SENIORZY I MEDYCYNA OPIEKA PALIATYWNA Jerzy Jarosz Hospicjum Onkologiczne w Warszawie Zmiany populacyjne – wyzwanie dla systemów ochrony zdrowia Davies E, Higginson IJ (Red). The Solid Facts. Palliative Care WHO Europe 2004 Starzenie się społeczeństw Zmiany w przebiegu chorób Zmiany struktury społecznej Implikacje Politycy muszą zacząć planowanie jak odpowiedzieć na potrzeby starzejącego się społeczeństwa. System ochrony zdrowia musi poświęcić więcej uwagi opiece nad ludźmi w różnym wieku którzy żyją i umierają na różne poważne choroby przewlekłe. W skali światowej, opieka paliatywna jest naglącą humanitarną potrzebą dla ludzi chorych na nowotwory i inne przewlekłe, prowadzące do śmierci choroby 2 „Opieka paliatywna zaczyna się od zrozumienia, że każdy chory ma swoją własną historię, swoje miejsce w społeczeństwie, swoją kulturę i jest godny szacunku jako niepowtarzalna, jednostka” „Szacunek przejawia się również udostępnianiem chorym możliwie najlepszej opieki i zdobyczy nauk medycznych tak by wszyscy mieli szanse dobrze wypełniać swoje życie.” Dame Cicely Saunders w: The Solid Facts. Palliative Care. Ed. Davies E, Higginson IJ. WHO 2004 3 Czym jest opieka paliatywna Opieka paliatywna jest dążeniem do poprawy jakości życia zarówno chorych na nieuleczalne, prowadzące do śmierci choroby, jak i ich rodzin. Obejmuje zapobieganie i zwalczanie cierpień, wczesne stawianie rozpoznań, staranne badanie i leczenie bólu oraz rozwiązywanie innych problemów - fizycznych, psychosocjalnych i duchowych afirmuje życie, szanując śmierć jako proces naturalny nie przyśpiesza ani też nie opóźnia zgonu dąży do uwolnienia chorego od bólu i innych dokuczliwych objawów choroby WHO 2002 integruje psychologiczne i duchowe aspekty opieki … … WHO 2002 4 Najczęściej występujące objawy w końcowych fazach chorób przewlekłych Nowotwory AIDS Przewl. niewydolność krążenia POCHP Przewl. niew. nerek 35-96 % 63-80 % 41-77 % 34-77 % 47-50 % n=10379 n=942 n=882 n=372 n=370 3-77 % 10-82 % 9-36 % 37-71 % 5-60 % n=4378 n=616 n=80 n=150 n=956 LĘK 13-79 % 8-34 % 49 % 51-75 % 39-70 SPLATANIE 6-39 % 30-65 % 18-32 % 18-33 % ? ZNUŻENIE 32-90% 54-85 % 69-82 % 68-80% 73-87 % n=2888 n=1435 n=948 n=285 n=116 10-70 % 11-62 % 60-88 % 90-95 % 11-62 % n=10029 n=504 n=948 n=372 n=334 BEZSENNOŚĆ 9-69 % 74 % 36-48 % 55-65 % 31-71 % NUDNOŚĆI/WYMIOTY 6-68 % 43-49 % 17-48 % ? 30-43 % ZAPARCIA 23-65 % 34-35 % 38-42 % 27-44 % 29–70 % BIEGUNKI 3-29 % 30-90 % 12 % ? 21 % UTRATA ŁAKNIENIA 30-92 % 51 % 21-41 % 35-67 % 25-64 % BÓL DEPRESJA DUSZNOŚĆ Solano JP i wsp. J. Pain&Symptom Manage. 2006 5 Czym jest opieka paliatywna 1. 2. 3. 4. 5. Zorientowana na PACJENTA i rodzinę Jakość życia Sprawowana jednocześnie z leczeniem CHOROBY lub niezależnie Wielokierunkowa (fizyczne, psychosocjalne, duchowe potrzeby) Intensywna (wielospecjalistyczny zespół) 6 Opieka paliatywna w Polsce – aspekt ilościowy Hospicjum stacjonarne: 75% pacjentów powyżej 65 lat Hospicjum domowe: średnia wieku pacjentów 77, 4 lat 7 2.5 Zużycie leków opioidowych w stosunku do potrzeb 2 1.5 1 0.5 0 8 Czym jest opieka paliatywna 50 – 75% leczonych w okresie z powodu przewlekłych chorób deklaruje, ze w końcówce życia chcieliby być leczeni w domu. Pomimo tych preferencji, w praktyce, umieranie w szpitalu jest powszechne w wielu krajach Davies E, Higginson IJ. WHO Europe 2004 Miej sce zgonu zmarłych z pow odu now otw orów w latach 1990, 1996, 1999, 2002, 2003 i 2005 - rozkład procentow y 60 54,5 49,9 50 44,1 1990 1996 1999 2002 2003 2005 40,2 Procent 40 30 20 8,7 10 0,8 1,2 0,5 0 Szpital Inny zakład zdr. Dom Inne miejsce 9 ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ZDROWIA z dnia 29 października 2013 r. w sprawie świadczeń gwarantowanych z zakresu opieki paliatywnej i hospicyjnej § 3. 