Dyspozycyjność wód powierzchniowych

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA
DLA GMINY BUDRY
Budry, 2004
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY BUDRY na lata 2004- 2011
2
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY BUDRY na lata 2004- 2011
SPIS TERŚCI:
1. WPROWADZENIE ............................................................................................................... 7
2. METODYKA OPRACOWANIA PROGRAMU I UWARUNKOWANIA PROGRAMU .. 8
3. OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA GMINY BUDRY ...................................................... 10
3.1. INFORMACJE OGÓLNE ............................................................................................ 10
3.2. POŁOŻENIE GEOGRAFICZNE I ADMINISTRACYJNE ........................................ 11
3.3. HISTORIA REGIONU ................................................................................................. 12
3.4 OBIEKTY ZABYTKOWE ........................................................................................... 15
3.5. WARUNKI KLIMATYCZNE ................................................................................... 18
3.6. UKSZTAŁTOWANIE TERENU I GEOMORFOLOGIA ........................................... 20
3.7 GEOLOGIA .................................................................................................................. 21
3.8. ANALIZA ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY ............... 23
3.8.1. STRUKTURA ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO ...................... 23
3.8.2. FORMY UŻYTKOWANIA TERENU .................................................................. 25
3.8.3 DEMOGRAFIA I PROCESY SPOŁECZNE ........................................................ 28
4.8.4. ZATRUDNIENIE I BEZROBOCIE ...................................................................... 29
3.8.5. SYTUACJA GOSPODARCZA ............................................................................. 30
4.8.6. ROLNICTWO ........................................................................................................ 33
3.8.7. INFRASTRUKTURA TECHNICZNO - INŻYNIERYJNA GMINY .................. 35
3.9. GOSPODARKA ODPADAMI ..................................................................................... 41
3.10. TURYSTYKA ............................................................................................................. 43
3.11. ODDZIAŁYWANIE INFRASTRUKTURY TECHNICZNO – INZYNIERYJNEJ
NA ŚRODOWISKO ............................................................................................................ 44
4. ZAŁOŻENIA WYJŚCIOWE PROGRAMU ....................................................................... 45
4.1. UWARUNKOWANIA ZEWNĘTRZNE OPRACOWANIA PROGRAMU
OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY BUDRY ........................................................ 45
4.1.1. POLITYKA EKOLOGICZNA PAŃSTWA .......................................................... 46
4.1.2. INTEGRACJA EUROPEJSKA ............................................................................. 47
4.1.3. STRATEGIA ROZWOJU OBSZARU FUNKCJONALNEGO „ZIELONE
PŁUCA POLSKI” ............................................................................................................ 48
4.1.4. POLITYKA I STRATEGIA WOJEWÓDZTWA WARMIŃSKO MAZURSKIEGO ............................................................................................................. 49
4.1.5. UWARUNKOWANIA WYNIKAJĄCE Z PLANU ZAGOSPODAROWANIA
PRZESTRZENNEGO WOJEWÓDZTWA WARMIŃSKO – MAZURSKIEGO .......... 50
4.1.6. ZINTEGROWANY PROGRAM ROZWOJU POWIATU
WĘGORZEWSKIEGO .................................................................................................... 51
4.1.7. PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU
WĘGORZEWSKIEGO .................................................................................................... 51
5. ZAŁOŻENIA OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY BUDRY DO 2010 ROKU . 52
5.1. GMINNE LIMITY RACJONALNEGO WYKORZYSTANIA ZASOBÓW
NATURALNYCH I POPRAWY STANU ŚRODOWISKA............................................... 52
5.2. NADRZĘDNY CEL PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY
BUDRY ................................................................................................................................ 53
5.3. PRIORYTETY EKOLOGICZNE ................................................................................. 53
6.1. JAKOŚĆ WÓD I STOSUNKI WODNE ...................................................................... 55
6.1.1. STAN AKTUALNY .............................................................................................. 55
6.1.2. PROGRAM DZIAŁAŃ DLA SEKTORA: JAKOŚĆ WÓD I STOSUNKI
WODNE ........................................................................................................................... 63
6. 2 POWIETRZE ATMOSFERYCZNE........................................................................... 74
6.2.1 STAN AKTUALNY ............................................................................................... 74
3
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY BUDRY na lata 2004- 2011
6.2.2. PROGRAM DZIAŁŃ DLA SEKTORA: POWIETRZE ATMOSFERYCZNE ... 76
6.3 HAŁAS I WIBRACJE ................................................................................................... 81
6.3.1. STAN AKTUALNY .............................................................................................. 81
6.3.2. PROGRAM DZIAŁAŃ DLA SEKTORA: HAŁAS ............................................ 82
6.4 PROMIENIOWANIE ELEKTROMAGNETYCZNE ................................................... 88
6.4.1 STAN AKTUALNY ............................................................................................... 88
6.4.2. PROGRAM DZIAŁAŃ DLA SEKTORA: PROMIENIOWANIE
ELEKTROMAGNETYCZNE ......................................................................................... 92
6.5 POWAŻNE AWARIE I ZAGROŻENIA NATURALNE ............................................. 96
6.5.1 POWAŻNE AWARIE ............................................................................................ 96
6.5.3. PPROGRAM DZIAŁAŃ DLA SEKTORA: POWAŻNE AWARIE I
ZAGROŻENIA NATURALNE ....................................................................................... 99
7. OCHRONA DZIEDZICTWA PRZYRODNICZEGO I RACJONALNE UŻYTKOWANIE
ZASOBÓW PRZYRODY...................................................................................................... 104
7.1 OCHRONA PRZYRODY I KRAJOBRAZU .............................................................. 104
7.1.1. STAN AKTUALNY ............................................................................................ 104
7.1.2. PPROGRAM DZIAŁAŃ DLA SEKTORA: OCHRONA PRZYRODY I
KRAJOBRAZU ............................................................................................................. 116
7.3. GLEBY........................................................................................................................ 122
7.3.1 STAN AKTUALNY ............................................................................................. 122
7.3.2. PROGRAM DZIAŁAN DLA SEKTORA: GLEBY ........................................... 126
7.3. SUROWCE MINERALNE ......................................................................................... 131
8. ZRÓWNOWAŻONE WYKORZYSTANIE SUROWCÓW, MATERIAŁÓW, WODY
I ENERGII.............................................................................................................................. 131
8.1 RACJONALIZACJA UŻYTKOWANIA WODY DO CELÓW PRODUKCYJNYCH
I KONSUMPCYJNYCH.................................................................................................... 131
8.2 ZMNIEJSZENIE ZUŻYCIA ENERGII ...................................................................... 132
8.3 WZROST WYKORZYSTANIA ENERGII ZE ŹRÓDEŁ ODNAWIALNYCH ....... 132
9. WŁĄCZANIE ASPEKTÓW EKOLOGICZNYCH DO POLITYK SEKTOROWYCH.. 134
9.1 ZAGADNIENIA OCHRONY ŚRODOWISKA W UJĘCIU SEKTOROWYM ........ 134
9.1.1. ROLNICTWO I LEŚNICTWO ........................................................................... 134
9.1.2 PRZEMYSŁ .......................................................................................................... 136
9.1.4 TRANSPORT....................................................................................................... 138
9.1.3 GOSPODARKA KOMUNALNA I BUDOWNICTWO ...................................... 139
9.1.4 REKREACJA I TURYSTYKA ............................................................................ 139
10. EDUKACJA EKOLOGICZNA ....................................................................................... 141
10.1. DOTYCHCZASOWE DZIAŁANIA W ZAKRESIE PROMOCJI I EDUKACJI
EKOLOGICZNEJ .............................................................................................................. 142
10.2.PROPONOWANE DZIAŁANIA W RAMACH EDUKACJI EKOLOGICZNEJ.... 142
11. ASPEKTY FINANSOWE REALIZACJI PROGRAMU ................................................ 145
PROGRAM OPERACYJNY DLA SEKTORA: JAKOŚĆ WÓD I STOSUNKI WODNE
NA LATA 2004 - 2007 .................................................................................................. 146
PROGRAM OPERACYJNY DLA SEKTORA: OCHRONA POWIETRZA .............. 147
PROGRAM OPERACYJNY DLA SEKTORA: HAŁAS ............................................. 149
PROGRAM OPERACYJNY DLA SEKTORA:PROMIENIOWANIE
ELEKTROMAGNETYCZNE ....................................................................................... 150
PPROGRAM OPERACYJNY DLA SEKTORA: POWAŻNE AWARIE I
ZAGROŻENIA NATURALNE ..................................................................................... 151
PROGRAM OPERACYJNY DLA SEKTORA: OCHRONA PRZYRODY I
KRAJOBRAZU ............................................................................................................. 152
4
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY BUDRY na lata 2004- 2011
PROGRAM OPERACYJNY DLA SEKTORA: GLEBY ............................................. 154
12. ZARZĄDZANIE OCHRONA ŚRODOWISKA ............................................................. 161
12.1.1. INSTRUMENTY PRAWNE ............................................................................. 161
13. SPOSÓB KONTROLI ORAZ DOKUMENTOWANIA REALIZACJI PROGRAMU.. 172
14. ANALIZA MOŻLIWYCH DO ZASTOSOWAŃ ROZWIĄZAŃ NA PODSTAWIE
OCENY INFRASTRUKTURY GMINY, ORGANIZACJI WEWNĘTRZNEJ
I ZARZĄDZANIA OCHRONĄ ŚRODOWISKA W GMINIE ORAZ SYTUACJI
FINANSOWEJ ....................................................................................................................... 175
5
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY BUDRY na lata 2004- 2011
6
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY BUDRY na lata 2004- 2011
1. WPROWADZENIE
Gmina Budry szczyci się naturalnym, mało przekształconym i czystym środowiskiem oraz
dużymi walorami przyrodniczo – krajobrazowymi. Niemniej, prowadzona na tych terenach
wielowiekowa gospodarka rolna, postępująca urbanizacja i związane z nią przekształcenia
oraz wpływy transgraniczne doprowadziły do pewnych zmian środowiska naturalnego.
Przejawem tego jest głównie zanieczyszczenie poszczególnych komponentów środowiska,
zmniejszenie się powierzchni lasów, eksploatacja surowców naturalnych.
Zmiana ustroju oraz idące za nią zmiany prawne i światopoglądowe wymusiły odmienne
spojrzenie na kwestie związane z użytkowaniem i ochroną środowiska. Obecnie przyjmuje
się, że jednym z najważniejszych praw człowieka jest prawo do życia w czystym środowisku.
Konstytucja RP z dnia 2 kwietnia 1997 roku stanowi, że Rzeczpospolita Polska zapewnia
ochronę środowiska kierując się zasadą zrównoważonego rozwoju.
Gmina jest jednostką samorządu terytorialnego, która w coraz większym stopniu decyduje
o kierunkach polityki ochrony środowiska na własnym obszarze. Poprzez wydawanie decyzji
związanych z zagospodarowaniem przestrzennym, gminy stały się kluczową stroną
w kształtowaniu jakości środowiska na administrowanych przez siebie terenach.
Z uwagi na szeroki zakres działań związanych z ochrona środowiska, niezbędna jest ich
koordynacja przez uprawnione jednostki samorządowe. W tym celu konieczne jest
opracowanie wieloletniego programu ochrony środowiska, sporządzonego na podstawie
wnikliwej analizy środowiska, a także uwarunkowań gospodarczych i społecznych dla danego
rejonu. Programy takie wykonuje się dla wszystkich szczebli administracyjnych: kraju,
województwa, powiatu i gminy. Nieodłączną częścią każdego Programu ochrony środowiska
jest Plan gospodarki odpadami.
Program ochrony środowiska na lata 2004 – 2011 dla Gminy Budry jest dokumentem
planowania strategicznego, zawierającym cele i kierunki polityki prowadzonej przez gminę
i określającym wynikające z nich działania. Tak ujęty Program będzie wykorzystywany jako:
 podstawowy dokument zarządzania gminą w zakresie ochrony środowiska,
 wytyczna do tworzenia programów operacyjnych i zawierania kontraktów z innymi
jednostkami administracyjnymi i podmiotami gospodarczymi w działaniach związanych
ze środowiskiem,
 przesłanka do konstruowania budżetu gminy i wieloletnich planów inwestycyjnych,
 płaszczyzna koordynacji i układ odniesienia dla innych podmiotów działających w sektorze
ochrony środowiska oraz podstawa do ubiegania się o fundusze celowe ze źródeł krajowych
i Unii Europejskiej.
Przedstawione cele i działania posłużą do kreowania takich zachowań ogółu społeczeństwa
Gminy Budry, które służyć będą ogólnej poprawie stanu środowiska przyrodniczego,
polepszenia warunków życia i samopoczucia mieszkańców oraz wzmocnieniu walorów
turystycznych i rekreacyjnych gminy.
Prezentowany dokument nie jest dokumentem stanowiącym, ingerującym w uprawnienia
poszczególnych jednostek administracji rządowej i samorządowej oraz podmiotów
użytkujących środowisko. Jednakże kompleksowość ujmowanych tu zagadnień pozwala
7
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY BUDRY na lata 2004- 2011
sądzić, że poszczególne jego wytyczne i postanowienia będą respektowane i uwzględniane
w planach szczegółowych i działaniach inwestycyjnych w zakresie ochrony środowiska.
Program ochrony środowiska służyć będzie koordynacji działań związanych z ochroną
środowiska w gminie. Jego funkcje polegać będą przede wszystkim na:
 koordynacji działań związanych z ochroną środowiska pomiędzy: administracją publiczną
wszystkich szczebli, instytucjami oraz społeczeństwem gminy na rzecz ochrony środowiska,
 ułatwieniu władzom gminy wydawania decyzji określających sposób i zakres korzystania
ze środowiska.
 wskazywaniu tzw. gorących punktów, czyli najważniejszych zagrożeń środowiska gminy
i sposobów ich rozwiązywania, wytyczaniu priorytetów ekologicznych,
 działaniach edukacyjno – informacyjnych, przekazywaniu ogółowi społeczeństwa,
zainteresowanym podmiotom gospodarczym i instytucjom informacji na temat zasobów
środowiska przyrodniczego oraz stanu poszczególnych komponentów środowiska,
promowaniu i wdrażaniu zasad zrównoważonego rozwoju,
Kształtowanie polityki ochrony środowiska w Gminie Budry będzie miało charakter procesu
ciągłego. System organizacyjny i prawny w tej dziedzinie podlega ciągłemu rozwojowi,
planowane jest wydanie kolejnych aktów prawnych, których ustalenia będą musiały być
uwzględnione w zarządzaniu ochrona środowiska. Z tego względu, a także z uwagi na
dynamiczną sytuację finansową Gminy oraz możliwość zmiany priorytetów proponuje się
przyjęcie programowania „kroczącego”, polegającej na cyklicznym weryfikowaniu celów
i wydłużaniu horyzontu czasowego Programu w jego kolejnych edycjach.
2. METODYKA
PROGRAMU
OPRACOWANIA
PROGRAMU
I
UWARUNKOWANIA
Jako punkt odniesienia dla programu ochrony środowiska przyjęto aktualny stan środowiska
oraz stan infrastruktury ochrony środowiska na dzień 31.12.2003, z uwzględnieniem
dostępnych danych za okres 2004 roku.
Sposób opracowania Programu został podporządkowany metodologii właściwej dla
planowania strategicznego, polegającej na:
1. Określeniu diagnozy stanu środowiska przyrodniczego na terenie Gminy Budry,
zawierającej charakterystykę poszczególnych komponentów środowiska wraz z ich oceną;
2. Określeniu konstruktywnych działań mających na celu poprawę stanu aktualnego
w zakresie ochrony środowiska poprzez przedstawienie celów strategicznych, celów długoi krótkoterminowych oraz kierunków działań wraz z opracowaniem programów operacyjnych
dla poszczególnych segmentów środowiska;
przy czym:
cele ekologiczne – cele, po osiągnięciu których ma nastąpić poprawa danego elementu
środowiska stanowiący ostateczny efekt podejmowanych działań;
kierunki działań – kierunki służące do osiągnięcia wyznaczonych celów ekologicznych;
zadania ekologiczne – konkretne przedsięwzięcia prowadzące do realizacji wyznaczonych
kierunków a tym samym celów ekologicznych. Zadania te mają charakter krótkookresowy
i winny być realizowane aż do osiągnięcia założonego celu.
8
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY BUDRY na lata 2004- 2011
3. Przedstawieniu uwarunkowań realizacyjnych Programu w zakresie rozwiązań prawnoinstytucjonalnych, źródeł finansowania, systemu zarządzania środowiskiem i Programem;
4. Określeniu zasad monitorowania efektów wdrażania Programu.
Źródłami informacji dla Programu były materiały uzyskane ze Starostwa Powiatowego
w Węgorzewie, z Urzędu Gminy Budry, Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska
w Olsztynie, Wojewódzkiego Urzędu Statystycznego, Urzędu Marszałkowskiego
Województwa Warmińsko - Mazurskiego, a także prace instytutów i placówek naukowo –
badawczych z zakresu ochrony środowiska oraz gospodarki odpadami, jak również dostępna
literatura fachowa.
Zgromadzone informacje zostały zweryfikowane poprzez ankietyzację, wywiady i sondaże.
Koncepcja Programu oparta jest o zapisy następujących dokumentów:
- Prawo ochrony środowiska z 27 kwietnia 2001 roku. Definiuje ono ogólne wymagania
w odniesieniu do programów ochrony środowiska opracowywanych dla potrzeb województw,
powiatów i gmin.
- Polityka ekologiczna państwa na lata 2003 – 2006 z uwzględnieniem perspektywy na lata
2007 – 2010”. Zgodnie z zapisami tego dokumentu Program ochrony środowiska winien
definiować:
- cele średniookresowe do 2011 roku
- zadania na lata 2004 – 2007
- monitoring realizacji Programu
- nakłady finansowe na wdrożenie Programu
Cele i zadania powinny zostać ujęte w następujących blokach tematycznych:
- cele i zadania o charakterze systemowym,
- ochrona dziedzictwa przyrodniczego i racjonalne użytkowanie zasobów przyrody,
- zrównoważone wykorzystanie surowców,
- jakość środowiska i bezpieczeństwo ekologiczne.
Program ochrony środowiska województwa warmińsko - mazurskiego. W dokumencie tym
określono długoterminową politykę ochrony środowiska dla województwa warmińsko mazurskiego, przedstawiono cele krótkoterminowe i sposób ich realizacji, określono sposoby
zarządzania środowiskiem i aspekty finansowe realizacji programu.
Wytyczne do sporządzania programów ochrony środowiska na szczeblu regionalnym
i lokalnym, które podają sposób i zakres uwzględniania polityki ekologicznej państwa
w programach ochrony środowiska oraz wskazówki co do zawartości programów.
Zgodnie z tym dokumentem, w gminnym programie ochrony środowiska powinny być
uwzględnione przede wszystkim:
 zadania własne gminy (pod zadaniami własnymi należy rozumieć te przedsięwzięcia, które
będą finansowane w całości lub częściowo ze środków będących w dyspozycji gminy),
9
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY BUDRY na lata 2004- 2011
 zadania koordynowane (pod zadaniami koordynowanymi należy rozumieć pozostałe
zadania związane z ochroną środowiska i racjonalnym wykorzystaniem zasobów naturalnych,
które są finansowane ze środków przedsiębiorstw oraz ze środków zewnętrznych, będących
w dyspozycji organów i instytucji szczebla centralnego).
Pozostałe uwarunkowania wewnętrzne i zewnętrzne przedstawiono w rozdziale 4.
Integralną częścią Programu ochrony środowiska dla gminy Budry jest Plan gospodarki
odpadami, który przedstawia szczegółowe aspekty związane z ta dziedziną środowiska.
3. OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA GMINY BUDRY
3.1. INFORMACJE OGÓLNE
Gmina wiejska Budry położona jest w północno-wschodniej części województwa warmińskomazurskiego, w granicach powiatu węgorzewskiego. Od zachodu graniczy z gminą Banie
Mazurskie, od południa z gminą Pozezdrze a od zachodu z gminą Węgorzewo. Granicą
północną jest granica państwa Polskiego z Rosją (Obwód Kaliningradzki).
Powierzchnia gminy wynosi 175 km2.
Ilość mieszkańców: 3 125 osób.
Gęstość zaludnienia : 19 osób/km2.
Rysunek 1 Mapa topograficzna gminy Budry
10
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY BUDRY na lata 2004- 2011
Na sieć osadniczą składa się 16 sołectw i 30 miejscowości. Z większych oprócz Budr należy
wymienić: Olszewo Węgorzewskie, Ołownik, Więcki, Popioły, Zabrost Wielki. Sołectwa
należące do gminy to: Budry, Budzewo, Brzozówko, Góry, Grądy Węgorzewskie, Olszewo
Węgorzewskie, Ołownik, Pawłowo, Piłaki Małe, Popioły, Sąkieły Małe, Sobiechy, Wężówko,
Wiecki, Wola, Zabrost Wielki.
70% ogólnej powierzchni gminy zajmują użytki rolne, około 20% przypada na obszary leśne.
Lasy znajdujące się w granicach gminy Budry należą do Nadleśnictwa Czerwony Dwór
i Nadleśnictwa Borki (z siedzibą w Kruklankach).
Wiodące funkcje w gospodarce gminy pełnią: rolnictwo, leśnictwo. Około połowa
powierzchni gminy objęta jest obszarami chronionego krajobrazu.
3.2. POŁOŻENIE GEOGRAFICZNE I ADMINISTRACYJNE
Położenie geograficzne
Gmina Budry, zgodnie z przyjętym przez J. Kondrackiego (2002) systemem regionalizacji
fizyczno-geograficznej, położona jest w obrębie następujących jednostek:
PROWINCJA: Niziny Wschodniobałtycko – Białoruskie
PODPROWINCJA: Pojezierza Wschodniobałtyckie
MAKROREGION: Pojezierze Mazurskie
MEZOREGION: Kraina Węgorapy (842.84), Kraina Wielkich Jezior Mazurskich (842.83),
Pojezierze Ełckie (842.86)
W przeważającej części gmina Budry położona jest w obrębie Krainy Węgorapy, tylko
niewielka część południowa część należy do Kraina Wielkich Jezior Mazurskich (zachodnia)
i Wzgórz Szeskich (wschodnia).
Kraina Węgorapy jest naturalnym przedłużeniem obniżenia Wielkich Jezior Mazurskich,
ale pozbawiona zbiorników wodnych i zdrenowana przez Węgorapę. Cechą
charakterystyczną jest sieć rzeczna, którą stanowi Węgorapa i jej dopływ Gołdapa oraz gęsty
system kanałów. Węgorapa wypływa z jeziora Mamry na wysokości 116 m n.p.m., przepływa
przez kilka zagłębień wytopiskowych, a następnie jej dolina wcina się kilkanaście metrów
w wysoczyznę morenową. Następnie rzeka meandruje po płaskiej kotlinie w kierunku
wschodnim i opuszcza granicę Polski na wysokości 87 m n.p.m. Prawobrzeżny dopływ
Węgorapy Gołdapa wypływa z jeziora Gołdap, przecina wzgórza morenowe i łączy się
z Węgorapą poniżej miejscowości Ołownik na rzędnej 92,5 m n.p.m.
Krainę Węgorapy dzielimy na 3 mikroregiony:
Wyniesienie Pawłowskie (842.841),
Niecka Skaliska (842.842),
Pagórki Rogalskie (842.843).
Wschodnią część tego regionu zajmuje Niecka Skaliska o powierzchni około 90 km2.
Na obszarze Niecki Skaliskiej łączą się dwie rzeki: Węgorapa i Gołdapa.
11
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY BUDRY na lata 2004- 2011
Wyniesienie Pawłowskie tworzą wzgórza morenowe na północ od Węgorzewa. Osiągają one
wysokość do 160 m n.p.m. i są przecięte doliną Węgorapy. Niecka Skaliska jest płaskim
obniżeniem wytopiskowym otoczonym wzgórzami morenowymi, jej dno leży poniżej 100 m
n.p.m. Powierzchnię terenu Niecki kształtują płaskie wały piaszczyste kemów oraz
zagłębienia wytopiskowe wypełnione iłami, pyłami i torfowiskami. Pagórki Rogalskie
położone są na wschód od gminy Budry. Tworzą je wzgórza morenowe otaczające Nieckę
Skalską od wschodu, osiągające wysokość 190 m n.p.m.
Kraina Wielkich Jezior Mazurskich, rozciąga się w obniżeniu pomiędzy Pojezierzem
Mrągowskim od zachodu i Pojezierzem Ełckim od wschodu. Najbardziej charakterystycznym
elementem tego regionu jest skupisko wielkich jezior, które tworzą połączony kanałami
system o wyrównanym zwierciadle (na wysokości 116 m n.p.m.) odprowadzający wody
zarówno na północ poprzez Węgorapę do Pregoły, jak i na południe poprzez Pisę do Narwi
i dalej do Wisły. Wody zajmują 20% powierzchni tego regionu, tj. 350 km2.
W granicach gminy Budry znajdują się fragmenty Pojezierza Giżycko-Węgorzewskiego
i Wyniesienia Pozezdrzańsko-Kożuchowskiego. Powierzchnia terenu w tej części gminy
kształtuje się pomiędzy 116 a ok. 150 m n.p.m.
Pod względem administracyjnym gmina Budry stanowi część powiatu węgorzewskiego (obok
gmin: wiejskiej Pozezdrze i miejsko – wiejskiej Węgorzewo), dla którego z kolei jednostką
nadrzędną jest województwo warmińsko – mazurskie.
Powiat węgorzewski jest strukturą młodą, utworzony został 1 stycznia 2002 roku. Teren
obecnego powiatu węgorzewskiego do końca 1998 roku znajdował się w strukturach
województwa suwalskiego.
3.3. HISTORIA REGIONU
Obszar gminy Budry położony jest na dawnym terytorium pogranicza pomiędzy krainami:
Nadrowią i Galindią. Przyjmuje się, że rzeka Gołdapa w dolnym i środkowym biegu mogła
stanowić naturalną granicę pomiędzy tymi krainami zamieszkałymi przez plemiona Pruskie.
Tereny te na początku XIII wieku opanowane zostały przez osadników z Mazowsza, dając
początek grupie Mazurów Pruskich. Kolonizacja została przerwana przez Krzyżaków, którzy
pod koniec XIII stulecia zakończyli podbój Prusów.
Na początku XIV wieku rozpoczęła się kolonizacja niemiecka oparta na prawie chełmińskim.
Niezależnie od tego Zakon wspierał akcję osiedleńczą z terenów Polski. Dzięki temu
na omawiany obszar napłynęło sporo osadników z Polski. Część z nich stanowili chłopi
pańszczyźniani zbiegający spod władzy swych panów. Najsilniejsza fala osadników dotarła
jednak dopiero na przełomie XV i XVI stulecia - byli to głównie chłopi z północnego
Mazowsza (Mazurzy) oraz chłopi litewscy z terenów graniczących z Prusami. Puste ziemie
zapewniały osadnikom swobodę ekonomiczną, akceptowaną także przez władze pruskie,
ponieważ wpływała ona korzystnie na rozwój gospodarczy.
Budry powstały w 1565 roku: komornik zamku węgorzewskiego, Janiowi Mixa założył wieś
na prawie chełmińskim. Była to wieś królewska. W 1571 mieszkało tu sześciu chłopów,
którzy płacili czynsz w domenie państwowej w pobliskim Wróblu. W 1724 roku
zdecydowano utworzyć w Budrach parafię. Dopiero w 1739 superintendent Andrzej Heling
12
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY BUDRY na lata 2004- 2011
mógł poświęcić nowy kościół. Za ozdobę kościoła uznawano niegdyś ogromny, olejny portret
Marcina Lutra. Od 1945 roku jest to kościół katolicki, należący do zabytków trzeciej
kategorii.
Dwa lata wcześniej ówczesny starosta węgorzewski nadał sześć włók sołeckich Maciejowi
Olszewskiemu – który założył Olszewo Węgorzewskie. W 1600 roku mieszkało tam 21
chłopów. Olszewo było wsią królewską – mieszkańcy świadczyli daniny i odrabiali
pańszczyznę na rzecz domeny państwowej w Popiołach, a w XVIII wieku kolejno na rzecz
majątków państwowych w Wilkowie i Perłach. W 1858 roku Olszewo liczyło 673
mieszkańców, a w 1939 – 509. kosciół zbudowano we wsi w latach 1903-1905 (parafia
ewangelicka).Po wojnie w 1946 kościół został przejęty przez katolików pod wezwaniem
Podwyższenia Krzyża Świętego. W 1938 roku zmieniono nazwę wsi z Olschöwen na Kanitz.
Miejscowości: Sobiechy oraz Pawłowo również zostały założone w latach sześćdziesiątych
szesnastego wieku. Były to wsie królewskie. Pawłowo w 1642 roku stała się wsią szlachecką
– należała do rodu von Schliebenów.W 1858 roku posiadała 503 mieszkańców, a w 1939
zamieszkiwało w niej 425 osób.
W Sobiechach (Sobiechen) 1741 roku założono szkołę dwuklasową. W 1938 roku nazwę
wsi zmieniono z Sobiechen na Salpen. W latach 1553-1561 prowadzono akcję osiedleńczą
w Piłakach Małych – również wsi królewskiej. Szkoła została założona w 1741roku. W sto
lat później uczęszczało do niej 43 uczniów. W 1562 pierwsi osiedleńcy mieszkali
w miejscowości Więcki (Wenzken). W XVII wieku zamieszkiwali tam prawie sami Polacy.
Proces tak ożywionego osadnictwa trwał do I rozbioru Polski, który został poprzedzony
w 1710 roku epidemią dżumy - zmarła wówczas większość mieszkańców wsi.
W 1724 roku król pruski Fryderyk Wilhelm wydał edykt zabraniający osiedlania się Polaków
w Prusach. Ściągał on osadników z Niemiec zachodnich, głównie z Brandenburgii
(kolonizacja fryderycjańska).
I rozbiór Polski doprowadził do przyłączenia do królestwa pruskiego prawie całych Prus
Książęcych i Warmii. Nastąpiły zmiany administracyjne. Fryderyk II utworzył powiaty
i urzędy dominialne. Tak zwanym kamerom wojenno -skarbowym podlegali dzierżawcy
domen, komisarze skarbowi i starostowie powiatowi.
Wraz ze wstąpieniem na tron Fryderyka Wilchelma IV rozpoczeła się intensywna polityka
rolna na obszarze Prus; m in. ustawowo regulowano odwadnianie mokradeł. Prowadzono
liczne prace melioracyjne. Do ważniejszych należały prace odwadniające prowadzone
w Borze Skaliskim w latach 1844-1850 (jezioro Minta osuszone zostało latem 1845). Nieco
wcześniej w latach dwudziestych przekopano kanał pomiędzy Gołdapą a Węgorapą
(z Mieczuł do Brożajci: Kanał Brożajecki ), skracając drogę dla transportu rzecznego (spław
drewna). Należy dodać, że obecnie zarówno kanał jak i budowle melioracyjne są zachowane
w całkiem dobrym stanie.
13
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY BUDRY na lata 2004- 2011
Rysunek 2 Środowisko kulturowe na terenie gminy Budry
14
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY BUDRY na lata 2004- 2011
Na początku XIX wieku z kamer wojenno - skarbowych utworzono regencje. Z obszaru
dawnych Prus Książęcych i ziem polskich przyłączonych po I rozbiorze utworzono prowincję
państwa pruskiego pod nazwą Prusy Wschodnie składająca się z dwóch regencji: Królewca
i Gąbina. Teren dzisiejszej gminy Budry podlegał pod regencję w Królewcu. W 1812 roku
ziemie należące do gminy Budry leżały na szlaku przemarszu wojsk napoleońskich.
Dalsze lata historii charakteryzowały się tłumieniem polskości na tych ziemiach. Władze Prus
musiały jednak brać pod uwagę fakt, że tereny Prus Wschodnich to najsłabiej rozwinięte
tereny Rzeszy, przez co mało atrakcyjne dla potencjalnych kolonistów czy inwestorów.
Lata I wojny światowej zakończonej klęską Niemiec przyniosły na ten obszar także problemy
narodowościowe. O przynależności państwowej Mazur miał zadecydować plebiscyt. Odbył
się on w lipcu 1920 roku w czasie wojny polsko – bolszewickiej i zakończył pozytywnie dla
Niemiec.
Do II wojny światowej Prusy Wschodnie były obszarem zaopatrzenia rolniczego dla Niemiec
potem dla Rzeszy. W obszary te inwestowano; gospodarka rolno-hodowlana była dobrze
rozwinięta. A większość majątków prosperowała bardzo dobrze. W tym czasie urzędowa,
niemiecka nazwa wsi Budry brzmiała Buddern. Wieś znajdowała się na trasie kolei
Węgorzewo – Gołdap.
W czasie działań wojennych powstały ogromne zniszczenia – szczególnie w czasie
wkraczania armii czerwonej w styczniu 1945 roku. Na terenie gminy nie zachowały się
budowle z czasów wojny oprócz okopów i rowów przeciwczołgowych z 1944r oraz
pojedynczych betonowych schronów.
Po zakończeniu wojny nastąpił okres ponownego osadnictwa na tzw. “ziemiach
odzyskanych” oraz akcje przesiedleńcze typu “Wisła”, w wyniku której obszary w rejonie
Węgorzewa zostały zasiedlone ludnością z Ukrainy. W 1947 roku powstała gminna Rada
Narodowa w Budrach, a jej pierwszym przewodniczącym został Antoni Piaścik.
3.4 OBIEKTY ZABYTKOWE
W ostatnich latach nastąpiła zmiana kryteriów oceny wartości zabytkowej obiektów
i rozszerzenie ochrony dóbr kultury na obiekty z końca XIX i początku XX wieku.
Do naszych czasów zachowało się wiele interesujących obiektów sakralnych, zespołów
dworsko-parkowych (pałacowo-parkowych) i związanych z nimi obiektów mieszkalnogospodarczych, a także domów mieszkalnych i cmentarzy. Część tych obiektów jest już
wpisana do rejestru zabytków i objęta ścisłą ochroną konserwatorską, a pozostałe obiekty
zabytkowe są postulowane do objęcia ochroną prawną.
Poniżej w formie tabelarycznej zestawiono obiekty podlegające ochronie prawnej oraz
obiekty postulowane do objęcia taką ochroną znajdujące się w gminie Budry.
15
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY BUDRY na lata 2004- 2011
Tabela 1. Obiekty zabytkowe oraz obiekty o szczególnych wartościach kulturowych na
terenie gminy BUDRY
MIEJSCOWOŚĆ
Budry
Dąbrówka Nowa
Olszewo
Węgorzewskie
Brzozówka
Budry
OBIEKT
OBIEKTY ARCHITEKTONICZNE - sakralne
Zespół kościoła ewang.ob.par.rzymskokatol.p.w.Św.Trójcy:
kościół mur. z 1739 r., nr. rej. 20
Plebania, mur. pocz. XXw.
