2-Waśkiewicz-Koszty jednostkowe

Jerzy Waśkiewicz
Instytut Transportu Samochodowego
ŚREDNIE KOSZTY 1 WOZOKILOMETRA PRZEBIEGU
W PRZEDSIĘBIORSTWACH CIĘŻAROWEGO TRANSPORTU
SAMOCHODOWEGO W ŚWIETLE BADAŃ W 2008 R
Średnie koszty 1 wozokilometra przebiegu w badanych przedsiębiorstwach ciężarowego
transportu samochodowego za okres trzech kwartałów 2008r.w przewozach krajowych
i w przewozach międzynarodowych (tabor pow. 12,0 t dmc). Koszty przedsiębiorstw wg
liczby samochodów ciężarowych. Struktura kosztów wg wybranych pozycji. Wynikające
z badań ITS zmiany średnich kosztów jednostkowych w latach 2005 – 2007 i w okresie I
– III kwartału 2008r.
AVERAGE COSTS OF ONE VEHICLE-KILOMETRE
OF THE MILEAGE IN FREIGHT MOTOR TRANSPORT COMPANIES
IN THE LIGHT OF STUDIES CONDUCTED IN 2008
Average costs of one vehicle-kilometre of the mileage in freight motor transport
companies covered by the study, for the period of three quarters of 2008 in domestic and
international transport (stock exceeding 12,0 t of the maximum total weight authorized).
Costs incurred by companies according to the number of lorries. Structure of costs
according to selected items. Changes, resulting from studies carried out by ITS, in
average costs per unit in the years 2005 – 2007 and in the period from I to III quarter
2008.
Transport Samochodowy 1-2009
Wprowadzenie
Systematyczne badania średnich kosztów jednostkowych w przedsiębiorstwach
ciężarowego transportu samochodowego w Polsce prowadzone są w Instytucie Transportu
Samochodowego od czterech lat. Ponieważ koszty stanowią ważny element
konkurencyjności przewoźników na rynku transportu samochodowego, wyniki badań
Instytutu budzą szczególne zainteresowanie w dobie zmian czynników determinujących te
koszty. Aktualnie przedmiotem badań są średnie koszty 1 wozokilometra przebiegu
w przedsiębiorstwach ciężarowego transportu samochodowego w Polsce. Są one
kalkulowane jako iloraz kosztów poniesionych przez przedsiębiorstwa na działalność
transportową i przebiegów ogółem samochodów ciężarowych w danym okresie czasu.
Zainteresowane badaniami i współpracujące z Instytutem w tym zakresie są:
Zrzeszenie Międzynarodowych Przewoźników Drogowych oraz Ogólnopolski Związek
Pracodawców Transportu Drogowego. Wyniki badań ITS w przedmiotowym zakresie
wykorzystywane są w przedsiębiorstwach transportowych do porównań ich pozycji
konkurencyjnej. Znajomość średnich kosztów 1 wozokilometra przebiegu w różnych
segmentach branży powinna być podstawą negocjowania przez przewoźników stawek
przewozowych.
Wynikami badań zainteresowane jest też Ministerstwo Infrastruktury. Informacje
dotyczące średnich kosztów 1 wozokilometra przebiegu w badanej zbiorowości
przedsiębiorstw transportu samochodowego w Polsce stanowić powinny istotny element
kształtowania polityki dotyczącej transportu samochodowego.
Celem praktycznym badań zrealizowanych w 2008r. były szacunki średnich kosztów
jednego wozokilometra przebiegu w przedsiębiorstwach ciężarowego transportu
samochodowego za okres I, II i III kwartału 2008r., a także szacunki struktury tych
kosztów w odniesieniu do przewozów krajowych i w odniesieniu do przewozów
międzynarodowych. Kalkulację średnich kosztów jednostkowych przeprowadzono
w podziale na grupy przedsiębiorstw w zależności od liczby posiadanych samochodów
ciężarowych. Ponadto dokonano porównania zmian zbadanych w ITS średnich
jednostkowych kosztów w przedsiębiorstwach ciężarowego transportu samochodowego
w latach 2005 - 2008.
1. Metody badań
Dane kosztowe uzyskano w wyniku ankietyzacji przedsiębiorstw transportowych.
Część danych uzyskano w rezultacie udostępnienia przewoźnikom ankiety w formie
elektronicznej, zainstalowanej na stronie internetowej ITS.
Na podstawie informacji z komputerowej bazy danych o kosztach przedsiębiorstw
transportowych, przy wykorzystaniu specjalnego programu komputerowego1, dokonano
obliczeń średnich kosztów 1 wozokilometra przebiegu ogółem oraz ich struktury wg
zadanego zakresu podmiotowego zbiorowości i wybranego okresu czasu. Opracowany
w Instytucie program komputerowy, umożliwia obliczenia średnich jednostkowych
kosztów w przedsiębiorstwach ciężarowego transportu samochodowego dla dowolnie
wybranego zestawu wyspecyfikowanych cech charakteryzujących przedsiębiorstw.
1
Autorem programu jest mgr inż. Michał Żukowski.
16
Średnie koszty 1 wozokilometra…
Rozbudowywana od 2005r. baza kwartalnych danych o kosztach przedsiębiorstw
ciężarowego transportu samochodowego zawiera aktualnie (wg stanu na koniec 2008r.)
dane około 350 przedsiębiorstw w Polsce.
Przewoźnicy, którzy uczestniczyli w badaniach za pośrednictwem internetu
i anonimowo przekazali odpowiednie dane kosztowe dotyczące ich przedsiębiorstwa,
mieli możliwość uzyskiwania automatycznie skalkulowanych (na podstawie danych
z bazy danych o kosztach transportu samochodowego) aktualnych wielkości średniego
kosztu 1 wozokilometra przebiegu w zbiorowości przedsiębiorstw, którą reprezentuje
konkretny przewoźnik. Było to forma rekompensaty trudu przewoźnika za przygotowanie
danych i przesłanie ich drogą elektroniczną do Instytutu.
Z założenia, w badaniach kosztowych pozyskiwane są dane o kosztach poniesionych
faktycznie przez przedsiębiorstwa w poszczególnych kwartałach roku.
W kosztach nie jest uwzględniany podatek od towarów i usług (VAT) w tych
pozycjach kosztowych, w których przedsiębiorstwo wystąpiło z wnioskiem i otrzymało
zwrot podatku.
Zarówno średnie koszty 1 wozokilometra przebiegu, jak i poszczególne pozycje
kosztowe (wg układu kalkulacyjnego) obliczono jako średnie arytmetyczne danych
pozyskiwanych z poszczególnych przedsiębiorstw2.
2. Charakterystyka statystyczna badanej zbiorowości
W rezultacie badań w 2008r. do bazy danych włączono dane z 98 przedsiębiorstw
eksploatujących samochody ciężarowe o dopuszczalnej masie całkowitej powyżej 12,0 t,
w tym 12 zestawów danych dotyczących przewozów krajowych i 86 zestawów danych
dotyczących przewozów międzynarodowych (tabl. 1).
Tablica 1
Charakterystyka próby badawczej przedsiębiorstw ciężarowego transportu samochodowego wg
zakresów działalności i wg wielkości w okresie I-III kwartału 2008r. (tabor pow. 12,0 dmc)
Table 1
Characteristic
of
the
test
sample
of
freight
motor
transport
companies
according
to
their
areas
of
Tablica 1. Charakterystyka próby badawczej przedsiębiorstw ciężarowego transportu
działalności
i wg
wielkości
w okresie
I - IIItotal
kwartału
activity samochodowego
and size from I towg
IIIzakresów
quarter 2008
(stock in
excess
of 12,0
maximum
weight
2008r. (tabor pow. 12,0 t dmc) authorized)
Wyszczególnienie
Przedsiębiorstwa wykonujące
przewozy krajowe
w tym:
- mikro (do 5 samoch.)