1. Świadczenia opieki paliatywnej i hospicyjnej to wszechstronna, całościowa opieka i leczenie objawowe świadczeniobiorców chorujących na nieuleczalne, niepoddające się leczeniu przyczynowemu, postępujące, ograniczające życie choroby. Opieka ta jest ukierunkowana na poprawę jakości życia, ma na celu zapobieganie bólowi i innym objawom somatycznym oraz ich uśmierzanie, łagodzenie cierpień psychicznych, duchowych i socjalnych. § 4. Świadczenia gwarantowane są realizowane w warunkach: 1) stacjonarnych – w hospicjum stacjonarnym lub w oddziale medycyny paliatywnej; 2) domowych – w hospicjum domowym dla dorosłych lub dla dzieci do ukończenia 18. roku życia; 3) ambulatoryjnych – w poradni medycyny paliatywnej. ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ZDROWIA z dnia 29 października 2013 r. w sprawie świadczeń gwarantowanych z zakresu opieki paliatywnej i hospicyjnej WYKAZ NIEULECZALNYCH, POSTĘPUJĄCYCH, OGRANICZAJĄCYCH ŻYCIE CHORÓB NOWOTWOROWYCH I NIENOWOTWOROWYCH, W KTÓRYCH SĄ UDZIELANE ŚWIADCZENIA GWARANTOWANE Z ZAKRESU OPIEKI PALIATYWNEJ I HOSPICYJNEJ I. Osoby dorosłe Lp. Kod ICD-10 Jednostki chorobowe kwalifikujące do leczenia 1 B20-B24 Choroba wywołana przez ludzki wirus upośledzenia odporności (HIV) 2 C00-D48 Nowotwory 3 G09 Następstwa zapalnych chorób ośrodkowego układu nerwowego 4 G10-G13 Układowe zaniki pierwotne zajmujące ośrodkowy układ nerwowy 5 I42-I43 Kardiomiopatia 6 J96 Niewydolność oddechowa niesklasyfikowana gdzie indziej 7 L89 Owrzodzenie odleżynowe PAP/Rynek Zdrowia | 04-04-2013 20:27 Rośnie zapotrzebowanie na opiekę długoterminową, paliatywną, hospicyjną "Polska jest już krajem bardzo starym w ujęciu demograficznym (14% pow. 65 roku życia) •osoby po 65. roku życia stanowiły 26,3 proc. pacjentów hospitalizowanych ogółem, tj. ponad 1 mln 350 tys. osób. •Osoby z tej grupy wiekowej w 2009 r. były hospitalizowane ponad 2 mln 300 tys. razy, co stanowiło 28,3 proc. wszystkich świadczeń tego rodzaju. •Na sfinansowanie wszystkich hospitalizacji w 2009 r. NFZ przeznaczył 24 mld zł, w tym na hospitalizacje osób powyżej 65. roku życia - 8 mld zł, co stanowi 33,6 proc. wydatków ogółem. •Starzenie się społeczeństwa pociąga za sobą wzrost zapotrzebowania na specyficzne świadczenia zdrowotne, jak np. opieka długoterminowa • W 2006 r. pacjentów długoterminowych było w Polsce ponad 137 tys., w 2010 r. - ponad 168 tys., a według szacunków podanych przez resort zdrowia, w 2014 r. będzie ich ok. 200 tys. •Do roku 2030 liczba pacjentów długoterminowych miałaby natomiast sięgnąć pół miliona osób. Ministerialne dane pokazują także, że w ostatnich latach wzrasta liczba pacjentów objętych opieką paliatywną i hospicyjną. Liczba ta zwiększyła się z ponad 86 tys. pacjentów w 2010 r. do ponad 90 tys. w 2011 r. Tylko w I kwartale 2012 r. ze świadczeń tych korzystało ponad 35 tys. 700 osób. Kraków: Szpital Uniwersytecki likwiduje oddział medycyny paliatywnej? USŁUGI MEDYCZNE Autor: Gazeta Wyborcza/Rynek Zdrowia 15 listopada 2014 17:54 12 … czy opieka paliatywna, łagodzenie bólu i innych dokuczliwych objawów mogą być traktowane jako nadzwyczajny luksus ?” Higginson IJ, Foley KM. Palliative Care: No Longer a Luxury But a Necessity? J Pain Symptom Manage 2009 Opieka paliatywna – ta dziedzina nie może być dłużej traktowana jako luksus. To jest konieczność? 