Zespół kościoła ewangelickiego ob. Parafia rzymskokatol. p.w. Najświętszej MP.:
kościół mur. Z 1732 r., nr. Rej.A-980
Plebania ob. Dom mieszkalny, mur. Pocz. XXw.
Zespół kościoła ewangelickiego ob. Parafia rzymskokatol. p.w. Podwyższenia
Świętego Krzyża
Kościół 1903-1905, mur., nr. Rej. A-764
Plebania mur., 1903-1905
Bud. Gospodarczy, mur. 1903-1905
OBIEKTY ARCHITEKTONICZNE - POZOSTAŁE
Zespół szkoły:bud. Szkoły i bud. Gospod. Międzywojenny
Dom nr.1, mur., pocz.XXw.
Ul. 1 maja: Dom nr.4 , pocz. XX w.,mur.
Dom nr.12 , pocz. XX w.,mur.
Dom nr.14 , pocz. XX w.,mur.
Dom nr.16, pocz. XX w.,mur
. Dom nr.19 , pocz. XX w.,mur.
Ul. M.Konopnickiej: Dom nr.5 , pocz. XX w.,mur.(szkoła)
Ul. Wojska Polskiego: Dom nr.6, pocz. XX w.,mur.
Dom nr.25 , pocz. XX w.,mur.
Dom nr.28, pocz. XX w.,mur
Młyn i Remiza mur., pocz. XX w.
Pozostałości zespołu dworca kolejowego:
bud. dworca ob. mieszkalny z 1899r
rampa kolejowa
Grądy Węgorzewskie
Ołownik
Dom nr. 18 mur., pocz., XXw.
Zespół elektowni wodnej
Elektrownia i rozdzielnia ., mur., pocz.XXw.
Jaz., mur., pocz. XXw.
Dom i bud. Gospodarczy mur., pocz. XXw.
Pawłowo
Dom nr. 1 mur., pocz. XXw
Dom nr. 35 mur., pocz. XX w.
Szkoła mur., pocz. XXw.
Zagroda nr.9
Dom mur. pocz. XXw
Bud. Gospodarski mur.,pocz. XX w.
Szkoła mur., pocz., XX w.
Kuźnia mur., pocz., XXw.
Dom nr. 13 mur., pocz XXw.
Dom nr. 14 mur., pocz XXw.
Dom nr. 16 mur., pocz XXw.
Dom nr. 21 mur., pocz XXw. (dawna szkoła)
Młynn kam.-mur., pocz. XXw. Nr. Rej.A-894
Piłaki Małe
Popioły
16
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY BUDRY na lata 2004- 2011
MIEJSCOWOŚĆ
Sobiechy
Wężówka
Więcki
Zabrost
Budzewo
Dąbrówka Nowa
Kaczorówka
Ołownik
Pochwałki
Sąkieły Wielkkie
Waltrówka
Więcki
Zabrost Wielki
Brzozówka
Budry
OBIEKT
Dom nr. 10 mur., pocz XXw.
Dom nr. 15 mur., pocz XXw.
Dom nr. 17 mur., pocz XXw.
Dom nr. 26 mur., pocz XXw.
Dom nr. 68 mur., pocz XXw.
Zespół szkoły:
Bud. szkolny i bud. gospodarzczy, okres międzywojenny
Dom nr. 17 mur., pocz. XX w.
Karczma mur., XIX/XXw.
Most drogowy stal.-cegl. pocz. XXw.
Zespół dawnej szkoły:
Szkoła mur., pocz. XX w.
Bud. Gospodarczy mur., pocz. XXw
Zagroda nr. 5 mur., 1916
ZESPOŁY DWORSKO - PARKOWE
Dwór mur., XIX/XX w. Nr. Rej. A-1042; ob.własność pryw.
Obora mur., XIX/XX w
Stajnia mur., XIX/XX w
Spichlerz mur., XIX/XX w
Park XIX nr., starodrzew, Rej. A-598
Pałac mur., z 1862r ob. Własność AWRSP
Obora mur., XIX/XX w.
Magazyn mur., XIX/XX w.
park
XIX nr. Rej. A-419
Dwór mur., XIX/XX w.
Obora mur., XIX/XX w.
Obora
mur., XIX/XX w.
Obora
mur., XIX/XX w.
Park XIX/XX w.
Obora mur., pocz.XX w
Obora mur., pocz.XX w
Bud. Gospodarczy pocz. XX w.
Park XIX/XX w.
Dwór mur., XIX/XX w. ob. własność pryw.
Obora mur., pocz.,XX w
Obora mur., pocz.,XX w
Magazyn mur., pocz.,XX w.
Łaźnia mur., pocz. XX w.
Park XIX/XX w.
Obora mur., XIX /XXw.
Park XIX/XXw.
Obora mur., XIX/XXw.
Obora mur., XIX/XXw.
Obora mur., XIX/XXw.
Kuźnia mur., XIX/XXw.
Pałac , mur., 1 połowa XIX, od 1945- szkoła
Bud. Gosopod. XIX/XXw.
Park XIX/XXw. nr. Rej. A-417
Obora mur., pocz.XXw.
Obora mur., pocz.XXw.
Stodoła drewn., pocz.XXw.
CMENTARZE
Cmentarz ewang., rodzinny XXw
Cmentarz ewang. XIXw.
Cmentarz ewang. XIXw.
Stanowisko nr.1 – grób (cmentarzysko ) z okr. rzymskiego
17
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY BUDRY na lata 2004- 2011
MIEJSCOWOŚĆ
Budzewo
OBIEKT
Cmentarz ewang. Rodzinny (ok. 500m na N od Budzewa)
Cmentarz ewang. Rodzinny, XIXw.(przy szosie)
Cmentarz ewang. XIXw.
Cmentarz ewang. XIXw. Nr. rej. A-1002
Cmentarz ewang. XVIIw. przykościelny
Cmentarz ewang. XIXw. Nr. rej. A 1003
Cmentarz ewang. XIXw.(ok. 1000m na NW od wsi)
Cmentarz ewang. XIXw.(na S wsi)
Cmentarz ewang. XIXw. Nr. rej. A-1004 (nad rzeką)
Cmentarz ewang. XIXw.(koło dawnego toru)
Cmentarz ewang. XIXw.
Cmentarz ewang. XIXw. rodzinny (Waltrówka)
Cmentarz ewang. XIXw.
(Karczanka)
Cmentarz ewang. XIXw.
Cmentarz ewang. XIXw.
Cmentarz ewang. XIXw. nr. rej. A-1005
Budzewko
Dowiaty
Dąbrówka Nowa
Góry
Grądy
Jurgucie
Kaczorówko
Koźlak
Maryszki
Olszewo
Węgorzewskie
Ołownik
Pawłowo
Piątki
Pietrele
Piłaki Małe
Pochwałki
Popioły
Sąkieły Małe
Skalisze Leśniczówka
Sobiech Kolonia
Wężówka
Więcki
3.5. WARUNKI
Cmentarz ewang. XIXw. (Rososze, Lawniki)
Cmentarz ewang. XXw. rodzinny
Cmentarz ewang. XXw.
rodzinny
Cmentarz ewang. Z kwaterami wojennymi z I wojny świat.
Cmentarz ewang. XIXw. rodzinny
Cmentarz ewang. XIX w ( ok. 600m na W od drogi Pietrele-Sobiechy)
Cmentarz ewang. XIX w (ok. 300m na N od wsi)
Cmentarz ewang. XIX w (na Sod wsi )
Cmentarz ewang. XIX w.(ok. 1km na NW od wsi)
Cmentarz ewang. XIX w
Cmentarz ewang. XIX w rodzinny
Cmentarz ewang. XIX w
Cmentarz ewang. XIX w
Cmentarz ewang. XIX w
Cmentarz ewang. XIX w
Cmentarz wojenny z I wojny świat., nr. rej. A 1006
Cmentarz ewang. XIX w
Cmentarz ewang. XIX w.
Cmentarz ewang. XIX w
Cmentarz ewang. XIX w., rodzinny z aleją
KLIMATYCZNE
Warunki klimatyczne gminy Budry wynikają zarówno z oddziaływania warunków
mikroklimatycznych całego regionu, jak i czynników lokalnych, do których niewątpliwie
należałoby zaliczyć rzeźbę terenu, szatę roślinną oraz wody powierzchniowe.
Zgodnie z podziałem Polski na regionu klimatyczne zaproponowanym przez A. Wosia (1995)
gmina Budry położona jest w Regionie XII: Mazursko – Podlaskim. Region ten położony
w północno – wschodniej części kraju i obejmuje swym zasięgiem wschodnią część
Pojezierza Mazurskiego oraz część Podlasia.
Klimat na terenie gminy wykazuje cechy klimatu przejściowego, morsko-kontynentalnego.
Jego cechami charakterystycznymi są: duża zmiennością pogody, duże wahania amplitudy
temperatury, a także przewaga opadów letnich nad zimowymi oraz wiosennych nad
jesiennymi. Najwyższe temperatury odnotowuje się w lipcu i sierpniu, najniższe zaś
w grudniu, styczniu i lutym. Poszczególne pory roku rozpoczynają się tu nieco później niż
18
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY BUDRY na lata 2004- 2011
w pozostałych częściach kraju, a znaczna objętość wód powierzchniowych wpływa
na wilgotność powietrza, która w okresie letnim waha się od 60 do 80%.
Poszczególne elementy klimatu dla obszaru gminy na podstawie danych ze stacji
Giżycko za lata 1951-1970 przedstawiały się następująco:
-
-
-
-
-
średnia
lipiec i
styczeń
średnia
roczna temperatura
6,60C,
sierpień - najcieplejszy miesiąc
17,80C i 16,80C
i luty - najchłodniejszym miesiącem
- 4,90C i - 4,40C
liczba dni gorących i upalnych nie przekracza
21
dni mroźnych i bardzo mroźnych
67
średnie daty występowania początku i końca pór roku oraz czasu ich trwania
przedstawiają się następująco:
przedwiośnie - średnia temperatura 0-50C, trwa około 31 dni, początek
przypada około 12.III i trwa 12.IV.,
wiosna - średnia temperatura powyżej 50C - trwa 54 dni /13.IV – 5.VI/
lato - średnia temperatura powyżej 150C - trwa 92 dni /6.VI – 15.IX/
jesień - średnia temperatura od 150C - 50C, jej początek przypada na pierwszą
dekadę września i trwa do 5.XI
przedzimie - średnia temperatura od 50C do 00C, rozpoczyna się w pierwszej
dekadzie listopada, średnio trwa 94 dni /9.XII – 12.III/
opady - średnia roczna suma opadów wynosi 529 mm. Najbogatszy w opady jest
sierpień 66 mm, najuboższy - luty 20 mm. Porównując średnie sumy opadów
zauważa się wzrost przewagi opadów letnio-jesiennych nad zimowymi,
pokrywa śnieżna utrzymuje się średnio przez 107 dni, średnie daty pojawiania się
przypadają na początek grudnia, a zanikanie na koniec drugiej dekady marca.
Natomiast skrajne daty notuje się już w połowie listopada, a zanikania w drugiej
dekadzie kwietnia,
liczba dni z burzą wynosi średnio 14 dni, z mgłą 25 dni, przy czym najwięcej
przypada na listopad, najmniej na czerwiec,
dni bezprzymrozkowych w ciągu roku notuje się około 161. Skrajne daty
występowania przymrozków przypadają po raz pierwszy na trzecią dekadę września,
po raz ostatni na koniec maja.
średnia liczba okresu wegetacyjnego wynosi 194, a jego rozpoczęcie przypada na
drugą dekadę kwietnia, zakończenie na koniec października,
wiatry - w układzie rocznym dominują z kierunku południowo-wschodniego. Wiatrów
północno-wschodnich i północnych notuje się najmniej. Taki układ odnosi się do
okresu zimowego, wiosennego i jesiennego. Latem dominują wiatry z kierunku
północno-zachodniego, przy najmniejszym udziale wiatrów północno-wschodnich.
Na tle innych regionów klimatycznych w obrębie charakteryzowanej jednostki obserwuje się
stosunkowo największą częstość pojawiania się pogód najmroźniejszych, ze średnią dobową
temperaturą powietrza poniżej –15oC. Również tutaj występują maksymalne na obszarze
kraju liczby dni z pogodą przymrozkową umiarkowanie zimną i z dużym zachmurzeniem bez
opadu lub z opadem.
Cechą charakterystyczną stosunków klimatycznych w tym regionie jest najmniejsza częstość
występowania dni z pogodą chłodną i jednocześnie pochmurną bez opadu lub z opadem. Mała
frekwencja cechuje także dni z pogodą umiarkowanie ciepłą i zarazem słoneczną bez opadu.
19
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY BUDRY na lata 2004- 2011
Obszar gminy nie jest jednolity pod względem warunków klimatycznych. Zasadnicze
różnice w klimacie lokalnym zaznaczają się między częścią północno-wschodnią
i pozostałem obszarem gminy. W części zachodniej i południowej o zróżnicowanej
rzeźbie warunki mikroklimatyczne uzależnione są przede wszystkim od rodzaju
i wielkości form terenowych, ich ekspozycji dosłonecznej i kąta nachylenia zboczy.
Zasadnicze różnice na tym terenie występują między obszarami wysoczyzny
morenowej, a obniżeniami. Pogoda słoneczna i bezwietrzna sprzyja dużemu
zróżnicowaniu stosunków termiczno-wilgotnościowych na zboczach.
Niekorzystnymi warunkami termicznymi i większą wilgotnością charakteryzują się
tereny obniżeń. Przyczyną jest niekorzystny pionowy rozkład temperatury, hamujący
wymianę powietrza. Powoduje to utrzymywanie się zastoisk chłodnego powietrza,
sprzyja wzrostowi wilgotności i powstawaniu przygruntowych mgieł.
Część południowo-wschodnia jest zupełnie odmienna pod względem warunków klimatu
lokalnego od pozostałego terenu. Czynnikami modyfikującymi klimat na tym obszarze
jest duży kompleks leśny wraz z otaczającymi rozległymi użytkami zielonymi. Obszar
ten cechuje się niższą temperaturą powietrza, mniejszymi jej wahaniami oraz częstym
występowaniem mgieł i porannych oparów. Obszary torfowiskowo-bagienne /rejon wsi
Wydutki i Grądy Węgorzewskie/ są dogodnym siedliskiem do rozwoju
mikroorganizmów i uciążliwych dla człowieka owadów. Niekorzystnie na tym terenie
przedstawia się rozkład temperatury w przygruntowej warstwie powietrza, co powoduje
pojawianie się przymrozków uszkadzających rośliny uprawne. Wpływ obszaru leśnego
na mikroklimat przyległego terenu polega przede wszystkim na zmniejszeniu prędkości
wiatrów i osłabieniu wymiany turbulencyjnej, jak również powoduje odnawianie
zasobów tlenu atmosferycznego.
3.6. UKSZTAŁTOWANIE TERENU I GEOMORFOLOGIA
Ukształtowanie terenu jest odmienne części północno-wschodniej i pozostałego obszaru
gminy. Rejon północno-wschodni, mniej więcej na północ od rzeki Gołdapy, ma
charakter równinny, położony na wysokości 90 – 105 m npm. Stąd, zarówno w kierunku
zachodnim jak i południowym, teren się wznosi. Na zachód i południe od Gołdapy
powierzchnia terenu ma charakter falisty a w strefach zewnętrznych gminy wyraźnie
pagórkowaty, osiągając kulminacje:
- na zachodzie - 160,1 m npm /PGR Góry/
- na południu - ok. 175 m npm /Brzozowska Góra/
- na południowym wschodzie - 171,9 m npm /Piłaki Małe/.
Najbardziej zróżnicowaną rzeźbę terenu posiada rejon południowy tj. na południe od wsi
Więcki-Budry oraz okolice wsi Piłaki Małe.
Deniwelacje lokalne na terenie gminy Budry osiągają wielkości często 10-30 m, a spadki
na zboczach są rzędu 10-25%.
Typowy krajobraz młodoglacjalny obserwowany na terenie gminy odznacza się świeżością
i różnorodnością form. Jest to wynikiem działalności lodowca, który pokrywał te tereny
w stadium pomorskim zlodowacenia bałtyckiego oraz późniejszych procesów związanych
z jego zanikiem. Badania geologiczno-kartograficzne prowadzone na obszarze gminy,
pozwoliły wyróżnić następujące elementy geomorfologii terenu:
20
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY BUDRY na lata 2004- 2011
W krajobrazie przeważa wysoczyzna morenowa falista z licznie występującymi
zagłębieniami wytopiskowymi. Formami związanymi z nasuwaniem się lądolodu na
omawiany obszar są pagórki moren wyciśnięcia z okolic Dowiat. W jednym z takich
pagórków zlokalizowana jest żwirownia.
Formy akumulacji lodowcowej reprezentowane są przez moreny czołowe, przeważnie
akumulacyjne: w okolicach Olszewa Węgorzewskiego i Gór – osiągają wysokość około 140
m n.p.m.. Piłaki Małe znajdują się u podnóża masywu morenowego tworzącego Piłackie
Wzgórza (należące już do Gminy Pozezdrze).
Z procesami zaniku lądolodu związane jest powstanie lokalnych, niewielkich zbiorników
zastoiskowych. Ich obecność stwierdzono w okolicach Koźlaka i na wschód od Budr.
Obecność iłów warwowych stwierdzono także przy granicy państwa, w okolicy Olszewa
Węgorzewskiego. Towarzyszą im pokrywy błota morenowego osadzone grawitacyjnie
blisko czoła lądolodu.
Centralną część gminy obejmuje rozległy (90 km2) płaski obszar o wysokosciach 93-95 m
n.p.m.. Jest to Niecka Skaliska. Obszar ten jest kopalnym jeziorem, które funkcjonowało
w czasie zaniku lądolodu na omawianym obszarze. Do tego zbiornika, od południowego
wschodu wlały się wody, niosąc znaczne ilości materiału piaszczystego – utworzył się
rozległy stożek, na powierzchni którego obecnie rośnie Las Skaliski.
Badania geologiczne wskazują, że zdarzenie to było gwałtowne i spowodowało spłynięcie
wód z jeziora w kierunku północnym. Świadczy o tym głęboko wcięty jar (po stronie
rosyjskiej), którym obecnie płynie Węgorapa.
Przypuszcza się, że na obszarze jeziora (a później na powierzchni stożka), w wyniku
topnienia lodów istniały odizolowane od siebie bryły martwych lodów. Z ich powolnego
wytapiania powstawały niewielkie obniżenia wypełniane później (holocen) torfami. Jednym
z nich jest bagno Minta na terenie lasu Skaliskiego.
Na omawianym obszarze występują różne formy antropogeniczne. Są to: Kanał Brożajecki
zbudowany w początkach XX wieku, łączący wody Gołdapi z Węgorapą oraz nasypy
i przekopy związane z regulacją Węgorapy (w okolicach Brożajć). Do szczególnych form,
oddziaływujących jednocześnie na środowisko, są składowiska odpadów.
3.7 GEOLOGIA
Obszar gminy położony jest na prekambryjskiej platformie wschodnioeuropejskiej, w obrębie
jednostki tektonicznej zwanej Syneklizą perybałtycką (Obniżeniem nadbałtyckim), która
w pobliżu południowych granic gminy graniczy z Wyniesieniem Mazurskim.
Obniżenie nadbałtyckie jest depresją powierzchni cokołu krystalicznego platformy
wschodnioeuropejskiej, którą, w granicach Polski, wypełniają utwory osadowe starszego
paleozoiku. Niemniej najstarszymi skałami stwierdzonymi dotychczas w polskiej części
obniżenia nadbałtyckiego są czerwone zlepieńce i piaskowce arkozowe datowane na wend lub
eokambr. Miąższość tych osadów wynosi od kilkunastu do 150m.
21
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY BUDRY na lata 2004- 2011
Osady ordowickie w obniżeniu nadbałtyckim mają miąższość od 40 do 100 m. Na terenie
Polski, w granicach obniżenia nadbałtyckiego nie stwierdzono występowania skał
dewońskich – ich brak może być wynikiem erozji lub tego, że się nie osadziły. Ogólnie na
rozwój sedymentacji w paleozoiku maiła wpływ przede wszystkim budowa cokołu
krystalicznego, natomiast młodsze utwory związane są z młodszymi jednostkami
strukturalnymi.
Osady permu i mezozoiku leżą na zerodowanej powierzchni skał prekambru i starszego
paleozoiku. W górnej kredzie i w dolnym trzeciorzędzie (paleocenie) na omawianym
obszarze odbywała się sedymentacja morska w stopniowo zanikającym zbiorniku. Morskie
osady kredowe nawiercono w dwóch otworach kartograficznych: w Olszewie
Węgorzewskiem na głębokości 244,8 m (99,8 m p.p.m.) i w Skalisku na głębokości 169,4 m
(76,4 m n.p.m.). Utwory morza trzeciorzędowego (paleocen) nawiercono w Budrach na
wysokości 87,6 m p.p.m.
Według Szczegółowej Mapy Geologicznej Polski w skali 1:50 000 arkusz Budry opracowanej
przez Państwowy Instytut Geologiczny w Warszawie, na omawianym terenie powierzchnia
podczwartorzędowa łagodnie się obniża od około 70 m p.p.m. do wysokości około 150 m
p.p.m. w kierunku północnym tj. w kierunku granicy państwa.
Cały obszar obecnej gminy Budry pokryty jest grubą pokrywą osadów czwartorzędowych
o bardzo skomplikowanej budowie. Największą ich miąższość (ok. 244 m) stwierdzono
w otworze Olszewo Węgorzewskie
W plejstocenie na omawianym obszarze nasuwały się lądolody 7 zlodowaceń: Narwi, Nidy,
Sanu, Wilgi, Odry, Warty i Wisły. Pomiędzy glacjałami miały miejsce okresy ciepłe interglacjały. Okresy ciepłe rozdzielające te glacjały udokumentowano m in .w profilu
pochodzącym z otworu w Budrach. Osady jeziorne zawierające pyłki roślin przewiercono na
głębokościach od 126,0 do 137,7 m (tj. 18–29,7 m p.p.m.).
Budowa geologiczna i tym samym geomorfologia powierzchni omawianego terenu związana
jest nasunięciem lądolodu ostatniego stadiału zlodowacenia Wisły oraz z procesami jego
zaniku (mi n. kopalne jezioro w Niecce Skaliskiej).
Na przełomie plejstocenu i holocenu nasiliły się procesy erozyjne i denudacyjne, które
zapoczątkowały trwającą do dziś akumulację deluwiów.
W holocenie znacząca rolę odegrał proces zarastania jezior oraz sedymentacja osadów
węglanowych (gytii i kredy jeziornej – bagno Minta) w obrębie spłyconych mis jeziornych.
Powszechnie powstawały torfy. Są to przeważnie torfy brunatne i czarne, turzycowo –
mszyste wypełniające stare misy jeziorne, wytopiska, zagłębienia bezodpływowe i obniżenia.
Należy dodać, że budowa geologiczna obszaru objętego gminą Budry nie jest
perspektywiczna dla występowania surowców energetycznych takich jak gaz, ropa oraz złoża
metali.
22
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY BUDRY na lata 2004- 2011
3.8. ANALIZA ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY
3.8.1. STRUKTURA ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO
Powierzchnia gminy Budry wynosi 175 km2 i jest zamieszkiwana przez 3 125 osób.
Obszar gminy jest rejonem typowo rolniczym. Cechuje go niski stopień urbanizacji
i uprzemysłowienia oraz niewielka gęstość zaludnienia wynosząca prawie 18 osób/ 1 km2.
Obok terenów użytkowanych rolniczo, znaczne powierzchnie terenu pokryte są kompleksami
leśnymi.
Nazwa jednostki
samorządowej
Budry
Powierzchnia
w km2
175
Liczba ludności
3125
Gęstość
zaludnienia
17,86
Na sieć osadniczą gminy składa się 30 miejscowości - są to zarówno wsie, jak też osady
i przysiółki. W ich strukturze przeważają małe wsie o liczbie mieszkańców nie
przekraczającej 150 osób. Największą miejscowością są Budry, w których zamieszkuje
430 osób, co stanowi 12% ludności gminy.
Do dużych miejscowości (liczących powyżej 250 osób) zaliczyć można:
Ołownik (408 osób),
Budzewo (271osoby),
Sobiechy (252 osoby).
W tych miejscowościach koncentruje się 39% ogółu ludności gminy.
Struktura miejscowości pod względem ich wielkości przedstawia się następująco:
Tabela 2. Struktura ludnościowa miejscowości w gminie Budry
Grupy wielkości
jednostek osadniczych
poniżej 50 mieszkańców
51 - 100
101 - 200
201 - 300
Powyżej 300
Ogółem
ilość
11
6
8
3
2
30
Miejscowości
% udział
36.6
20,0
26,7
10,0
6,7
100,0
Rozwój ludności w gminie w latach 1946-1998 przedstawia tabela 3.... (Studium...).
23
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY BUDRY na lata 2004- 2011
Tabela 3. Rozwój ludności w gminie Budry w latach 1946 - 1998
Rok
1946
1950
1960
1970
1975
1978
1980
1985
1988
1990
1995
1996
1997
1998
Liczba ludności Wzrost lub spadek w stosunku do roku poprzedniego
ogółem
osoby
%
463
3687
+3224
796,3
4489
+ 802
121,8
4476
- 13
99,7
4350
- 126
97,2
3974
- 376
91,4
3887
- 87
97,8
3608
- 279
92,8
3554
- 54
98,5
3440
- 114
96,8
3351
- 89
97,4
3332
- 19
99,4
3293
- 39
98,8
3294
+1
100,0
Głównym ośrodkiem koncentracji urządzeń obsługi ludności są Budry. W mniejszym
zakresie zaplecze usługowe znajduje się we wsiach: Ołownik, Olszewo Węgorzewskie,
Sobiechy, Więcki. Należy dodać, że dotychczas wyróżniająca się wieś Olszewo
Węgorzewskie, z rozszerzonym programem usługowym I rzędu – utraciła swoje znaczenie
przez likwidację takich placówek jak: szkoła podst., ośrodek zdrowia, poczta, placówka
kulturalna). Brak wykształconych ośrodków usługowych w pozostałych (poza Budrami)
miejscowościach tej gminy, zasadniczo obniża poziom życia mieszkańców.
Sytuacja mieszkaniowa ludności gminy zasadniczo nie odbiega od przeciętnej na terenach
wiejskich województwa. Około 83% obecnych zasobów mieszkaniowych znajduje się
w budynkach powstałych przed 1944 rokiem. Znaczna część tych budynków znajduje się
w średnim i złym stanie technicznym.
Przewidywane zmiany w stanie osadniczym gminy (wg. Oceny...) są następujące:
- rewaloryzacja starej zabudowy mieszkaniowej, poprawa stanu technicznego, standardu oraz
estetyki
- budynki o cennych walorach architektonicznych i historycznych należałoby objąć ochroną
konserwatorską.
- opuszczone budynki powinny być powtórnie zagospodarowane
Do 1976 roku głównymi inwestorami budownictwa mieszkaniowego były jednostki
uspołecznione, które budowały mieszkania w zabudowie wielorodzinnej o małej powierzchni
użytkowej.
Inwestorzy prywatni, do 1976 roku stanowili zaledwie 8% ogólnej liczby oddanych mieszkań
do użytku (w latach 1945-1976). Po 1976 roku ruch budowlany w zakresie budownictwa
mieszkalnego był bardzo mały. W latach 1976-1998 oddano zaledwie 19 mieszkań (średnio,
rocznie 0,8 mieszkania).
Na terenie gminy Budry znajdują się następujące urządzenia obsługi ludności o zasięgu
lokalnym:
samorządowe
2 szkoły podstawowe (Budry, Sobiechy)
1 gimnazjum w Budrach z siedziba w Sobiechach
1 biblioteka (Budry)
Gminny Ośrodek Kultury (Budry)
24
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY BUDRY na lata 2004- 2011
2 świetlice (Budzewo, Więcki)
4 boiska sportowe (Budry, Popioły, Sobiechy, Więcki, Ołownik)
2 strażnice przeciwpożarowe (OSP) (Budry, Ołownik)
w gestii innych jednostek
1 ośrodek zdrowia (Budry)
1 placówka pocztowa (Budry)
1 bank (Budry)
3 kościoły +1 w budowie (Budry, Olszewo Węg., Dąbrówka +Ołownik)
1 apteka
2 cmentarze - komunalny w Budrach i parafialny w Olszewie Węg.)
komercyjne
6 sklepów spoż-przem.(Budry, Sobiechy, Więcki, Olszewo Węg., Ołownik, Popioły, Wola )
3 kioski spoż-przem. (Budry, Wola, Koźlak)
1 placówka gastronomiczna (Budry)
3 punkty usługowe
Obecnie na terenie gminy brak jest przedszkola – nie planuje się jego budowy. Opiekę
przedszkolna nad dziećmi w wieku lat 6 jest możliwa w oddziałach przedszkolnych
funkcjonujących przy szkołach podstawowych.
W roku 1999/2000 oddziały przedszkolne powstały przy szkołach w Budrach, Sobiechach,
Popiołach i Więckach. W budynkach przedszkolnych w Olszewie Węg. i Zabroście istniały
do czerwca 1999.
W latach 2000-2002 liczba sklepów w Gminie Budry kształtowała się w przedziale od 10 do
14. Na dzień 31 grudnia 2002 roku łączna powierzchnia 14 sklepów w gminie wynosiła 1126
m2. Liczba ludności przypadająca na jeden sklep w tym czasie wynosiła 221 osób.
Handel, gastronomia rozwijają się na zasadach komercyjnych, a ich rozwój uzależniony jest
od siły nabywczej mieszkańców.
3.8.2. FORMY UŻYTKOWANIA TERENU
W gminie Budry dominującą formą użytkowania terenu są użytki rolne, stanowiące aż 69%
powierzchni gminy. Dużą część gminy zajmują lasy – 20,8%. Zaledwie 2% powierzchni
przypada na wody, a 4,7% stanowią tereny zabudowane i komunikacyjne. Strukturę
użytkowania terenu przedstawia poniższa tabela:
Tabela 4. Struktura użytkowania terenów w gminie Budry na dzień 1.01.1999
Rodzaj zagospodarowania gruntów
Powierzchnia
[%]
rolnych
[tys. ha]
Użytki rolne
12 042
69
Lasy i zadrzewienia
3 630
20.8
Wody
343
2.0
Tereny komunikacyjne
542
3.1
Tereny osiedlowe
278
1.6
nieużytki
601
3.4
Użytki kopalne
5
pozostałe
11
0,1
25
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY BUDRY na lata 2004- 2011
STRUKTURA UŻYTKOWANIA TERENU W GMINIE
BUDRY
W TYS. ha
15 000
12 042
10 000
5 000
3 630
343
542
278
601
0
5
11
1
Użytki rolne
Wody
Tereny osiedlowe
Użytki kopalne
Lasy i zadrzewienia
Tereny komunikacyjne
nieużytki
pozostałe
W zasobach gminnych pozostają następujące budynki:
będące bezpośrednio we władaniu gminy:
- budynek biurowy urzędu gminy,
- budynek OSP w Budrach,
- młyn w Budrach,
- budynek biurowo-administracyjny,
- punkt felczerski w Olszewie Węgorzewskim (część),
- inne lokale wynajmowane na działalność gospodarczą.
placówki kultury,
budynki służby zdrowia:
- budynek Ośrodka Zdrowia w Budrach,
- budynek mieszkalny w Budrach,
- punkt lekarski w Ołowniku,
budynki i budowle szkolne będące we władaniu gminy:
- budynek byłej szkoły w Zabroście Wielkim
- budynek byłej szkoły w Olszewie Węgorzewskim,
- szkoła w Więkach, - gimnazjum
- szkoły w Budrach (stara i nowa),
- szkoła w Sobiechach (stara i nowa),
- budynki gospodarcze szkół,
- oczyszczalnia ścieków w Sobiechach,
sieć wodociągowa
Łącznie na terenie Gminy Budry znajduje się 901 mieszkań. W miejscowości Ołownik PGR
część mieszkań objętych jest wspólnotą mieszkaniową
26
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY BUDRY na lata 2004- 2011
Struktura własności mieszkań w gminie Budry
11
16
38
833
wł. osób fiz.
wł. Gminy
wł. Skarbu Państwa
zakładów pracy
powyższe dane w liczbach
Strukturę użytkowania gruntów w gminie Budry przedstawia wykres:
Struktura użytkowania gruntów w gminie
Budry
516
19
81
5
dane w ha
użytki rolne
lasy
110
grunty zadrzewione i
zakrzewione
605
tereny rekreac.
6 626
drogi
urzytki kopalne
12 527
grunty pod wodami
nieużytki
Użytki rolne dominują (91.5%) w okolicy wsi Sąkieły Małe (Niecka Sakliska) a poniżej 70%
tylko w obrębach Pochwałki, Brzozówko.
Lasy stanowią największy udział powierzchni obrębu: Skalisko – 80.2 %, Pochwałki 41.2%,
Brzozówko – 23%, Grądy Węg. – 20.8%, Ołownik – 13.3%, Popioły – 10.3%.
W pozostałych obrębach lasy stanowią poniżej 10% pow. obrębu.
Grunty pod wodami zajmują około 2% powierzchni gminy w tym: rowy – ok. 1.4%, wody
płynące –0.5%, wody stojące tylko 0.1%’
Nieużytki największy udział procentowy mają w obrębach: Skalisko, Sobiechy, Popioły,
Dąbrówka N.
27
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY BUDRY na lata 2004- 2011
3.8.3 DEMOGRAFIA I PROCESY SPOŁECZNE
Ludność w Gminie Budry liczy ogółem 3 125 osób, z czego 1 545 (49,4%) to kobiety.
W wieku produkcyjnym (według danych ze Spisu Powszechnego 2003) jest w gminie 1 812
osób, tj. 58,0% z czego 1 005 mężczyzn (55,5% ogółu osób w wieku produkcyjnym) i 807
kobiet. Ludność w wieku poprodukcyjnym stanowi w ogólnej liczbie mieszkańców około
18%. Osób w wieku przedprodukcyjnym jest w gminie Budry 635, tj. 20.3%.
Tabela 5. Ludność gminy Budry według wieku
Źródło: Spis powszechny WUS Olsztyn
W gminie Budry są ogółem 654 rodziny. Najczęściej spotyka się rodziny z nie więcej niż
2 dzieci. Rodzin posiadających na utrzymaniu 3 dzieci jest w gminie 88 natomiast
posiadających na utrzymaniu 4 i więcej dzieci zanotowano 50.