- małe (6 do 9 samoch.)
- średnie (10 do 49 samoch.)
- duże (50 i więcej samoch.)
Przedsiębiorstwa wykonujące
przewozy międzynarodowe
w tym:
- mikro (do 5 samoch.)
- małe (6 do 9 samoch.)
- średnie (10 do 49 samoch.)
- duże (50 i więcej samoch.)
I kwartał
2008
II kwartał
2008
III kwartał
2008
Razem
6
4
2
12
5
0
1
0
4
0
0
0
2
0
0
0
11
0
1
0
24
30
32
86
5
1
12
6
6
3
12
9
6
2
15
9
17
6
39
24
Źródło: zestawienie własne na podstawie bazy danych ITS o kosztach w przedsiębiorstwach
Źródło:
zestawienie własne na podstawie bazy danych o ITS o kosztach w przedsiębiorstwach ciężarowego
ciężarowego transportu samochodowego
transportu samochodowego
Szczegółowo zasady kalkulacji średnich jednostkowych kosztów przedsiębiorstw ciężarowego transportu
samochodowego omówiono w: Waśkiewicz J. „Monitoring kosztów przedsiębiorstw samochodowego
transportu rzeczy w Polsce”; praca ITS nr 6501/ZBE; Warszawa, grudzień 2005r.
2
17
Transport Samochodowy 1-2009
Wyniki kalkulacji średnich jednostkowych kosztów 1 wozokilometra przebiegu
w przedsiębiorstwach transportu samochodowego odnoszą się jedynie do grupy
zbadanych przedsiębiorstw. Wielkość próby badawczej nie uzasadnia w sposób naukowy
wnioskowania reprezentacyjnego dla całości transportu ciężarowego w kraju3. Nie
oznacza to jednak, że otrzymane wyniki nie charakteryzują w sposób ogólny tendencji
kosztowych w sektorze.
3. Charakterystyka zbadanej zbiorowości przedsiębiorstw
Średnia liczba samochodów ciężarowych w badanym przedsiębiorstwie w krajowym
przewozie rzeczy wynosiła około 2 samochodów, a średnia masa ładunków
przewiezionych w okresie kwartału przez 1 samochód ciężarowy wynosiła około 765 ton
(tabl. 2). Średni kwartalny przebieg jednego samochodu ciężarowego zatrudnionego
w grupie badanych przedsiębiorstw przewozów krajowych wyniósł około 16,4 tys. km.
Średnio w badanym przedsiębiorstwie w przewozach krajowych zatrudnionych było
około 3 pracowników, w tym 2 kierowców. Średnie przychody przedsiębiorstwa
wykonującego przewozy krajowe w kwartale wynosiły około 179 tys. zł, w tym
z działalności transportowej około 103 tys. zł. Przychody z działalności transportowej
w przewozach krajowych wynosiły średnio około 45 tys. zł na jeden samochód
ciężarowy.
Tablica 2
Charakterystyczne cechy badanej próby przedsiębiorstw krajowego transportu samochodowego
wg wielkości przedsiębiorstw (I-III kw. 2008 r.) (tabor pow. 12,0 dmc)
Table 2
Tablica
2. Charakterystyczne
cechy badanej
przedsiębiorstw
transportu
samochodowego
Characteristic
features
of thepróby
tested
sample ofciężarowego
domestic krajowego
transport
companies
according to
wg wielkości przedsiębiorstw (I - III kw. 2008r.) (tabor powyżej 12,0 t dmc)
companies` size (I-III quarter 2008) (stock in excess of. 12,0 maximum total weight authorized)
Wyszczególnienie
Jedn.
mikro
małe
średnie
duże
Razem
miary (do 5 sam.) (6 do 9 sam.)(10 do 49 sam.)(50 i więcej) przedsięb.
Średnia liczba samochodów ciężarowych
szt.
1,6
–
10
–
2,3
Średnia masa przewiezionych ładunków w kwartale
ton
652
–
2000
–
765
Średnia masa przew. ład. przez jeden samochód w kwartale
ton/sam.
408
–
200
–
333
Średnia liczba pracowników w przedsiębiorstwie
prac.
2,2
–
14
–
3,2
Średnia liczba kierowców w przedsiębiorstwie
kier.
1,6
–
10
–
2,3
Średni kwartalny przebieg samochodów w przedsiębiorstwie
tys. km
30,8
–
114,5
–
37,8
Średni kwartalny przebieg jednego samochodu w przeds.
tys. km
19,3
–
11,5
–
16,4
Średnie przychody przedsiębiorstwa w kwartale
tys. zł
161,6
–
372
–
179,1
Średnie przychody przeds. z działaln. transp. w kwartale
tys. zł
78,9
–
372
–
103,3
Średn. przychody przeds. z działaln. transp. w kw. na 1 samoch. tys. zł/sam.
49,3
–
37,2
–
44,9
Średnie przychody przeds. z działaln. innej niż transp. w kwartale
tys. zł
37,3
–
0
–
34,2
Liczba zbadanych przedsiębiorstw
11
–
1
–
12
Źródło: obliczenia
na podstawie bazy
ITS o kosztach
w przedsiębiorstwach
ciężarowego
transportu samochodowego
Źródło:
obliczenia
nadanych
podstawie
bazy
danych ITS
o kosztach
w przedsiębiorstwach ciężarowego transportu
samochodowego
We wszystkich badanych przedsiębiorstwach krajowych przewozów rzeczy, w okresie
pierwszych trzech kwartałów 2008r. wyniki finansowe były dodatnie. Przy średnich
kosztach rzędu 100 tys. zł w kwartale, przedsiębiorstwa te mogły prosperować głównie
dzięki innej działalności niż działalność stricte przewozowa, np. działalności handlowej.
Wielkość wymaganej próby statystycznej, przy przedziale ufności 0,9, określono na 300 przedsiębiorstw
(patrz rozdz. 1.2. autorstwa prof. dr hab. S. Dorosiewicza w pracy ITS nr 6419/ZBE pt. „Rynek transportu
samochodowego w Polsce – badania i analiza wyników”; Warszawa 2004r.)
3
18
Średnie koszty 1 wozokilometra…
W badanej populacji przedsiębiorstw realizujących przewozy międzynarodowe, jedno
przedsiębiorstwo dysponowało średnio 37 samochodami, a średnia masa ładunków
przewiezionych przez 1 samochód ciężarowy w okresie kwartału wynosiła około 412 ton
(tabl. 3).
Tablica 3
Charakterystyczne cechy badanej próby przedsiębiorstw ciężarowego międzynarodowego
transportu samochodowego wg wielkości przedsiębiorstw (I-III kw. 2008 r.) (tabor pow. 12,0
dmc)
Table 3
Characteristic features of the tested sample of international freight motor transport according to
Tablica
3. Charakterystyczne
badanej
próby przedsiębiorstw
ciężarowego
międzynarodowego
transportu
samochodowego
companies`
size (I-IIIcechy
quarter
2008)
(stock in excess
of. 12,0
maximum total
weight
authorized)
wg wielkości przedsiębiorstw (I - III kw. 2008r.)
(tabor powyżej 12,0 t dmc)
Wyszczególnienie
Średnia liczba samochodów ciężarowych
Średnia masa przewiezionych ładunków w kwartale
Średnia masa przew. ład. przez jeden samochód w kwartale
Średnia liczba pracowników w przedsiębiorstwie
Średnia liczba kierowców w przedsiębiorstwie
Średni kwartalny przebieg samochodów w przedsiębiorstwie
Średni kwartalny przebieg jednego samochodu w przeds.
