednik greckiej
agory.
 Rzym nazywany jest
Wiecznym Miastem.
RZYM - budownictwo
 akwedukty (wodociągi)
konstrukcje
umożliwiające
doprowadzenie
czystej i świeżej wody
do miast z
oddalonych obszarów
górskich
RZYM - budownictwo
 łuki triumfalne –
budowle
wznoszone w celu
uczczenia
zwycięstwa w
wojnie, nazywano
je imieniem wodza,
który odniósł
zwycięstwo (np.
cesarza)
RZYM - budownictwo
 drogi rzymskie – gęsta
ich sieć w imperium z
kilkuwarstwową
strukturą ułatwiła
rozwój handlu,
komunikacji, poczty
oraz przemieszczanie
się wojska, niektóre
przetrwały do dziś
 „wszystkie drogi
prowadzą do Rzymu”
RZYM - BUDOWNICTWO
 Panteon –
świątynia ku czci
wszystkich bogów w
Rzymie,
zastosowano w niej
nowatorską
konstrukcję kopuły,
gdyż Rzymianie
wynaleźli cement
RZYM - SZTUKA
 Mozaiki –
tworzono je z
różnokolorowych
drobnych kamieni,
kawałków szkła
lub ceramiki.
RZYM - LITERATURA
 Początkowo Rzymianie
naśladowali w tej
dziedzinie Greków,
tłumacząc na j. łaciński
ich dzieła.
 Najwybitniejsze dzieła
literackie stworzyli:
- Wergiliusz (Eneida)
- Horacy („carpe diem”)
- Owidiusz
WIERZENIA RZYMIAN
 wzorowali bogów
na greckich
(hellenizacja)
 cechował ich
formalizm religijny
 wierzyli we wróżby
 oddawali cześć
boską swoim
władcom
BOGOWIE RZYMSCY (cz. 1)
Imię
Jowisz
Czym się zajmował/opiekował?
władca wszystkich bogów
Minerwa bogini mądrości i sprawiedliwości
Neptun
bóg mórz i oceanów
Westa
bogini ogniska domowego
Junona
opiekunka kobiet i małżeństw
Merkury boski posłaniec, opiekun kupców
Mars
bóg wojny
BOGOWIE RZYMSCY (cz. 2)
Imię
Wulkan
Czym się zajmował/opiekował?
boski kowal, opiekun rzemieślników
Diana
Wenus
Cerera
Eskulap
Bachus
Pluton
bogini łowów i dzikiej zwierzyny
bogini miłości i piękności
bogini urodzaju
bóg lekarzy, opiekun chorych
bóg wina i dobrej zabawy
bóg świata zmarłych i krainy śmierci
WIERZENIA RZYMIAN
 Westalki – kapłanki
bogini ogniska
domowego Westy,
pilnowały świętego
ognia w jej świątyni
(jego zgaśnięcie
oznaczało złą wróżbę
dla Rzymu), zostawały
nimi dziewczęta z
najlepszych rzymskich
rodzin.
CHRZEŚCIJAŃSTWO
 powstało w Palestynie w I
w. n.e. (działalność
Jezusa i jego uczniów)
 prześladowane w
imperium rzymskim przez
trzy wieki
 zezwolenie na swobodny
kult dał cesarz
Konstantyn Wielki w
313 r. (edykt mediolański)
CHRZEŚCIJAŃSTWO (c.d.)
 Cesarz Teodozjusz
Wielki w 380 r. nakazał
poddanym przyjęcie
chrześcijaństwa, a w 392
r. zabronił składania ofiar
dawnym bogom.
 Mapa rozwoju
chrześcijaństwa w
imperium rzymskim.
PRZYCZYNY UPADKU RZYMU
 WEWNĘTRZNE:
- częste zmiany
cesarzy i walki
wewnętrzne o
władzę
- kryzys gospodarczy i
finansowy (ludzie nie
płacili podatków i
brakowało pieniędzy
na armię)
 ZEWNĘTRZNE:
- najazdy na imperium
barbarzyńskich
plemion Gotów,
Hunów, Wandalów),
łupienie prowincji i
osiedlanie się w nich
PODZIAŁ CESARSTWA DOKONANY
PRZEZ TEODOZJUSZA W 395 r.
CESARSTWO
RZYMSKIE
CESARSTWO
ZACHODNIE
(Rzym)
CESARSTWO
WSCHODNIE
(Konstantynopol)
Podział cesarstwa
UPADEK RZYMU (476 r.) –
KONIEC STAROŻYTNOŚCI
 W 476 r. barbarzyńskie plemiona Gotów
pod wodzą Odoakera najechały na
Rzym. Ostatni cesarz Romulus
Augustulus został pozbawiony władzy.
Upadło cesarstwo zachodnie, a na jego
gruzach powstały państewka
barbarzyńskie.
 Cesarstwo wschodnie (bizantyjskie)
przetrwało do 1453 r.