28
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY BUDRY na lata 2004- 2011
Stopień wykształcenia ludności w gminie
Budry w %
59
60
50
40
24
30
15
20
2
10
0
1
podstawowe
zawodowe
średnie
wyższe
Stopień wykształcenia ludności w gminie przedstawia się następująco:
Poziom przyrostu naturalnego w latach minionych ulegał wyraźnym wahaniom. Na wysokim
poziomie utrzymywał się do roku 1975 (prawie 18%), a od roku 1990 zaczął się
systematycznie zmniejszać osiągając w 1997 wartość ujemną (-2). W roku 2002 przyrost
naturalny na terenie gminy wynosił 3.
Wśród mieszkańców gminy zdecydowaną większość stanowią osoby w wieku produkcyjnym;
w roku 1970 było 2300 osób (K+M) ale już w 1988 – 2000. W roku 1998 gminę
zamieszkiwało 1882 osoby w wieku produkcyjnym, a 2002 roku 1820 osób. Na przestrzeni
lat zauważalna jest powiększająca się liczba osób w wieku poprodukcyjnym.
4.8.4. ZATRUDNIENIE I BEZROBOCIE
W latach 1999-2003 liczba bezrobotnych w gminie Budry utrzymywała się na poziomie około
pół tysiąca osób. Jednakże liczba ta rosła nieprzerwanie z poziomu 447 w grudniu 1999 do
poziomu 582 w grudniu 2003 roku. Tak więc nastąpił trzydziestoprocentowy wzrost liczby
bezrobotnych w okresie 5 lat. Większość bezrobotnych stanowią mężczyźni.
Według danych ostatniego spisu powszechnego, stopa bezrobocia w gminie Budry wynosiła
31,0%.
29
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY BUDRY na lata 2004- 2011
Źródło: Spis powszechny WUS Olsztyn
Struktura bezrobocia w gminie w zależności
od wykształcenia
15%
1%
podstawowe
45%
zawodowe
średnie
39%
wyższe
Od 1994 roku liczba osób bezrobotnych, zarejestrowanych w UP utrzymuje się mniej więcej
na tym samym poziomie do chwili obecnej.
Prawo do zasiłku miało w latach 1999-2001 około ¼ bezrobotnych. W 2001 roku wskaźnik
ten spadł do poziomu 13,9%, ale już w 2002 roku wynosił 17,3%. Wśród bezrobotnych z
prawem do zasiłku kobiety stanowią jedynie 21,3%.
Biorąc pod uwagę okres pozostawania bez pracy, wśród bezrobotnych w gminie Budry
największą populację stanowią osoby długotrwale bezrobotne – 57,0% ogółu bezrobotnych;
osoby krótkotrwale bezrobotne to zaledwie 8,3%.
3.8.5. SYTUACJA GOSPODARCZA
W latach 1999-2002 liczba pracodawców się zwiększyła. Liczba podmiotów gospodarczych
w 1999 r. wynosiła 58, a 2001 r. 62. Na dzień 31.12.2002 r. w gminie budry zarejestrowanych
było 66 podmiotów gospodarki narodowej.
30
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY BUDRY na lata 2004- 2011
W ostatnich latach w gminie Budry spadła liczba szkół, zlikwidowano również zakład opieki
zdrowotnej. Pociągnęło to za sobą spadek liczby zatrudnionych w sektorze publicznym.
Liczba podmiotów gospodarki narodowej zaliczanych do sektora publicznego - 9
Liczba podmiotów gospodarki narodowej zaliczanych do sektora prywatnego - 83
Wg. Stanu na dzień 31 grudnia 2002 roku
Tabela 6. Podmioty gospodarki narodowej na obszarze gminy Budry
PODMIOTY GOSPODARKI NARODOWEJ OGÓŁEM, w tym:
92
I SEKTOR PUBLICZNY
9
II SEKTOR PRYWATNY
83
1 przedsiębiorstwa państwowe
2 spółki handlowe
2
3 spółki pozostałe
5
4 spółdzielnie
5 osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą
71
Nie istnieją na terenie gminy ani spółdzielnie ani przedsiębiorstwa państwowe. Pięć jednostek
funkcjonowało w ramach innych, niż wymienione, formach organizacyjnych.
Najbardziej rozwinięte branże zawodowe w
gminie
50
handel, naprawy
w%
40
30
usługi leśne
20
transport,usługi
budowlne
10
0
1
31
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY BUDRY na lata 2004- 2011
Rysunek 3 Rozmieszczenie podmiotów gospodarki narodowej w sektorze prywatnym na
obszarze gminy Budry
32
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY BUDRY na lata 2004- 2011
W latach 1999-2002 obserwowano nieznaczny spadek liczby jednostek sektora publicznego
(z 12 do 9). Większe zmiany zachodziły wśród podmiotów sektora prywatnego. Zmiany te
miały miejsce głównie w grupie przedsiębiorstw osób fizycznych. W roku 2001 liczba tego
typu podmiotów zmniejszyła się z 97 do 71.
Ponadto zarejestrowano 3 niepubliczne zakłady służące ochronie zdrowia:
- Kontraktowa Praktyka Lekarza Rodzinnego,
- Indywidualna Praktyka Lekarska – Lekarz Stomatolog
- Niepubliczny Zakład Pielęgniarsko-Położniczy .
Funkcjonują także po jednym przedsiębiorstwie młynarskim, stolarskim.
Sektor małych i średnich przedsiębiorstw jest w gminie bardzo słaby. Dominują
przedsiębiorstwa osób fizycznych zajmujące się handlem lub naprawami. Wiele spośród nich
to podmioty, które rzeczywiście nie prowadzą żadnej działalności. Jak już wspomniano,
w większości są to jednoosobowe zakłady osób fizycznych, pracujących na zasadzie
samozatrudnienia. Na terenie gminy nie ma przedsiębiorstw, które w ostatnim czasie
rozwinęłyby się znacznie i były motorem gospodarki gminy. Nie ma też jednostek, które
inwestowałyby w nowe technologie.
Należy tworzyć warunki do powstawania na terenie gminy nowych przedsiębiorstw. Barierą
jest jednak niewystarczająca dostępność komunikacyjna, drogi są zdewastowane
i brak jest atrakcyjnych, w pełni uzbrojonych terenów pod inwestycje.
4.8.6. ROLNICTWO
Według klasyfikacji gmin Instytutu Uprawy, Nawożenia i Gleboznawstwa pod względem
jakości i przydatności rolniczej, wskaźnik dla gminy Budry wynosił 53,6 pkt. wobec 44,4 pkt.
w byłym województwie suwalskim. Bonitacja rzeźby terenu jest średnio korzystna, gdyż
w pięcio punktowej skali została oceniona na 3,2 pkt. (przy średniej byłego woj. suwalskiego
3.1)
W praktyce, rolnictwo jest jedną z wiodących funkcji w gospodarce gminy. Użytki rolne
stanowią 69% ogólnej powierzchni gminy.
Struktura użytków rolnych gminy
60
50
40
30
20
10
0
grunty orne
użytki zielone
sady
1
Dane w %
33
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY BUDRY na lata 2004- 2011
Wśród użytków rolnych największą powierzchnię zajmują:
grunty orne – 53.7%. Dominują w obrębach: Sobiechy, Sąkieły, Pawłowo, Piłaki M.,
Olszewo;
użytki zielone zajmują 46% powierzchni gminy. W obrębie: Dąbrówka, Pietrele, Ołownik,
Skaliko, Budzewo - użytki zielone stanowią ponad 50% powierzchni użytków rolnych.
sady zajmują niewielkie powierzchnie – poniżej 0,5%.
Srtuktura użytków rolnych w gminie Budry
dane w ha
2831
255 229
6 473
2717
22
Lp.
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
16.
17.
18.
19.
grunty orne
sady
łąki
pastwiska
grunty rolne zabud.
grunty rolne pod rowami
Tabela 7. Bonitacja użytków rolnych (wg stanu na 1999.06.08)
Obręb
% udział gruntów ornych w klasach
użytki zielone w klasach
Brzozówko
Budry
Budzewo
Dąbrówka
Nowa
Góry
Grądy
Węgorzewskie
Olszewo
Ołownik
Pawłowo
Pietrele
Piłaki Małe
Pochwałki
Popioły
Sąkieły Małe
Skalisko
Sobiechy
Wężówka
Więcki
Zabrost
Wielki
IIIa
-
IIIb
7,9
1,3
2,6
16,6
IVa
63,1
42,7
29,4
44,0
IVb
16,3
20,4
30,2
36,5
V i VI
12,7
35,6
37,8
2,9
III
24,6
26,9
23,0
39,8
IV
44,1
51,0
50,4
50,1
V i VI
31,3
22,1
26,6
10,1
-
22,6
14,2
72,9
53,7
4,5 22,7
46,9
9,4
49,9
8,3
3,2
28,6
63,1
1,2
2,8
0,5
0,2
1,3
0,4
-
30,7
41,7
31,5
4,4
34,1
27,4
12,3
-26,7
22,9
3,4
18,4
59,4
45,3
57,8
15,6
48,9
50,6
45,1
0,6
10,3
66,2
52,8
42,8
56,5
6,4
7,8
8,6
32,9
10,4
8,9
12,7
83,2
89,7
5,3
17,9
17,8
16,9
2,3
2,4
2,1
47,1
6,6
12,6
29,9
16,2
1,6
5,1
35,6
8,2
77,2
44,1
14,2
7,4
33,5
68,9
38,4
24,9
27,4
41,8
18,2
61,1
19,9
49,8
71,5
27,0
53,9
26,1
38,8
98,5
75,1
65,3
49,7
55,6
34,9
2,9
6,1
14,3
65,6
12,6
5,0
22,8
1,5
7,3
8,5
26,2
4,0
Według danych ze spisu rolnego, na terenie gminy Budry było 491 gosp. indywidualnych
i 141 działek rolnych. Najwięcej w obwodach: Budry, Budzewo, Popioły.
34
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY BUDRY na lata 2004- 2011
Gospodarstwa rolne według prowadzonej
działalności
3.8.7. INFRASTRUKTURA TECHNICZNO - INŻYNIERYJNA GMINY
3.8.7.1. SIEĆ DROGOWA
W gminie Budry przebiega tylko jedna droga wojewódzka Nr 650 o długości od granicy
gminy do gr. gminy 13,4 km. – relacji Węgorzewo – Gołdap. Na tej drodze w granicach
gminy istnieje 6 przepustów mostowych.
Obszar gminy powiązany jest drogami powiatowymi łączącymi również sąsiednie gminy:
Banie Mazurskie, Pozezdrze, Węgorzewo. Sieć dróg powiatowych stanowią powiązania
komunikacyjne ośrodków gminnych i siedlisk rolniczych na terenie gminy Budry.
Tabela 8. Długość dróg powiatowych na terenie gminy
Nr
Drogi
106
107
108
109
110
111
112
113
120
122
123
124
Nazwa drogi
(Rudziszki)-Góry-Olszewo W.-WężówkaPawłowo
Olszewo Węgorzewskie-(Jakunowo)
(Maćki)-(Jakunowo)-Pawłowo
Dr.woj. Nr 650-Pawłowo-Ołownik-gr. Państwa
Więcki-Pawłowo
Więcki- Sobiechy
Ołownik-Sąmkieły Małe
Więcki-Budzewo
(Węgorzewo)-Brzozówko-Popioły
Budry-Brzozówko-Krzywińskie-(Pozezdrze)
Budry-Budzewo-Zabrost Wlk.-(Rapa)
(Gębałka)-Piłaki Mł.-Koźlak-dr. Woj. Nr 650
RAZEM
Długość
Drogi (km)
8,030
2,800
1,200
10,140
2,903
2,793
5,956
4,271
11,352
6,112
11,930
3,728
71,215
W tym naw.
Twardej (km)
6,912
-----1,200
10,140
0,065
-----5,956
0,036
0,110
6,112
11,930
3,728
46,189
Szerokość
Jezdni (m)
3,5
---5,0
5,0
3,6
---4,5
3,1
3,5
4,0
4,2
4,0
Drogi gminne i wewnętrzne tworzą układ komunikacyjny bezpośrednio obsługujący
rozproszoną sieć osadniczą, zapewniają dojazd do pól i lasów. Drogi te wymagają
modernizacji w celu poprawy stanu technicznego.
35
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY BUDRY na lata 2004- 2011
W układzie dróg gminnych i wewnętrznych najważniejsze ciągi to:
Olszewo Węgorzewskie-Maryszki-granica państwa – droga gruntowa,
droga powiatowa Nr 107-Pochwałki-droga powiatowa Nr 109 – droga żwirowa,
nieczynna trasa kolejowa stan zadawalający,
Pochwałki – Ołownik – droga gruntowa,
Wężówka – Sobiechy – droga gruntowa,
Pawłowo – Wola – droga gruntowa,
Wola – Dowiaty – droga gruntowa,
Więcki-Dowiaty-Budry – droga gruntowa,
Dr. pow. Nr 120 – do droga powiatowa Nr 122 – droga żwirowa, nieczynna trasa
kolejowa, stan zadawalający,
droga powiatowa Nr 120 – do dr. woj. Nr 650 – droga gruntowa,
droga powiatowa Nr 120 – Popioły – dr. woj. Nr 650 – droga gruntowa,
(Krzywińskie) – Piłaki Małe – droga gruntowa,
droga powiatowa Nr 122 – (Radziszewo) – droga gruntowa,
Popioły – Wydutki – (Miczuły) – Skalisko – droga powiatowa Nr 123 droga gruntowa,
Grądy Węgorzewskie – Budzewo – droga powiatowa Nr 123 – droga gruntowa,
Sobiechy – Piotrowo – droga gruntowa,
Ołownik – Sąkieły Wielkie – droga gruntowa,
Ołownik – droga powiatowa Nr 112 – droga gruntowa.
Drogi te w większości są w dobrym stanie technicznym.
Układ dróg powiatowych Nr 122 i Nr 123 umożliwia lepszą komunikatywność mieszkańców
gminy z powiatem. Droga wojewódzka pełni funkcję połączenia gminy z miastem Olsztyn –
siedzibą władz województwa warmińsko – mazurskiego. Wymienione drogi są w dobrym
stanie technicznym, jednak na degradacje tych dróg w dużej mierze będzie wpływać coraz
większe natężenie spowodowane nowym układem administracyjnym państwa.
3.8.7.2. ZAOPATRZENIE W WODĘ PITNĄ
Jednym z podstawowych elementów infrastruktury technicznej, wyznaczającym standard
zamieszkania na danym terenie, a jednocześnie będącym warunkiem prawidłowego rozwoju
społeczno-ekonomicznego, jest dostępność wody bieżącej z sieci wodociągowej. Na terenie
gminy Budry aż 95% mieszkańców korzysta z sieci wodociągowej, co jest wskaźnikiem
bardzo wysokim zarówno w skali województwa warmińsko – mazurskiego, jak też całego
kraju.
Wodociąg gminny poprowadzony jest na odcinkach: Piłaki małe – Grądy Węg. –Budry –
Więcki – Olszewo Węg. – Ołownik – Sobiechy z odgałęzieniami do Pietrel i Budzewa. Drugi
północny odcinek poprowadzony jest pomiędzy Zabrostem a Dąbrówką.
36
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY BUDRY na lata 2004- 2011
Rysunek 4 Lokalizacja obiektów gospodarki komunalnej i infrastruktury technicznej na
terenie gminy Budry
37
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY BUDRY na lata 2004- 2011
 W gminie Budry infrastruktura zaopatrzenia w wodę pitną wygląda następująco:
wodociąg Budry obsługują 2 studnie głębinowe (pokrycie zapotrzebowania ok. 40%
wodociąg Olszewo Węgorzewskie obsługują 2 studnie głębinowe- w tym jedna do
remontu- piaszczenie); (pokrycie zapotrzebowania ok. 45%)
wodociąg Zabrost obsługuje 1 studnia głębinowa (pokrycie zapotrzebowania ok. 10%
Gmina zaopatrywana jest także w wodę z ujęcia w gminie Pozezdrze (pokrycie
zapotrzebowania w 5%). Trwają prace nad budową dodatkowej studni w Olszewie. Studnie
w Budrach i Zabroście zostaną wyłączone, a linie wodociągowe zostaną spięte w całość i cały
wodociąg będzie zaopatrywany tylko z Olszewa. Wyłączenie studni w Budrach planowane
jest w 2004 r., a rok później w Zabroście.
Stacja ujęcia i uzdatniania wody w Budrach została zaprojektowana i wykonana w latach 70tych. Źródłem zasilania w wodę jest zespół dwóch współpracujących studni wierconych
o głębokości całkowitej 150,0m. Wydajność eksploatacyjna pojedynczej studni została
ustalona na wysokości 40m3/h, co przy maksymalnym zapotrzebowaniu na wodę gospodarczą
wynoszącym 50,7m3/h oraz pożarową 59,3m3/h, w pełni pokryje potrzebę wody pitnej
w Budrach.
Wykonane badania analityczne jakości wody po końcowym pompowaniu powiertniczym
(w 1997 r.) wykazały podwyższoną zawartość żelaza (2,0-4,73 g/m3) i mętność (20 mg
SiO2/dm3). Jest to zjawisko charakterystyczne dla wód czwartorzędowych Niżu Polskiego.
Ze względu na powyższe parametry zastosowano technologię uzdatniania opartą na aeracji
(napowietrzaniu), której celem jest usunięcie dwutlenku węgla oraz utlenienie żelaza
dwuwartościowego do trójwartościowego i dwustopniowej filtracji przez filtry klarujące
pracujące przy obciążeniu hydraulicznym 9m3/m2/h. Końcowy etap uzdatniania stanowi układ
do dezynfekcji podchlorynem sodowym za pomocą chloratora typu C-52.
Przedstawiona technologia uzdatniania wody na etapie projektowania i w eksploatacji nie
uwzględniła wykrytego w badaniach analitycznych podwyższonego stężenia amoniaku (2-4
mg NNH4/l). Zgodnie z obowiązującą normą zawartość azotu amonowego nie powinna
przekraczać 0,5 mg N/l. W związku z powyższym woda w ujęciu w Budrach nie nadaje się do
spożycia i nie ma możliwości jej uzdatnienia przy istniejącej technologii.
Uzyskane wartości oznaczeń wody surowej z ujęcia wody w Olszewie Węgorzewskim
wskazują na podwyższoną zawartość żelaza, manganu w ilościach ponadnormatywnych.
Przy istniejącej technologii uzdatniania woda nie nadaje się do spożycia, konieczna jest zmian
technologii uzdatniania wody i rozbudowa ujęcia. Pozostałe parametry pozostają w zakresie
dopuszczalnych norm lub wykazują stężenia śladowe. Zastosowany układ uzdatniania nie
pozwala na właściwe i efektywne usuwanie nadmiernych ilości związków manganu.
W przypadku konieczności rozbudowy oraz zwiększenia wydajności studni oraz zwiększenia
wydajności stacji uzdatniania o kolejne stopnie filtracji należałoby rozważyć możliwość
zastosowania gotowych złóż utleniających opartych na tlenkach manganu (piroluzyt).
Istniejąca studnia w Grądach nie pracuje od 1999 r., ze względu na małą wydajność
(7,5 m3/h) złą jakość wody i brak uzdatniania. Wieś podłączono do ujęcia wody
w Radziszewie, gmina Pozezdrze. Do ujęcia w Radziszewie podłączono również Wolę
Waltrówkę), gdzie istniejąca studnia ze stacją uzdatniania, wody ze względów
ekonomicznych jest nie użytkowana.
38
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY BUDRY na lata 2004- 2011
Poza tym w Zawadach Małych (były PGR) funkcjonuje studnia wykupiona od ANR oraz
Pawłowie (1) i w Popiołach (2) - funkcjonują studnie prywatne o parametrach nieznanych.
Dwie studnie ANR w Ołowniku w chwili obecnej nie pracują (woda może być
wykorzystywana tylko do celów gospodarczych), wodę dla mieszkańców doprowadza się
z Olszowa Węgorzewskiego.
Były PGR Koźlak – istniejące dwie studnie ANR zaopatrują również 27 gospodarstw
w miejscowości Koźlak. Docelowo przewiduje się gospodarstwa miejscowości Koźlak
przyłączyć do wodociągu Budry
W Ołowniku Małym 4 rodziny korzystają z ujęcia lokalnego, bez stacji uzdatniania.
W Olszewie Węgorzewskim 4 rodziny zaopatruje w wodę studnia należąca do ALP Borki.
Według danych Urzędu Gminy w Budrach na 1458 gospodarstw domowych w gminie 60 nie
ma wody z wodociągów komunalnych, 61 korzysta z wodociągu komun. Radziszewo –
Pozezdrze, a 27 w Koźlaku korzysta z wodociągu zakładowego AWR.
Według danych Urzędu Statystycznego 2003 na terenie gminy Budry funkcjonowało 89,5 km
czynnej sieci wodociągowej rozdzielczej.
Użytkownik
Gmina (Miejscowość)
Aktualny pobór
Nr studni
zgodny z mapa
Tabela 9. Ujęcia wód podziemnych w gminie Budry
Wiek ujętej
warstwy
m3/h
m3/d
1
2
3
4
7
8
8
9
16
17
34
14
13
2
ZUK Węgorzewo
Budry (Olszewo
Węgorzewskie)
czwartorzęd
4,05
97,26
ZUK Węgorzewo
Budry (Budry)
czwartorzęd
6,2
148,8
ZUK Węgorzewo
Gospodarstwo Rolne
Gospodarstwo Rolne
Gospodarstwo Rolne
czwartorzęd
czwartorzęd
czwartorzęd
czwartorzęd
0,84
b.d.
b.d.
b.d.
20,3
<5
<5
<5
29
AWRSP
czwartorzęd
8
192
28
AWRSP
Budry (Zabrost Wielki)
Budry (Budzewo)
Budry (Ołownik-Ławki)
Budry (Sąkieły)
Budry (Dąbrówka
Polska))
Budry (Koźlak)
czwartorzęd
8,0
127
3.8.7.3. SIEĆ KANALIZACYJNA I OCZYSZCZANIE ŚCIEKÓW
Gmina Budry dysponuje dwoma oczyszczalniami ścieków:
mechaniczno-biologiczna,
hydrobotaniczna.
Łączna przepustowość tych oczyszczalni wynosi około 55 m3/dobę. Jest to niewystarczające
jak na potrzeby całej gminy.
Poniżej przedstawiono krótka charakterystykę tych obiektów:
39
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY BUDRY na lata 2004- 2011
Oczyszczalnia w Ołowniku:
Właściciel: Agencja Własności RSP
Data uruchomienia: 15.02.2001
Technologia: reaktor biologiczny
Met. oczyszczania ścieków: napowietrzania
Faktyczna ilość osób obsługiwana przez oczyszczalnię: 205
Średnia ilość oczyszczanych ścieków:32 m3/d
Maksym. ilośc oczyszczanych ścieków: 40 m3/d
Pozwolenie wodnoprawne: nr.W.S. 6223.S – 2/01 ważne do 31.12.2010
Przeróbka odpadów: zagęszczanie
Wykorzystanie odpadów: do nawożenia gruntów
Rodzaj odbiornika: rzeka II kl. czystości
Oczyszczalnia w Sobiechach *
Właściciel: Gmina Budry, obiekt na potrzeby dla szkoły
Data uruchomienia: 1994
Technologia: hydrobotaniczna
Met. oczyszczania ścieków: napowietrzania
Faktyczna ilość osób obsługiwana przez oczyszczalnię: 205
Średnia ilość oczyszczanych ścieków:20 m3/d
Rodzaj odbiornika: rów II kl. Czystości
* dane na podst. Studium.....,
Na pozostałych terenach ścieki zbierane są w zbiornikach bezodpływowych lub w osadnikach
gnilnych skąd wywożone na pola przesączają się do gruntu (do wód gruntowych) i cieków
wodnych zanieczyszczając je.
3.8.7.3. ZAOPATRZENIE W ENERGIĘ CIEPLNĄ
Mieszkańcy gminy zaopatrują się w energię cieplną indywidualnie, wykorzystując piece
węglowe, drzewne rzadziej piece opalane olejem opałowym, energią elekt. koksem czy też
gazem.
Na terenie gminy funkcjonuje wiele małych kotłowni lokalnych opalanych węglem lub
koksem. W okresie grzewczym wyraźnie wzrasta emisja zanieczyszczeń powietrza. Zmiany
ogrzewania tradycyjnego na olejowe dokonano jedynie w obiekcie szkoły w Sobiechach.
3.8.7.4. ZAOPATRZENIE W ENERGIĘ ELEKTRYCZNĄ
Punktem zasilania w energię elektryczną odbiorców w obrębie Gminy Budry jest Główny
Punkt Zasilający 110/15 kV Węgorzewo, zasilany linią napowietrzną 110 kV Gołdap Węgorzewo.
Z GPZ 110/15 kV wyprowadzone są linie 15 kV, napowietrzne. Linie te zasilają stacje
transformatorowe zlokalizowane w pobliżu odbiorców energii elektrycznej. GPZ 110/15 kV
w Węgorzewie nie posiada rezerwowej linii zasilającej 110 kV, a istniejące linie 15 kV
pozwalają na awaryjne pokrycie tylko 80% zapotrzebowania na energię elektryczną w okresie
letnim i 50 % w okresie zimowym. Z tego powodu konieczna jest, przewidziana w planach
40
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY BUDRY na lata 2004- 2011
perspektywicznych rozbudowy sieci energetycznej WN, budowa linii 110 kV Węgorzewo Giżycko.
Przebiegająca przez teren gminy linia 110 kV jest źródłem pola elektromagnetycznego.
Obiekty budowlane przeznaczone na pobyt ludzi i zwierząt można lokalizować w odległości
poziomej minimum 14,5 m od skrajnego przewodu linii.
Odległość podana wyżej może ulec zmniejszeniu pod warunkiem dotrzymania
dopuszczalnych wartości pola elektromagnetycznego. Spełnienie tego warunku powinno być
stwierdzone na drodze szczegółowych obliczeń i pomiarów kontrolnych. Decyzję
lokalizacyjną, przy zmniejszeniu podanych wyżej odległości, wydaje organ administracyjny
stopnia wojewódzkiego w porozumieniu z inspektorem sanitarnym.
Rozbudowa układu sieci SN 15 kV jest uzależniona od zwiększonego zapotrzebowania
w energię elektryczną. Każda dalsza rozbudowa budownictwa mieszkaniowego
i letniskowego oraz przemysłu lokalnego będzie wymuszała budowę nowych stacji
transformatorowych 15/0,4 kV oraz modernizację i rozbudowę sieci przesyłowej SN 15 kV.
Elektrownie wodne.
W Ołowniku na rzece Węgorapie istnieje jedna Mała Elektrownia Wodna (MEW) oddana do
eksploatacji w maju 2004 r. Właścicielem elektrowni jest osoba prywatna. Pozwolenie
wodnoprawne jest ważne do 31 grudnia 2017.
MEW zaopatrzona jest w turbiny Kaplana. Woda na turbniny jest pobierana z rzeki w ilości
12m3/s. Moc turbin elektrowni wynosi 2x 200 kW
3.8.7.5. ZAOPATRZENIE W GAZ ZIEMNY
Gmina Budry nie posiada gazu ziemnego, przez teren gminy nie przebiega gazociąg.
Dostępny jest jedynie gaz propan – butan.
W 1996 r. Została sporządzona Koncepcja programowa gazyfikacji gminy Budry do 2010 r.,
w której przewiduje się zasilanie całej gminy oraz części gminy Pozezdzre
wysokometanowym gazem ziemnym. Zakłada się więc budowę pierwszego odcinka
gazociągu w/c DN 200mm, L – ok. 16 km. Relacji Węgorzewo – Budry wraz ze stacją
redukcji 1 stopnia „Budry” o docelowej przepustowości Q = 3000hm3/h.
W planach zagospodarowania przestrzennego, przewiduje się poprowadzenie gazociągu od
strony miasta Gołdap.
3.9. GOSPODARKA ODPADAMI
Szczegółowe informacje i wytyczne dotyczące gospodarki odpadami przedstawia Plan
gospodarki odpadami, stanowiacy odrębny dokument. Poniżej przedstawiono jedynie
najwazniejsze informacje z tego zakresu.
Na terenie gminy Budry istnieją 3 komunalne, urządzone wysypiska śmieci: w Olszewie
Węgorzewskim, Popioły i Budrach .
Wysypisko we wsi Olszewo Węgorzewskie, będące własnością Gminy, posiada decyzję na
użytkowanie.
Zakończenie eksploatacji przewiduje się na 2005 rok.
41
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY BUDRY na lata 2004- 2011
Zajmuje ono powierzchnię 0,36 ha i obsługuje 2/5 powierzchni gminy.
Odbiór odpadów prowadzony jest dwoma systemami - zorganizowanym i indywidualnie.
Około 60% ludności korzysta ze zorganizowanego systemu odbioru odpadów.
Wg danych Urzędu Gminy na dzień 31.12.1998 r. ilość odpadów nagromadzonych
wynosi 364 m3 (114m3/rok).
System utylizacji odpadów polega na składowaniu, plantowaniu i przysypywaniu
piaskiem.
.
Wysypisko we wsi Popioły będące własnością Gminy posiada decyzję na użytkowanie.
Zakończenie eksploatacji przewiduje się na 2005 r.
Wysypisko zajmuje powierzchnię 0,49 ha, obsługuje ¼ powierzchni gminy.
Odbiór odpadów prowadzony jest dwoma systemami - zorganizowanym i indywidualnie.
Około 25% ludności korzysta ze zorganizowanego systemu odbioru odpadów
ilość odpadów nagromadzonych zajmuje 386 m3 (144m3/rok) rok.
Wysypisko w Dowiatach będące własnością Gminy posiada decyzję na użytkowanie.
Zakończenie eksploatacji przewiduje się na 2009 rok.
Wysypisko zajmuje powierzchnię 0,80 ha, obsługuje ½ powierzchni gminy.
odbiór odpadów prowadzony jest dwoma systemami
około 25% ludzi korzysta ze zorganizowanego systemu odbioru odpadów.
Ilość odpadów szacuje się na 386 m3 (144m3/rok).
system utylizacji odpadów polega na składowaniu, plantowaniu i przesypywaniu
piaskiem.
W lutym 2004 r. Starosta Węgorzewski wydał decyzję orzekającą o konieczności
zamknięcia w/w składowisk w terminie do dnia 31.12.2005 r. oraz przeprowadzenia ich
rekultywacji do dnia 31.12.2009 r.
Na terenie powiatu węgorzewskiego uprawnienia w zakresie gospodarowania odpadami
(m.in. wywóz) posiada Zakład Usług Komunalnych Spółka z o.o. w Węgorzewie. Obsługuje
on również obszar gminy Budry oraz pozostałe gminy powiatu w ilości 97 m3. Odpady
gromadzone są w pojemnikach typu KP- 7, SM- 110, POK- 11.
Obecnie wszystkie odpady komunalne zebrane (ZUK) z terenu powiatu węgorzewskiego
unieszkodliwiane są na składowiskach.
Dane w %
Stopień ludności objętej zorganizowanym
systemem odbioru odpadów
95
100
65
30
50
gm.Węgorzewo
gm.Pozezdrze
gm.BUDRY
0
1
42
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY BUDRY na lata 2004- 2011
Na terenie powiatu węgorzewskiego wprowadza się stopniowo segregację odpadów. W tym
celu ustawiane są oznakowane pojemniki (o pojemności 2,2 m3- opróżniane według potrzeb).
Selektywna zbiórka odpadów (butelki PET, makulatura) najczęściej finansowana jest przez
środki własne gmin oraz przez NFOŚiGW (wygrana w „Konkursie na zagospodarowanie
odpadów na terenach wiejskich”). W następnych latach planowany jest dalszy rozwój,
zapoczątkowanej w lipcu 2003 r. zbiórki selektywnej. Zakres selekcji planuje się rozszerzyć
o papier, tworzywa sztuczne, baterie oraz gruz budowlany.
3.10. TURYSTYKA
Obszar gminy Budry nie jest obszarem o wyjątkowych walorach turystycznych,
w przeciwieństwie do sąsiednich gmin: Węgorzewa i Pozezdrze. Na obszarze gminy brak jest
jakichkolwiek jezior, a pojedyncze kompleksy leśne mają małą powierzchnię.
W poprzednich latach turystyka nie była brana pod uwagę jako jeden z kierunków rozwoju
gospodarczego gminy. Jednakże brak jezior i zbiorników wodnych – wbrew pozorom - nie
dyskwalifikuje wód powierzchniowych gminy Budry w zakresie rozwoju turystyki wodnej.
Rzeki Węgorapa i Gołdapa oraz Kanał Brożajcki stanowią równie atrakcyjne wodne szlaki
turystyczne dla spływów kajakowych, wędkarstwa i rekreacji pod warunkiem
zagospodarowania turystycznego tych wód i właściwej promocji agroturystyki.
Szczególnie atrakcyjna jest Węgorapa dająca połączenie z Wielkimi Jeziorami Mazurskimi
oraz Pregołą, która od Czerniachowska (ujście Węgorapy) do Zalewu Kaliningradzkiego
(Wiślanego) jest rzeką żeglowną. Można, zatem organizować spływy kajakowe na trasie
Wielkie Jeziora Mazurskie – Bałtyk.
Przez teren gminy przebiegają szlaki turystyczne kajakowe rzeką Węgorapą, rzeką Gołdapą i
Kanałem Brożajskim oraz regionalne szlaki rowerowe Węgorzewo – Budry – Gołdap.
Zlokalizowane zostały też tu lokalne szlaki rowerowe i piesze.
Bardzo interesująca dla turysty wodnego, a także pod względem przyrodniczym
i poznawczym jest trasa Kanału Brożajckiego, prowadząca w większości przez tereny leśne
i z uwagi na zlokalizowane tam ciekawe budowle hydrotechniczne.
Innym zagadnieniem, które należałoby rozwiązać to problem zorganizowanych kąpielisk dla
ludności miejscowej i turystów. W tym celu można w wybranych miejscach urządzić
kąpieliska poza korytem rzeki zasilane wodą z rzeki podobnie jak to praktykowane jest np.
nad rzeką Pisą.
Specjalistyczne gospodarstwa rolne na użytkach nawadnianych w dolinach rzek mogłyby
świadczyć usługi agroturystyczne, połączone np. ze sportowym połowem ryb w stawach
rybnych, które można tworzyć w dolinach rzek.
Przez teren gminy przebiegają trasy rowerowe i szlaki turystyczne.
43
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY BUDRY na lata 2004- 2011
3.11. ODDZIAŁYWANIE
NA ŚRODOWISKO
INFRASTRUKTURY TECHNICZNO – INZYNIERYJNEJ
Rozwój infrastruktury techniczno – inżynieryjnej gminy wiąże się z podnoszeniem jakości
życia jego mieszkańców. Oprócz niewątpliwych ułatwień, a także poprawy stanu środowiska
- w szczególności wód powierzchniowych i podziemnych - pewne elementy infrastruktury
mogą negatywnie oddziaływać na środowisko.