Średnie przychody przedsiębiorstwa w kwartale
Średnie przychody przeds. z działaln. transp. w kwartale
Średn. przychody przeds. z działaln. transp. w kw. na 1 samoch.
Średnie przychody przeds. z działaln. innej niż transp. w kwartale
Liczba zbadanych przedsiębiorstw
Jedn.
mikro
małe
średnie
duże
Razem
miary (do 5 sam.) (6 do 9 sam.)(10 do 49 sam.)(50 i więcej) przedsięb.
szt.
1,9
6,5
27,1
86,5
37,3
ton
567
2142
9941
37975
15367
ton/sam.
298
330
367
439
412
prac.
2,7
13,3
50
124,3
58,6
kier.
1,9
7,5
29,1
101,9
42,5
tys. km
41,6
197,7
737,7
2625,8
1089,4
tys. km
21,9
30,4
27,2
30,4
29,2
tys. zł
115,3
3021
2385
13132
4980
tys. zł
115,3
480
2127
8131
3290
tys. zł/sam.
60,7
73,8
78,5
94,0
88,2
tys. zł
0
2542
275
4737
1624
17
6
39
24
86
Źródło: obliczenia
na podstawie bazy
ITS o kosztach
w przedsiębiorstwach
ciężarowego
transportu samochodowego
Źródło:
obliczenia
nadanych
podstawie
bazy
danych ITS
o kosztach
w przedsiębiorstwach ciężarowego transportu
samochodowego
Średni kwartalny przebieg samochodu ciężarowego zatrudnionego w przewozach
międzynarodowych wyniósł około 29 tys. km. Średnio w badanym przedsiębiorstwie w
przewozach międzynarodowych zatrudnionych było około 59 pracowników, w tym 42
kierowców. Średnie kwartalne przychody w przedsiębiorstwie wynosiły około 4980 tys.
zł, w tym z działalności transportowej około 3290 tys. zł. Średnio na jeden samochód
ciężarowy przychody z działalności transportowej w przewozach międzynarodowych
wynosiły około 88 tys. zł.
We wszystkich przedsiębiorstwach przewozów międzynarodowych, w okresie trzech
kwartałów 2008r. wyniki finansowe były dodatnie. Przy średnich kosztach rzędu 3214
tys. zł w kwartale, przedsiębiorstwa te mogły prosperować głównie dzięki innej
działalności niż działalność stricte przewozowa, np. działalność spedycyjna, usługowa,
w tym magazynowa.
W badanych przedsiębiorstwach przewozów międzynarodowych średni przebieg
jednego samochodu ciężarowego był niespełna dwukrotnie większy niż w przewozach
krajowych. W przewozach międzynarodowych, również średni przychód przypadający na
jeden samochód ciężarowy był dwa razy wyższy niż w przewozach krajowych.
19
Transport Samochodowy 1-2009
4. Średnie koszty 1 wozokilometra przebiegu i ich struktura w badanych
przedsiębiorstwach ciężarowego transportu samochodowego w okresie I–III
kwartału 2008r. (tabor powyżej 12,0 t dmc)
4.1. Szacunki średnich kosztów 1 wozokilometra przebiegu w przewozach
krajowych i międzynarodowych wg wielkości przedsiębiorstw
Średni koszt 1 wozokilometra przebiegu w badanej grupie przedsiębiorstw
w przewozach krajowych taborem o dopuszczalnej masie całkowitej powyżej 12,0 t,
w okresie objętym badaniami, wyniósł 2,66 zł/wozokm (tabl. 4).
Najwyższy średni koszt jednostkowy zanotowano w okresie II kwartału 2008r., tzn.
w czasie, kiedy funkcjonowały najwyższe ceny oleju napędowego, rzutujące w sposób
zasadniczy na koszty w przedsiębiorstwach. Powodem wysokich cen paliw w tym okresie
była, jak wiadomo, wysoka cena ropy naftowej na giełdach światowych.
Średni koszt 1 wozokilometra przebiegu w badanej grupie przedsiębiorstw
w przewozach międzynarodowych taborem o dopuszczalnej masie całkowitej powyżej
12,0 t, w całym okresie objętym pozyskiwaniem danych, wyniósł 2,95 zł/wozokm (tabl.
4). Średni koszt jednostkowy wzrastał wraz z wielkością przedsiębiorstwa.
Tablica 4
Średni koszt jednego wozokilometra przebiegu w badanych przedsiębiorstwach ciężarowego
transportu samochodowego w okresie I-III kw. 2008 r. wg zakresów działalności i wg wielkości
przedsiębiorstw (tabor pow. 12,0 dmc) (zł/wozom)
Table 4
Tablica 4. Średni koszt 1 wozokilometra przebiegu w badanych przedsiębiorstwach
Average cost of one vehicle-kilometre of the mileage in freight motor transport companies covered
ciężarowego transportu samochodowego w okresie od I do III kwartału 2008r.
by the study, in the period from January to March 2008 according to areas of activity and
wg zakresów działalności i wg wielkości przedsiębiorstw
companies` size (stock in excess of 12,0 maximum total weight authorized) (PLN/vehicle(tabor pow. 12,0 t dmc)
zł/wozokm
kilometre)
Wyszczególnienie
Przedsiębiorstwa wykonujące
przewozy krajowe
w tym:
- mikro (do 5 samoch.)
- małe (6 do 9 samoch.)
- średnie (10 do 49 samoch.)
- duże (50 i więcej samoch.)
Przedsiębiorstwa wykonujące
przewozy międzynarodowe
w tym:
- mikro (do 5 samoch.)
- małe (6 do 9 samoch.)
- średnie (10 do 49 samoch.)
- duże (50 i więcej samoch.)
I kwartał
2008
II kwartał
2008
III kwartał
2008
Średnio w
badanych przeds.
2,54
2,82
2,68
2,66
2,48
–
2,82
–
2,82
–
–
–
2,68
–
–
–
2,64
–
2,82
–
2,92
2,91
3,01
2,95
2,71
2,67
2,94
3,09
2,77
3
2,89
3,01
2,63
3,05
3,09
3,11
2,70
2,96
2,98
3,06
Źródło:
obliczenia własne
na podstawiebazy
bazy danych
ITS oITS
kosztach
w przedsiębiorstwach
Źródło:
obliczenia
na podstawie
danych
o kosztach
w przedsiębiorstwach ciężarowego transportu
ciężarowego transportu samochodowego
samochodowego
Najniższy średni koszt jednostkowy miał miejsce w grupie przedsiębiorstw liczących
do 5 samochodów ciężarowych (2,70 zł/wozokm), a najwyższy grupie przedsiębiorstw
liczących 50 i więcej samochodów (3,06 zł/wozokm) (rys. 1).
20
Średnie koszty 1 wozokilometra…
Na wzrastające, wraz z wielkością przedsiębiorstwa, średnie koszty jednostkowe
przebiegu w przewozach międzynarodowych miały przede wszystkim wpływ zbadane
(tabl. 6):
- wyższe koszty usług remontowych i napraw,
- wyższe koszty amortyzacji taboru,
- wyższe koszty leasingu,
- wyższe wynagrodzenia kierowców,
Rys. 1. Średni
koszt 1 działalności
wozokilometra przebiegu
w badanych przedsiębiorstwach transportu
- wyższe tzw. pozostałe
koszty
transportowej.
samochodowego w przewozach międzynarodowych w okresie od I do III kwartału 2008r.