14 PAP/Rynek Zdrowia 25 maja 2015 16:47 Opieka paliatywna na Dolnym Śląsku wymaga poprawy, a przede wszystkim większego finansowania - poinformował we Wrocławiu szef Najwyższej Izby Kontroli Krzysztof Kwiatkowski, który zgłosi wniosek o kompleksową kontrolę tej usługi medycznej w całym kraju. Gazeta Wyborcza/Rynek Zdrowia 05 maja 2015 21:44 W Żarach wybudowano piąte w województwie lubuskim stacjonarne hospicjum. Wkrótce placówka zapełni się, ale tylko w połowie. Pieniędzy z kontraktu wystarczy na objęcie opieką 7 pacjentów. Ministerstwo rozważy zniesienie limitowania opieki paliatywnej Autor: PAP/Rynek Zdrowia 09 lutego 2015 12:31 Ministerstwo zdrowia rozważy ewentualne rozszerzenie pakietu onkologicznego o opiekę paliatywną i hospicyjną w 2016 r. - stwierdza Krzysztof Bąk. PAP/Rynek Zdrowia 18 kwietnia 2015 08:07 Zwiększenie nakładów na opiekę paliatywną i hospicyjną oraz liczby kontaktowanych świadczeń ? ? Pacjent nieuleczalnie chory, a system opieki zdrowotnej w Polsce Bariery w rozwijaniu opieki paliatywnej Jeśli śmierć jest postrzegana jako porażka medycyny, a nie jako sprawa naturalna, oferowanie opieki końca życia (end-of-life care) staje się zagadnieniem problematycznym. Marin-Moreno JM, Megan H, Gorgoyo L et. al. Palliative Care in the European Union. European Parliament. May 2008 17 Struktura funkcjonalna Hospicjum Onkologicznego św. Krzysztofa w Warszawie Hospicjum domowe (200 chorych) Hospicjum stacjonarne (37 łóżek) Poradnia Przeciwbólowa i opieki paliatywnej Rehabilitacja domowa Poradnictwo psychologiczne Ośrodek badań klinicznych Ośrodek szkoleniowy • Fundraising • Ośrodek PR • Administracja Obecnie prowadzone badania kliniczne – projekty badawcze 1. Wdrożenie systemu telemedycyny do opieki domowej – *e-Hospicjum domowe”* 2. Nowe leki i nowe techniki w leczeniu bólów nowotworowych - kanabinoidy jako leczenie uzupełniające w leczeniu bólów nowotworowych** - nowe leki opioidowe** - trening uważności (mind fulness) w radzeniu sobie z bólem przewlekłym* - analiza przyczyn niedostatecznego leczenia bólów nowotworowych w Polsce („opioidofobia”)* 3. Suplementacja żywieniowa w leczeniu objawowym - zastosowanie karnozyny (beta-alanino-L-histydyna) w leczeniu odleżyn*** *Granty naukowe w ramach klastra leczenia bólu PAN **Badania sponsorowane ***Badania własne Hospicjum Sakae K, Agata T, Kamide R, Yanagisawa H. Effects of L-Carnosine and Its Zinc Complex (Polaprezinc) on Pressure Ulcer Healing. Nutr Clin Pract October 2013 28: 609-616 Opieka paliatywna – ta dziedzina nie może być dłużej traktowana jako luksus. To jest konieczność? NAPEWNO, FAKT, ZE OPIEKA PALIATYWNA MA SWOJE KORZENIE W DZIAŁANOŚĆI CHARYTATYWNEJ (NON-PROFIT) POWODUJE, ŻE TRAKTOWANA JEST JAKO COŚ CO NIE JEST WYMAGANE OD PAŃSTWA. Higginson IJ, Foley KM. Palliative Care: No Longer a Luxury But a Necessity? J Pain Symptom Manage 2009 21