Z funkcjonowaniem sieci wodno - kanalizacyjnej wiąże się przeobrażenie rzeźby terenu na
etapie budowy, zmiana stosunków wodnych wynikająca z odwodnienia obszaru i obniżenia
zwierciadła wód gruntowych, punktowe zanieczyszczenie wód podziemnych
i powierzchniowych oraz środowiska gruntowego w wyniku nieszczelności sieci lub
niesprawnej pracy oczyszczalni. Niedostatecznie oczyszczone ścieki są w stanie zanieczyścić
odbiornik, zahamować zdolność jego samooczyszczania, a nawet doprowadzić do jego
zamierania (eutrofizacja).
Oczyszczalnie wpływają także na stan powietrza atmosferycznego – głównie poprzez emisję
odorów i mikroorganizmów chorobotwórczych, ale też są źródłem hałasu i wibracji.
Pośrednie oddziaływanie na gleby wynika natomiast ze stosowania osadów ściekowych, które
znajdują zastosowanie w rolnictwie czy pracach rekultywacyjnych.
Ewentualny rozwój sieci cieplnych na terenie gminy będzie miał niewątpliwie pozytywny
wpływ na redukcję niskiej emisji. Jednakże, produkty spalania paliw – spaliny, pyły, SO2,
NOx, CO2, CO, żużle, odpady z instalacji odsiarczania paliw – są głównymi czynnikami
zanieczyszczeń powietrza, ale ich wpływ nie omija także wód, gleb, przyrody ożywionej
i klimatu. O stopniu szkodliwości tych zanieczyszczeń decyduje ich rodzaj, stężenie i czas
oddziaływania. Co więcej, gazowe i pyłowe zanieczyszczenia powietrza zwiększają częstość
zachorowań na choroby układu oddechowego, są przyczyną zamierania lasów, powodują
efekt cieplarniany.
Podobny wpływ na środowisko ma transport, w tym przede wszystkim transport
samochodowy. Emisja spalin zawierających szereg toksycznych związków, między innymi
wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne, jest bezpośrednią przyczyną znacznego
zanieczyszczenia powietrza i gleb wzdłuż ciągów komunikacyjnych. Rozwój sieci
komunikacyjnej sprzyja rozwojowi gospodarczemu, choć z drugiej strony powoduje
zwiększone zanieczyszczenie powietrza.
Nie bez wpływu na otoczenie są także linie wysokiego napięcia, stacje transformatorowe,
wewnętrzne instalacje i wszelkiego rodzaju odbiorniki energii elektrycznej. Wytwarzane
przez nie pola mogą wnikać do obiektów budowlanych znajdujących się w zasięgu ich
działania. Ich wpływ przejawia się poprzez zakłócanie pracy innych urządzeń, natomiast
ludzie poddani działaniu pól elektromagnetycznych szybciej się meczą.
Przeprowadzane na szeroką skalę prace melioracyjne, oprócz aspektów pozytywnych (m in.
uregulowanie stosunków wodnych, dostosowanie poziomu wód gruntowych do pracy
ciężkiego sprzętu rolniczego) mają szereg negatywnych oddziaływań na środowisko
naturalne. Likwidowane są mokradła śródłąkowe, torfowiska, naturalne oczka wodne oraz
wadliwa regulacja cieków powodują niszczenie lokalnych ekosystemów oraz przestrzeni
krajobrazowej.
44
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY BUDRY na lata 2004- 2011
Człowiek nie jest w stanie funkcjonować w sposób, który nie zagrażałby środowisku
naturalnemu, ale świadomość tego faktu, przede wszystkim zaś gruntowna wiedza na temat
źródeł i rodzajów zanieczyszczeń, może być czynnikiem, który umożliwi ograniczenie
negatywnego wpływu na poszczególne komponenty środowiska. Wyrobienie w sobie nawyku
uzasadnionego korzystania z dóbr natury i dóbr techniki sprzyja rozwojowi koncepcji
zrównoważonego rozwoju, która jest naczelną zasadą niniejszego programu.
4. ZAŁOŻENIA WYJŚCIOWE PROGRAMU
Jako założenia wyjściowe do Programu ochrony środowiska dla gminy Budry przyjęto
uwarunkowania zewnętrzne i wewnętrzne, wynikające z obowiązujących aktów prawnych,
programów wyższego rzędu oraz dokumentów planistycznych uwzględniających
problematykę ochrony środowiska. Niezbędne było również uwzględnienie zamierzeń
rozwojowych gminy zarówno w zakresie gospodarczym i przestrzennym, jak i społecznym.
Uwarunkowania te, w powiązaniu z aktualnym stanem środowiska w gminie były podstawą
do zdefiniowania priorytetów i celów w zakresie ochrony środowiska i racjonalnego
użytkowania zasobów naturalnych.
4.1. UWARUNKOWANIA ZEWNĘTRZNE OPRACOWANIA PROGRAMU OCHRONY
ŚRODOWISKA DLA GMINY BUDRY
Zasady ochrony środowiska wymuszają zachowanie kompleksowego, a zarazem sektorowego
podejścia. Gmina nie jest układem zamkniętym, a poszczególne elementy środowiska
zachowują ciągłość bez względu na granice terytorialne. Z tego powodu konieczne jest
przyjęcie uwarunkowań wynikających z programów, planów i strategii zewnętrznych
wyższego rzędu, umożliwiających szersze spojrzenie na poszczególne dziedziny ochrony
środowiska.
Główne uwarunkowania zewnętrzne dla gminy Budry w zakresie ochrony środowiska
wynikają z następujących dokumentów:
- strategii trwałego i zrównoważonego rozwoju kraju i województwa warmińsko mazurskiego,
- strategii rozwoju regionalnego kraju,
- koncepcji zagospodarowania przestrzennego kraju i województwa warmińsko mazurskiego,
- polityki ekologicznej państwa wraz z programem wykonawczym,
- systemu prawa ochrony środowiska w Polsce i Unii Europejskiej, w tym projektowanych
aktów prawnych,
- międzynarodowych zobowiązań Polski w zakresie ochrony środowiska,
- zobowiązań Polski przyjętych w zakresie ochrony środowiska w ramach procesu akcesji do
Unii Europejskiej,
- programu ochrony środowiska dla województwa warmińsko - mazurskiego,
- programu ochrony środowiska dla powiatu węgorzewskiego,
- położenia gminy w regionie Zielonych Płuc Polski,
45
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY BUDRY na lata 2004- 2011
- strategii i polityk sektorowych (zwłaszcza w zakresie energetyki, energetyki odnawialnej,
rolnictwa i obszarów wiejskich, rozwoju regionalnego, edukacji ekologicznej, transportu,
leśnictwa).
4.1.1. POLITYKA EKOLOGICZNA PAŃSTWA
Zasady realizacji polityki ekologicznej, cele i zadania ujęte w "Programie wykonawczym do
II Polityki Ekologicznej Państwa na lata 2002 - 2010" oraz w dostosowanej do wymagań
ustawy Prawo ochrony środowiska, "Polityce ekologicznej państwa na lata 2003-2006
z uwzględnieniem perspektywy na lata 2007 -2010", zostały przyjęte jako podstawa
niniejszego Programu.
Nadrzędną zasadą przedstawioną w Polityce ekologicznej państwa jest zasada
zrównoważonego rozwoju. Rozwój zrównoważony jest definiowany jako taki, który nie
narusza w sposób istotny i trwały środowiska życia człowieka i godzi prawa przyrody,
ekonomii oraz rozwoju społeczeństw wraz ze zrównoważeniem szans dostępu do zasobów
między pokoleniem obecnym, a pokoleniami następnymi. W skrócie więc, jest to rozwój
człowieka wynikający z działalności człowieka odbywającego się w harmonii z przyrodą.
Najważniejszymi czynnikami, które należy uwzględniać przy programowaniu
zrównoważonego rozwoju są: czynniki społeczne, ekologiczne, przestrzenne i ekonomiczne.
Rozwój zrównoważony oznacza więc taką filozofię rozwoju globalnego, regionalnego
i lokalnego, która przeciwstawia się ekspansji opartej wyłącznie o wzrost gospodarczy.
W Polityce ekologicznej państwa jako zasady szczegółowe przyjęto:
Zasadę prewencji, oznaczającą w szczególności:
zapobieganie powstawaniu zanieczyszczeń poprzez stosowanie najlepszych
dostępnych technik (BAT),
recykling, czyli zamykanie obiegu materiałów i surowców, odzysk, energii, wody
i surowców ze ścieków i odpadów oraz gospodarcze wykorzystanie odpadów zamiast ich
składowania,
zintegrowane podejście do ograniczania i likwidacji zanieczyszczeń i zagrożeń
zgodnie z zaleceniami Dyrektywy Rady 96/61/WE w sprawie zintegrowanego zapobiegania
i ograniczania zanieczyszczeń (tzw. dyrektywa IPPC),
wprowadzanie pro-środowiskowych systemów zarządzania procesami produkcji
i usługami, zgodnie z ogólnoświatowymi i europejskimi wymogami w tym zakresie,
wyrażonymi m.in. w standardach ISO 14000 i EMAS, programach czystszej produkcji,
Responsible Care, itp.
Zasadę "zanieczyszczający płaci” odnoszącą się do odpowiedzialności za skutki
zanieczyszczenia i stwarzania innych zagrożeń. Odpowiedzialność tę ponosić powinny
wszystkie jednostki użytkujące środowisko a więc także konsumenci, zwłaszcza, gdy mają
możliwość wyboru mniej zagrażających środowisku dóbr konsumpcyjnych.
Zasadę integracji polityki ekologicznej z politykami sektorowymi oznaczającą uwzględnienie
w politykach sektorowych celów ekologicznych na równi z celami gospodarczymi
i społecznymi.
46
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY BUDRY na lata 2004- 2011
Zasadę regionalizacji, oznaczającą m.in. skoordynowanie polityki regionalnej z regionalnymi
ekosystemami w Europie (np. doliny rzeczne i obszary wodno-błotne, szczególnie
w strefach przygranicznych).
Zasadę subsydiarności, oznaczającą przekazywanie części kompetencji i uprawnień
decyzyjnych dotyczących ochrony środowiska na właściwy szczebel regionalny lub lokalny
tak, aby był on rozwiązywany na najniższym szczeblu, na którym może zostać skutecznie
i efektywnie rozwiązany.
Zasadę skuteczności ekologicznej i efektywności ekonomicznej odnoszącą się do wyboru
planowanych przedsięwzięć inwestycyjnych ochrony środowiska a oznaczającą potrzebę
minimalizacji nakładów na jednostkę uzyskanego efektu.
W Polityce Ekologicznej Państwa przedstawione zostały także cele ogólne
o charakterze strategicznym i realizacyjnym, w różnych horyzontach czasowych.
Jako oddzielne zagadnienie omówione zostało zagadnienie włączania aspektów ochrony
środowiska do polityk sektorowych takich jak: przemysł i energetyka, transport, rolnictwo,
leśnictwo, budownictwo i gospodarka komunalna, zagospodarowanie przestrzenne, turystyka,
ochrona zdrowia, handel i działalność obronna. Wskazane zostały przede wszystkim cele
i działania, jakie należy podjąć w ramach programów sektorowych, jako konieczny udział
sektorów w realizacji zrównoważonego rozwoju.
4.1.2. INTEGRACJA EUROPEJSKA
Przystąpienie Polski do członkostwa w Unii Europejskiej narzuciło na władze samorządowe
obowiązek dostosowania się do norm przez nią przyjętych, także w zakresie ochrony
środowiska. Obecnie całe ustawodawstwo polskie jest zgodne z unijnym i zorientowane
głównie na ochronę poszczególnych komponentów środowiska oraz regulację procesów
technologicznych i produktów w celu ochrony zdrowia człowieka i środowiska. Niezbędnym
i niezwykle istotnym czynnikiem w procesie integracji europejskiej jest uwypuklenie roli
planowania i zarządzania środowiskowego.
VI Program działań Wspólnoty Europejskiej w dziedzinie ochrony środowiska na lata 2001 –
2010 podkreśla, ze realizacja zrównoważonego rozwoju ma nastąpić poprzez poprawę
środowiska i jakości życia obywateli krajów należących do Unii Europejskiej.
Problemem szczególnej wagi dla Gminy Budry jest spełnienie standardów ekologicznych
Unii Europejskiej. Będzie to oznaczało konieczność dostosowania stanu aktualnego do
wymagań, szczególnie w zakresie gospodarki odpadami, gospodarki wodno – ściekowej,
ochrony gleb, powierzchni ziemi i przyrody.
Bardzo istotnym zagadnieniem jest zapewnienie źródeł finansowania dla zaplanowanych
działań i inwestycji. Gmina Budry nie ma możliwości samodzielnego wykorzystania
większych funduszy pochodzących ze źródeł Unii Europejskiej. Wsparciem funduszu mogą
być objęte projekty grupowe, polegające na tworzeniu projektów o charakterze
zintegrowanym, obejmującym grupę gmin oraz łączące w jednym projekcie różne
zagadnienia. Konieczne jest zatem zawiązywanie regionalnych struktur w celu rozwiązania
ponadlokalnych problemów z zakresu ochrony środowiska i rozwoju infrastruktury,
w których gmina może uczestniczyć jako beneficjant.
47
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY BUDRY na lata 2004- 2011
Niebagatelną rolę będzie pełnił w tym względzie Fundusz Spójności, dlatego istotne jest, aby
na etapie programowania zadań z zakresu ochrony środowiska uwzględnić zasady i kryteria
przyznawania środków finansowych z funduszy Unii Europejskiej. Priorytety części
środowiskowej Funduszu Spójności, istotne z punktu widzenia Gminy Budry są następujące:
Priorytet 1. Poprawa jakości wód powierzchniowych, polepszenie dystrybucji i jakości wody
do picia poprzez takie działania jak:
- budowa i modernizacja kanalizacji sanitarnej i opadowej oraz oczyszczalni ścieków tam,
gdzie przyniesie to największy efekt ekologiczny przy uwzględnieniu efektywności
kosztowej,
- budowa i modernizacja urządzeń uzdatniających wodę i sieci wodociągowej (w powiązaniu
z systemami sanitacji),
Priorytet 2. Racjonalizacja gospodarki odpadami i ochrona powierzchni ziemi poprzez:
- budowę, rozbudowę lub modernizację składowisk odpadów komunalnych oraz tworzenie
systemów recyklingu i unieszkodliwiania odpadów komunalnych (sortownie, kompostownie
itp.).
- tworzenie systemów zagospodarowania osadów ściekowych, co umożliwi spełnienia
wymogów dyrektywy 86/278 w sprawie osadów ściekowych,
Wspierane będą zintegrowane systemy zagospodarowania odpadów, łączące kilka elementów,
np. selektywną zbiórkę, odzysk i unieszkodliwienie odpadów ulegających biodegradacji, itp.
W ramach tego priorytetu będą mogły być wspierane związki komunalne, działające na rzecz
poprawy w dziedzinie gospodarki odpadami.
Priorytet 3. Poprawa jakości powietrza poprzez:
systemową konwersję palenisk domowych na rozwiązania przyjazne zdrowiu i środowisku (głównie
zamiana węgla na gaz, w okresie początkowym eliminacja węgla niskiej jakości, przejście na paliwa
bezdymne).
4.1.3. STRATEGIA ROZWOJU OBSZARU FUNKCJONALNEGO „ZIELONE PŁUCA
POLSKI”
Strategia rozwoju obszaru funkcjonalnego „Zielone Płuca Polski” ma charakter ekspercki,
otwarty i uwzględnia szanse i zagrożenia. Autorzy „Strategii” przyjęli jako priorytetowe
następujące cele rozwoju obszaru:
- stworzenie warunków do zachowania i wzmocnienia ekosystemów oraz ochrony wód
i zasobów naturalnych,
- umożliwienie awansu cywilizacyjnego społecznościom lokalnym,
- aktywizację gospodarczą zharmonizowaną z wymaganiami środowiska przyrodniczego.
W celu skonkretyzowania strategii sformułowano następujące programy działowe,
adresowane do podmiotów gospodarczych realizujących strategię, administracji rządowej
i samorządowej wszystkich szczebli oraz instytucji pozarządowych i organizacji społecznych:
Program ochrony środowiska przyrodniczego, którego celem jest zapewnienie skutecznej
ochrony obszarów, doprowadzenie do dalszej poprawy stanu środowiska oraz wykorzystanie
walorów i zasobów dla rozwoju regionu,
48
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY BUDRY na lata 2004- 2011
Program ochrony i racjonalnego wykorzystania zasobów wodnych mający na celu poprawę
stanu czystości wód powierzchniowych oraz skuteczną ochronę głównych zbiorników wód
podziemnych,
Program usprawnienia gospodarki odpadami stawiający sobie za cele likwidację źródeł
zagrożeń zdrowia i środowiska, upowszechnienie zorganizowanego usuwania odpadów oraz
zabezpieczenie przed zaśmiecaniem obszaru,
Program rozwoju gospodarczego mający na celu przekształcenia proekologiczne oraz
modernizację i rozbudowę potencjału gospodarczego ukierunkowaną na minimalizację
ujemnego wpływu zainwestowania na środowisko przyrodnicze,
Program racjonalizacji gospodarki wodno-ściekowej mający na celu racjonalizację zużycia
wody, poprawę zaopatrzenia ludności w wodę oraz ochronę zasobów wodnych,
Programy rozwoju sieci transportu drogowego, kolejowego i lotniczego oraz sieci zasilania
energetycznego stawiają za cel poprawę dostępności do jednostek osadniczych, poprawę
obsługi użytkowników sieci komunikacyjnej i energetycznej oraz zmniejszenie uciążliwości
transportu dla mieszkańców i redukcję zagrożeń środowiska przyrodniczego,
Program zagospodarowania walorów turystycznych mający na celu poprawę stanu
i niedopuszczenie do degradacji walorów przyrodniczych i turystycznych obszaru oraz
wytworzenie atrakcyjnej oferty produktu turystycznego.
4.1.4. POLITYKA I STRATEGIA WOJEWÓDZTWA WARMIŃSKO - MAZURSKIEGO
Najważniejszym dokumentem będącym podstawą programowania rozwoju województwa jest
„Strategia rozwoju województwa warmińsko - mazurskiego”. Wojewódzkie programy, w tym
program ochrony środowiska, są realizacją strategii rozwoju województwa. Z tego powodu
w pracach nad Programem... wykorzystano cele i zadania związane z ochroną środowiska
i użytkowaniem zasobów naturalnych, sprecyzowane w ramach priorytetów "Strategii ...".
Cele strategiczne w „Strategii...” sformułowano w ośmiu obszarach rozwoju, przyjętych jako
priorytetowe dla województwa warmińsko – mazurskiego, tj.:
1. wspieranie przedsiębiorczości,
2. edukacja,
3. infrastruktura techniczna,
4. restrukturyzacja obszarów wiejskich,
5. rozwój turystyki,
6. atrakcyjność zamieszkania,
7. środowisko przyrodnicze,
8. dziedzictwo i kultura.
Dla gminy Budry z punktu ochrony środowiska największe znaczenie będą miały następujące
cele strategiczne i operacyjne:
Obszar rozwoju: Infrastruktura techniczna
Cele operacyjne:
49
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY BUDRY na lata 2004- 2011
1. Zwiększenie zewnętrznej dostępności transportowej oraz wewnętrznej spójności regionu
2. Prawidłowa gospodarka wodna i sprawny system infrastruktury technicznej
przeciwpowodziowej i melioracyjnej
3. Infrastruktura techniczna na rzecz ochrony środowiska zgodna z normami Unii
Europejskiej
Obszar rozwoju: Środowisko przyrodnicze
Cele operacyjne:
1. Wykorzystanie współpracy międzynarodowej dla ochrony środowiska
2. Dobry stan i jakość wód
3. Poprawa jakości i ochrony powierzchni ziemi
4. Poprawa jakości i ochrona powietrza
5. Hałas w normie
6. Zachowane walory krajobrazowe
7. Monitoring środowiska
8. Wysoka świadomość ekologiczna społeczeństwa – właściwa edukacja ekologiczna
4.1.5. UWARUNKOWANIA WYNIKAJĄCE Z PLANU ZAGOSPODAROWANIA
PRZESTRZENNEGO WOJEWÓDZTWA WARMIŃSKO – MAZURSKIEGO
W pracach nad Programem ochrony środowiska wykorzystano zapisy dokonane w Planie
Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Warmińsko - Mazurskiego, a zwłaszcza
celów i kierunków działania oraz konkretnych zadań dotyczących polityki przestrzennej
w zakresie ochrony zasobów i walorów środowiska przyrodniczego, infrastruktury systemu
transportowego oraz infrastruktury technicznej ochrony środowiska.
Naczelnym celem polityki zagospodarowania przestrzennego prowadzonej przez samorząd
województwa jest kształtowanie harmonijnej struktury funkcjonalno – przestrzennej
województwa sprzyjającej zrównoważonemu wykorzystaniu cech, zasobów i walorów
przestrzeni z rozwojem gospodarczym, wzrostem poziomu i jakości życia oraz trwałym
zachowaniem właściwości środowiska dla potrzeb obecnego i przyszłych pokoleń.
Plan Zagospodarowania Przestrzennego dla Województwa Warmińsko – Mazurskiego
wymienia między innymi wśród celów generalnych zagospodarowania przestrzennego
województwa:
1. Kształtowanie struktur przestrzennych województwa zapewniających spójność regionu
i likwidację dysproporcji rozwoju społeczno – gospodarczego, uwzględniających zasady
zrównoważonego rozwoju;
2. Podnoszenie konkurencyjności, innowacyjności i atrakcyjności regionu;
3. Ochrona i racjonalne kształtowanie środowiska przyrodniczego i dziedzictwa
kulturowego.
Natomiast za naczelne zasady gospodarowania przestrzenią w „Planie...” uznaje się:
1. utrzymanie w rozwoju zrównoważonym środowiska przyrodniczego i zurbanizowanego
poprzez zastosowanie właściwej skali i stopnia koncentracji zagospodarowania
przestrzeni;
2. wielofunkcyjny rozwój struktur przestrzennych zarówno w miastach jak i na terenach
wiejskich;
50
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY BUDRY na lata 2004- 2011
3. nadrzędność rozwoju jakościowego nad ilościowym we wszystkich aspektach
zagospodarowania przestrzennego.
4.1.6. ZINTEGROWANY PROGRAM ROZWOJU POWIATU WĘGORZEWSKIEGO
Głównym celem dokumentu „Zintegrowany Program Rozwoju Powiatu Węgorzewskiego”
jest:
„Rozwój gospodarczy z zachowaniem walorów przyrodniczych powiatu węgorzewskiego”.
Strategiczne cele i kierunki rozwoju powiatu węgorzewskiego sformułowane zostały
następująco:
- Poprawa konkurencyjności lokalnej gospodarki
- Integracja i aktywizacja mieszkańców powiatu
- Szeroka całoroczna oferta usług turystycznych
- Przystosowanie rolnictwa do sprostania wymaganiom rynku
- Modernizacja i rozwój infrastruktury
4.1.7. PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU WĘGORZEWSKIEGO
„Program Ochrony Środowiska Powiatu Węgorzewskiego” obejmuje horyzont czasowy lat
2004– 2011 i przedstawia działania, które prowadzą do zachowania walorów środowiska
naturalnego oraz poprawy jego stanu. Realizacja wytyczonych celów uzależniona jest od
upowszechnienia informacji o planowanych kierunkach rozwoju oraz uzyskania akceptacji
społecznej dla podejmowanych działań.
Cele Programu przewidują:
- zachowanie oraz odtwarzanie rodzimego bogactwa przyrodniczego i walorów
krajobrazowych,
- ochronę zasobów i poprawę jakości wód podziemnych i powierzchni ziemi,
- ochronę zasobów wód powierzchniowych, poprawę ich jakości i zapobieganie
zanieczyszczeniu,
- poprawę stanu czystości terenów i zapobieganie zanieczyszczeniu powierzchni ziemi,
- poprawę jakości powietrza atmosferycznego,
- wzrost wiedzy społeczeństwa o stanie środowiska naturalnego, jego zagrożeniach oraz
sposobach przeciwdziałania zagrożeniom,
- wzrost świadomości ekologicznej mieszkańców oraz poprawa komunikacji społecznej
w zakresie ochrony i racjonalnego wykorzystania zasobów naturalnych powiatu.
Wymienione cele realizowane będą poprzez działania o charakterze inwestycyjnym
i organizacyjno – prawnym, zmierzające do eliminacji lub zmniejszania natężenia
oddziaływania czynników zagrażających zasobom i jakości środowiska naturalnego. Należą
do nich przede wszystkim:
- racjonalne użytkowanie zasobów naturalnych; zmniejszanie materiałochłonności,
wodochłonności i energochłonności produkcji oraz zmniejszanie poboru wody na cele
komunalne,
51
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY BUDRY na lata 2004- 2011
- zmniejszanie ilości wytwarzanych ścieków, odpadów stałych oraz pyłów i gazów, aktywna
ochrona przyrody i krajobrazu, mobilizowanie społeczeństwa do podejmowania działań
proekologicznych.
5. ZAŁOŻENIA OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY BUDRY DO 2010 ROKU
Naczelną zasadą przyjętą w Programie ochrony środowiska dla gminy Budry jest zasada
zrównoważonego rozwoju w celu umożliwienia lepszego zagospodarowania istniejącego
potencjału gminy (zasobów środowiska, surowców naturalnych, obiektów, sprzętu, jak i ludzi
oraz wiedzy).
Na podstawie kompleksowego raportu o stanie środowiska i źródłach jego przekształcenia
i zagrożenia przedstawiono poniżej propozycję działań programowych umożliwiających
spełnienie zasady zrównoważonego rozwoju poprzez koordynację działań w sferze
gospodarczej, społecznej i środowiskowej. Daje to możliwość planowania przyszłości gminy
w perspektywie kilkunastu lat i umożliwia aktywizację społeczeństwa gminy, zwiększenie
inicjatywy i wpływu społeczności na realizację działań rozwojowych.
Cele i działania proponowane w programie ochrony środowiska powinny posłużyć do
tworzenia warunków dla takich zachowań ogółu społeczeństwa, które polegać będą
w pierwszej kolejności na niepogarszaniu stanu środowiska przyrodniczego na danym terenie,
a następnie na jego poprawie. Realizacja wytyczonych celów w programie powinna
spowodować zrównoważony rozwój gospodarczy, polepszenie warunków życia mieszkańców
przy zachowaniu walorów środowiska naturalnego na terenie gminy Budry.
5.1.
GMINNE
LIMITY
RACJONALNEGO
WYKORZYSTANIA
ZASOBÓW
NATURALNYCH I POPRAWY STANU ŚRODOWISKA
W związku z racjonalnym wykorzystaniem zasobów naturalnych i koniecznością
ograniczenia wprowadzania zanieczyszczeń do środowiska ustalone zostały limity krajowe
(do osiągnięcia do 2010 roku), przedstawione w "II Polityce ekologicznej państwa” . Limity
te nie zostały zmienione w "Polityce ekologicznej państwa na lata 2003 - 2006
z uwzględnieniem perspektywy na lata 2007 -2010".
W skali kraju są one następujące:
- Zmniejszenie wodochłonności produkcji o 50% w stosunku do stanu w 1990 r.
(w przeliczeniu na PKB i wartość sprzedaną w przemyśle),
- Ograniczenie materiałochłonności produkcji o 50% w stosunku do 1990 r. w taki sposób,
aby uzyskać co najmniej średnie wielkości dla państw OECD (w przeliczeniu na
jednostkę produkcji, wartość produkcji lub PKB),
- Ograniczenie zużycia energii o 50% w stosunku do 1990 r. i o 25% w stosunku do 2000 r.
(w przeliczeniu na jednostkę produkcji, wartość produkcji lub PKB),
- Dwukrotne zwiększenie udziału odzyskiwanych i ponownie wykorzystywanych
w procesach produkcyjnych odpadów przemysłowych w porównaniu ze stanem z 1990 r,
- Odzyskanie i powtórne wykorzystanie co najmniej 50% papieru i szkła z odpadów
komunalnych,
- Pełna likwidacja zrzutów ścieków nieoczyszczonych z miast i zakładów przemysłowych,
52
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY BUDRY na lata 2004- 2011
- Zmniejszenie ładunku zanieczyszczeń odprowadzanych do wód powierzchniowych,
w stosunku do stanu z 1990 r., z przemysłu o 50%, z gospodarki komunalnej (na terenie
miast i osiedli wiejskich) o 30% i ze spływu powierzchniowego - również o 30%,
- Ograniczenie emisji pyłów o 75%, dwutlenku siarki o 56%, tlenków azotu o 31%,
niemetanowych lotnych związków organicznych o 4% i amoniaku o 8% w stosunku do
stanu z 1990 r.,
Z uwagi na brak podstaw planistycznych nie można obecnie dokonać podziału limitów
krajowych na regionalne. Dlatego też, dla powiatu węgorzewskiego i gminy Budry założono
realizację polityki długoterminowej, sprzyjającej osiągnięciu wymienionych w limitach
krajowych działań i ograniczania emisji zanieczyszczeń, natomiast szczegółowe wytyczne
przyjęto jedynie dla gospodarki odpadami, zgodnie ze sporządzonym Planem gospodarki
odpadami.
5.2. NADRZĘDNY CEL PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY
BUDRY
Nadrzędny cel Programu ochrony środowiska dla gminy Budry sformułowano następująco:
Ochrona środowiska naturalnego i zachowanie jego walorów poprzez wdrażanie zasad
zrównoważonego rozwoju
5.3. PRIORYTETY EKOLOGICZNE
Kompleksowość zagadnień ochrony środowiska na terenie gminy wymusiła wyznaczenie
celów strategicznych, średnio- i krótkoterminowych, a także przyjęcie zadań z zakresu
wszystkich sektorów ochrony środowiska. Spośród nich dokonano wyboru najistotniejszych
zagadnień, których rozwiązanie przyczyni się w najbliższej przyszłości do poprawy stanu
środowiska na terenie gminy Budry.
Wyboru priorytetów ekologicznych dokonano w oparciu o diagnozę stanu poszczególnych
komponentów środowiska na terenie gminy, uwarunkowania zewnętrzne (obowiązujące akty
prawne) i wewnętrzne, a także inne wymagania w zakresie jakości środowiska.
Wybór priorytetowych przedsięwzięć ekologicznych na terenie gminy Budry na lata 2004 2011 przeprowadzono przy zastosowaniu następujących kryteriów organizacyjnych
i środowiskowych.
Kryteria o charakterze organizacyjnym
- wymiar przedsięwzięcia (ponadlokalny i publiczny)
- zaawansowanie przedsięwzięcia w realizacji
- konieczność realizacji przedsięwzięcia ze względów prawnych
- efektywność ekonomiczna przedsięwzięcia
- znaczenie przedsięwzięcia w skali regionalnej
- spełnianie wymogów zrównoważonego rozwoju - zgodność przedsięwzięcia dla rozwoju
gospodarczego gminy
Kryteria o charakterze środowiskowym
53
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY BUDRY na lata 2004- 2011
- możliwość likwidacji lub ograniczenia najpoważniejszych zagrożeń dla środowiska
i zdrowia ludzi
- zgodność z celami ekologicznymi i zasadniczymi kierunkami zadań wynikających ze
Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Budry
- zgodność z celami i priorytetami ekologicznymi określonymi w „Polityce ekologicznej
państwa na lata 2003-2006 z uwzględnieniem perspektyw na lata 2007-2010”
- skala dysproporcji pomiędzy aktualnym i prognozowanym stanem środowiska a stanem
wymaganym przez prawo
- skala efektywności ekologicznej przedsięwzięcia (efekt planowany, tempo jego osiągnięcia)
- wieloaspektowość efektów ekonomicznych przedsięwzięcia (możliwość jednoczesnego
osiągnięcia poprawy stanu środowiska w zakresie kilku elementów środowiska)
Kierując się podanymi powyżej kryteriami, wyznaczono następujące cele i zadania
priorytetowe dla gminy Budry z zakresu ochrony środowiska:
Priorytet 1
Dążenie do poprawy jakości wód powierzchniowych oraz ochrona wód podziemnych
w celu zapewnienie mieszkańcom dobrej jakości wody pitnej
oraz wykorzystania ich zasobów do celów rekreacyjno - turystycznych
Priorytet 2
Zahamowanie niekorzystnych przekształceń stosunków wodnych,
utrzymanie i rozwój małej retencji
Priorytet 3
Utrzymanie dobrej jakości powietrza atmosferycznego,
szczególnie na terenach chronionych i intensywnej zabudowy
Priorytet 4
Rozbudowa i modernizacja infrastruktury ochrony środowiska,
szczególnie w zakresie odprowadzania i oczyszczania ścieków
Priorytet 5
Utworzenie spójnego systemu przyrodniczego gminy
wraz z ochrona istniejących walorów środowiska
Priorytet 6
Podniesienie świadomości ekologicznej społeczeństwa gminy
poprzez wprowadzenie zintegrowanego systemu edukacji ekologicznej
Priorytet 7
Rozwój kompleksowego systemu gospodarki odpadami
Są to elementy, co do których w pierwszym rzędzie winny być podjęte działania zmierzające
do poprawy aktualnego stanu.
54
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY BUDRY na lata 2004- 2011
6.1. JAKOŚĆ WÓD I STOSUNKI WODNE
6.1.1. STAN AKTUALNY
Wody powierzchniowe
Wody powierzchniowe znajdujące się w obrębie gminy Budry należą całkowicie do zlewni
Pregoły. Wododział zlewni Wisła-Pregoła z znajduje się na południu, w rejonie Puszczy
Boreckiej i w kierunku zachodnim – przez obszar Wielkich Jezior Mazurskich.
Sieć hydrograficzną gminy tworzą:
- Rzeka Węgorapa (część środkowa )
- Rzeka Gołdapa (dolny odcinek i ujście do Węgorapy)
- Kanał Brożajecki łączący Gołdapę z Węgorapą.
- Krótkie cieki, kanały odwadniające, doprowadzalniki, rowy melioracyjne
Rzeki Węgorapa i Gołdapa oraz Kanał Brożajecki tworzą węzeł wodny, w ramach którego
rozrząd wody prowadzony jest za pomocą jazów i upustów. Na terenie gminy nie występują
jeziora.
Tabela 10. Zasoby wód powierzchniowych w powiecie węgorzewskim (ha)
Wyszczególnienie
Powierzchnia wód
Powierzchnia wód
płynących
stojących
Wody razem
Powiat
9147
176
9314
gmina Węgorzewo
6135
4
6139
gmina Pozezdrze
2923
149
3076
gmina Budry
89
23
108
Źródło: Starostwo Powiatowe w Węgorzewie
Rzeka Węgorapa- główna rzeka przepływająca przez obszar gminy Budry, jeden
z ważniejszych (po Łynie) dopływów Pregoły. Obszarem źródłowym jest północna część
jeziora Mamry. Rzeka przepływa przez Węgorzewo, płynie przez obszar gminy Węgorzewo,
a od Wężówki płynie przez obszar gminy Budry. Opuszcza granicę Polski w Mieduniszkach
(gm. Banie Mazurskie).W Czernichowsku (Obwód Kaliningradzki) uchodzi do Pregoły,
za pośrednictwem której daje połączenie z Bałtykiem.