(tabor pow. 12,0 t dmc)
3,06
3,10
2,98
2,96
3,00
zł/wozokm
2,90
2,80
2,70
2,70
2,60
2,50
- mikro (do 5 samoch.)
- małe (6 do 9 samoch.)
- średnie (10 do 49
samoch.)
- duże (50 i więcej
samoch.)
Rys. 1 Średni koszt 1 wozokm przebiegu w badanych przedsiębiorstwach transportu
samochodowego w przewozach międzynarodowych w okresie I-III kw. 2008 r.
(tabor pow. 12 dmc)
Fig. 1 Average cost of one vehicle-kilometre of the mileage in international freight motor transport
companies covered by the study in the period from January to March 2008.
(stock in excess of. 12,0 maximum total weight authorized)
Porównanie średnich jednostkowych kosztów w badanych przedsiębiorstwach
w przewozach krajowych i w przewozach międzynarodowych wskazuje na wyższy średni
koszt 1 wozokilometra przebiegu w międzynarodowym transporcie rzeczy o około 11%.
Duże przedsiębiorstwa wykonujące przewozy międzynarodowe, obok wyższych
kosztów jednostkowych, cechowała w okresie badań większa średnia wydajność
przewozu jednego samochodu ciężarowego, w stosunku do wydajności taboru
z przedsiębiorstw mniejszych (tabl. 3). W przedsiębiorstwach dużych odnotowano
wyższe średnie przebiegi jednego samochodu ciężarowego w porównaniu ze średnimi
przebiegami przedsiębiorstw o mniejszej liczbie samochodów ciężarowych. Pomimo to,
wyższe koszty, przede wszystkim w wymienionych wyżej pięciu pozycjach kosztowych
spowodowały w ogólnym rozrachunku, wyższy średni koszt 1 wozokilometra przebiegu
w dużych przedsiębiorstwach w porównaniu ze średnim kosztem przedsiębiorstw
liczących mniej samochodów.
Średnia produktywność jednego samochodu ciężarowego (średnie przychody
z działalności transportowej przypadające na jeden samochód ciężarowy) w przewozach
międzynarodowych, w dużych przedsiębiorstwach badanej zbiorowości, była przeszło
dwukrotnie wyższa niż produktywność taboru w przedsiębiorstwach najmniejszych.
21
Transport Samochodowy 1-2009
4.2. Struktura średnich kosztów 1 wozokilometra przebiegu w badanych
przedsiębiorstwach w przewozach krajowych
W 12 uczestniczących w badaniach ITS przedsiębiorstwach realizujących krajowe
przewozy rzeczy, w strukturze średniego kosztu 1 wozokilometra przebiegu dominowały
zdecydowanie koszty materiałów pędnych i eksploatacyjnych (głównie koszty paliwa),
które wyniosły średnio 1,14 zł/wozokm i stanowiły około 43 % kosztu 1 wozokilometra
przebiegu (tabl. 5).
Tabela 5
Średni koszt 1 wozokm przebiegu ogółem wg wybranych pozycji układu kalkulacyjnego kosztów
w badanych przedsiębiorstwach ciężarowego transportu samochodowego w przewozach
krajowych w okresie I-III kw. 2008 r. (tabor pow. 12 dmc)
Table 5
Average cost of one vehicle-kilometre of the total mileage according to selected items of the cost
Tablica 5. Średni koszt 1 wozokilometra przebiegu ogółem oraz wg wybranych pozycji układu kalkulacyjnego
calculation matrix in domestic freight motor transport companies covered by the study in the
kosztów w badanych przedsiębioratwach ciężarowego transportu samochodowego w przewozach
periodkrajowych
from I towIII
quarter
(stock
in excess
of.t 12,0
okresie
I - III 2008.
kw. 2008r.
(tabor
pow. 12,0
dmc) maximum total weight authorized)
Wyszczególnienie
Średni koszt 1 wozokilometra przebiegu
w tym:
materiały pędne i eksploatacyjne
usługi remontowe i naprawy
ogumienie
amortyzacja lub utrata wartości rynkowej taboru
koszt kredytu (obsługa + raty)
koszt leasingu (obsługa + raty)
wynagrodzenia kierowców, w tym delegacje
ubezp. społeczne kierowców obciąż. pracodawcę
ubezpieczenie środków transportu (OC, AC)
podatek od środków transportu
opłaty drogowe
koszty ryzyka transportowego
pozostałe koszty działaln. transport. przedsiębiorstw
Liczba zbadanych przedsiębiorstw
mikro
(do 5 sam.)
zł/wozokm
średnie
(10 do 49 sam.)
zł/wozokm
Średnio
bad. przeds.
zł/wozokm
Struktura
śr. kosztu
%
2,64
2,82
2,66
100
1,15
0,07
0,08
0,25
0,15
0,10
0,50
0,11
0,07
0,04
0,06
0,01
0,07
11
1,04
0,01
0,00
0,58
0,00
0,00
0,40
0,07
0,12
0,06
0,18
0,14
0,22
1
1,14
0,06
0,07
0,27
0,14
0,09
0,50
0,10
0,08
0,04
0,07
0,02
0,08
12
43,1
2,3
2,7
10,3
5,2
3,3
18,7
3,8
2,8
1,5
2,6
0,7
3,0
Źródło: obliczenia
własne na na
podstawie
bazy danych
ITS o danych
kosztach w przedsiębiorstwach
ciężarowego
transportu samochodowego
Źródło:
obliczenia
podstawie
bazy
ITS o kosztach
w przedsiębiorstwach
ciężarowego transportu
samochodowego
Średni jednostkowy koszt wynagrodzenia kierowców w badanych przedsiębiorstwach
w przewozach krajowych wyniósł prawie 0,50 zł/wozokm, a jego udział w strukturze
kosztu 1 wozokilometra przebiegu stanowił około 19% (rys. 2).
22
Średnie koszty 1 wozokilometra…
podatek od środków transportu
1,5%
opłaty drogowe
2,6%
koszty ryzyka transportowego
0,7%
ubezpieczenie środków
transportu (OC, AC)
2,8%
ubezpieczenie społeczne
kierowców obciążające
pracodawcę
3,8%
pozostałe koszty działaln.
transport. przedsiębiorstw
3,0%
wynagrodzenia kierowców
,
w tym delegacje
18,7%
materiały pędne i
eksploatacyjne
43,1%
koszt leasingu(obsługa + raty)
3,3%
koszt kredytu(obsługa + raty)
5,2%
amortyzacja lub utrata wartości
rynkowej taboru
10,3%
ogumienie
2,7%
usługi remontowe i naprawy
2,3%
Rys. 2. Struktura średniego kosztu 1 wozokm przebiegu w zbadanych przedsiębiorstwach
w przewozach krajowych rzeczy w okresie I-III kw. 2008 r. (tabor pow. 12 dmc)
Fig. 2. Structure of an average cost of one vehicle-kilometre of the mileage in domestic transport
companies covered by the study in the period from January to March 2008.
(stock in excess of. 12,0 maximum total weight authorized)
Stosunkowo wysoki w strukturze średniego kosztu 1 wozokilometra przebiegu był
udział amortyzacji (lub utraty wartości rynkowej taboru) (około 10%), czego przyczyną
było eksploatowanie stosunkowo nowego taboru w zbadanej zbiorowości w przewozach
krajowych.
4.3. Struktura średnich kosztów 1 wozokilometra
przedsiębiorstwach w przewozach międzynarodowych
przebiegu w
badanych
W strukturze średniego kosztu jednego wozokilometra w 86 zbadanych
przedsiębiorstwach realizujących przewozy międzynarodowe rzeczy dominowały koszty
materiałów pędnych i eksploatacyjnych (podobnie jak w przewozach krajowych). Koszty
te wynosiły średnio 1,18 zł/wozokm i stanowiły około 40% w średnim koszcie 1
wozokilometra przebiegu (tabl. 6).
Średni jednostkowy koszt wynagrodzenia kierowców (łącznie z kosztami delegacji)
w badanych przedsiębiorstwach międzynarodowego transportu rzeczy wyniósł 0,51
zł/wozokm, a jego udział w strukturze kosztu 1 wozokilometra przebiegu stanowił
przeszło 17% (rys. 3).
Podawany przez przewoźników koszt jednostkowy wynagrodzenia kierowców był
najwyższy w przedsiębiorstwach dużych (50 i więcej samochodów) i wynosił około 0,62
zł/wozokm.
23
Transport Samochodowy 1-2009
Tablica 6
Średni koszt 1 wozokm przebiegu ogółem oraz wg wybranych pozycji układu kalkulacyjnego
kosztów w badanych przedsiębiorstwach ciężarowego transportu samochodowego w przewozach
międzynarodowych w okresie I-III kw. 2008 r. (tabor pow. 12 dmc)
Table 6
Average
cost koszt
of one
vehicle-kilometre
ofogółem
the total
and pozycji
according
selected items of the
Tablica
6. Średni
1 wozokilometra
przebiegu
orazmileage
wg wybranych
układuto
kalkulacyjnego
kosztów w badanych
transportu
samochodowego
w przewozach
cost calculation
matrixprzedsiębioratwach
in internationalciężarowego
freight motor
transport
companies
in the period from
międzynarodowych
w
okresie
I
III
kw.
2008r.
(tabor
pow.
12,0
t
dmc)
January to March 2008. (stock in excess of. 12,0 maximum total weight authorized)
Wyszczególnienie
Średni koszt 1 wozokilometra przebiegu
w tym:
materiały pędne i eksploatacyjne
usługi remontowe i naprawy
ogumienie
amortyzacja lub utrata wartości rynkowej taboru
koszt kredytu (obsługa + raty)
koszt leasingu (obsługa + raty)
wynagrodzenia kierowców, w tym delegacje
ubezpieczenie społeczne obciążające pracodawcę
ubezpieczenie środków transportu (OC, AC)
podatek od środków transportu
opłaty drogowe
koszty ryzyka transportowego
pozostałe koszty działaln. transport. przedsiębiorstw
Liczba zbadanych przedsiębiorstw
mikro
małe
średnie
duże
Średnio Struktura
(do 5 sam.) (6 do 9 sam.)(10 do 49 sam.)(50 i więcej) bad. przeds. śr. kosztu
zł/wozokm
zł/wozokm
zł/wozokm
%
2,70
2,96
2,98
3,06
2,95
100
1,26
0,09
0,03
0,19
0,03
0,16
0,45
0,08
0,06
0,03
0,22
0,03
0,09
17
1,11
0,17
0,07
0,25
0,00
0,37
0,55
0,06
0,10
0,05
0,08
0,01
0,15
6
1,18
0,11
0,05
0,25
0,05
0,22
0,47
0,07
0,06
0,04
0,20
0,02
0,28
39
1,14
0,11
0,04
0,25
0,02
0,28
0,62
0,05
0,06
0,02
0,21
0,01
0,26
24
1,18
0,11
0,04
0,24
0,04
0,24
0,51
0,07
0,06
0,03
0,20
0,02
0,23
86
40,0
3,7
1,5
8,0
1,2
8,0
17,3
2,3
2,1
1,0
6,7
0,6
7,6
Źródło: obliczenia
własne na na
podstawie
bazy danych
ITS o danych
kosztach w przedsiębiorstwach
ciężarowego
transportu samochodowego
Źródło:
obliczenia
podstawie
bazy
ITS o kosztach
w przedsiębiorstwach
ciężarowego transportu
samochodowego
Koszty amortyzacji (lub utraty wartości rynkowej taboru) stanowiły w badanej
zbiorowości przedsiębiorstw średnio około 8,0% w strukturze średniego kosztu
1 wozokilometra przebiegu.
W przedsiębiorstwach „mikro” średni jednostkowy koszt amortyzacji (lub utraty
wartości rynkowej) pojazdu podawany przez przewoźników (0,19 zł/wozokm) był niższy
w porównaniu z przedsiębiorstwami większymi (np. 0,25 zł/wozokm). Świadczy to
o eksploatowaniu w przedsiębiorstwach „mikro” taboru w większym stopniu
zamortyzowanego.
Średnie koszty leasingu taboru w badanej zbiorowości wyniosły 0,24 zł/wozokm
przebiegu (około 8,0% w strukturze średniego kosztu 1 wozokilometra przebiegu).
Najniższy jednostkowy koszt leasingu środków przewozowych odnotowano
w przedsiębiorstwach liczących do 5 pojazdów (0,16 zł/wozokm).
Wśród zbadanych przedsiębiorstw średnie jednostkowe koszty kredytu na zakup
taboru (0,04 zł/wozokm) były niższe niż koszty leasingu.
Średnio około 7,6%, w średnim koszcie 1 wozokilometra przebiegu
w międzynarodowych przewozach rzeczy, stanowił udział tzw. pozostałych kosztów
działalności transportowej przedsiębiorstw (0,23 zł/wozokm). Ta pozycja kosztowa rosła
wraz z wielkością przedsiębiorstwa (od 0,09 zł/wozokm w przedsiębiorstwach „mikro”
do 0,26 zł/wozokm w przedsiębiorstwach „dużych”). Przyczyną tego zróżnicowania były
wyższe w przedsiębiorstwach dużych koszty zarządu, koszty pracowników zatrudnionych
w spedycji, zapleczu technicznym, koszty podatków od nieruchomości itp.
24
Rys. 3. Struktua średniego kosztu 1 wozokilometra przebiegu w badanych przedsiębiorstwach
transportu samochodowego rzeczy w przewozach międzynarodowych w okresie od I do III kwartału
2008r. (tabor pow. 12,0 t dmc)
Średnie koszty 1 wozokilometra…
podatek od środków transportu
1,0%
opłaty drogowe
6,7%
koszty ryzyka transportowego
0,6%
pozostałe koszty działaln.
transport. przedsiębiorstw
7,6%
ubezpieczenie środków
transportu (OC, AC)
2,1%
materiały pędne i
eksploatacyjne
40,0%
ubezpieczenie społeczne
kierowców obciążające
pracodawcę
2,3%
usługi remontowe i naprawy
3,7%
wynagrodzenia kierowców,
w tym delegacje
17,3%
ogumienie
1,5%
koszt leasingu (obsługa + raty)
8,0%
koszt kredytu (obsługa + raty)
1,2%
amortyzacja lub utrata wartości
rynkowej taboru
8,0%
Rys. 3. Struktura średniego kosztu 1 wozokm przebiegu w badanych przedsiębiorstwach
transportu samochodowego rzeczy w przewozach międzynarodowych w okresie I-III kw. 2008 r.
(tabor pow. 12 dmc)
Fig. 3. Structure of an average cost of one vehicle-kilometre of the mileage in international motor
transport companies carrying goods in the period from I to III quarter 2008.
(stock in excess of. 12,0 maximum total weight authorized)
W tym miejscu należy dodać, że pogarszająca się w 2008r. (i tak już stosunkowo
niska) rentowność samochodowych przewozów ładunków wynikająca z podwyżek cen
paliw, podwyżek wynagrodzeń kierowców, zmusiła przedsiębiorstwa do maksymalnej
redukcji kosztów. Potwierdza to uchwycony w badaniach spadek tzw. pozostałych
kosztów działalności transportowej w 2008r. w porównaniu z analogicznymi kosztami
w 2007r. Udział tych kosztów w średnim koszcie 1 wozokilometra przebiegu w 2008r.
w przewozach międzynarodowych stanowił 7,6% (0,23 zł/wozokm), a w 2007r. 10,3%
(0,30 zł/wozokm).