Całkowita długość rzeki wynosi 139,9 km z czego w granicach Polski: 43,9 km. W obrębie
gminy Budry długość rzeki wynosi 25 km. W 114,3 km do Węgorapy wpada rzeka Gołdapa.
Według Podział Hydrograficznego Polski z 1983 r (IMGW) powierzchnia dorzecza
Węgorapy wynosi 1511,8 km2. Wielkość ta jest zmienna w zależności od aktualnego
położenia działu Wodnego Wisła - Pregoła w obrębie Wielkich Jezior Mazurskich.
55
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY BUDRY na lata 2004- 2011
Rzeka Gołdapa – dopływ Węgorapy o całkowitej długości 89 km. Powierzchnia dorzecza
wynosi 678,4 km. W gminie Budry znajduje się dolny odcinek rzeki, od Kanału
Brożajeckiego do ujścia Węgorapy i wynosi on 16,7 km. Koryto rzeki jest przekształcone
w wyniku prac melioracyjnych takich jak: bieg wyprostowany, ogroblowania, jazy piętrzące,
których celem było wykorzystanie przepływu rzeki do nawodnień użytków zielonych
zlokalizowanych w jej dolinie.
Kanał Brożajecki – o długości 7,56 km. Jest sztucznym połączeniem pomiędzy Gołdapą
i Wegorapą. Bierze swój początek na 16,7 km Gołdapy (WG jazu Mieczuły) i łączy ją
z Węgorapą na jej 98,2 km (kilometraż mierzony od ujścia do Pregoły) w Brożajciach.
Spadek kanału zredukowany jest na 5 stopniach wyposażonych w urządzenia spustowe
i ujęcia wody do nawodnień. Służy on do przeprowadzania wód latem – koryto kanału ma
przepustowość 23 m3/sek. Koryto kanału stanowi granicę z gminą Banie Mazurskie.
Doprowadzalniki i rowy melioracyjne – doliny rzek zagospodarowane jako użytki zielone
wyposażone są w gęstą sieć urządzeń melioracyjnych. Są to liczne doprowadzalniki
prowadzące wodę z ujęć przy jazach na kwatery nawadniane oraz rowy odwadniające.
Doprowadzalnik „Kanał Dopływowy” zasilający obszar użytków rolnych (o pow. 150 ha)
wodą z ujęcia na Kanale Brożajeckim (tzw. jaz „Polski”) łączy się następnie z Kanałem
Minockim i wpada do Węgorapy przy jazie Dąbrówka Nowa.
Do sieci wód powierzchniowych zalicza się także:
Starorzecza - powstałe w wyniku regulacji koryt Węgorapy i Gołdapy oraz tereny podmokłe
będące w zasięgu oddziaływania wód.
Cieki naturalne – stanowiące dopływy Węgorapy i Gołdapy, nie wyposażone w urządzenia
spiętrzające.
Bezodpływowe oczka wodne – stanowiące naturalny element krajobrazu, stanowią istotną
rolę w retencji wód zlewni.
Mokradła śródpolne- w obszarach bezodpływowych – także o dużym znaczeni retencji
lokalnej wód.
STAN CZYSTOŚCI WÓD POWIERZCHNIOWYCH
Monitoring rzek na terenie gminy prowadzony jest przez WIOŚ w odstępach kilkuletnich
w zakresach wytyczonych przez Głównego Inspektora WIOŚ. Oceny jakości wód płynących
dokonuje się w oparciu o program komputerowy „JaWo”.
Na terenie gminy prowadzono badania rzeki Węgorapy w dwóch punktach: Ołowniku,
Dąbrówce oraz na rzece Gołdapie w Budzewie.
56
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY BUDRY na lata 2004- 2011
Tabela 11. Ocena jakości wód płynących przez teren gminy Budry (WIOŚ,2003)
Rzeka
Rok
badań
Lokalizacja
przekroju
Dł.
(km)
Ocena
fiz.chem.
Wskaźniki
decydujące
o ocenie
fizykochemicznej
Ocena
Bakterio
logiczna
Saprobo
wość
sestonu
Ocena
ogólna
Gołdapa
2001
1\miejscowość
Budzewo
2,0
III
NO2, O2, P,
Z, ChZT- Mn
III
II
III
Kanał
Brożajecki
2001
1\w okolicy
miejscowości
Zakałcze
7,2
NON
Z
III
II
NON
Węgorapa
1999
1\wypływ z jeziora
Mamry *
139,9
II
odczyn,
ChZT- Mn
I
II
II
135,9
II
O2, odczyn
non
II
non
117,1
II
NO2
III
II
III
106,0
III
zawiesina
ogólna
III
II
III
96,5
III
NO2
III
II
III
2\poniżej
Węgorzewa
(most RudziszkiWęorzewo *
3\miejscowość
Ołownik (przed
ujściem Gołdapy)
4\miejscowość
Dąbrówka (poniżej
ujścia Gołdapy)
5\miejscowość
*Mieduniszki
(punkt graniczny)
* - na odcinkach poza granicami gminy Budry
ŹRÓDŁA ZANIECZYSZCZEŃ WÓD POWIERZCHNIOWYCH
Zanieczyszczenia wód powierzchniowych mogą pochodzić z następujących źródeł:
- źródła punktowe, gdzie zanieczyszczenia wprowadzone bezpośrednio do odbiorników;
- źródła rozproszone – wiążą się z wprowadzaniem zanieczyszczeń głównie przez
mieszkańców terenów nie skanalizowanych i nie posiadających oczyszczalni. Szczególne
zagrożenie występuje na obszarach, gdzie jest wysoki stopień zwodociągowania, przy
57
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY BUDRY na lata 2004- 2011
jednoczesnym braku kanalizacji i oczyszczalni ścieków; zanieczyszczenia ze źródeł
rozproszonych stanowią także potencjalne zagrożenie dla jakości wód podziemnych;
- źródła obszarowe – gdzie zanieczyszczenia przedostają się ze zlewni w wyniku procesów:
infiltracji, spływu powierzchniowego, erozji wodnej lub wietrznej.
Najpoważniejszym zagrożeniem, które przez długi czas będzie oddziaływać na jakość wód
powierzchniowych, jest niedostatecznie uregulowana gospodarka wodno – ściekowa.
Na terenie gminy są tylko dwie oczyszczalnie ścieków: w Ołowniku i Sobiechach. Brakuje
rozbudowanego systemu kanalizacji. Nie oczyszczone ścieki odprowadzane są do często
nieszczelnych szamb, stanowiąc poważne źródło zanieczyszczenia wód podziemnych
i powierzchniowych.
WODY PODZIEMNE
Zgodnie z podziałem Polski na regiony hydrogeologiczne B. Paczyńskiego obszar gminy
Budry znajduje się w obrębie makroregionu wschodniego Niżu Polskiego, regionu mazurskopodlaskiego II.
Na obszarze gminy wyodrębniono czwartorzędowe piętro wodonośne składające się z trzech
poziomów wodonośnych. Dominujący na przeważającej części jest środkowy poziom
wodonośny związany z utworami zlodowaceń środkowopolskich. Poziom górny występuje
tylko w części południowej arkusza, natomiast dolny w części centralnej i południowo
zachodniej.
W regionie tym czwartorzędowe piętro wodonośne składa się z kilku poziomów
wodonośnych, które występują na głębokościach od kilkunastu do ponad 200 metrów.
Na obszarze gminy wyodrębniono czwartorzędowe piętro wodonośne składające się z trzech
poziomów wodonośnych. Dominujący na jest środkowy poziom wodonośny związany
z utworami zlodowaceń środkowopolskich. Poziom górny występuje tylko w części
południowej gminy, natomiast dolny w części centralnej i zachodniej.
Górny poziom wodonośny związany jest z osadami zlodowaceń północnopolskich, górnego
stadiału zlodowacenia Wisły. Jest on związany z wysoczyzną morenową Pojezierze GiżyckoWęgorzewskiego i Wyniesienia Pozezdrzańsko-Kożuchowskiego. Występowanie warstw
wodonośnych związane jest z piaskami i żwirami moren oraz piaszczysto-żwirowymi
utworami wodnolodowcowymi. Poziom ten charakteryzuje się brakiem ciągłości i dużymi
różnicami miąższości, lokalnie może się dzielić na dwie lub trzy warstwy wodonośne. Średnia
miąższość oscyluje pomiędzy 8 a 15 m, a współczynnik filtracji tego poziomu wynosi ok.
8 m/24h.
Środkowy poziom wodonośny związany jest z utworami piaszczysto-żwirowymi
występującymi pomiędzy zwartymi kompleksami glin. Lokalnie może on rozdzielać się na
dwie warstwy przedzielone gliną. Utwory te powstały w czasie zlodowaceń
środkowopolskich, zlodowacenia Warty, interglacjałem lubelskim i zlodowacenia Odry.
Poziom ten występuje na prawie całej powierzchni gminy Budry. Wyjątkiem jest tu obszar
w południowo-zachodniej części gminy. Izolacja warstwy wodonośnej od powierzchni terenu
jest dobra lub bardzo dobra. Występuje na rzędnej ok. 45-70 m n.p.m. Średnia miąższość
poziomu wynosi 16,9 m, średnia przewodność 208,1 m2/24h Typowy współczynnik filtracji
dla tego poziomu wynosi 12,34 m/24h.
58
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY BUDRY na lata 2004- 2011
Dolny poziom wodonośny występuje w centralnej i południowozachodniej części gminy.
Poziom ten eksploatowany jest między innymi przez ujęcie w Budrach. Związany jest on
z piaskami jeziorno-rzecznymi interglacjału mazowieckiego. Jego strop występuje na
głębokości od 110 do140 m tj. rzędnej od 0 do –40 m n.p.m. Miąższość tego poziomu waha
się od 5 do 20 m, jego uśredniony współczynnik filtracji wynosi 17,9 m/24h ( od 11,8 m/24h
w Budrach do 44,2 m/24h w Węgorzewie), średnia przewodność 224 m2/24h.
Na terenie gminy Budry nie występują Główne Zbiorniki Wód Podziemnych (GZWP).
Najbliższy znajduje się na południe od opisywanego obszaru (GZWP 206 – Wielkie Jeziora
Mazurskie).
Jakość wód podziemnych
Monitoring Jakości Zwykłych Wód Podziemnych jest elementem Państwowego Monitoringu
Środowiska i funkcjonuje jako system krajowy, regionalny i lokalny. Inne systemy
obserwacyjne o zasięgu ogólnopolskim to Sieć Stacjonarnych Obserwacji Wód Podziemnych
Państwowego Instytutu Geologicznego oraz Sieć Obserwacyjna Wód Gruntowych Instytutu
Meteorologii i Gospodarki Wodnej.
Wody poziomu górnego zaklasyfikowane zostały do dobrej i średniej klasy jakości IIb, IIb i
wymagają uzdatniania. Cechą charakterystyczną wód tego rejonu są przekroczone
dopuszczalne stężenia żelaza i manganu.
Na przeważającej części obszaru gminy Budry w środkowym poziomie wodonośnym
występują wody klasy jakości IIb. Wyjątek stanowi rejon miejscowości: Ołownik, Budzewo,
Sąkieły, Budry, gdzie wydzielono III klasę jakości. Wody środkowego poziomu
wodonośnego w tym rejonie, ze względu na zawartość jonu amonowego, żelaza, manganu
oraz lokalnie podwyższoną utlenialność wymagają rozszerzonego procesu uzdatniania.
Wody poziomu dolnego zaklasyfikowano do III klasy (wody niskiej jakości) ze względu na
zawartość jonu amonowego.
Ze względu na rolniczy charakter wykorzystania terenu oraz występowanie grubej warstwy
izolacyjnej na przeważającej części obszaru gminy określony niski i bardzo niski stopień
zagrożenia wód podziemnych. Wysokie zagrożenie występuje jedynie w południowozachodniej części gminy. W rejonie występowania głównego poziomu wodonośnego w
górnym przypowierzchniowym poziomie wodonośnym podwyższono stopień zagrożeń na
średni i wysoki.
Na terenie gminy nie zlokalizowano punktów badawczych sieci monitoringu krajowego i
regionalnego jakości wód podziemnych
Zagrożenia i ochrona wód podziemnych
Zagrożenia jakości wód podziemnych wywoływane są podobnymi czynniki, jak w przypadku
wód powierzchniowych. Są to:
1. nieuporządkowana gospodarka ściekowa na terenach wiejskich
Następstwem niewłaściwie prowadzonej gospodarki ściekowej jest migracja zanieczyszczeń
z sektora bytowo – gospodarczego, komunikacyjnego i przemysłowego do podłoża. Ścieki,
które nie trafiają bezpośrednio do oczyszczalni gromadzone są najczęściej w przydomowych
szambach. Zbiorniki takie bywają nieszczelne i mogą stanowić podstawową przyczynę
skażenia wód podziemnych. Z uwagi na rozwój sieci wodociągowej, część ujęć
indywidualnych jest obecnie nieczynna. Studnie, szczególnie kopane, nie zabezpieczone
59
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY BUDRY na lata 2004- 2011
i zlikwidowane w odpowiedni sposób przyczyniają się do przenikania zanieczyszczeń do
warstw wodonośnych. Częstą praktyką jest zasypywanie tych studni odpadami lub fekaliami
zwierzęcymi.
2. oddziaływanie zanieczyszczonych wód Węgorapy
3. migracja substancji zanieczyszczających w rejonie
odpadów
nieuszczelnionych
składowisk
4. zwyczajowe wypalanie traw i ściernisk jest przyczyną powstawania rakotwórczych
związków WWA i ich powolnej migracji do wód podziemnych.
Wynika stąd, że zagrożenia jakości wód podziemnych w gminie wiążą się przede wszystkim
z antropopresją. Niewłaściwe prowadzenie działalności gospodarczo – bytowej wydaje się
być jedynym czynnikiem realnie zagrażającym czystości wód.
Z uwagi na dobrze rozwinięty system melioracyjny, wykorzystywany na terenie gminy od
kilkuset lat, znacznemu przekształceniu uległy stosunki wodne w tym rejonie. Częściowo
miało to pozytywny skutek, szczególnie dla rolnictwa, jednakże w wielu przypadkach
wadliwe technologie rolnicze, melioracje techniczne, niewłaściwa konserwacja i eksploatacja
tego systemu stało się przyczyną silnego zaburzenia naturalnych procesów zachodzących
w środowisku siedlisk hydrogenicznych. Degradacja środowiska i zmiany przestrzeni
wywołane tymi czynnikami są następujące:
- likwidacja obszarów bagiennych
- obniżanie poziomu wód gruntowych i powierzchniowych (zaburzenia cyklu
hydrologicznego)
- masowa likwidacja oczek wodnych, mokradeł i zadrzewień śródpolnych
- przebudowa koryt rzecznych (prostowanie trasy, sztuczne umocnienie brzegowe, itp.)
- likwidacja zadrzewień brzegowych
- zanieczyszczenie wód powierzchniowych i gruntowych oraz wzmożony proces erozji na
terenie całej zlewni.
Regulacja wód powierzchniowych i melioracje
Doliny rzek Węgorapy i Gołdapy zagospodarowane jako użytki zielone wyposażone są
w gęstą sieć urządzeń melioracyjnych. Występują tu doprowadzalniki, prowadzące wodę
z ujęć przy jazach na kwatery nawadniane oraz rowy odwadniające. W latach 1960-1985
prowadzono szeroko zakrojone prace melioracyjne; zdrenowano ok. 1700 ha gruntów ornych
należących do ówczesnych PGR – ów oraz rolników w okolicach: Ołownika, Dąbrówki
Nowej, Zabrostu i Kaczorówki.
Doprowadzalnik kanał Dopływowy zasilający znaczny (~150 ha) kompleks użytków
zielonych wodą z ujęcia na kanale Brożajskim (jaz „Polski”) łączy się następnie z Kanałem
Minockim i wpada do Węgorapy przy jazie „Dąbrówka Nowa”.
Główne rzeki i kanały gminy Budry tworzą funkcjonalny układ hydrograficzny, dostosowany
do potrzeb gospodarczych na tym obszarze. Układ ten powstał po wykonaniu Kanału
Brożajeckiego (pocz. XIX wieku), będącego kanałem ulgi dla Gołdapy oraz zabudowy
wodno-melioracyjnej obydwu rzek i ich dolin. Wody powierzchniowe gminy Budry tworzą
60
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY BUDRY na lata 2004- 2011
obecnie układ połączonych rzek i kanałów przystosowanych do racjonalnego gospodarowania
wodą i gospodarczego jej wykorzystania. Jest to tzw. węzeł wodny Węgorapa – Gołdapa –
Kanał Brożajski.
W skład węzła wchodzą:
- uregulowana Węgorapa na odcinku od jazu Mieduniszki (km 1,34) do ujścia do rzeki
Gołdapy (km 15,0),
- dolna Gołdapa od ujścia do Węgorapy do km 16,70 – jaz rozrządowy w Miczułach,
- Kanał Brożajski o dł. 7,56km od jazu w Miczułach na Gołdapie do ujścia do Węgorapy
w Mieduniszkach.
Regulacje stosunków wodnych w widłach rzek Węgorapy i Gołdapy prowadzona jest pod
kątem zabezpieczenia użytków rolnych w ich dolinach przed szkodliwym wylewem wielkich
wód letnich. W latach 1934 – 38 wykonano rozbudowę Kanału Brożajskiego na przepływ
całej wielkiej wody letniej (~23m3/s) i budowę 5 stopni redukujących spadek, wybudowano
jaz rozrządowy w Moczułach na Gołdapie (km 16,7) oraz przekop rzeki Węgorapy
w Mieduniszkach na długości 700 m, odcinający 14 km pętlę rzeki wraz z budową jazu dla
redukcji spadku.
W latach 50-tych i 60-tych uregulowano koryto Węgorapy na odcinku jaz Mieduniszki ujście
Gołdapy (km 15,0) budując jednocześnie jazy betonowe w Dąbrówce Nowej (km 10,33)
i Jurguciach (km 13,53).
Uregulowano również na wodę z własnej zlewni rzekę Gołdapę na odcinku jazu
rozrządowego w Miczułach do ujścia Węgorapy. Na uregulowanym odcinku wybudowano
4 jazy (Budzewo, Zawady Małe, Budry, Popioły) redukujące spad i umożliwiające
nawodnienie przyległych użytków zielonych.
Stopień zainwestowania jest tu bardzo wysoki, rzadko spotykany w innych zlewniach.
Budowle piętrzące są w większości sprawne i w dosyć dobrym stanie technicznym.
W związku z powyższym, dalsze ich wykorzystanie gospodarcze jest niezbędne. Nie można
dopuścić do dewastacji budowli wodnych i degradacji terenów zagospodarowanych
w dolinach obu rzek.
Na omawianym obszarze nie tworzy się zbiorników retencyjnych, lecz za pomocą już
istniejących budowli spiętrzających, steruje się przepływem w różnych porach roku,
stosownie do danej sytuacji hydrologicznej i potrzeb gospodarczych.
Synchronizacja pracy jazów na Węgorapie (gm. Budry) z wielkością przepływu na Kanale
Brożajeckim (gm. Budry i Banie Maz.) ma istotne znaczenie w ochronie przeciwpowodziowej
gruntów w rejonie Mieduniszek i terenów przygranicznych Obwodu Kaliningradzkiego.
Jak wynika z powyższego, na ciekach węzła wodnego można prowadzić racjonalną
gospodarkę wodną, gdyż wyposażony jest w niezbędną zabudowę hydrotechniczną, a sytuacja
hydrologiczna jest uporządkowana.
Zabudowa hydrotechniczna
61
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY BUDRY na lata 2004- 2011
Węzeł wodny WĘGORAPA _ GOŁDAPA – Kan. BROŻAJSKI wyposażony jest
w kompleksową zabudowę wodną-melioracyjną. Oprócz budowli piętrzących (jazów) istnieje
niezbędna sieć doprowadzalników, rowów melioracyjnych, zastawek, rurociągów drenarskich
i przepustów –umożliwiająca zagospodarowanie melioracyjne i łąkarskie żyznych dolin rzek,
w celu intensywnego ich użytkowania.
W obrębie węzła wodnego zlokalizowane są następujące budowle piętrzące:
Jazy główne
Miczuły – jaz rozrządowy do sterowania przepływem wód wielkich rzeki Gołdapy – na Kan.
Brożajski lub na dolny bieg rzeki.
Mieduniszki –końcowy /wylotowy/ jaz całego układu, korygujący odpływ zarówno w
warunkach powodziowych jak i niżówkowych.
Jazy do nawodnień
WĘGORAPA – Dąbrówka Nowa, Jurgucie
GOŁDAPA - Budzewo, Zawady Małe, Budry, Popioły
KANAŁ BROŻAJSKI – Bąkowo, Polski. Pozostałe jazy kanału /strome wodne służą do
redukcji spadku, a jaz końcowy w Brożajciach użytkowany jest obecnie jako elektrownia
wodna /został do tego celu gruntownie przebudowany/
Gospodarka wodna
Generalnym założeniem w gospodarowaniu wodą na rozpatrywanych ciekach jest
dopuszczanie wylewu wielkich wód wiosennych na użytki zielone w dolinach rzek dla ich
nawożenia i ocieplenia oraz zabezpieczenie tychże użytków przed szkodliwym wylewem
wielkich wód letnich.
Schematycznie rozrząd wody przedstawia się następująco:
- dopływ rzeką Węgorapą kierowany jazami „Zamek’ i „Węgoria” z Wielkich Jezior
Mazurskich wynosi 3-6 m3/s
- jaz rozrządowy w Miczułach na Gołdapie w km 16,7 w czasie przejścia wielkich wód
letnich jest zamknięty i cały przepływ kierowany jest Kanałem Brożajskim do Węgorapy
w Mieduniszkach
- ochrona użytków zielonych przed zalewem.
W okresie wielkich wód wiosennych jaz jest otwarty i główny przepływ kierowany jest
w dolinę Gołdapy i Węgorapy na użytki zielone, a tylko nadwyżki wielkiej wody kieruje się
do kanału.
Jaz w Mieduniszkach, na Kan. Brożajskim w km 4,88 oraz jazy rzek Węgorapy i Gołdapy
służą do nawodnień użytków zielonych położonych w ich dolinach.
Wieloletni okres eksploatacji ujawnił pewne wady tego systemu, z których najważniejszą jest
zbyt długi przepływ wód wiosennych dolinami rzek, co prowadzi do zubożenia użytków
rolnych na zalewanych obszarach.
Drenowania użytków rolnych
W latach 1960 – 85 w ramach zakrojonych na szeroką skalę inwestycji melioracyjnych –
oprócz opisanych wyżej nawodnień w dolinach rzek – zdrenowano ~1 700 ha gruntów ornych
62
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY BUDRY na lata 2004- 2011
należących do PGR i rolników indywidualnych na obiektach: Ołownik, Dąbrówka Nowa,
Zabrost, Kaczorówka.
Pozytywnym efektem melioracji było uregulowanie stosunków wodnych w glebach
o zakłóconym układzie woda – powietrze, umożliwienie scalenia w większe kompleksy
uprawowe gruntów dotąd mozaikowo uwilgotnionych, dostosowanie poziomu wód
gruntowych do warunków pracy ciężkiego sprzętu rolniczego.
Skutkiem ujemnym była likwidacja szeregu oczek wodnych, mokradeł śródpolnych
i torfowisk, zakrzaczeń kępiastych w obniżeniach terenowych, wadliwa regulacja koryt
cieków /prostowanie trasy, zabudowa brzegów/ czyli niszczenie podstawowych elementów
budujących przestrzeń krajobrazową Pojezierza Mazurskiego zaliczanych do zlewni
chronionej ze względu na ich znaczącą rolę w retencjonowaniu wody.
6.1.2. PROGRAM DZIAŁAŃ DLA SEKTORA: JAKOŚĆ WÓD I STOSUNKI WODNE
Cel strategiczny:
Dążenie do poprawy jakości wód powierzchniowych, ochrona jakości i ilości wód
podziemnych wraz z racjonalizacją ich wykorzystania oraz zahamowanie zmian
stosunków wodnych na terenie gminy
Cele średnioterminowe do roku 2011:
1. Zapewnienie mieszkańcom gminy odpowiedniej jakości wody pitnej
2. Dążenie do osiągnięcia właściwych standardów wód powierzchniowych pod względem
jakościowym
3. Ochrona wód przed zanieczyszczeniami pochodzącymi ze źródeł przemysłowych,
komunalnych i rolniczych
4. Rozwój i modernizacja infrastruktury ochrony środowiska, szczególnie w zakresie
odprowadzania i oczyszczania ścieków
5. Dążenie do relatywnego zmniejszenia zużycia wody w gospodarstwach domowych,
przemyśle i rolnictwie
6. Dążenie do zahamowania zmian stosunków wodnych w gminie
Strategia osiągania celów długoterminowych i średnioterminowych
Dostosowanie gospodarki ściekowej gminy Budry do wymagań poszczególnych dyrektyw
i rozporządzeń Unii Europejskiej (ujętych także w Prawie wodnym i Prawie ochrony
środowiska) jest największym wyzwaniem, głównie finansowym dla władz samorządowych
gminy Budry.
Priorytetowym zadaniem ochrony środowiska w gminie Budry będzie zahamowanie zjawiska
pogarszania się jakości wód powierzchniowych. Biorąc pod uwagę czynniki tego stanu i
główne źródła zanieczyszczeń, konieczna jest przede wszystkim rozbudowa systemu
kanalizacyjnego i oczyszczani ścieków. Zanieczyszczenie wód powierzchniowych ma także
charakter ponadlokalny, alochtoniczny, dlatego dla osiągnięcia tego celu konieczne będzie
podjęcie szerokiej współpracy regionalnej z jednostkami gminami, powiatami,
przedsiębiorstwami - położonymi na obszarze zlewni tych wód.
Docelowo planuje się objęcie systemem sieci wodociągowej i kanalizacyjnej tego obszaru
gminy, gdzie występuje zwarta zabudowa lub jest to ekonomicznie uzasadnione; ponadto
63
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY BUDRY na lata 2004- 2011
modernizację istniejących stacji uzdatniania wody oraz modernizację istniejących odcinków
sieci wodociągowej (kolektorów głównych i sieci rozdzielczych).
Należy podkreślić, że realizacja zamierzeń w zakresie gospodarki wodno – ściekowej
uzależniona będzie w dużej mierze od pozyskania funduszy na ten cel, z publicznych źródeł
krajowych oraz Unii Europejskiej. Duże znaczenia ma również pozyskanie środków od
prywatnych inwestorów. Przy obecnym budżecie, samodzielne wykonanie zadań z zakresu
gospodarki wodno – ściekowej jest mało realne.
Do roku 2015 przewiduje w odniesieniu do gospodarki wodnej całkowitą likwidację zrzutu
ścieków nieoczyszczonych z terenu gminy, ochronę wód podziemnych oraz rozwój
współpracy z gminami sąsiednimi w celu ograniczenia zanieczyszczeń doprowadzanych do
wspólnych cieków wodnych.
Zwiększona zostanie skuteczność ochrony wód podziemnych przed zanieczyszczeniem
poprzez ograniczenie przenikania ich z powierzchni terenu, szczególnie na terenach
użytkowanych rolniczo, oraz ochronę miejsc szczególnie wrażliwych (ustanawianie stref
ochronnych, likwidacja nieczynnych ujęć wody, szczególnie nieeksploatowanych studni
kopanych, ograniczenie zanieczyszczeń obszarowych z terenów zurbanizowanych i
rolniczych). Zadania te uwzględniane będą w planie zagospodarowania przestrzennego
gminy.
Dopływy rozproszone z pól powinno się zminimalizować głównie przez tworzenie wokół
zbiorników wód powierzchniowych stref antyeutrofogennych zagospodarowywanych trwała
zielenią z jak największym udziałem zieleni wysokiej. Duże znaczenie ma obudowa
biologiczna cieków; tereny rolne dolin i podnóży stoków powinny być w jak największym
stopniu użytkowane jako łąki i pastwiska. Rolnicze nieużytki bagienne, położone w pobliżu
wód powierzchniowych, powinny pozostać w stanie naturalnym, nie należy ich odwadniać
i zagospodarowywać. Zagospodarowywanie bagiennych nieużytków śródpolnych powinno
się prowadzić w jak najmniejszej skali z uwagi na ich znaczenie w utrzymaniu równowagi
przyrodniczej (niższe ekologicznie).
Z prowadzeniem gospodarki wodnej w dolinach rzek związane jest ustalenie rzędnych
umieszczenia wszelkich obiektów nad wodami. Błędna zabudowa takich obszarów może
ograniczyć lub nawet wykluczyć gospodarcze wykorzystanie wód - tworzenie zbiorników
retencyjnych, na potrzeby żeglugi, rolnictwa, energetyki wodnej, ochrony
przeciwpowodziowej i turystyki.
W celu zahamowania dalszych zmian w stosunkach wodnych należy przede wszystkim:
1. dążyć do pełnego zagospodarowania retencyjnego zlewni, tj. całkowitego wykorzystania
możliwości istniejących piętrzeń, tworzenie nowych i reaktywacja zaniedbanych, a także
wyrównanie sieci rzecznej,
2. wprowadzenie zabiegów melioracyjnych
ukierunkowanych
na ekologiczne
kształtowanie siedlisk rolniczo-leśnych (biologiczna regulacja cieków, renaturyzacja
obszarów wcześniej zmeliorowanych, regeneracja oczek wodnych i mokradeł
śródpolnych, odtworzenie zadrzewień brzegowych i roślinności szuwarowej przy
zbiornikach wodnych stanowiących naturalne bariery hamujące ruch biogenów
w zlewni,
3. wprowadzenie form proekologicznej gospodarki rolnej (ograniczenie nawożenia
i chemizacji upraw, powiększenie pojemności retencyjnej gleb),
64
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY BUDRY na lata 2004- 2011
4. hydroenergetyczna zabudowa zlewni
zretencjonowanych zasobów wodnych.
celem
wszechstronnego
wykorzystania
Obszary położone w dolinach jeziernych i rzecznych o wspólnej genezie powstania
stanowią nierozłączną całość składową użytków wodnych i należy je zaliczyć do
elementów przestrzeni krajobrazowej tworzących retencję zbiornikowo-bagienną, a nie
traktować jako użytki rolne - nawet wcześniej już zmeliorowane. Tereny te łącznie
z mokradłami śródpolnymi, oczkami wodnymi i zadrzewieniami brzegowymi to ważny
czynnik zlewni chronionej - stąd konieczność włączenia ich do strefy ochronnej jezior
i rzek.
Doliny rzeki Węgorapy, Gołdapy, Kanału Brożajskiego i cieków wodnych - preferowane
będzie dotychczasowe użytkowanie - jako użytki zielone. Dotyczy to szczególnie użytków
zielonych na glebach pochodzenia organicznego. Należy unikać melioracji polegających na
odwadnianiu, zwłaszcza na glebach pochodzenia organicznego.
Gospodarka wodna, ochrona przeciwpowodziowa i użytkowanie terenów nawadnianych
Zasady gospodarowania wodą (rozdzielenie wielkiej wody wiosennej i letniej) powinny być
nadal zachowane, tak ze względów gospodarczych jak i przeciwpowodziowych. Należy
podtrzymywać eksploatację obszarów nawadnianych i użytkować je zgodnie
z przeznaczeniem, tworząc specjalistyczne gospodarstwa rolne. Winna przy tym
obowiązywać zasada, aby na poszczególnych piętrzeniach zasilających ściśle określony
obszar nawadniany organizować odrębne gospodarstwa, dla uniknięcia komplikacji
i utrudnień w gospodarowaniu wodą. Ponadto, dalsze utrzymywanie nawodnień chroni przed
degradacją żyzne gleby hydrogeniczne w dolinach Węgorapy i Gołdapy.
Z uwagi na graniczne położenie Kanału Brożajskiego, pełniącego kluczowa rolę
w gospodarowaniu woda węzła wodnego w każdych warunkach, niezbędna jest ścisła
współpraca i współdziałanie służb gospodarki wodnej i melioracji w gminach Budry i Banie
Mazurskie. Współdziałanie to winno koncentrować się na wspólnym gospodarczym
eksploatowaniu istniejących budowli wodnych. Synchronizacja pracy jazów na Węgorapie
/gm. Budry/ z wielkością przepływu Kanału Brożajskiego /gm. Budry i Banie Mazurskie/ ma
istotne znaczenie w ochronie przeciw powodziowej gruntów w rejonie Mioduniszek i terenów
za granica kraju w Obwodzie Kaliningradzkim.
Konieczna jest współpraca gmin Budry i Banie Mazurskie na wodach granicznych ze
służbami wodnymi Obwodu Kaliningradzkiego w celu racjonalnego gospodarowania wodą
rzeki Węgorapy – szczególnie w okresach hydrologicznie niekorzystnych, tzn. przy
wezbraniach i nizówkach. W tym celu można przystosować do retencjonowania nadmiaru
przepływu starorzecze Węgorapy o długości 14 km położone w Mieduniszkach przy granicy
gmin Budry i Banie Mazurskie .
Gospodarka wodociągowa
Z analizy obecnego systemu zaopatrzenia w wodę gminy Budry wynika, że system ten opiera
się o dwie większe stacje uzdatniania wody – w Budrach i Olszewie Węgorzewskim,
niewielkim ujęciu wody w Zabroście oraz na współpracy z gminą Pozezdrze w zapewnieniu
dostawy wody do miejscowości położonych w południowo-wschodniej części gminy. Do tych
miejscowości woda dostarczana jest ze stacji uzdatniania w Radziszewie.
65
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY BUDRY na lata 2004- 2011
Sprzyjające warunki hydrogeologiczne i dobra jakość wód wgłębnych dają podstawy do
programowania zbiorowego zaopatrzenia w wodę wszystkich niezwodociągowanych
jednostek osadniczych z wodociągów lokalnych wiejskich bądź zbiorowych grupowych.
Wykorzystane do tego celu powinny być w maksymalnym stopniu istniejące, wydajne
odwierty studzienne i istniejąca infrastruktura techniczna.
W celu podniesienia standardu życia mieszkańców oraz istniejącej i projektowanej bazy
turystycznej należy dążyć do objęcia całej gminy siecią wodociągową zbiorczą.