Z przeprowadzonych badań i porównań wynika, że w przewozach
międzynarodowych, w porównaniu z krajowymi (w grupie zbadanych przedsiębiorstw)
występują wyższe średnie koszty jednostkowe m.in. w następujących pozycjach kosztów:
- materiały pędne i eksploatacyjne,
- koszty leasingu,
- wynagrodzenia kierowców,
- opłaty drogowe,
- pozostałe koszty działalności transportowej przedsiębiorstw.
5. Średnie jednostkowe koszty w badanych przedsiębiorstwach w układzie
przestrzennym
Przeprowadzone badania średnich jednostkowych kosztów w przedsiębiorstwach
ciężarowego transportu samochodowego wykazują zróżnicowanie tych kosztów
w zależności od wielorakich czynników, w tym od lokalizacji przestrzennej i obszaru
pracy taboru samochodowego. W przewozach międzynarodowych stwierdza się
występowanie niższych kosztów jednostkowych przede wszystkim w przedsiębiorstwach
operujących na rynkach poza wschodnia granicą Polski. Są to przede wszystkim
25
Transport Samochodowy 1-2009
przedsiębiorstwa zlokalizowane w województwach: lubelskim, podkarpackim
i warmińsko-mazurskim. W przewozach międzynarodowych wykonywanych przez
przedsiębiorstwa z tych województw występują m.in. dużo niższe koszty paliwa niż
w przedsiębiorstwach wykonujących przewozy i zaopatrujących się w paliwa w krajach
UE. Średnie koszty 1 wozokilometra przebiegu w przewozach międzynarodowych na
rynkach wschodnich w tych przedsiębiorstwach wyniosły 2,71 zł/wozokm
w województwie lubelskim (tabl. 7), podczas gdy np. koszty jednostkowe w przewozach
międzynarodowych
realizowanych
przez
przedsiębiorstwa
zlokalizowane
w województwach centralnych (np. w województwie mazowieckim przekraczały 3,2
zł/wozokm).
Tablica 7
Średnie koszty 1 wozokm przebiegu, w tym koszty paliwa wg województw w ankietowanych
w 2008 r. przedsiębiorstwach ciężarowego transportu samochodowego (tabot pow. 12 dmc)
Table 7
Average costs of one vehicle-kilometre of the mileage, including costs of fuel according to regions
(voivodeships) in freight motor transport companies participating in a 2008 survey. (stock in
Tablica 7. Średnie koszty 1 wozokilometra przebiegu, w tym koszty paliwa wg województw
excess
of. 12,0
maximum totalciężarowego
weight authorized)
w ankietowanych
w 2008r.
przedsiębiorstwach
transportu samochodowego
(tabor pow. 12,0 t dmc)
Wojewówdztwo
dolnośląskie
kujawsko-pomorskie
lubelskie
lubuskie
łódzkie
małopolskie
mazowieckie
opolskie
podkarpackie
podlaskie
pomorskie
śląskie
świętokrzyskie
warmińsko-mazurskie
wielkopolskie
zachodniopomorskie
razem/średnio
Przewozy krajowe
Liczba
Średni koszt w tym:
ankietowanych 1 wozokm
średni koszt
przedsiębiorstw przebiegu
paliwa
zł/wozokm
zł/wozokm
1
2,65
1,28
0
–
–
1
2,56
1
2
2,49
1,14
2
2,69
1,2
0
–
–
5
2,77
1,14
0
–
–
0
–
–
0
–
–
0
–
–
0
–
–
0
–
–
0
–
–
1
2,44
1,07
0
–
–
12
2,66
1,14
Przewozy międzynarodowe
Liczba
Średni koszt w tym:
ankietowanych 1 wozokm
średni koszt
przedsiębiorstw przebiegu
paliwa
zł/wozokm
zł/wozokm
8
2,86
1,21
13
2,96
1,3
7
2,71
0,85
2
3,04
1,11
3
3,1
1,16
15
2,83
1,31
28
3,23
1,16
0
–
–
4
2,48
1,1
0
–
–
0
–
–
2
3
1,16
0
–
–
1
2,2
0,92
3
3,11
1,25
0
–
–
86
2,95
1,18
Źródło: zestawienie własne na podstawie bazy danych ITS o kosztach w przedsiębiorstwach ciężarowego transportu samochodowego
Źródło:
obliczenia na podstawie bazy danych ITS o kosztach w przedsiębiorstwach ciężarowego transportu
samochodowego
6. Zmiany średnich kosztów 1 wozokilometra przebiegu w badanych przez ITS
w latach 2005 – 2007 i w okresie I – III kwartału 2008 przedsiębiorstwach
międzynarodowego ciężarowego transportu samochodowego
Ze względu na liczniejszą niż w przewozach krajowych (a zatem w większym stopniu
reprezentatywną dla całej zbiorowości) bazę danych4, analizą porównawczą
kształtowania się średnich jednostkowych kosztów funkcjonowania transportu
samochodowego od roku 2005
objęto przedsiębiorstwa realizujące przewozy
międzynarodowe.
Dane wymienionych okresów badań dotyczą odpowiednio 82, 41, 55 i 86 przedsiębiorstw wykonujących
międzynarodowe samochodowe przewozy rzeczy.
4
26
Średnie koszty 1 wozokilometra…
Średni koszt 1 wozokilometra przebiegu dla taboru o dopuszczalnej masie całkowitej
powyżej 12,0 t w międzynarodowych przewozach rzeczy, w latach 2005 – 2007
i w okresie I – III kwartału 2008 wyniósł odpowiednio: 2,84 zł/wozokm, 2,88 zł/wozokm,
2,94 zł/wozokm i 2,95 zł/wozokm (tabl. 8).
Tablica 8
Średni koszt 1 wozokm przebiegu w badanych przedsiębiorstwach ciężarowego transportu
samochodowego w przewozach międzynarodowych w latach 2005-2007 i w okresie I-III kw. 2008
r. (tabor pow. 12 dmc) (zł/wozokm)
Tablica 8. Średni koszt 1 wozokilometra przebiegu w badanych przedsiębiorstwach
Table 8
ciężarowego
samochodowegoofw the
przewozach
Average
cost transportu
of one vehicle-kilometre
mileage międzynarodowych
in international freight motor
w latach 2005
okresie I - IIIand
kw.in
2008
(taborfrom
pow. I12,0
t dmc)
transport companies
in the- 2007
yearsi w2005-2007
the period
to III
quarter 2008. (stock in
zł/wozokm
excess of. 12,0 maximum total weight authorized) (PLN/vehicle-kilometre)
Wyszczególnienie
Przedsiębiorstwa wykonujące
przewozy międzynarodowe
w tym:
- mikro (do 5 samochodów)
- małe (6 do 9 samochodów)
- średnie (10 do 49 samochodów)
- duże (50 i więcej samochodów)
2005
2006
2007
I - III kw.
2008
2,84
2,88
2,94
2,95
2,63
2,73
2,87
3,06
2,74
2,99
2,83
3,13
2,82
2,85
2,98
3,21
2,7
2,96
2,98
3,06
Źródło:
obliczenia własne
na podstawiebazy
bazy danych
ITS ITS
o kosztach
w przedsiębiorstwach
ciężarowego transportu
samochodowego
Źródło:
obliczenia
na podstawie
danych
o kosztach
w przedsiębiorstwach
ciężarowego
transportu
samochodowego
Wzrost średnich jednostkowych kosztów 1 wozokilometra przebiegu stwierdzono
w zasadzie we wszystkich grupach przedsiębiorstw przewozów międzynarodowych (rys.