Obecnie, woda dostarczana odbiorcom z własnych ujęć i stacji uzdatniania nie spełnia
wymagań w zakresie zawartości żelaza, manganu, amoniaku. Jej wygląd i smak jest
niewłaściwy. Dlatego też przebudowie winny ulec stacje uzdatniania w Olszewie
Węgorzewskim i Budrach. Należy założyć, że z tych właśnie stacji dostarczona zostanie woda
do wszystkich miejscowości na terenie gminy z wyjątkiem miejscowości zaopatrywanych
z Radziszewa. Przed przystąpieniem do przebudowy obydwu stacji należy przeprowadzić
badania technologiczne wody surowej. Już jednak obecnie na podstawie analiz należy
przewidzieć, że zmieniony winien być system napowietrzania na bardziej efektywny,
przedłużony czas kontaktu wody surowej z tlenem oraz zmieniony system filtracji, np. na
oparty na filtrach pośpiesznym o zwiększonej wydajności złoża, z zastosowaniem warstwy
bransztynu (złoże typu Deferman) lub warstwy węgla aktywnego, przy czym filtracja winna
być podwójna.
Należy tak dobrać przepustowość urządzenia stacji uzdatniania, by uzyskać zawartość żelaza
w wodzie uzdatnionej poniżej wartości 0,1mg/lFe, manganu poniżej w/w wartości oraz
amoniaku poniżej 0,3 mg/l NNH4.
Na terenie obydwu przewidzianych do przebudowy stacji uzdatniania lub w ich pobliżu
należy przewidzieć lokalizację dalszych studni głębinowych.
Położone w południowo-wschodniej części gminy Piłaki Małe i Koźlak należałoby zasilić
w wodę z ujęć w Radziszewie lub Gębałce w oparciu o porozumienie z gminą Pozezdrze
uwzględniając konieczność partycypacji w kosztach rozbudowy i modernizacji w/w ujęć
i stacji uzdatniania.
Gospodarka ściekowa
Doprowadzenie sieci wodociągowej do terenów wiejskich wiąże się jednocześnie
z powstawaniem na tych terenach znacznych ilości ścieków, które winny być oczyszczone.
Obecnie na terenie gminy Budry znajdują się dwie lokalne oczyszczalnie ścieków –
w Sobiechach i Ołowniku, przy czym zużycie oczyszczalni w Ołowniku wynosi około 80%.
Łączna przepustowość tych oczyszczalni wynosi około 55 m3/dobę, a oczyszczalnia
w Sobiechach została zbudowana na potrzeby szkoły. Na terenie gminy powstaje natomiast
w ciągu doby około 350 m3 ścieków, przy czym ilość ta będzie się zwiększać wraz
z rozbudową sieci wodociągowej, jak również z rozwojem gminy.
66
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY BUDRY na lata 2004- 2011
Postuluje się docelowo skanalizowanie wszystkich miejscowości w gminie. Zaleca się
w pierwszej kolejności rozwiązania systemowe gospodarki ściekowej w miejscowościach
położonych na terenach bez izolacji od użytkowych warstw wodonośnych bądź o izolacji
nieciągłej. Miejscowości położone na tych terenach
powinny być skanalizowane
z odprowadzeniem ścieków do systemów
przesyłowych bądź istniejących lub
projektowanych oczyszczalni.
Na terenach bez izolacji od podstawowego poziomu wód użytkowych należy realizować
kanalizację sanitarną równolegle z budową wodociągu.
Ze względów ekonomicznych przyjmuje się, że nowoprojektowane oczyszczalnie nie
powinny powstać w miejscowościach, w których obliczeniowa ilość ścieków w perspektywie
wyniesie <50 m3/d.
Dla nowych inwestycji realizowanych na terenach pozbawionych izolacji od użytkowych
warstw wodonośnych nie dopuszcza się gromadzenia ścieków w zbiornikach
bezodpływowych lub innych rozwiązań gospodarki ściekowej zagrażających użytkowym
warstwom wodonośnym. Na terenie o izolacji niepełnej dopuszcza się rozwiązania
indywidualne oczyszczania ścieków o ile szczegółowe badania hydrogeologiczne wykażą
taką możliwość.
W najbliższych latach przewiduje się budowę kolektorów sanitarnych przerzutowych do
oczyszczalni w Węgorzewie.
Trasy kolektorów przerzutowych przebiegałyby przez miejscowości o największej liczbie
mieszkańców. Zapewniony zostanie największy możliwy przepływ na jednostkę długości
kolektorów.
W wyniku przeprowadzonej optymalizacji oraz konsultacji ustalono następujące trasy
głównych kolektorów przerzutowych:
 Ołownik – Pawłowo – Węgorzewo
 Popioły – Grądy Węg. – Budry – Więcki – Pawłowo
 Zabrost Wielki – Sąkieły Małe – Brudzewo – Budry
W gospodarstwach oddalonych od zabudowy zwartej winny być zastosowane indywidualne
rozwiązania dla jednego lub kilku gospodarstw.
Na terenach bardziej odpornych na antropopresję rozwiązanie problemu ścieków bytowogospodarczych powinno wynikać ze szczegółowego rozpoznania hydrogeologicznego, które
pozwoli na rozwiązania indywidualne z odprowadzeniem ścieków oczyszczonych w grunt,
lub gromadzenie ścieków w zbiornikach bezodpływowych, bądź konieczność realizacji
systemu zbiorczego.
67
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY BUDRY na lata 2004- 2011
Efekty działań:
- zmniejszenie relatywnego zużycia wody
- poprawa jakości wód powierzchniowych i podziemnych
zmniejszenie ładunku zanieczyszczeń pochodzących ze źródeł powierzchniowych
68
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY BUDRY na lata 2004- 2011 (projekt)
Cele średnioterminowe, krótkoterminowe i kierunki działań w zakresie poprawy jakości wód i stosunków wodnych
Kierunek działań
Cele krótkoterminowy do
Cel średnioterminowy
roku 2007
do roku 2011
Systematyczny relatywny
spadek poboru wód
podziemnych do celów
innych niż konsumpcyjne
oraz dla przemysłu
spożywczego i
farmaceutycznego
1. Preferowanie wodooszczędnych technologii, ograniczenie
nawadniania gruntów ornych, prowadzenie działań edukacyjnych
1. Ograniczenie strat wody związanych z jej przesyłem
2. Optymalizacja zużycia wody do celów socjalno-bytowych i
przemysłowych (propagowanie instalowania liczników zużycia wody
oraz stymulacja do zmniejszania jej zużycia)
Dążenie do ograniczania
3. Podnoszenie świadomości ekologicznej mieszkańców gminy i
wodochłonności sektora
podmiotów gospodarczych w zakresie ograniczania zużycia wody
komunalnego (gospodarstwa
poprzez edukację i informowanie
Dążenie do relatywnego
zmniejszenia zużycia
domowe i podmioty
wody w
publiczne) oraz produkcyjno
gospodarstwach
- usługowego
domowych, przemyśle i
rolnictwie
1. Efektywne poszukiwanie funduszy do realizacji zaplanowanych
działań ze źródeł krajowych i zagranicznych
69
Jednostki odpowiedzialne
realizacja przez podmioty
gospodarcze, Urząd Gminy we
współpracy ze Starostwem
Powiatowym mediami,
organizacjami ekologicznymi,
firmami szkoleniowymi i
agencjami rządowymi
koordynacja działań przez
Urząd Gminy, we współpracy
ze Starostwem Powiatowym
oraz z ośrodkami edukacyjnoinformacyjnymi: edukacji
ekologicznej, szkołami,
mediami, podmiotami
gospodarczymi,
przedsiębiorstwami
wodociągowymi
Działania te będą
koordynowane przez Starostwo
Powiatowe, we współpracy z
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY BUDRY na lata 2004- 2011 (projekt)
Cel średnioterminowy
do roku 2011
Zapewnienie
mieszkańcom gminy
odpowiedniej jakości
wody pitnej
Ochrona wód przed
zanieczyszczeniami
pochodzącymi ze źródeł
przemysłowych,
komunalnych i
rolniczych
Kierunek działań
Cele krótkoterminowy do
roku 2007
Ochrona wód podziemnych
przed zanieczyszczeniem ze
źródeł punktowych,
liniowych i obszarowych
Poprawa jakości wód
powierzchniowych
Jednostki odpowiedzialne
2. Wspieranie działań zmierzających do likwidacji dopływu
Urzędem Gminy, mediami,
zanieczyszczeń do wód powierzchniowych oraz podziemnych
podmiotami gospodarczymi
(ograniczenie zanieczyszczeń pochodzących z jednostek osadniczych,
oraz stowarzyszeniami i
ograniczenie zanieczyszczeń spowodowanych gospodarką odpadami,
organizacjami na terenie zlewni
ograniczenie zanieczyszczeń pochodzących ze spływów
rzek
powierzchniowych, itp)
3. Eliminacja nieszczelnych zbiorników gromadzenia ścieków (szamb),
kontrola zagospodarowania ścieków bytowo – gospodarczych na
terenach nieskanalizowanych
4. Inwentaryzacja, zabezpieczenie lub likwidacja nieczynnych ujęć
wody, szczególnie studni kopanych
5. Wprowadzenie stref ochrony pośredniej ujęć wody (zadanie z
zakresu RZGW) oraz ich właściwe zagospodarowanie
6. Uwzględnienie w planach zagospodarowania przestrzennego ochrony
głównych zbiorników wód podziemnych
7. Ograniczanie negatywnego wpływu na środowisko zanieczyszczeń
obszarowych i punktowych pochodzących z działalności rolniczej,
szczególnie zaś opracowanie i wdrożenie programu działań na rzecz
ograniczenia spływu zanieczyszczeń azotowych (stanowiska do
składowania obornika, magazynowania gnojowicy), propagowanie tzw.
Kodeksu Dobrych Praktyk Rolniczych
8. Edukacja ekologiczna rolników i osób uprawiających ziemię w celu
uświadamiania szkodliwości nadmiernego stosowania środków ochrony
roślin, nawozów sztucznych i naturalnych
1. Współpraca ponadlokalna w celu ochrony wód powierzchniowych i
Działania te będą
podziemnych
koordynowane przez Starostwo
Powiatowe, we współpracy z
2. Likwidacja zrzutów nieoczyszczonych lub niedostatecznie
Urzędem Gminy, mediami,
oczyszczonych ścieków do wód powierzchniowych
podmiotami gospodarczymi
3. Eliminacja zanieczyszczania brzegów zbiorników i cieków odpadami
oraz stowarzyszeniami i
zdeponowanymi na tzw. „dzikich składowiskach”
organizacjami na terenie zlewni
4. Inwentaryzacja źródeł zanieczyszczeń dopływających wód
rzek powiatu
powierzchniowych na terenie całej zlewni – współpraca z powiatem i
sąsiednimi gminami
6. Wdrażanie opracowanych koncepcji kanalizacji sanitarnej, realizacja
zapisów Krajowego Planu Oczyszczania Ścieków Komunalnych
70
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY BUDRY na lata 2004- 2011 (projekt)
Cel średnioterminowy
do roku 2011
Dążenie do osiągnięcia
właściwych standardów
wód powierzchniowych
pod względem
jakościowym
Rozwój i modernizacja
infrastruktury ochrony
środowiska
Kierunek działań
Cele krótkoterminowy do
roku 2007
Jednostki odpowiedzialne
7. Rozwój monitoringu wód powierzchniowych, podziemnych i osadów
dennych
Rozwój i poprawa
gospodarki
wodno – ściekowej gminy
1. Inwentaryzacja stanu sieci wodociągowej
2. Modernizacja ujęć wody oraz sieci wodociągowej (modernizacja
węzłów i stacji redukcyjnych) poprzez wymianę urządzeń znajdujących
się w złym stanie technicznym. Szczególnie dotyczyć będzie to
odcinków rurociągów z rur stalowych i żeliwnych
3. Budowa nowej sieci wodociągowej z uwzględnieniem obecnych i
przyszłych odbiorców wody
4. Optymalizacja wykorzystania obecnych ujęć wody dla potrzeb
nowopowstającej sieci wodociągowej
5. Likwidacja nieczynnych ujęć wody, zagrażających czystości wód
podziemnych
6. Budowa lub modernizacja stacji uzdatniania wody w celu
zapewnienia mieszkańcom odpowiedniej jakości wody pitnej
7. Zmniejszenie awaryjności sieci wodociągowej i kanalizacyjnej
poprzez stosowanie nowoczesnych materiałów i rozwiązań
technicznych oraz intensyfikację napraw bieżących
8. Inwentaryzacja stanu sieci kanalizacyjnej, zbiorników
bezodpływowych i przydomowych oczyszczalni ścieków
9. Budowa oczyszczalni ścieków i rozbudowa systemu kanalizacji
10. Wymiana odcinków kanalizacji będących w złym stanie
technicznym
11. Budowa równoczesna wodociągów i kanalizacji
12. Wspieranie budowy przydomowych oczyszczalni ścieków lub
szczelnych zbiorników bezodpływowych na obszarach o zabudowie
ekstensywnej
13. Optymalizacja wykorzystania istniejących oczyszczalni ścieków
71
Działania te będą
koordynowane przez Urząd
Gminy, we współpracy ze
Starostwem Powiatowym oraz
przedsiębiorstwami wodno kanalizacyjnymi
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY BUDRY na lata 2004- 2011 (projekt)
Cel średnioterminowy
do roku 2011
Dążenie do
zahamowania zmian
stosunków wodnych w
gminie
Kierunek działań
Cele krótkoterminowy do
roku 2007
Zapobieganie zmianom
naturalnych stosunków
wodnych
1. Pełne zagospodarowanie retencyjne zlewni tzn. całkowite
wykorzystanie możliwości istniejących piętrzeń,, tworzenie nowych
i reaktywacja zaniedbanych, a także wyrównanie odpływu na sieci
rzecznej
2. Wprowadzenie zabiegów melioracyjnych ukierunkowanych na
ekologiczne kształtowanie siedlisk rolniczo-leśnych (biologiczna
regulacja cieków, renaturyzacja obszarów wcześniej
zmeliorowanych, regeneracja oczek wodnych i mokradeł
śródpolnych, odtworzenie zadrzewień brzegowych i roślinności
szuwarowej przy zbiornikach wodnych stanowiących naturalne
bariery hamujące ruch biogenów w zlewni
3. Wprowadzenie form proekologicznej gospodarki rolnej
(ograniczenie nawożenia i chemizacji upraw, powiększenie
pojemności retencyjnej gleb)
4. Hydroenergetyczna zabudowa zlewni celem wszechstronnego
wykorzystania zretencjonowanych zasobów wodnych
5. Zapewnienie ochrony naturalnych zbiorników retencyjnych, takich
jak tereny podmokłe, cieki wodne, zbiorniki wód powierzchniowych
poprzez wprowadzenie odpowiednich zapisów w planach
zagospodarowania przestrzennego.
6. Rozwój systemu małej retencji oraz upowszechnienie i wdrożenie
proekologicznych metod retencjonowania wody
7. Inwentaryzacja i odbudowa oraz prawidłowa eksploatacja systemów
melioracji
8. Efektywne poszukiwanie funduszy do realizacji zaplanowanych
działań ze źródeł krajowych i zagranicznych
72
Jednostki odpowiedzialne
realizacja przez Urząd Gminy
oraz RZGW, wspólnie
z Wojewódzkim Zarządem
Melioracji i Użytków Wodnych
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY BUDRY na lata 2004- 2011 (projekt)
6. 2 POWIETRZE ATMOSFERYCZNE
6.2.1 STAN AKTUALNY
Zjawisko zanieczyszczenia powietrza definiuje się jako wprowadzanie do powietrza
organizmów żywych lub substancji chemicznych, które nie są jego naturalnymi składnikami,
albo – będąc nimi – występują w stężeniach przekraczający właściwy dla nich zakres.
Na terenie gminy Budry występują wszystkie kategorie źródeł emisji: punktowe, liniowe
(komunikacja) i powierzchniowe. Znaczący wpływ na poziom stężeń pyłu w powietrzu
atmosferycznym gminy ma: emisja zanieczyszczeń ze źródeł bytowo-komunalnych, ze źródeł
związanych z transportem samochodowym, a także emisje związane z energetycznym
spalaniem paliw w indywidualnych systemach grzewczych. Dodatkowym źródłem
zanieczyszczenia powietrza pyłem jest unos pyłu z powierzchni terenu, dróg, dachów, pól
uprawnych itd., oraz zanieczyszczenia allochtoniczne, napływające spoza terenu gminy.
Dużym źródłem zanieczyszczeń powietrza na terenie gminy jest niska emisja. Niewątpliwym
problemem jest spalanie w domowych piecach paliw niskiej jakości, a także odpadów, w tym
tworzyw sztucznych, gumy i tekstyliów. W związku z tym do atmosfery przedostają się duże
ilości sadzy, węglowodorów aromatycznych, merkaptanów i innych szkodliwych dla zdrowia
ludzi związków chemicznych. Nasila się to szczególnie w okresie grzewczym. Kotłownie na
terenie gminy pracujące podczas sezonu grzewczego stosują jako paliwo głównie różne
gatunki węgla, a także mieszankę węglowo-koksową.
Jednakże, ze względu na niską gęstość zaludnienia, zagrożenie takie ogranicza się do
niewielkich obszarów. Emisja taka może powodować wyraźne okresowe pogorszenie stanu
sanitarnego powietrza na terenach zasiedlonych i w ich bezpośrednim sąsiedztwie. Może to
być uciążliwe także dla mieszkańców terenów o słabych warunkach przewietrzania.
Na stan powietrza oddziałują także źródła komunikacyjne. Wysokie zanieczyszczenie
powietrza substancjami pochodzącymi ze spalania paliw w silnikach pojazdów występuje na
skrzyżowaniach głównych ulic miejscowości, przy trasach komunikacyjnych o dużym
natężeniu ruchu biegnących przez obszary o zwartej zabudowie. Przyczyną nadmiernej emisji
zanieczyszczeń ze środków transportu jest przede wszystkim zły stan techniczny pojazdów,
zła eksploatacja, przestoje w ruchu spowodowane złą organizacją ruchu lub zbyt małą
przepustowością dróg.
Ponieważ na obszarze gminy Budry nie znajduje się żadna stacja ani żaden punkt pomiarowy,
o stanie powietrza można wnioskować jedynie na podstawie badań wykonywanych w skali
jednostek nadrzędnych – powiatu lub województwa. Wojewódzki Inspektorat Ochrony
Środowiska w Olsztynie z Delegaturą w Giżycku w 2002 roku nie wykonał pomiarów
kontrolnych emisji zanieczyszczeń do powietrza na terenie gminy Budry (ani też na terenie
jednostki nadrzędnej – powiatu), ponieważ w 2002 roku nie było zaewidencjonowanej żadnej
instalacji, na której ciążył obligatoryjny obowiązek posiadania pozwolenia emisyjnego,
w zakresie emisji pyłów i gazów do powietrza.
We wcześniejszych latach (1996 – 1997) badane były następujące parametry: stężenia
dwutlenku siarki, dwutlenku azotu, pyłu zawieszonego. Stężenia badanych zanieczyszczeń
74
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY BUDRY na lata 2004- 2011 (projekt)
nie wykazały przekroczeń w stosunku do wartości dopuszczalnych. Zauważono jedynie
podwyższone stężenia dwutlenku siarki i pyłu w okresie zimowym - sezon grzewczy.
Badania stanu aerosanitarnego powietrza przeprowadzone na terenie całego województwa
warmińsko-mazurskiego wykazały, że średnie wartości stężeń głównych zanieczyszczeń
powietrza wykazują tendencję malejącą.
Na podstawie prowadzonych badań podstawowych zanieczyszczeń powietrza generalnie
można stwierdzić, że stan czystości powietrza na terenie gminy Budry jest zadowalający.
Można wnioskować, że z powodu niskiego stopnia zurbanizowania gmina Budry jest
obszarem o korzystnych warunkach atmosferycznych. Potencjalnych i prawdopodobnie
niewielkich podwyższonych stężeń można się spodziewać jedynie w pobliżu szlaków
komunikacyjnych i obiektów opalanych tradycyjnymi metodami.
W niedalekim sąsiedztwie z gminą Budry, a mianowicie na terenie gminy Kruklanki - na
Diablej Górze, znajduje się Stacja Kompleksowego Moritoringu Puszcza Borecka.
Podstawowym kryterium wyboru lokalizacji stacji monitoringu kompleksowego tła
zanieczyszczenia środowiska lądowego GEMS była czystość powietrza. Analizę stanu
zanieczyszczenia powietrza atmosferycznego w Polsce ze względu na to kryterium
wykonano w 1983 r. (Przybylska i in. 1983r). Na podstawie zgromadzonych danych
stwierdzono, że największy udział w zanieczyszczeniu powietrza atmosferycznego
w rejonie Stacji mają dalekie źródła emisji, powodując średnie roczne stężenie SO 2
w wysokości 4 ug/m3 (61,6% stężenia sumarycznego). Źródła emisji w północnowschodniej Polsce powodują w rejonie miejsca lokalizacji Stacji średnie roczne
stężenia SO2 w wysokości 1,8 ug/m3 (27,6% stężenia sumarycznego).
Najmniejszy udział zanieczyszczenia powietrza atmosferycznego w rejonie Stacji
Kompleksowego Monitoringu Środowiska Puszcza Borecka mają źródła lokalne (10,8%)
powodujące wzrost średniego rocznego stężenia SO2 o 0,7 ug/m3.
Pod koniec 1995 roku na Stacji rozpoczęto ciągłe pomiary ozonu troposferycznego,
uważanego za zanieczyszczenie wtórne ze względu na łatwość wchodzenia w związki
z węglowodorami i tlenami azotu. Wyniki pomiarów w 1996 r. poddano wstępnej
analizie. Opracowanie pt. ”Zintegrowany Monitoring Środowiska Przyrodniczego” pod
redakcją Kierownika Stacji Tomasza Śnieżka stanowi pierwszą ocenę stanu
zanieczyszczenia atmosfery w rejonie północno-wschodniej Polski w okresie, gdy
przestała funkcjonować w roku 1994 stacja EMEP prowadzona przez Instytut
Meteorologii i Gospodarki Wodnej w Suwałkach .
Generalnie stwierdza się, że stężenia pierwotnych zanieczyszczeń powietrza
utrzymywały się przez wszystkie analizowane lata na niskim poziomie, nawet
w stosunku do innych rejonów pozamiejskich w Europie. Natomiast stężenia siarczanów
w aerozolu były jedynymi z największych z obserwowanych w wiejskich rejonach
Europy. Świadczy to o transporcie z zachodu na wschód dwutlenku siarki, utlenianego
w atmosferze do siarczanów i oddziaływaniu dalekich źródeł emisji zanieczyszczeń na
teren Polski północno-wschodniej.
Odrębnym źródłem uciążliwości są odory. Mianem tym określa się substancje zapachowo –
czynne (gazy wykazujące percepcję zapachową). Odory wiążą się z dyskomfortem
związanym z przedostawaniem się gazów złowonnych do powietrza atmosferycznego.
75
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY BUDRY na lata 2004- 2011 (projekt)
Na terenie gminy odory mają głównie oddziaływanie lokalne. Jednakże, obciążenie
atmosfery substancjami „złowonnymi” powoduje, że nawet niewielkie niezorganizowane
emisje zanieczyszczeń odorowych, przy zaistnieniu niekorzystnych warunków
meteorologicznych, mogą stanowić dużą uciążliwość dla mieszkańców.
Zmienność stężeń zanieczyszczeń w ciągu roku
Stężenia zanieczyszczeń charakteryzuje zmienność sezonowa, związana z warunkami
klimatycznymi. Natomiast na podwyższenie stężeń większości zanieczyszczeń wpływają
niska temperatura, znikome opady atmosferyczne oraz słaby wiatr.
Głównym źródłem emisji dwutlenku siarki, pyłu oraz tlenku węgla jest spalanie paliw
w celach grzewczych, dlatego też stężenia tych zanieczyszczeń cechuje duża zmienność
sezonowa zależna od temperatury powietrza i konieczności ogrzewania pomieszczeń. Emisja
tych zanieczyszczeń jest maksymalna w czasie jesiennym i zimowym.
Zmienność sezonową wykazuje również pył zawieszony i dwutlenek azotu. Wartości stężeń
w miesiącach zimnych są wyższe niż w miesiącach ciepłych. Jednak różnice w wielkościach
stężeń pomiędzy sezonami są niższe niż w przypadku dwutlenku siarki. Dla tych
zanieczyszczeń istotny jest również wpływ innych źródeł zanieczyszczeń, niż procesy
spalania w celach grzewczych. W stężeniach pyłu dużą rolę odgrywa emisja tzw.
“niezorganizowana” np. pylenie ze źle zagospodarowanych obszarów, pokrytych kurzem ulic.
W stężeniach dwutlenku azotu poza emisją z procesów spalania występuje również emisja
tlenków azotu ze środków transportu.
6.2.2. PROGRAM DZIAŁŃ DLA SEKTORA: POWIETRZE ATMOSFERYCZNE
Cel strategiczny:
Utrzymanie dobrej jakości powietrza atmosferycznego na terenie gminy Budry
i dalsze ograniczanie emisji zanieczyszczeń, szczególnie komunalno - bytowych
Cele średnioterminowe do roku 2011 i krótkoterminowe do roku 2007:
1.Dążenie do ograniczenia wielkości emisji zanieczyszczeń komunikacyjnych
2. Dążenie do ograniczenia emisji ze źródeł komunalno - bytowych, szczególnie niskiej emisji
Strategia osiągania celów i kierunki działań
Ochrona powietrza polega na zapewnieniu jak najlepszej jego jakości, w szczególności przez
utrzymanie poziomów substancji w powietrzu poniżej dopuszczalnych dla nich poziomów lub
co najmniej na tych poziomach oraz zmniejszanie poziomów substancji w powietrzu co
najmniej do dopuszczalnych, gdy nie są one dotrzymane.
Na terenie gminy Budry jednym z największych źródeł zanieczyszczenia są źródła związane
z wytwarzaniem i użytkowaniem ciepła i energii, stąd też najprostszą i najefektywniejszą
metodą ochrony środowiska będzie racjonalizacja tych procesów w wyniku bezpośredniego
ograniczenia zużycia paliwa lub jego zmiany na tzw. paliwo ekologiczne (przechodzenie
z opalania węglem na gaz, olej, energie elektryczna lub energię odnawialną).
W celu ograniczenia emisji zanieczyszczeń emitowanych do powietrza w wyniku
prowadzenia gospodarki cieplnej wyróżnić można dwa kierunki działań:
- wzrost energooszczędności poprzez stosowanie zabiegów termoizolacyjnych - modernizacje
76
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY BUDRY na lata 2004- 2011 (projekt)
budynków mieszkalnych, publicznych i innych.
- modernizacja lub przebudowa systemów ogrzewania – szczególnie małych kotłowni oraz
indywidualnych palenisk domowych.
Zadanie to będzie realizowane głównie przez właścicieli budynków, także dla podwyższenia
komfortu i uzyskania odczuwalnych oszczędności finansowych. W gospodarce cieplnej duże
znaczenie mają uwarunkowania rynkowe, stąd też wskazanie szczegółowych wytycznych nie
jest możliwe. Generalnie, na terenach, gdzie dominuje zabudowa rozproszona, nie ma
ekonomicznego uzasadnienia rozwój centralnych systemów ciepłowniczych. Należy także
dążyć do realizacji opracowanej koncepcji programowej gazyfikacji gminy Budry.
Znaczną poprawę można uzyskać w wyniku prowadzenia edukacji ekologicznej
mieszkańców, na temat szkodliwości spalania odpadów w paleniskach domowych, co obecnie
jest częstą praktyką.
W późniejszym okresie należy zwrócić uwagę na możliwość wykorzystania czystych źródeł
energii oraz źródeł odnawialnych. Do źródeł energetycznych o charakterze odnawialnym
należy np. biomasa roślinna. Źródłem biomasy wykorzystywanej dla celów energetycznych
mogą być odpady tartaczne oraz drewno odpadowe z wyrębu i czyszczenia lasów.
Perspektywicznie dodatkowym źródłem biomasy mogą być uprawy energetyczne wierzby
krzewiastej prowadzone na nieużytkach i terenach niezagospodarowanych, wilgotnych czy
zalewowych oraz słoma pszeniczna.
Emisja komunikacyjna jest najbardziej uciążliwa dla mieszkańców ulic położonych przy
ruchliwych trasach komunikacyjnych i w gęstej zabudowie mieszkalnej. Nie jest obecnie
możliwa zmiana organizacji ruchu dla najbardziej uciążliwych dróg w gminie (np. drogi
wojewódzkie), również wiele działań poprawiających stan powietrza jest niezależnych od
władz gminnych i powiatowych (stan techniczny samochodów, jakość benzyny, płynność
i organizacja jazdy, stan techniczny dróg).
77
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY BUDRY na lata 2004- 2011 (projekt)
Cele średnioterminowe, krótkoterminowe i kierunki działań w zakresie poprawy jakości powietrza atmosferycznego
Kierunek działań
Jednostki odpowiedzialne
Cel
Cele
średnioterminowy krótkoterminowy do
do roku 2011
roku 2007
Dążenie do ograniczania wielkości emisji
zanieczyszczeń komunikacyjnych
1. Polepszenie i optymalizacja warunków ruchu drogowego w celu
zwiększenia płynności transportu, szczególnie przez centra miejscowości
2. Poprawa standardów technicznych infrastruktury drogowej, zwłaszcza
w obszarach zurbanizowanych i na obszarach chronionych
3. Rozwój i wspieranie transportu zbiorowego w celu zwiększenia jego
udziału w całkowitych przewozach pasażerskich.
realizacja zadań przez zarządy dróg
koordynacja działań przez Starostwo
Powiatowe, przy udziale Urzędu Gminy
4. Promowanie i wdrażanie nowoczesnych rozwiązań technicznych
w komunikacji i pojazdach
5. Promowanie stosowania w pojazdach benzyny bezołowiowej,
biopaliw i gazu
6. Eliminacja z ruchu pojazdów nie spełniających obowiązujących norm
ekologicznych
7. Promowanie proekologicznych zachowań właścicieli samochodów
(np. Dzień bez samochodu, korzystanie ze środków transportu
publicznego, korzystanie kilku osób z jednego pojazdu)
8. Rozbudowa ścieżek pieszych, rowerowych i konnych
Dążenie do ograniczania emisji ze źródeł
komunalnych, szczególnie niskiej emisji
1.Budowa ciepłowni (w większych miejscowościach) dla całych osiedli
z wykorzystaniem odpowiednich technologii zabezpieczających przed
emisją szkodliwych gazów
2. Zwiększenie udziału odnawialnych źródeł energii w bilansie
energetycznym gminy, poprzez:
- Inwentaryzację i analizę możliwości potencjału energii odnawialnej
możliwej do wykorzystania na terenie gminy
- Wspieranie wykorzystania lokalnych źródeł energii odnawialnej oraz
pomoc przy wprowadzaniu bardziej przyjaznych dla środowiska
nośników energii
3. Prowadzenie edukacji ekologicznej w zakresie ochrony powietrza i
przedstawienie szkodliwego oddziaływania zanieczyszczeń pyłowych
i gazowych dla zdrowia i kosztów społeczno-ekonomicznych
spowodowanych zanieczyszczeniem atmosfery
78
realizacja zadań przez Urząd Gminy,
Starostwo Powiatu, właścicieli budynków
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY BUDRY na lata 2004- 2011 (projekt)
Cel
średnioterminowy
do roku 2011
Cele
krótkoterminowy do
roku 2007
Kierunek działań
4. Prowadzenie zintegrowanych działań na rzecz minimalizacji zużycia
energii m.in. poprzez termoizolację budynków mieszkalnych
i publicznych, montowanie regulatorów ciepła, wymianę stolarki
drzwiowej i okiennej, itp.
5. Opracowanie planu zaopatrzenia w ciepło na szczeblu gminnym
6. Spalanie węgla o korzystnych dla środowiska parametrach, m.in.
takich jak: zmniejszona zawartość siarki, niska zawartość popiołu,
wysoka wartość opałowa
7. Przechodzenie na paliwo ekologiczne, np. olejowe lub gazowe
8. Wprowadzenie i konsekwentne przestrzeganie zakazu spalania traw i
odpadów na powierzchni ziemi
9. Gazyfikacja miejscowości w gminie
10. Zorganizowanie punktu informacji, gdzie zainteresowani mogliby
uzyskać informacje, jakie należy spełnić warunki, aby uzyskać
dofinansowanie lub kredyt na preferencyjnych warunkach np. z
WFOŚiGW, Banku Ochrony Środowiska SA lub Banku Gospodarstwa
Krajowego - na termorenowację budynków i modernizację kotłowni i
palenisk domowych
79
Jednostki odpowiedzialne
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY BUDRY na lata 2004- 2011 (projekt)
6.3 HAŁAS I WIBRACJE
6.3.1. STAN AKTUALNY
Hałas stanowi jedno ze źródeł zanieczyszczenia środowiska, wzrastające w ostatnich latach
w związku z rozwojem komunikacji, uprzemysłowieniem i postępującą urbanizacją.
Odczuwany jest przez mieszkańców jako jeden z najbardziej uciążliwych czynników
wpływających ujemnie na środowisko i samopoczucie. Hałas wywołuje zmęczenie,
złe samopoczucie, utrudnia wypoczynek, może prowadzić do częściowej lub całkowitej utraty
słuchu. Ponadto powoduje poważne zmiany psychosomatyczne, jak zagrożenie
nadciśnieniem, zaburzenia nerwowe, zaburzenia w układzie kostno-naczyniowym.
Hałasem nazywa się każdy dźwięk, który w danych warunkach jest określony jako szkodliwy,
uciążliwy lub przeszkadzający, niezależnie od jego parametrów fizycznych. Odczucie hałasu
jest więc bardzo subiektywne i zależy od wrażliwości słuchowej poszczególnych jednostek.
Zespół zjawisk akustycznych zachodzących w środowisku, określony za pomocą parametrów
akustycznych czasu i przestrzeni nazywa się umownie klimatem akustycznym środowiska
zewnętrznego. Uciążliwość hałasu dla organizmu zależy od natężenia dźwięku, jego
częstotliwości i czasu trwania.
Wyróżnia się trzy główne rodzaje hałasu, według źródła powstawania:
- hałas przemysłowy powodowany przez urządzenia i maszyny w obiektach produkcyjnych
i usługowych,
- hałas komunikacyjny pochodzący od środków transportu,
- hałas komunalny występujący w budynkach mieszkalnych, szczególnie wielorodzinnych
i w obiektach użyteczności publicznej.
Na terenie gminy Budry występują przede wszystkim dwa ostatnie rodzaje hałasu.
W roku 2002 na terenie powiatu węgorzewskiego nie przeprowadzono kontroli w zakresie
ochrony środowiska przed hałasem.
Na terenie powiatu, jedynie jeden obiekt posiada „starą”, wydaną jeszcze przez Wojewodę
Suwalskiego decyzję określającą dopuszczalne poziomy hałasu w środowisku.