4).
Z analizy wyników badań wynika, że wzrost średnich kosztów 1 wozokilometra
przebiegu w przewozach międzynarodowych w badanych przedsiębiorstwach transportu
samochodowego wynikał przede wszystkim ze wzrostu kosztów materiałów pędnych
Rys. 4. Średnie koszty 1 wozokilometra przebiegu w badanych przedsiębiorstwach ciężarowego
i eksploatacyjnych,
orazsamochodowego
wzrostu kosztów
pochodnych
transportu
w przewozach wynagrodzeń
międzynarodowych (wg i
bazy
danych o kosztach kierowców.
ITS)
3,5
3
zł/wozokm
2,5
2
- mikro (do 5 samochodów)
- małe (6 do 9 samochodów)
- średnie (10 do 49 samochodów)
- duże (50 i więcej samochodów)
1,5
1
0,5
0
2005r.
2006r.
2007r.
I - III kw. 2008r.
Rys. 4. Średnie koszty 1 wozokm przebiegu w badanych przedsiębiorstwach ciężarowego
transportu samochodowego w przewozach międzynarodowych (wg bazy danych o kosztach ITS)
Fig. 4. Average costs of one vehicle-kilometre of the mileage in international freight motor
transport companies covered by the study (according to cost database kept by ITS)
27
Transport Samochodowy 1-2009
W porównywanych okresach, średni koszt materiałów pędnych i eksploatacyjnych
(głównie paliwa) w rozliczeniu kilometrowym wzrósł prawie o 15%, z 1,03 zł/wozokm
w 2005r. do 1,18 zł/wozokm w ostatnim okresie (tabl. 9, rys. 5). Udział kosztów paliwa
w średnim koszcie 1 wozokilometra przebiegu zwiększył się z 36,2% w 2005r. do 40%
w trzech pierwszych kwartałach 2008r.
Tablica 9
Średnie koszty 1 wozokm przebiegu i ich struktura w badanych przedsiębiorstwach ciężarowego
transportu samochodowego w przewozach międzynarodowych w latach 2005-2007 i w okresie IIII kw. 2008 r. wg grup rodzaju kosztów (tabor pow. 12 t dmc)
Table 9
Average costs of one vehicle-kilometre of the mileage and structure of costs in international
freight transport companies in the years 2005-2007 and in the period from January to March
2008, according to cost- type groups. (stock in excess of. 12,0 maximum total weight authorized)
Wyszczególnienie
2005r.
zł/wozokm
2006r.
zł/wozokm
%
%
2007r.
zł/wozokm
%
I - III kw. 2008r.
zł/wozokm
%
Koszty mat. pędn.
i eksploat. (paliwa)
1,028
36,2
1,145
39,8
1,147
39,0
1,181
40,0
Koszty pracy
0,373
13,1
0,5
17,4
0,535
18,2
0,578
19,6
Koszty kapitału
0,525
18,5
0,512
17,8
0,505
17,2
0,508
17,2
Inne
0,914
32,2
0,723
25,1
0,753
25,6
0,683
23,2
Razem
2,84
100
2,88
100
2,94
100
2,95
100
Koszty pracy: koszty wynagrodzenia kierowców, w tym delegacje kierowców oraz koszty ubezpieczenia społecznego obciążającego pracodawcę.
Koszty kapitału : koszty amortyzacji (lub utraty wartości rynkowej pojazdu), koszty kredytu oraz koszty leasingu.
Inne koszty : koszty usług remontowych i napraw, ogumienia, ubezpieczenia środków transportu (AC, OC), podatku od środków transportu,
koszty opłat drogowych, ryzyka transportowego, pozostałe koszty działalności transportowej przedsiębiorstw.
Źródło: obliczenia na podstawie bazy danych ITS o kosztach w przedsiębiorstwach ciężarowego transportu
samochodowego Rys. 5. Koszty paliw, koszty pracy, koszty kapitału i inne koszty w badanych przedsiębiorstwach
ciężarowego transportu samochodowego w przewozach międzynarodowych w latach 2005 - 2008
1,4
1,2
Koszty materiałów
pędnych i
eksploatacyjnych
1
zł/wozokm
Koszty pracy
0,8
Koszty kapitału
0,6
Inne
0,4
0,2
0
2005r.
2006r.
2007r.
I - III kw. 2008r.
Rys. 5. Koszty paliw, koszty pracy, koszty kapitału i inne koszty w badanych przedsiębiorstwach
ciężarowego transportu samochodowego w przewozach międzynarodowych w latach 2005-2007
Fig. 5. Fuel costs, labour costs, capital costs and other costs incurred by international freight
motor transport companies covered by the study in the years 2005-2007
28
Średnie koszty 1 wozokilometra…
Najwyższy wzrost w analizowanym okresie dotyczył kosztów pracy, które wzrosły
prawie o 55% z 0,37 zł/wozokm do 0,58 zł/wozokm. Udział kosztów pracy w średnim
koszcie wozokilometra zwiększył się z 13,1% w 2005r. do 19,6% w 2008r.
Wzrost kosztów związanych z wynagrodzeniami kierowców w ostatnim okresie czasu
był rezultatem otwarcia rynku pracy dla Polaków w innych krajach UE i licznych
przypadków emigracji zarobkowej przedstawicieli tej grupy zawodowej. Nowe regulacje
czasu pracy kierowców dodatkowo wpłynęły na wzrost niedoboru kierowców w Polsce.
Niedostateczna podaż kierowców w stosunku do potrzeb spowodowała silną presję na
wzrost płac.
Udział kosztów kapitału w średnim koszcie wozokilometra zmniejszył się z 18,5%
w 2005r. do 17,5% w 2008r. W 2008r. w tej grupie kosztów stwierdzono znaczący
spadek kosztów kredytów. Natomiast o stosunkowo wysokim udziale tej grupy kosztów
w kosztach całkowitych zadecydowała w 2008r. konieczność ponoszenia przez
przewoźników spłat (zaciągniętych jeszcze w 2007r.) zobowiązań z tytułu leasingu
samochodów.
Udział tzw. kosztów innych w strukturze kosztów 1 wozokilometra przebiegu uległ
zmniejszeniu z 32,2% w 2005r. (0,91 zł/wozokm) do 23,2% w 2008r. (0,68 zł/wozokm).
Pozycja inne koszty obejmuje: koszty usług remontowych i napraw, ogumienia,
ubezpieczenia środków transportu (AC, OC), podatku od środków transportu, opłat
drogowych, ryzyka transportowego, a także pozostałe koszty działalności transportowej
przedsiębiorstw. Najsilniejszy wpływ na spadek udziału grupy innych kosztów
w strukturze średniego kosztu 1 wozokilometra przebiegu w badanej zbiorowości
przedsiębiorstw, miał spadek udziału procentowego pozostałych kosztów działalności
transportowej przedsiębiorstw.
Podsumowanie
1. Średni koszt 1 wozokilometra przebiegu w badanych przedsiębiorstwach
w przewozach krajowych taborem powyżej 12,0 t dmc, obliczony dla całego
okresu badania obejmującego I – III kwartał 2008r. wyniósł 2,66 zł/wozokm.