Od momentu wejścia w życie z dniem 1 października 2001 r. ustawy z dnia 27 kwietnia 2001
r.- Prawo ochrony środowiska (Dz. U. Nr 62, poz.627, Nr 100, poz. 1085, Nr 233, poz. 1957
z 2002 r.), organ ochrony środowiska nie wydał ani jednego pozwolenia w zakresie emisji
hałasu do środowiska.
Hałas komunikacyjny
Do najpowszechniejszych i najbardziej uciążliwych źródeł hałasu należy komunikacja
drogowa. Środki transportu są ruchomymi źródłami hałasu decydującymi o parametrach
klimatu akustycznego przede wszystkim na terenach zurbanizowanych. Poziomy dźwięku
środków komunikacji drogowej są wysokie i wynoszą 75-90 dB, przy dopuszczalnych
natężeniach hałasu w środowisku w otoczeniu budynków mieszkalnych do 67 dB w porze
nocnej i do 75 dB w porze dziennej.
81
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY BUDRY na lata 2004- 2011 (projekt)
Charakter gminy Budry, ze słabo rozwiniętą siecią dróg i wzmożonym ruchem w kierunku
terenów rekreacyjno - wypoczynkowych oraz ku granicy Państwa sprawia, że głównym
źródłem hałasu jest tu właśnie komunikacja drogowa.
Przez obszar gminy przebiega między innymi droga o znaczeniu wojewódzkim wojewódzka
nr 650 Węgorzewo - Budry - Gołdap oraz sieć dróg niższego rzędu, których stan
techniczny nie jest najlepszy. Postęp gospodarczy oraz wejście Polski do UE może wiązać się
ze wzrostem natężenia ruchu na drogach położonych w granicach administracyjnych gminy.
Z uwagi na wzrastającą liczbę pojazdów i zwiększające się natężenie ich ruchu można
przyjąć, że na terenie gminy utrzymywać się będzie tendencja wzrostowa natężenia hałasu
związanego z ruchem kołowym. Przyczyną wzrostu uciążliwości jest również
niezadowalająca jakość nawierzchni dróg. Szczególnie odczuwalne jest to w centrum
miejscowości, wzdłuż głównych dróg wiodących przez miejscowości, szczególnie
o znaczeniu tranzytowym. W ostatnich latach obserwuje się przyrost obszarów narażonych na
hałas, zwłaszcza drogowy.
Hałas komunalny
Szacuje się, że w skali kraju aż 25% mieszkańców jest narażona na ponadnormatywny hałas
w mieszkaniach występujący w wyniku stosowania „oszczędnych” materiałów i konstrukcji
budowlanych. Hałas wewnątrzosiedlowy spowodowany jest przez pracę silników
samochodowych, wywożenie śmieci, dostawy do sklepów, głośną muzykę radiową. Istotnym
źródłem jest aparatura nagłaśniająca w lokalach rozrywkowych, a także sprzęt grający
używany przez turystów i mieszkańców gminy w miejscach przeznaczonych do wypoczynku
i rekreacji.
Do tych hałasów dołącza się niejednokrotnie bardzo uciążliwy hałas wewnątrz budynku,
spowodowany wadliwym funkcjonowaniem instalacji wodno-kanalizacyjnej, centralnego
ogrzewania, dźwigów, hydroforów, zsypów. Bardzo często powodem hałasu wewnątrz
budynków mieszkalnych jest lokalizacja w pomieszczeniach piwnicznych lokali usługowych
typu introligatornie, pub czy dyskoteka. Według polskiej normy, poziom hałasu pochodzący
od instalacji i urządzeń budynku może wynosić w ciągu dnia 30-40 dB, nocą 25-30 dB.
Podsumowując, pomimo iż na terenie gminy brak jest stanowisk do pomiarów natężenia
hałasu, ocenia się jednak, że zagrożenie hałasem komunalnym jest minimalne lub wręcz
w ogóle nie występuje. Gmina ma charakter rolniczy i na jej terenie praktycznie nie występują
większe zakłady przemysłowe. Podwyższony poziom hałasu komunikacyjnego może
natomiast występować wzdłuż przebiegających przez teren gminy dróg. Prawdopodobnie
również i w tym przypadku jego szkodliwość jest niewielka, ale dokładnych danych do
wysnuwania takich wniosków mogą dostarczyć wyniki pomiarów natężenia tego hałasu.
6.3.2. PROGRAM DZIAŁAŃ DLA SEKTORA: HAŁAS
Cel strategiczny:
Dążenie do utrzymania dotychczasowego, niskiego poziomu hałasu poniżej
dopuszczalnego poprzez ograniczanie uciążliwości akustycznych na obszarze gminy
Cele średnioterminowe i kierunki działań do roku 2011:
1. Niedopuszczenie do pogorszenia klimatu akustycznego na obszarach, gdzie sytuacja
akustyczna jest korzystna
82
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY BUDRY na lata 2004- 2011 (projekt)
2. Ograniczanie hałasu na terenach, gdzie jego natężenie odczuwalne jest jako uciążliwe lub
przekracza dopuszczalne normy, szczególnie na terenach przyrodniczo cennych lub gęstej
zabudowy
Strategia realizacji celów średnioterminowych
Ochrona przed hałasem polega na zapewnieniu jak najlepszego stanu akustycznego
środowiska, w szczególności poprzez: utrzymanie poziomu hałasu poniżej dopuszczalnego
lub co najmniej na tym poziomie i zmniejszanie poziomu hałasu co najmniej do
dopuszczalnego, gdy nie jest on dotrzymany.
Ochrona przed hałasem polega na:
- zapobieganiu jego powstawania
- zapobieganiu jego przenikania do środowiska
Podstawowym zadaniem jest inwentaryzacja miejsc, gdzie występują przekroczenia hałasu
i rozpoznanie sytuacji akustycznej w gminie. Konieczna jest również koordynacja działań
(także policji) w celu badania pojazdów powodujących szczególny hałas, a także budowa
nowych odcinków dróg i modernizację nawierzchni istniejących. W planowaniu
przestrzennym należy przyjąć zasadę stosowania natężenia hałasu jako jedno z kryteriów
lokalizacji nowych inwestycji.
W miejscach szczególnie narażonych na hałas, zlokalizowanych w pobliżu gęstej zabudowy
mieszkaniowej lub terenów przyrodniczo cennych i rekreacyjnych konieczne będzie
zastosowanie środków zmniejszających negatywny wpływ hałasu, głównie zasadzenie pasów
zwartej zieleni izolacyjnej (gęste krzewy i drzewa).
Należy także promować działania ograniczające uciążliwość hałasu dla mieszkańców
miejscowości, czyli propagować stosowanie odpowiednich materiałów budowlanych. Dobrą
metodą redukcji hałasu jest wymiana okien na dźwiękoizolacyjne, które zapewnią warunki
komfortu akustycznego wewnątrz pomieszczeń zamkniętych. Wymagania dotyczące
izolacyjności okien według wymagań normy zależą od poziomu dźwięku hałasu
samochodowego określonego dla szesnastu godzin pory dziennej oraz ośmiu godziny nocy.
Konieczne dostosowanie drogi wojewódzkiej Nr 650 do parametrów drogi klasy G i zapewnienie
szerokości w liniach rozgraniczających drogi wynoszącej 25m. Przy modernizacji dróg i ulic
należy zwrócić szczególną, uwagę na dobór nawierzchni właściwej dla rzeczywistej prędkości
pojazdów. Zastosowanie cichych nawierzchni drogowych poprawi warunki akustyczne w
środowisku zewnętrznym o około 5 dB.
W celu zapewnienia dogodnych powiązań wewnętrznych gminy określa się następujące
kierunki i zasady działania:
- budowę odcinków nowych dróg i ulic,
- wykonanie mostu w ciągu drogi powiatowej Budzewo - Budry lub dokonanie zmiany
przebiegu odcinka tej drogi,
- budowę chodników,
- budowę wydzielonych ścieżek rowerowych i ciągów spacerowych,
- budowę wydzielonych parkingów,
- dokonanie modernizacji dróg w zakresie utwardzeń przede wszystkim dla jedynych
dróg dojazdowych do wiejskich jednostek osadniczych.
83
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY BUDRY na lata 2004- 2011 (projekt)
Ścieżki rowerowe
- realizację ścieżki rowerowej o znaczeniu regionalnym wzbogacającą ofertę turystyczną
gminy,
- realizację ścieżek rowerowych lokalnych
- realizację uzupełniającego punktu obsługi ruchu rowerowego w Budrach
- wzbogacenie w/w ścieżek w miejsca postoju, miejsca widokowe itp.
Szlaki piesze:
- Pielgrzymki do Ostrej Bramy z Węgorzewa do Wilna
- utworzenie innych lokalnych szlaków na terenie gminy.
84
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY BUDRY na lata 2004- 2011 (projekt)
Cele średnioterminowe, krótkoterminowe i kierunki działań w zakresie hałasu
Cel średnioterminowy do roku 2011
Niedopuszczenie do pogorszenia
klimatu akustycznego na obszarach,
gdzie sytuacja akustyczna jest
korzystna
Ograniczanie hałasu na terenach,
gdzie jego natężenie odczuwalne jest
jako uciążliwe lub przekracza
dopuszczalne normy
Kierunek działań
Cele krótkoterminowy do roku 2007
1. Inwentaryzacja źródeł uciążliwości
Monitoring akustyczny poziomu
akustycznej
hałasu, zwłaszcza pochodzenia
2. Dokonanie oceny akustycznej
komunikacyjnego
Prowadzenie polityki przestrzennej
pozwalającej na zróżnicowanie
lokalizacji obiektów
w zależności od jego uciążliwości
hałasowej
Ograniczenie narażenia ludności
gminy na hałas
86
wybranych miejsc gminy
1. Wprowadzanie do miejscowych
planów zagospodarowania
przestrzennego zapisów odnośnie
standardów akustycznych dla
poszczególnych terenów
Jednostki odpowiedzialne
realizowane przez policję i Urząd
Gminy we współpracy ze
Starostwem Powiatowym, z
mediami, szkołami
2. Przeznaczanie wydzielonych
specjalnie terenów na cele lokalizacji
uciążliwego akustycznie przemysłu,
rzemiosła i usług
3. Właściwe kształtowanie linii
zabudowy i brył powstających
budynków w celu zminimalizowania
wpływu hałasu drogowego
1. Modernizacja nawierzchni dróg
realizowane przez Zarządy Dróg
będących w złym stanie technicznym
2. Zwiększenie ilości izolacyjnych
realizowane przez Urząd Gminy oraz
pasów zieleni w miejscach narażonych
Zarządy Dróg
na ponadnormatywny hałas
3. Stosowanie dźwiękochłonnych
realizowane przez właścicieli domów
elewacji budynków
i spółdzielnie mieszkaniowe
4. Wymiana stolarki okiennej na okna o realizowane przez właścicieli domów
podwyższonym wskaźniku
i spółdzielnie mieszkaniowe
izolacyjności akustycznej właściwej
(Rw>30dB) w budynkach narażonych na
ponadnormatywny hałas
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY BUDRY na lata 2004- 2011 (projekt)
Cel średnioterminowy do roku 2011
Cele krótkoterminowy do roku 2007
87
Kierunek działań
Jednostki odpowiedzialne
5. Zintensyfikowanie działań
realizowane przez Urząd Gminy,
ograniczających negatywny wpływ
Starostwo Powiatowe oraz
hałasu na mieszkańców poprzez:
Zarządy Dróg
- poprawę stanu nawierzchni ulic
- właściwą organizację robót
budowlanych
6. Ograniczanie hałasu w obiektach
realizowane przez podmioty
przemysłowych poprzez:
gospodarcze, przy nadzorze WIOŚ,
- zastosowanie w zakładach
Urzędu Gminy oraz Starostwa
przemysłowych automatyzacji i
Powiatowego
hermetyzacji procesu produkcji
- montaż ekranów akustycznych wokół
obiektów szczególnie uciążliwych
- przebudowę instalacji wentylacyjnych
i klimatyzacyjnych
- skrócenie czasu pracy hałaśliwych
urządzeń
- dobór technologii produkcji o niskim
poziomie hałasu
- stosowanie obudów dźwiękochłonnych
na urządzenia i maszyny emitujące
wysoki poziom hałasu
7. Wyeliminowanie z użytkowania
realizowane przez policję
środków transportu, maszyn i urządzeń,
których hałaśliwość nie odpowiada
przyjętym standardom
8. Reagowanie na skargi mieszkańców
realizowane przez Urząd Gminy oraz
gminy na ponadnormatywny hałas
Starostwo Powiatowe
9. Skuteczne egzekwowanie stosowania
przepisów krajowych i unijnych w
zakresie ochrony przed hałasem
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY BUDRY na lata 2004- 2011 (projekt)
6.4 PROMIENIOWANIE ELEKTROMAGNETYCZNE
6.4.1 STAN AKTUALNY
Promieniowanie elektromagnetyczne jest bardzo rozległe i obejmuje różne długości fal,
począwszy od fal radiowych przez fale promieni podczerwonych, zakres widzialny i fale
promieni nadfioletowych, aż do bardzo krótkich fal promieni rentgenowskich i promieni
gamma.
Z uwagi na sposób oddziaływania promieniowania na materię widmo promieniowania
elektromagnetycznego można podzielić na promieniowanie jonizujące i niejonizujące:
- promieniowanie jonizujące, występuje w wyniku użytkowania zarówno wzbogaconych, jak
i naturalnych substancji promieniotwórczych w energetyce jądrowej, ochronie zdrowia,
przemyśle, badaniach naukowych,
- promieniowanie niejonizujące występuje wokół linii energetycznych wysokiego napięcia,
radiostacji, pracujących silników elektrycznych oraz instalacji przemysłowych, urządzeń
łączności, domowego sprzętu elektrycznego, elektronicznego itp.
Nadmierne dawki promieniowania działają szkodliwie na wszystkie organizmy żywe, dlatego
też ochrona przed szkodliwym promieniowaniem jest jednym z ważnych zadań ochrony
środowiska.
Promieniowanie jonizujące
Promieniowanie jonizujące jest nieodłącznym elementem środowiska naturalnego, dociera
z Kosmosu, z wnętrza Ziemi. Przy opracowywaniu zbiorczych ocen zagrożeń radiacyjnych
dla ludzi i środowiska rozróżnia się zagrożenia pochodzące od radionuklidów naturalnych
i sztucznych. W przyrodzie występuje prawie 80 radioizotopów i ok. 20 pierwiastków
promieniotwórczych. Do najbardziej znanych należą izotopy uranu i toru, a także potasu,
węgla i wodoru. Intensywność promieniowania wywołana naturalnymi pierwiastkami
promieniotwórczymi jest różna w różnych miejscach naszego globu.
Radionuklidy pochodzenia sztucznego przedostały się do środowiska w wyniku prób z bronią
jądrową lub zostały uwolnione z obiektów jądrowych i składowisk paliwa w trakcie ich
normalnej eksploatacji lub w stanach awaryjnych (np. katastrofa elektrowni jądrowej
w Czarnobylu). Są również wytwarzane przez różnego rodzaju urządzenia stosowane np.
w diagnostyce medycznej, przemyśle czy badaniach naukowych.
Promieniowanie niejonizujące
Jest to takie promieniowanie, którego energia nie powoduje procesu jonizacji w trakcie
oddziaływania na materię (w tym na ciało człowieka). Źródłami promieniowania
niejonizującego są urządzenia wytwarzające:
- pole elektromagnetyczne i magnetyczne stałe
- pole elektryczne i magnetyczne o częstotliwości 50 Hz, takie jak: stacje i linie
elektroenergetyczne wysokiego napięcia
- pole elektromagnetyczne o częstotliwości od 1 kHz do 300000 MHz (urządzenia
radiokomunikacyjne, radionawigacyjne i radiolokalizacyjne)
88
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY BUDRY na lata 2004- 2011 (projekt)
- inne źródła promieniowania z zakresu częstotliwości 0 – 0,5 Hz, 0,5- 50 Hz oraz 50 Hz –
1000 Hz.
Głównymi źródłami promieniowania niejonizującego na terenie gminy Budry mogą być:
Częstotliwość przemysłowa 50 Hz:
elektroenergetyczne linie napowietrzne wysokiego napięcia, o napięciach znamionowych
110 i 220 kV
2. stacje transformatorowe, o napięciu znamionowym 110 kV i 220 kV,

1. Główny Punkt Zasilający 110/15kV Węgorzewo zasilany linią napowietrzną GołdapWęgorzewo. Z GPZ wyprowadzone są napowietrzne linie zasilające 15kV.
Linie te zasilają stacje transformatorowe zlokalizowane w pobliżu odbiorców energii
elektrycznej.
GPZ 110/15kVw Węgorzewie nie posiada rezerwowej linii zasilającej 110kV, a istniejące
linie 15kV pozwalają na awaryjne pokrycie tylko 80% zapotrzebowania na energię
elektryczną w okresie letnim i na ok. 50 % w okresie zimowym.
Obiekty budowlane dla ludzi i zwierząt można budować w odległości min. 14.5m od
skrajnego przewodu linii. Decyzję lokalizacyjną wydaje organ administracyjny stopnia
wojewódzkiego w porozumieniu z inspektorem sanitarnym.
Przebiegająca przez teren gminy linia 110 kV jest źródłem pola elektromagnetycznego.
Obiekty budowlane przeznaczone na pobyt ludzi i zwierząt można lokalizować w odległości
poziomej minimum 14,5 m od skrajnego przewodu linii.
Odległość podana wyżej może ulec zmniejszeniu pod warunkiem dotrzymania
dopuszczalnych wartości pola elektromagnetycznego. Spełnienie tego warunku powinno być
stwierdzone na drodze szczegółowych obliczeń i pomiarów kontrolnych. Decyzję
lokalizacyjną, przy zmniejszeniu podanych wyżej odległości, wydaje organ administracyjny
stopnia wojewódzkiego w porozumieniu z inspektorem sanitarnym.
Rozbudowa układu sieci SN 15 kV jest uzależniona od zwiększonego zapotrzebowania w
energię elektryczną. Każda dalsza rozbudowa budownictwa mieszkaniowego i letniskowego
oraz przemysłu lokalnego będzie wymuszała budowę nowych stacji transformatorowych
15/0,4 kV oraz modernizację i rozbudowę sieci przesyłowej SN 15 kV.
W tabeli poniżej zestawiono istniejące stacje transformatorowe w poszczególnych
miejscowościach Gminy Budry z podaniem numeru, nazwy i typu stacji transformatorowej
oraz wielkości zainstalowanego transformatora.
89
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY BUDRY na lata 2004- 2011 (projekt)
Nr st.
227
228
584
583
250
557
558
559
630
1509
1510
1225
169
1208
354
397
1097
1497
1498
1499
249
1574
878
117
737
316
293
1587
1588
395
312
723
307
1071
340
341
1173
1279
615
470
334
1333
868
869
342
Tabela 12. Zestawienia stacji transformatorowych na terenie gminy Budry
Moc
Nazwa stacji transformatorowej
Typ stacji
transformatorów
[kVA]
Brzozówka 1
STSa 20/100
63
Brzozówka 2
SB 2A
75
Brzozówka 3
ŻH 15b
20
Brzozówka 4
ŻH 15b
20
Budry 1
STSa 20/250
160
Budry 2
ŻH 15b
25
Budry 3
ŻH 15b
30
Budry 4
ŻH 15b
30
Budry 5
STSa 20/250
100
Budry 7
STSa 20/100
63
Budry 8
STSa 20/250
100
Budry Hydrofornia
STSa 20/250
100
Budry Młyn
Mur.wież.poniem.
50
Budy PGR
STSa 20/250
50
Budzewo 1
STS 20/100
63
Budzewo 2
STS 20/100
40
Budzewo 3
STSa 20/100
40
Budzewo 4
STSa 20/100
63
Budzewo 5
STSa 20/100
40
Budzewo 6
STSa 20/250
63
Budzewo 7
STSpbV 20/250
63
Budzewo 8
STSpV 20/250
40
Budzewo ALP
STS 20/100
25
Dąbrówka Mała PGR
ŻH 15b
63
Dąbrówka PGR
ŻH 15b
160
Dowiaty
STSa 20/100
63
Góry 1
STSp 20/250
40
Góry 2
STSp 20/250
40
Góry 3
STSp 20/250
40
Grądy Kaczorówka
STS 20/100
63
Grądy Węgorzewskie
STSa 20/250
75
Koźlak PGR
ŻH 15b
100
Ławniki Małe PGR
SB 2A
63
Maryszki
STSa 20/100
40
Olszewo
STS 20/250
100
Olszewo 5
STSa 20/100
63
Olszewo 6
STSa 20/100
30
Olszewo 8
STS 20/100
63
Olszewo MBM
ŻH 15b
75
Olszewo PGR 1
ŻH 15b
50
Ołownik 1
STSa 20/100
50
Ołownik 2
STSa 20/250
63
Ołownik PGR 1
STS 20/250
250
Ołownik PGR 2
STS 20/250
160
Pawłowo 1
Mur.wież.poniem.
63
90
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY BUDRY na lata 2004- 2011 (projekt)
Nr st.
Nazwa stacji transformatorowej
Typ stacji
1153
1154
1155
29
567
343
119
565
566
1511
1394
1295
1398
318
438
337
149
150
101
103
471
287
231
290
575
1251
234
363
319
Pawłowo 2
Pawłowo 3
Pawłowo 4
Piłaki Małe 1
Piłaki Małe 2
Pochwałki PGR
Popioły 1
Popioły 2
Popioły 3
Popioły 4
Popioły 5
Popioły 6
Popioły 7
Sąkieły Małe
Skalisko ALP
Sobiechy 1
Sobiechy 2
Sobiechy 3
Sobiechy 4
Sobiechy 5
Walterówka PGR
Wężówka
Więcki 1
Więcki 2
Więcki 3
Więcki 4
Wola PGR
Zabrost 2
Zabrost Wielki
Razem moc transformatorów
STSa 20/100
STSa 20/100
STSa 20/100
STSa 20/250
ŻH 15b
Mur.wież.poniem.
STSa 20/100
STSa 20/100
STSa 20/100
STSa 20/250
STSa 20/100
STSa 20/100
STSa 20/100
STSa 20/100
STSp 20/250
STSa 20/100
STS 20/100
STS 20/100
STS 20/100
STS 20/100
ŻH 15b
STS 20/250
STS 20/100
STS 20/100
ŻH 15b
STS 20/100
STSa 20/250
STSpV 20/250
STS 20/100
Moc
transformatorów
[kVA]
30
63
63
63
50
160
50
20
63
250
50
20
63
63
63
40
30
63
40
100
75
100
100
63
63
63
250
63
100
5458
Częstotliwości radiowe:
urządzenia radiolokacyjne i radionawigacyjne.
stacje przekaźnikowe telefonii komórkowej
Stacja przekaźnikowa telefonii komórkowej
Na terenie gminy Budry w miejscowości Dowiaty istnieje stacja bazowa telefonii
komórkowej PTK Centertel W 2004 roku planuje się budowę nowej stacji telefonii
komórkowej Plus GSM zlokalizowanej w Budrach.
Instalacje te emitują niejonizujące promieniowanie elektromagnetyczne, generowane przez
anteny stacji w czasie jej pracy, a ich moc promieniowana izotropowo jest różna w zależności
od wielkości stacji bazowej (często również powyżej 100 W). Częstotliwość emitowania pól
elektromagnetycznych waha się w granicach od 30 kHz do 300 GHz.
91
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY BUDRY na lata 2004- 2011 (projekt)
Ponadto, na terenie gminy zlokalizowane są liczne obiekty radiokomunikacyjne, działające
w paśmie mikrofalowym lub radiowym, o małej mocy i nie wymagające w związku z tym
uzyskania pozwolenia na emitowanie pól elektromagnetycznych do środowiska. Źródłem
promieniowania są także zespoły sieci i urządzeń elektrycznych w gospodarstwie domowym
(np. kuchenki mikrofalowe)
Należy sądzić, że oddziaływanie promieniowania niejonizującego na środowisko będzie stale
wzrastać, co jest związane z postępem cywilizacyjnym i wiąże się z powstawaniem coraz
większej liczby stacji nadawczych radiowych i telewizyjnych oraz stacji bazowych telefonii
komórkowej.
Zagrożenie promieniowaniem niejonizującym może być stosunkowo łatwo wyeliminowane
lub ograniczone, pod warunkiem zapewnienia odpowiedniej separacji przestrzennej człowieka
od pól przekraczających określone wartości graniczne.
Pomiary kontrolne pól elektromagnetycznych prowadzi Wojewódzka Stacja Sanitarno–
Epidemiologiczna. Prawo ochrony środowiska wprowadziło obowiązek posiadania
pozwolenia na emitowanie pól elektromagnetycznych dla:
- linii i stacji elektromagnetycznych o napięciu znamionowym 110 kV lub wyższym,
-
instalacji radiokomunikacyjnych, radionawigacyjnych, których równoważna moc
promieniowania izotropowa jest równa 15 W lub wyższa, emitujących pola
elektromagnetyczne o częstotliwości od 0,03 MHz do 300 000 MHz.
Istniejąca w Dowiatach stacja telefonii komórkowej PTK Centertel posiada stosowne
zezwolenie (WB 7353-02/19/2003) wydane na mocy decyzji przez Starostwo Powiatowe
w Węgorzewie dn. 8.05.2003 roku.
Na terenie gminy Budry nie prowadzono badań poziomu pól elektromagnetycznych oraz
dotyczących oddziaływania promieniowania na środowisko, a w szczególności na zdrowie
mieszkańców. Niemniej, można przypuszczać, że aktualnie w miejscach dostępnych dla
ludności nie występują na terenie gminy pola elektromagnetyczne o natężeniach wyższych od
dopuszczalnych.
W przypadku stacji bazowych telefonii komórkowej pola elektromagnetyczne są
wypromieniowywane na bardzo dużych wysokościach, w miejscach niedostępnych dla ludzi.
Wokół budowanych stacji bazowych telefonii komórkowych istnieje możliwość tworzenia
obszarów ograniczonego użytkowania.
6.4.2.
PROGRAM
DZIAŁAŃ
ELEKTROMAGNETYCZNE
DLA
Cel strategiczny:
92
SEKTORA:
PROMIENIOWANIE
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY BUDRY na lata 2004- 2011 (projekt)
Ochrona przed promieniowaniem elektromagnetycznym
Cele średnioterminowe do roku 2011:
1. Ograniczanie oddziaływania promieniowania elektromagnetycznego
Cele krótkoterminowe do roku 2007 i kierunki działań:
1. Kontrola poziomów promieniowania elektromagnetycznego na terenie gminy
2. Utrzymanie poziomów pól elektromagnetycznych poniżej dopuszczalnych lub co najmniej
na tych poziomach
3. Ochrona mieszkańców gminy przed oddziaływaniem nadmiernego promieniowania
elektromagnetycznego
Zasady ochrony przed promieniowaniem elektromagnetycznym i sposób jego kontroli podaje
rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 30 października 2003 roku. Zagadnienia te
uwzględnione zostały również w przepisach sanitarnych, prawie zagospodarowania
przestrzennego, przepisach bezpieczeństwa i higieny pracy oraz w prawie budowlanym.
Dla terenów przeznaczonych pod zabudowę mieszkaniowa wyznaczono wartość składowej
elektrycznej pola elektromagnetycznego 50 Hz w wysokości 1 kV/m. Dla pozostałych
terenów, na których przebywanie ludności jest dozwolone bez ograniczeń, ustalono wysokość
składowej elektrycznej pola elektromagnetycznego o częstotliwości 50 Hz w wysokości 10
kV/m, a magnetycznej 60 kV/m.
Zagrożenie promieniowaniem niejonizującym może być stosunkowo łatwo wyeliminowane
lub ograniczone, pod warunkiem zapewnienia odpowiedniej separacji przestrzennej człowieka
od pól przekraczających określone wartości graniczne.
Pomiary kontrolne pól elektromagnetycznych prowadzić będzie Wojewódzka Stacja
Sanitarno – Epidemiologiczna oraz WIOŚ. Wojewoda prowadzić będzie ponadto rejestr
zawierający informacje o terenach, na których przekroczony został dopuszczalny poziom pól
elektromagnetycznych w środowisku.
Z uwagi na obecny brak odpowiedniej aparatury pomiarowej do wykonywania badań
promieniowania niejonizującego, w przyszłości proponuje się skupić na działaniach
zmierzających do zapobiegania powstawaniu źródeł emisji promieniowania na terenach gęstej
zabudowy mieszkaniowej. Z drugiej strony, należy unikać lokalizacji nowych budynków
mieszkalnych w bliskim sąsiedztwie linii elektroenergetycznych lub stacji
transformatorowych wysokiego napięcia.
93
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY BUDRY na lata 2004- 2011 (projekt)
Cele średnioterminowe, krótkoterminowe i kierunki działań w zakresie promieniowania elektromagnetycznego
Cel średnioterminowy do roku 2011
Ograniczanie oddziaływania
promieniowania
elektromagnetycznego
Kierunek działań
Cele krótkoterminowy do roku 2007
Kontrola poziomów promieniowania 1. Inwentaryzacja i kontrola źródeł
promieniowania elektromagnetycznego
niejonizującego na terenie gminy
Utrzymanie poziomów pól
elektromagnetycznych poniżej
dopuszczalnych lub co najmniej na
tych poziomach
Ochrona mieszkańców gminy przed
oddziaływaniem nadmiernego
promieniowania
elektromagnetycznego
94
na terenie gminy
2. Badania pól elektromagnetycznych
zgodnie z Rozporządzeniem Ministra
Środowiska w sprawie dopuszczalnych
poziomów pól elektromagnetycznych w
środowisku oraz sposobu sprawdzenia
dotrzymywania tych poziomów
1. Preferowanie niskokonfliktowych
lokalizacji nowych źródeł
promieniowania niejonizującego
2. Uwzględnianie w planach
zagospodarowania przestrzennego
aspektów związanych z zagrożeniem
promieniowaniem niejonizującym
3. Restrykcyjne przestrzeganie
przepisów prawa w zakresie rozwiązań
technicznych i lokalizacji obiektów
emitujących promieniowanie
elektromagnetyczne szczególnie na
obszarach zabudowań mieszkalnych
oraz na terenach, na których znajdują się
żłobki, przedszkola, szkoły, szpitale,
internaty, itp. (wartość składowej
elektrycznej elektromagnetycznego
promieniowania nie może przekroczyć
1kV/m, natomiast poziom składowej
magnetycznej – 80 A/m)
1. Wyznaczanie stref ograniczonego
użytkowania wokół tych urządzeń
emitujących promieniowanie
niejonizujące, gdzie stwierdzono
przekroczenie dopuszczalnych
poziomów promieniowania
Jednostki odpowiedzialne
Urząd Wojewódzki
Starostwo Powiatowe
Urząd Gminy
WIOŚ
realizowane przez Urząd
Wojewódzki we współpracy ze
Starostwem Powiatowym i Urzędem
Gminy
Urząd Gminy
Urząd Wojewódzki
Starostwo Powiatowe
WIOŚ
inwestorzy
właściciele i operatorzy anten
Urząd Wojewódzki
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY BUDRY na lata 2004- 2011 (projekt)
Cel średnioterminowy do roku 2011
Cele krótkoterminowy do roku 2007
95
Kierunek działań
2. Przestrzeganie przepisów
bezpieczeństwa, higieny pracy, prawa
budowlanego, gospodarowania
przestrzennego i przepisów sanitarnych
w celu ochrony przez promieniowaniem
elektromagnetycznym
Jednostki odpowiedzialne
ogół społeczeństwa gminy
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY BUDRY na lata 2004- 2011 (projekt)
6.5 POWAŻNE AWARIE I ZAGROŻENIA NATURALNE
6.5.1 POWAŻNE AWARIE
Poważną awarią jest zdarzenie, w szczególności emisja, pożar lub eksplozja powstała
w trakcie procesu przemysłowego, magazynowania lub transportu, w których występuje jedna
lub więcej niebezpiecznych substancji, prowadzące do natychmiastowego powstania
zagrożenia życia lub zdrowia ludzi lub środowiska lub powstania takiego zagrożenia
z opóźnieniem.
Ze względu na zagrożenie jakie może powodować poważna awaria, bardzo ważna jest
identyfikacja wszystkich źródeł zagrożenia, wyznaczenie obszaru potencjalnego
oddziaływania oraz wprowadzenie stosownych zabezpieczeń. Z uwagi na transgraniczny
charakter oddziaływania konieczna jest współpraca wielu gmin w celu zapobiegania
zagrożeniom oraz skutecznego reagowania.
Na obszarze gminy nie ma zakładów stwarzających szczególne zagrożenia typu chemicznego,
technicznego i pożarowego. Występują tutaj natomiast kompleksy leśne, w których
drzewostany zaliczone są do I i II - ej kategorii zagrożenia pożarowego.
Zagrożenie chemiczne może wystąpić na skutek awarii związanej z transportem toksycznych
środków przemysłowych, spowodowanej kolizją pojazdów lub zderzeniem pojazdu
z przeszkodą. Szczególnie groźne mogą być wypadki związane z wyciekiem substancji
chemicznych (TSP) w czasie transportu drogowego. Do toksycznych środków
przemysłowych należą: amoniak, chlor, cyjanowodór, fluorowodór, siarkowodór, oleum.
Zagrożenie ekologiczne wynikajace z niekontrolowanego uwolnienia tych substancji wiąże
się z emisją do atmosfery, wód gruntowych i powierzchniowych oraz do gruntu.
ZAGROŻENIA NATURALNE
Do zagrożeń naturalnych zalicza się:
Zagrożenia powodziowe:
Mogą mieć charakter lokalny, obejmując pojedyncze obszary zlewni rzek i kanałów.
Z wiązane z wiosennymi roztopami i spływem kry lodowej. Na terenie gminy najbardziej
narażone są obszary rolnicze koło Budzewa – obszar ok. 6 000 ha. Bagna i śródpolne
mokradła cechujące się użytecznością retencyjną zagrożone są powodzią, zwłaszcza
w okresie wiosennych roztopów. Tereny te powinny podlegać ochronie, gdyż stanowią ważny
czynnik retencji jeziorowo - bagiennej i decydują o naturalnych właściwościach retencyjnych
zlewni.
Zagrożenia atmosferyczne:
Gwałtowne burze, huragany, silne wiatry, które zdarzają się coraz częściej mogą w znacznym
stopniu wpłynąć na brak energii i łączności. Podobnie zimą w czasie zamieci śnieżnych
i znacznych opadów śniegu.