Przy czym średnia liczba eksploatowanych samochodów w zbadanej zbiorowości
przedsiębiorstw przewozów krajowych wynosiła 2,3. Średni kwartalny przebieg
jednego samochodu zbadanej zbiorowości przedsiębiorstw wyniósł 16,4 tys. km,
a średnia liczba zatrudnionych wynosiła 3,2 pracowników, w tym 2,3 kierowców.
2. Średni koszt 1 wozokilometra przebiegu w badanych przedsiębiorstwach
w przewozach międzynarodowych (tabor pow. 12,0 t dmc) obliczony dla okresu,
jak powyżej, wyniósł 2,95 zł/wozokm. Średnia liczba eksploatowanych
samochodów
w
badanej
zbiorowości
przedsiębiorstw
przewozów
międzynarodowych wynosiła 37 samochodów. Średni przebieg w kwartale
jednego samochodu wyniósł 29 tys. km, a średnia liczba zatrudnionych wynosiła
59 pracowników, w tym prawie 42 kierowców.
3. W zależności od wielkości przedsiębiorstw średni koszt 1 wozokilometra
przebiegu w badanych przedsiębiorstwach w przewozach międzynarodowych
(tabor pow. 12,0 t dmc) wynosił: 2,70 zł/wozokm w przedsiębiorstwach liczących
do 5 samochodów, 2,96 zł/wozokm w przedsiębiorstwach liczących 6 do 9
samochodów, 2,98 zł/wozokm w przedsiębiorstwach eksploatujących 10 do 49
samochodów oraz 3,06 zł/wozokm w przedsiębiorstwach liczących 50 i więcej
samochodów.
29
Transport Samochodowy 1-2009
4. W strukturze średniego kosztu 1 wozokilometra przebiegu w badanych
przedsiębiorstwach w przewozach krajowych (tabor pow. 12,0 t dmc)
dominowały koszty materiałów pędnych i eksploatacyjnych i wynosiły 1,14
zł/wozokm (43% kosztów 1 wozokilometra przebiegu ogółem). Jednostkowe
koszty wynagrodzenia kierowców (łącznie z kosztami delegacji) wynosiły 0,50
zł/wozokm (18,6% kosztów ogółem 1 wozokilometra przebiegu).
5. W strukturze średniego kosztu 1 wozokilometra przebiegu w badanych
przedsiębiorstwach w międzynarodowych przewozach samochodowych (tabor
pow. 12,0 t dmc) dominowały koszty materiałów pędnych i eksploatacyjnych,
które wyniosły 1,18 zł/wozokm (40% kosztów 1 wozokilometra przebiegu
ogółem). Jednostkowe koszty wynagrodzenia kierowców (łącznie z kosztami
delegacji) wynosiły 0,51 zł/wozokm (17,3% kosztów ogółem 1 wozokilometra
przebiegu).
6. Średni koszt 1 wozokilometra przebiegu w badanych przedsiębiorstwach
w przewozach międzynarodowych w okresie od 2005r. do 2008r. wzrósł z 2,84
zł/wozokm do 2,95 zł/wozokm. Było głównie rezultatem wzrostu średnich
kosztów materiałów pędnych i eksploatacyjnych (odpowiednio z 1,03 zł/wozokm
do 1,14 zł/wozokm), jak też wzrostu kosztów związanych z wynagrodzeniem
kierowców oraz kosztów opłat drogowych.
7. W roku 2008, w związku ze znacznymi podwyżkami kosztów paliw, kosztów
zatrudnienia kierowców i wzrostem kosztów związanych z korzystaniem
z infrastruktury
drogowej,
zaobserwowano
intensyfikację
działań
oszczędnościowych w przedsiębiorstwach. Wyrazem tego było zmniejszenie tzw.
pozostałych kosztów działalności transportowej przedsiębiorstw, w tym m.in.
kosztów administracyjnych.
8. Wynikami badań kosztowych w transporcie samochodowym zainteresowane jest
(szczególnie w dobie znacznych wahań cen paliw, podwyżek opłat za korzystanie
z infrastruktury drogowej oraz wysokiej konkurencji rynkowej i przypadków
zaniżania stawek przewozowych) zarówno ZMPD, jak i OZPTD. Te organizacje,
jak i BOTM oferują wsparcie dla badań prowadzonych w ITS. Przewoźnicy
wykorzystują przedmiotowe wyniki badań do porównawczych analiz i oceny
pozycji rynkowej własnego przedsiębiorstwa na tle konkurencji oraz do
porównań z rynkowymi stawkami przewozowymi. Zainteresowanie wynikami
badań kosztowych są także firmy korzystające z usług przewozowych transportu
samochodowego.
9. Wysoka podaż usług transportu samochodowego w Polsce, będąca wynikiem
nadmiernego rozwoju sektora w minionych latach, a zwłaszcza wysokiej
dynamiki inwestycji taborowych, szczególnie w 2007r., obserwowany spadek
dynamiki zapotrzebowania na przewozy w związku z kryzysem gospodarczym,
który nie omija Polski, stanowią podstawowe przesłanki zaostrzania się
konkurencji na rynku przewozów samochodowych. W powyższej sytuacji
badania rynkowe prowadzone w Instytucie Transportu Samochodowego,
obejmujące
m.in.
badania
kształtowania
się
średnich
kosztów
w przedsiębiorstwach transportu samochodowego, nabierają szczególnego
znaczenia zarówno dla środowisk reprezentujących interesy przewoźników, jak
i dla organów odpowiedzialnych za kształt polityki transportowej.
10. ITS jest jedyną krajową placówką podejmującą próby systematycznego
monitorowania wybranych segmentów rynku transportu samochodowego
30
Średnie koszty 1 wozokilometra…
w Polsce, w tym kosztów produkcji przedsiębiorstw transportu samochodowego.
Kontynuacja podjętych badań ma istotne znaczenie dla całej branży.
11. Dla poprawności oceny kształtowania się średnich kosztów jednostkowych
w przedsiębiorstwach transportu samochodowego istotne jest zachowanie
w kolejnych badaniach zbliżonej struktury próby badawczej pod względem
wielkości przedsiębiorstw. Utworzenie licznej, a jednocześnie stałej grupy
respondentów wpłynie na podwyższenie jakości prowadzonych szacunków
w przedmiotowym zakresie. Aktualnym zadaniem zespołu badawczego jest
zbudowanie
stałej
grupy
przedsiębiorstw
ciężarowego
transportu
samochodowego uczestniczących w badaniach kosztowych Instytutu.
LITERATURA:
[1]
[2]
[3]
[4]
[5]
Dorosiewicz T., Dorosiewicz S., Menes E., Waśkiewicz J., Krysiuk C. „Rynek transportu
samochodowego w Polsce – badania i analiza wyników”; Praca ITS nr 6419/ZBE;
Warszawa 2004r.
Waśkiewicz J., Menes E. „Monitoring kosztów przedsiębiorstw samochodowego transportu
rzeczy w Polsce”; Praca ITS nr 6501/ZBE; Warszawa, grudzień 2005r.
Waśkiewicz J., Menes E., Zakrzewski B. „Badanie i analiza kosztów produkcji transportu
samochodowego w Polsce”; Praca ITS nr 6604/ZBE; Warszawa, grudzień 2006r.
Waśkiewicz J., Balke I. „Doskonalenie metodyki i badania średnich jednostkowych
kosztów w przedsiębiorstwach ciężarowego transportu samochodowego”; praca ITS nr
6702/ZBE; Warszawa, grudzień 2007r.
Waśkiewicz J., Bentkowska-Senator K. „Badanie i kalkulacja średnich jednostkowych
kosztów w przedsiębiorstwach ciężarowego transportu samochodowego”; praca ITS nr
6802/ZBE; Warszawa, grudzień 2008r.
31