Zagrożenia pożarowe:
Obszar gminy, ze względu na wysoki poziom zalesienia (ponad 20%), zagrożony jest głównie
występowaniem pożaru. Może on być spowodowany przyczyną naturalną (np. uderzenie
96
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY BUDRY na lata 2004- 2011 (projekt)
pioruna), bądź antropogeniczną (np. podpalenie, czy wybuch gazu w budynku). Na pożary
narażone są tereny leśne, łąki, nieużytki oraz obszary o zwartej zabudowie. Potencjalnie
wszystkie obszary leśne narażone są na wystąpienie pożarów, zwłaszcza w okresie suchego
i gorącego lata. Największe straty mogą wystąpić w dużych kompleksach typu borowego,
gdzie sosna jest głównym budulcem lasów. W lasach tych poszycie jest skąpe, a ściółka
bardzo sucha, co sprzyja rozwojowi pożaru. Zagrożone są także miejscowości otoczone
obszarami leśnymi. Ponadto w okresie wiosennym i letnim zwiększone ryzyko wystąpienia
pożaru wiąże się z wypalaniem traw.
Do obszarów najbardziej zagrożonych pożarami należą: obszary leśne Lasy Skaliskie
należące do Nadleśnictwa Czerwony Dwór.
Pożar składów z środkami ropopochodnymi może być przyczyną częściowej degradacji
środowiska; stacje benzynowe położone w bliskiej odległości od skupisk ludzkich w razie
pożaru stanowią zagrożenie dla życia mieszkańców oraz spowodują ograniczenia
komunikacyjne.
Do czynników minimalizujących ryzyko wystąpienia pożaru zalicza się mała zwartość
zabudowy, wśród której przeważa zabudowa murowana. Również niewielka koncentracja
przemysłu i zakładów pracy w gminie minimalizuje ryzyko wystąpienia pożaru. Niemniej do
zakładów zagrożonych wystąpieniem pożaru zaliczają się firmy prowadzące działalność
przetwórczą drewna (tartaki).
Zagrożenie w pożarowe w budownictwie jest stosunkowo niewielkie – ze względu na małą
zwartość zabudowy i jej murowany charakter.
Na terenie gminy działają dwie jednostki OSP: w Budrach – obiekt w stanie dobrym
w Ołowniku – obiekt w stanie średnim
Awarie instalacji komunalnych
Gazownicze:
Gmina Budry nie posiada gazu ziemnego, przez teren gminy nie przebiega gazociąg.
Dostępny jest jedynie gaz propan – butan. Na terenie gminy funkcjonuje wiele małych
kotłowni lokalnych opalanych węglem lub koksem z własnych kotłowni.
Energetyczne:
Najczęściej związane są z silnymi wiatrami oraz zimowymi oblodzeniami, które uszkadzają
energetyczne systemy przesyłowe
Ciepłownicze:
Związane są z indywidualnymi użytkownikami pieców węglowych, drzewnych rzadziej
opalanych koksem, olejem opałowym czy energią elektryczną.
Awarie komunikacyjne:
Na terenie gminy Budry występuje łącznie 12 dróg o długości 71,3 km. Do ważniejszych
szlaków komunikacyjnych należy droga wojewódzka Nr. 650 Gołdap – Węgorzewo. oraz
sieć dróg niższego rzędu, których stan techniczny nie jest najlepszy.
Natężenie ruchu drogowego znacznie wzrasta latem – wtedy istnieje zwiększone ryzyko
wystąpienia potencjalnych awarii jak. np. rozlanie substancji chemicznych w wyniku
wypadku samochodowego lub wiatrołomy powstałe po silnych wiatrach.
97
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY BUDRY na lata 2004- 2011 (projekt)
Kolejowe:
Na terenie gminy nie ma czynnych tras kolejowych
Lotnicze:
Na terenie gminy nie występują lotniska ani korytarze lotnicze
Awarie telekomunikacyjne:
Na terenie gminy i powiatu istnieje sieć telekomunikacyjna podziemna i częściowo
napowietrzna z automatycznymi centralami w Budrach, Węgorzewie, Kutach i Pozezdrzu.
Ewentualna awaria wymienionych central może utrudnić łączność na terenie gminy i powiatu.
Niewybuchy – niewypały
Mogą wystąpić tego typu zagrożenia, związane z pozostałościami po II wojnie Światowej.
W wypadku zaistnienia takiego zdarzenia należy powiadomić Patrol Rozminowania nr.10
stacjonujący w Giżycku, tel. 428-42-41.
Migracja ludności do Polski
Północna granica gminy jest jednocześnie granicą państwa Polskiego (UE) z Rosją.
Potencjalnie istnieje możliwość nielegalnego przekraczania granicy przez osoby pojedyncze
i grupy zorganizowane – głównie pochodzenia azjatyckiego.
Patrolowaniem granic zajmują się funkcjonariusze Straży Granicznej ze strażnic
w Węgorzewie i w Baniach Mazurskich, którzy na bieżąco współpracują z Policją.
Zanieczyszczenie produktami ropopochodnymi (ściekami przemysłowymi, toksycznymi
odpadami) wód i gleby
Tego typu zanieczyszczenie rzek, kanałów oraz cieków wodnych może nastąpić w wyniku
awarii (katastrofy) cystern drogowych przewożących materiały ropopochodne.
Również awaria urządzeń w oczyszczalni ścieków może spowodować niekontrolowany zrzut
ścieków do cieków wodnych. W przypadku oczyszczalni ścieków w Ołowniku szczególnie
narażone jest rzeka Węgorapa
Skażenie radiacyjne
Na terenie gminy nie ma zlokalizowanych żadnych elektrowni jądrowych, bądź innych źródeł
będących potencjalnym zagrożeniem dla mieszkańców. Pomimo tego, obszar gminy jest
potencjalnie zagrożony awarią radiacyjną, ponieważ awaria związana ze skażeniem
radiacyjnym charakteryzuje się dużym zasięgiem oddziaływania. Skażenie promieniotwórcze
może powstać po awarii reaktorów jądrowych w elektrowniach znajdujących się w n/w
państwach ościennych, np.:
Litwa – IGNALINO,
Szwecja - OSKARSHAMN i BARSEBECK,
Niemcy – KRUMEL,
Akty terroru
Łatwość dostępu do nielegalnego posiadania broni i materiałów wybuchowych może
spowodować nieoczekiwane akty terroru polegające na:
98
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY BUDRY na lata 2004- 2011 (projekt)
– zdetonowaniu ładunku wybuchowego w miejscu publicznym (obiekcie komunikacyjnym,
pojeździe mechanicznym, obiekcie administracyjnym, itp.), powodując tym samym
zagrożenie dla życia i zdrowia wielu ludzi oraz zakłócenia w funkcjonowaniu administracji
i komunikacji,
– skażenia ujęć wody (lub żywności) wysokotoksycznymi substancjami chemicznymi,
powodując zagrożenie dla ludności (metoda "mikro kapsułkowania" substancji toksycznych trudne ich wykrycie).
Źródło: Plan Reagowania Kryzysowego Starostwa Powiatowego w Wegorzewie
6.5.3. PPROGRAM DZIAŁAŃ DLA SEKTORA: POWAŻNE AWARIE I ZAGROŻENIA
NATURALNE
Cel strategiczny:
Zapobieganie poważnym awariom i zagrożeniom naturalnym oraz eliminacja
i minimalizacja skutków w razie ich wystąpienia
Cele średnioterminowe do roku 2011:
1. Minimalizacja ryzyka wystąpienia poważnej awarii.
2. Ochrona ludności gminy przed skutkami poważnej awarii lub klęsk żywiołowych.
Cele krótkoterminowe do roku 2007 i kierunki działań:
1. Zapobieganie poważnym awariom.
2. Minimalizacja skutków sytuacji awaryjnych.
3. Zwiększenie świadomości społecznej dotyczącej zasad postępowania i zapobiegania
w przypadku wystąpienia poważnej awarii lub klęsk żywiołowych.
Zgodnie z zasadą obowiązującą w wielu krajach europejskich, na każdym szczeblu działania
państwa powinien znajdować się ośrodek koordynacyjny w zakresie ratownictwa i ochrony
ludności. Dla gminy Budry funkcje takie powinien pełnić ośrodek utworzony na poziomie
powiatu. Celem takiej jednostki będzie:
- koordynowanie i zarządzanie siłami i środkami ratowniczymi,
- współpraca i koordynacja działań podejmowanych przez wszystkie służby,
- dostęp wszystkich służb do zintegrowanego systemu łączności,
- szybki dostęp do utworzonych wspólnie baz danych i zewnętrznych zasobów
informacyjnych ,
- możliwość wykorzystania baz danych, systemów i programów wojewódzkich i krajowych
poszczególnych służb.
Stwierdza się, że na terenie gminy inwestycji z zakresu obrony cywilnej o charakterze
krajowym i wojewódzkim nie przewiduje się. W planach miejscowych uwzględnić należy
obiekty terenowe obrony cywilnej lub dokonać rezerwację terenu dla potrzeb OC.
W zakresie ochrony przeciwpożarowej należy zwłaszcza:
- zachować istniejące na terenie gminy obiekty straży pożarnej,
99
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY BUDRY na lata 2004- 2011 (projekt)
- dążyć do poprawy zaopatrzenia wodnego do celów gaśniczych,
- poprawić zaopatrzenie wodne we wsiach i ośrodkach produkcyjnych poprzez wykonanie
punktów czerpania wody, budowę zbiorników przeciwpożarowych lub rozbudowę sieci
hydrantowej do wydajności minimum 10l/s, przy lokalizacji hydrantów należy stosować
wymogi PN,
- przy projektowaniu nowych obiektów uwzględniać warunki dojazdowe dla jednostek
i innych służb ratowniczych,
- dla nowo projektowanych i modernizowanych budynków należy przewidywać niepalne
pokrycia dachów.
100
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY BUDRY na lata 2004- 2011 (projekt)
Cele średnioterminowe, krótkoterminowe i kierunki działań w zakresie poważnych awarii i zagrożeń naturalnych
Cel średnioterminowy do roku 2011
Minimalizacja ryzyka wystąpienia
poważnej awarii
Cele krótkoterminowy do roku 2007
Zapobieganie poważnym awariom
Kierunek działań
1. Utrzymywanie w gotowości
sprawnego systemu zapobiegawczo –
interwencyjno – ratunkowego na
wypadek wystąpienia poważnej awarii
lub klęsk żywiołowych
2. Wdrażanie zasad i zaleceń zawartych
w Wojewódzkim Planie Zarządzania
Ryzykiem
3. Aktualizacja listy obiektów
mogących być przyczyną poważnej
awarii (zakłady i instalacje o
zwiększonym i dużym stopniu ryzyka)
oraz wyegzekwowanie od nich
sporządzenia: raportów o
bezpieczeństwie oraz planów
operacyjno-ratowniczych,
prewencyjnych programów
zapobiegania awariom, opracowanie i
wdrożenie systemu bezpieczeństwa w
zakładach o dużym ryzyku
4. Monitoring potencjalnych sprawców
poważnych awarii pod kątem spełniania
przez nich wymogów bezpieczeństwa i
prewencji
5. Uwzględnianie w miejscowych
planach zagospodarowania
przestrzennego wymogów ochrony
przeciwpowodziowej
6. Uwzględnianie w miejscowych
planach zagospodarowania
przestrzennego ustaleń w zakresie
poważnych awarii
101
Jednostki odpowiedzialne
realizowane przez Starostwo
Powiatowe, Straż Pożarną, Policję
realizowane przez Urząd Gminy,
Straż Pożarną, Policję
Starostwo Powiatowe, Straż Pożarna,
WIOŚ
WIOŚ, Straż Pożarna
Urząd Gminy
Urząd Gminy
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY BUDRY na lata 2004- 2011 (projekt)
Cel średnioterminowy do roku 2011
Cele krótkoterminowy do roku 2007
Minimalizacja skutków sytuacji
awaryjnych
Kierunek działań
7. Przeprowadzanie szkoleń dla
odpowiedzialnych służb oraz
podmiotów stwarzających ryzyko
dotyczących zapobiegania,
minimalizacji ryzyka i postępowania w
razie wystąpienia poważnej awarii
Jednostki odpowiedzialne
służby wewnętrzne podmiotów
stwarzających ryzyko, firmy
szkoleniowe,
8. Kontrola nad załadunkiem,
transportem i rozładunkiem materiałów
niebezpiecznych w celu zapobiegania
potencjalnym poważnym awariom
podmioty prowadzące transport
i spedycje materiałów
niebezpiecznych, policja, straż
pożarna, ITD
9. Kontrola stanu technicznego
pojazdów przeznaczonych do przewozu
substancji niebezpiecznych
10. Wyznaczenie optymalnych
(najbezpieczniejszych) tras dla
przewozu substancji niebezpiecznych
Policja, ITD
1. Promowanie systemu ubezpieczeń
ekologicznych dla obiektów i działań,
które w sytuacji awaryjnej będą
wymagać sfinansowania działań
ratowniczych i naprawczych
Ochrona ludności gminy przed
skutkami poważnej awarii lub klęsk
Zwiększenie świadomości społecznej 1. Prowadzenie działań edukacyjno –
żywiołowych
dotyczącej zasad postępowania i
zapobiegania w przypadku
wystąpienia poważnej awarii lub
klęsk żywiołowych.
102
podmioty prowadzące transport i
spedycje materiałów
niebezpiecznych, zarządy dróg
realizowane przez Starostwo
Powiatowe, Urząd Gminy, Straż
Pożarną, Policję, media, szkoły
Państwowa Straż Pożarna, Starostwo
Powiatowe
realizowane Starostwo Powiatowe,
Urząd
Gminy, Straż Pożarną, Policję,
informacyjnych dla mieszkańców gminy
szkoły, media
o możliwości zapobiegania
i postępowania w razie wystąpienia
poważnej awarii lub klęsk żywiołowych
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY BUDRY na lata 2004- 2011 (projekt)
7. OCHRONA DZIEDZICTWA
PRZYRODNICZEGO
UŻYTKOWANIE ZASOBÓW PRZYRODY
I
RACJONALNE
7.1 OCHRONA PRZYRODY I KRAJOBRAZU
7.1.1. STAN AKTUALNY
Dominujące w gminie zbiorowiska roślinne
Na obszarze gminy Budry występują różne typy ekosystemów odmiennych pod względem
przyrodniczym i krajobrazowym. Są to zarówno ekosystemy naturalne jak i półnaturalne, przy
czym do najważniejszych należałoby zaliczyć:
- zwarte kompleksy leśne,
- roślinność siedlisk łąkowych, w tym zespoły roślinności łąk wilgotnych,
- trawiastą roślinność pastwisk,
- siedliska drzewiaste i krzewiaste wzdłuż cieków wodnych,
- zbliżone do naturalnych siedliska roślinności przywodnej i bagiennej,
- alejowe nasadzenia przydrożne i kępy zieleni śródpolnej,
- zespoły komponowanej roślinności wysokiej parków i cmentarzy,
- zespoły roślinne w obrębie zabudowy i na obrzeżach terenów rolnych oraz w strefach
przydrożnych,
- kępowe formacje drzewiaste i krzewiaste towarzyszące zabudowie lub stanowiące skupienia
śródpolne,
- zespoły roślinności okrajkowej, w których dominuje tarnina, głóg i dzika róża,
- rośliny kultur rolniczych z charakterystycznym składem gatunkowym.
- roślinność ruderalna z terenów zurbanizowanych
Wśród struktury układu przyrodniczego gminy Budry wyróżnić można w szczególności
następujące elementy:
- korytarz ekologiczny rzeki Węgorapy, Gołdapy i Kanału Brożajskiego,
- zwarty kompleks użytków zielonych związanych z siecią urządzeń nawadniającoodwadniających (tereny w zasięgu oddziaływania wód wielkich),
- kompleks leśny Skalisko,
- ekosystem rolno - leśny obejmujący pozostałą część gminy.
Układ taki stwarza dość dogodne warunki do prawidłowego funkcjonowania przyrody.
Teren gminy Budry charakteryzuje się znaczną ilością pól ornych, pastwisk, łąk
i nieużytków. Połączenie pól wraz z naturalnym krajobrazem tworzy bardzo ciekawy
pejzaż. Spotkać tu można popularne zioła: macierzankę zwyczajną, dziurawiec
pospolity, chabry oraz wiele różnobarwnych kwiatów.
Z uwagi na duży odsetek terenów podmokłych, wyróżnić można na terenie gminy biocenozę
torfowisk - powstałą w miejscach silnie nawodnionych, bagnach, w zakolach rzek.
104
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY BUDRY na lata 2004- 2011 (projekt)
Rysunek 5 Obiekty i obszary prawnie chronione na terenie gminy Budry
105
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY BUDRY na lata 2004- 2011 (projekt)
Lasy
Lasy pełnią bardzo ważne funkcje przyrodnicze, ekonomiczne i społeczne, do których należą
m.in.:
1) retencjonowanie wody, zwłaszcza w okresie ulewnych deszczy,
2) przeciwdziałanie erozji,
3) poprawa jakości powietrza atmosferycznego,
4) łagodzenie klimatu lokalnego, m.in. niższe amplitudy temperatur, niższe prędkości
wiatrów, zmiana bilansu cieplnego,
5) poprawa estetyki krajobrazu,
6) zwiększenie bioróżnorodności oraz ochrona dzikich gatunków flory i fauny,
7) poprawa warunków życia mieszkańców, zarówno pod względem psychicznym, jak i
fizycznym,
8) rozwój turystyki.
W czasach średniowiecznych lesistość na obecnym terenie gminy była znacznie większa,
ale w wyniku procesów społeczno - gospodarczych uległa znacznemu zmniejszeniu. Poprzez
wylesienia i zubożenie struktury gatunkowej drzewostanów zmalała różnorodność
biologiczna w lasach, zubożał krajobraz. Przyczyniło się to także do zwiększenia erozji gleb
oraz zakłócenia bilansu wodnego. Powierzchnie lasów w ciągu ostatnich lat stopniowo
wzrastają i w dalszym ciągu planuje się zalesianie gruntów na terenie gminy
Według stanu na 01.01.1999 r. lasy i zalesienia na terenie gminy zajmowały powierzchnię
3.629 ha. W stosunku do roku 1982 powierzchnia leśna wzrosła o 57 ha. Ogólna
powierzchnia lasów na terenie gminy wynosi 3611 ha. Lesistość gminy wynosi ok. 20% i jest
niższa od średniej krajowej.
W gminie są następujące kompleksy leśne:
- kompleks lasów Skalisko: w granicach gminy znajduje się ok. 3 000 ha tego kompleksu
(pozostałe 3 000 ha należy do gminy Banie Mazurskie).
- kompleksy leśne mniejsze, nie przekraczających 450 ha.: Olszewo Węgorzewskie, Ołownik
i Kalskie Nowiny położone są peryferyjnie wzdłuż granic północnej, zachodniej
i południowej.
- w części środkowej gminy, która jest praktycznie bezleśna, występują jedynie kompleksy
bardzo małe, nie przekraczające 30 ha i składające się z reguły z zalesionych terenów
podmokłych, często wzdłuż cieków wodnych.
Wśród siedlisk leśnych gminy dominującą pozycję zajmują siedliska wilgotne, podmokłe
i fragmentami bagienne, zajmujące ponad 40% powierzchni leśnej. Koncentrują się one
przede wszystkim w kompleksie Skalisko, fragmentarycznie występując również
w drobnych kompleksach w postaci olsów. Większość tych siedlisk stanowią bory wilgotne
i bory mieszane wilgotne - fragmentarycznie lasy wilgotne i olsy. Mniejsze kompleksy,
wchodzące w skład Nadleśnictwa Borki złożone są głównie z lasu mieszanego i las świeży,
przechodząc w części południowej w bór mieszany świeży. Bory mieszane świeże i lasy
mieszane występują również bardzo licznie na terenie kompleksu Skalisko.
Lasy w obrębie gminy zarządzane są przez dwa nadleśnictwa:
106
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY BUDRY na lata 2004- 2011 (projekt)
Nadleśnictwo Czerwony Dwór:
Całkowita powierzchnia lasów należąca do tego nadleśnictwa wynosi 2239,77 ha, w tym lasy
ochronne 1253,94 ha. Leśnictwa: Skalisko, Budry
Nadleśnictwo Borki z siedzibą w Kruklankach
Powierzchnia lasów zajmuje 1297,05 ha w tym lasy ochronne występują na obszarze 110 ha.
Obręb Węgorzewo, obręb Przerwanki.
Źródło: informacje z Nadleśnictw wg stanu na 01.01.04
Procentowy udział poszczególnych siedlisk w
lasach
na terenie gminy Budry
7%
18%
18%
2%
12%
14%
11%
bór bagienny
9%
3% 6%
bór wilgotny
olesy
las wilgotny
las wilgotny mieszany
bór świerzy
bór mieszany świeży
las mieszany
bór wilgotny mieszany
las świeży
Sosna, jak i Świerk wytwarzają drzewostany średniej i słabej jakości hodowlanej technicznej.
Przyczyną tego stanu jest silnie wahający się poziom wód gruntowych oraz występowanie
drzewostanów na siedliskach o silnym nawilgoceniu.
Skład drzewostanów w lasach leżących w
granicach gminy
8%
sosna
21%
40%
świerk
dąb
brzoza
6%
olcha
25%
107
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY BUDRY na lata 2004- 2011 (projekt)
Większość lasów w obrębie gminy Budry i całego powiatu węgorzewskiego jest własnością
Skarbu Państwa. Struktura lesistości w poszczególnych gminach powiatu przedstawia się
następująco:
Struktura lesistości w gminach powiatu
węgorzewskiego
26%
gm. Węgorzewo
39%
gm. Pozezdrze
gm. Budry
35%
Planowane zalesiania w gminie Budry według Powiatowego programu zwiększania lesistości
przedstawia poniższa tabela 13.
Tabela 13 . Powiatowy program zwiększenia lesistości na lata 2001- 2010
(powierzchnie według gmin)
Gmina
Powierzchnia gruntów do zalesień w latach
2001- 2005
2001
2002
2003
2004
2005
Budry
9
13
12,5
10
13
Przewidywana
pow. zalesień w
latach 20062010
38
Pozezdrze
10
26
28,4
13
13
42
Węgorzewo
20
32
52
20
22
95
Razem:
39
72
92,9
43
45
175
Tabela 14. Podział własności gruntów leśnych (ha)
(Strategia - UWM w Olsztynie, 2003)
L.p.
Gmina
Lasy- zasób
Agencji
Nieruchomości
Rolnych
80
Lasy
Skarbu
Państwa
Razem
3635
Lasy nie
stanowiące
własności Skarbu
Państwa
139
1.
Budry
2.
Pozezdrze
2
4901
255
5128
3.
Węgorzewo
42
5414
255
5711
Razem: 14693
108
3854
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY BUDRY na lata 2004- 2011 (projekt)
Obszary i obiekty chronione
Do form ochrony przyrody na terenie gminy Budry należą:
- obszary chronionego krajobrazu,
- pomniki przyrody.
- lasy ochronne
Obszary chronionego krajobrazu
Wschodnia część gminy, obejmująca zwarty kompleks leśny – Skalisko, Kanał Brożajski
i Dolinę Gołdapy, objęta jest chronionym krajobrazem. Na pozostałym terenie - chronionym
krajobrazem objęta jest dolina rzeki Węgorapy i tereny leśne.
„Obszar Chronionego Krajobrazu Doliny Gołdapy i Węgorapy” („48 OChK Doliny Gołdapy
i Węgorapy”, o powierzchni 30 534, 0 ha, położony na terenie powiatów: Węgorzewo
i Gołdap w gminach Budry, Węgorzewo, miasto Węgorzewo, Banie Mazurskie, Gołdap
i miasto Gołdap. Północna granica tego obszaru pokrywa się z granicą państwa.
Gospodarka przestrzenna na tych obszarach powinna być podporządkowana Rozporządzeniu
Wojewody Suwalskiego Nr.82/98 z dnia 15 czerwca 1998 (Dz.Urz.Woj. Suw. Nr.36 z dn. 26
czerwca 1998r).
Dla podniesienia walorów estetycznych obszarów chronionego krajobrazu nakazuje się:
- wprowadzenie w pierwszej kolejności zalesień na terenach erozyjnych i innych gruntach
nieprzydatnych do produkcji rolnej,
- wprowadzenie zadrzewień wzdłuż dróg, zwłaszcza krajowych i wojewódzkich,
- wprowadzenie zadrzewień lub innych form zieleni izolacyjnej wokół istniejących ferm
hodowlanych,
- szczególną dbałość o remonty i wygląd estetyczny istniejącej zabudowy,
- porządkowanie gospodarki wodno- ściekowej jednostek osadniczych i ośrodków
produkcyjnych,
- wiązania projektowanej bazy rekreacyjnej, w tym i budownictwa letniskowego z
istniejącymi układami osadniczymi.
Pomniki przyrody
Ogółem w gminie Budry jest 26 pomników przyrody. Są to pojedyncze drzewa - głównie
dęby, z których największy w miejscowości Dąbrówka Nowa ma obwód 4, 38 m oraz buki,
jesiony i lipy.
109
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY BUDRY na lata 2004- 2011 (projekt)
Tabela 15. Pomniki przyrody w gminie Budry
Lp.
Nr rej.
1.
166
Opis przedmiotu
Ochrony
Grupa drzew szt 9
Dąb szypułkowy /szt.9/
2.
Miejscowość
Czerwony Dwór
Obwód: 2,8 – 3,8m
Dąbrówka Nowa
230
Grupa drzew szt.5
3.
302
Buk zwyczajny
Żywotnik Europejski
Dąb szypułkowy
Jesion wyniosły
obwód: 2,2m
1,69m
4,38m
Więcki
4.
303
Dąb szypułkowy
Obwód: 3,6m
Więcki
5.
304
Grupa drzew
Szt. 2
Obwód: 2,82
Więcki
Obwód: 2,5
Obwód: 2,5
Dąbrówka Nowa
6.
307
Klon zwyczajny
Klon zwyczajny
Jesion wyniosły
7
308
Lipa drobnolistna
Obwód: 4,08
Dąbrówka Nowa
8
389
Dąb szypułkowy
Obwód 5,65
Więcki
9
390
Jesion wyniosły
Obwód: 3,18m
Więcki
110
Lokalizacja
Zamieszczony
N-ctwo Czerwony RLB – 16/153/52
Dwór, L-ctwo
Skalisko, oddział
125b,d,g
Wysokość: 28 - 30m
Wieś Dąbrówka
Nowa w parku
przy Zakładzie
Rolnym?
wysokość: 20m
12m
31m
Wieś Więcki,
park zabytkowy
Zarządzenie Nr
12/80 Woj.Suw. z
12.03.1980r.
Dz.Urz.WRN w
Suwałkach, Nr2,
poz.10
Zarządzenie
Nr18/85 Woj.Suw.
z 18.06.1985
Dz.Urz.Woj.Suw.
Nr 16, poz.118
wysokość 20m
Wieś Więcki,
Zarządzenie
park zabytkowy
Nr18/85 Woj.Suw.
z 18.06.1985
Dz.Urz.Woj.Suw.
Nr 16, poz.118
wysokość 20m
Wieś Więcki,
Zarządzenie
park zabytkowy
Nr18/85 Woj.Suw.
z 18.06.1985
Dz.Urz.Woj.Suw.
Nr 16, poz.118
wysokość 10m
wysokość 15m
Wieś Dąbrówka
Zarządzenie
Nowa, park
Nr18/85 Woj.Suw.
zabytkowy
z 18.06.1985
Dz.Urz.Woj.Suw.
Nr 16, poz.118
wysokość 25m
Wieś Dąbrówka
Zarządzenie
Nowa, park
Nr18/85 Woj.Suw.
zabytkowy
z 18.06.1985
Dz.Urz.Woj.Suw.
Nr 16, poz.118
wysokość 25m
m.Więcki, 2,5m
Rozp. Nr44
od budynku
Woj.Suw. z
mieszk.
dn.94.04.28
L.Ułanowicza
/Dz.Urz.Woj.Suw.
zam.Więcki 7
Nr14,poz.116/
wysokość 21m
m.Więcki, 2,5m
Rozp. Nr44
od budynku
Woj.Suw. z
mieszk.
dn.94.04.28
L.Ułanowicza
/Dz.Urz.Woj.Suw.
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY BUDRY na lata 2004- 2011 (projekt)
Lp.
Nr rej.
Opis przedmiotu
Ochrony
Miejscowość
Lokalizacja
Zamieszczony
zam.Więcki 7
wysokość: 23m
Ołownik, teren
starego parku
Nr14,poz.116/
10
478
Buk zwyczajny
Obwód: 3,8m
Ołownik
11
479
Buk zwyczajny
Obwód: 2,72m
Ołownik
wysokość: 26
Ołownik, teren
starego parku
12
480
Buk zwyczajny
Obwód: 2,37m
Ołownik
wysokość: 25m
Ołownik, teren
starego parku
13
481
Buk zwyczajny
Obwód: 481m
Ołownik
wysokość: 26m
Ołownik, teren
starego parku
14
482
Buk zwyczajny
Obwód: 3,27m
Ołownik
wysokość: 24m
Ołownik, teren
starego parku
15
483
Buk zwyczajny
Obwód: 3,07
Ołownik
wysokość: 25m
Ołownik, teren
starego parku
16
484
Buk zwyczajny
Obwód: 2,66m
Ołownik
17
485
Buk zwyczajny
Obwód: 3,15m
Ołownik
18
486
Buk zwyczajny
Obwód: 2,56m
Ołownik
19
510
Grab pospolity
Obwód: 2,75m
Dąbrówka Nowa
wysokość: 23m
Ołownik, teren
Rozp.32/96 Woj.
starego parku
Suw. Z
dn.96.06.26
/Dz.Urz.Woj.Suw.
Nr49,poz.139/
wysokość: 24m
Ołownik, teren
Rozp.32/96 Woj.
starego parku
Suw. Z
dn.96.06.26
/Dz.Urz.Woj.Suw.
Nr49,poz.139/
wysokość: 23m
Ołownik
przy Rozp.32/96 Woj.
starym młynie
Suw.
Z
dn.96.06.26
/Dz.Urz.Woj.Suw.
Nr49,poz.139/
wysokość: 19m
W
podworskim Rozp.nr222/98
111
Rozp.32/96 Woj.
Suw. Z
dn.96.06.26
/Dz.Urz.Woj.Suw.
Nr49,poz.139/
Rozp.32/96 Woj.
Suw. Z
dn.96.06.26
/Dz.Urz.Woj.Suw.
Nr49,poz.139/
Rozp.32/96 Woj.
Suw. Z
dn.96.06.26
/Dz.Urz.Woj.Suw.
Nr49,poz.139/
Rozp.32/96 Woj.
Suw. Z
dn.96.06.26
/Dz.Urz.Woj.Suw.
Nr49,poz.139/
Rozp.32/96 Woj.
Suw. Z
dn.96.06.26
/Dz.Urz.Woj.Suw.
Nr49,poz.139/
Rozp.32/96 Woj.
Suw. Z
dn.96.06.26
/Dz.Urz.Woj.Suw.
Nr49,poz.139/
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY BUDRY na lata 2004- 2011 (projekt)
Lp.
Nr rej.
Opis przedmiotu
Ochrony
Miejscowość
Lokalizacja
parku
20
511
Grab pospolity
Obwód: 2,38m
Dąbrówka Nowa
W
parku
Zamieszczony
Woj.Suw.
z
dn.98.12.14
/Dz.Urz.Woj.Suw.
Nr 74,poz.510
wysokość: 27m
podworskim Rozp.nr222/98
Woj.Suw.
z
dn.98.12.14
/Dz.Urz.Woj.Suw.
Nr 74,poz.510
21
512
Grab pospolity
Obwód: 1,65m
Dąbrówka Nowa
wysokość: 15m
W
podworskim Rozp.nr222/98
parku
Woj.Suw.
z
dn.98.12.14
/Dz.Urz.Woj.Suw.
Nr 74,poz.510
22
513
„Jacek”
Lipa drobnolistna
Obwód: 4,13m
Dąbrówka Nowa
wysokość: 25m
W
podworskim Rozp.nr222/98
parku
Woj.Suw.
z
dn.98.12.14
/Dz.Urz.Woj.Suw.
Nr 74,poz.510
23
514
Dąb szypułkowy
Obwód: 3,36m
Dąbrówka Nowa
wysokość: 32m
W
podworskim Rozp.nr222/98
parku
Woj.Suw.
z
dn.98.12.14
/Dz.Urz.Woj.Suw.
Nr 74,poz.510
24
515
„Antoni”
Buk zwyczajny
Obwód: 2,19m
Więcki
wysokość:
W
parku
podworskim przy
budynku szkoły
25
516
Lipa drobnolistna
Obwód: 2,2m
Budry
26
517
Dąb szypułkowy
Obwód: 3,3m
Budry
wysokość: 29m
Przy kościele
Rozp.nr222/98
Woj.Suw.
z
dn.98.12.14
/Dz.Urz.Woj.Suw.
nr74,poz.510/
wysokość: 30m
Na
podwórku Rozp.nr222/98
Woj.Suw.
z
obok
budynku
dn.98.12.14
starej
szkoły /Dz.Urz.Woj.Suw.
nr74,poz.510/
podstawowej
„Józef”
Obwód: 3,23m
112
26m
Rozp.nr222/98
Woj.Suw.
z
dn.98.12.14
/Dz.Urz.Woj.Suw.
nr74,poz.510/
wysokość: 25m
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY BUDRY na lata 2004- 2011 (projekt)
Lasy ochronne
Lasy odgrywają istotną rolę w kształtowaniu stosunków wodnych, znaczne ich obszary
uznane są jako lasy ochronne, głównie wodochronne. Stanowią one schronienie i środowisko
życiowe dla wielu rzadkich przedstawicieli fauny, podlegających z tego tytułu ochronie
gatunkowej. Część lasów stanowi także tzw. lasy masowego wypoczynku.
Część obszarów leśnych powstałych na terenach podmokłych, wzdłuż cieków i wokół
zbiorników wodnych stanową ważny element systemu powiązań przyrodniczych.
Jednocześnie są one wrażliwe na zanieczyszczenia związane z antropogeniczną działalnością
człowieka. Z tego też względu zostały uznane za obszary wodochronne i podlegają
szczególnym zasadom prowadzenia gospodarki leśnej.
Nadleśnictwo Czerwony Dwór posiada zatwierdzony plan urządzania lasu na lata 1993-2003.
Lasy ochronne w tym nadleśnictwie należą do Obrębu Skalisko (zgodnie z zarządzeniem
MOŚ,ZniL nr.120 z dn. 14 kwietnia 1995 )
Według stanu na 01.01.04 r na terenie Nadleśnictwa Borki lasy ochronne znajdują się:
- 1 km wzdłuż Węgorapy powyżej wsi Wężówka
- las nad dopływem Węgorapy koło wsi Góry
- łącznie powierzchnia lasów ochronnych wynosi 110,06 ha (35,34 ha < 40 lat, 74,72 >40
lat)
Na terenie gminy Budry nie ma żadnego rezerwatu przyrody.
Korytarze ekologiczne
Istotne ze względu na ciągłość systemu ochrony przyrody są również korytarze ekologiczne
położone na terenie gminy. Są to pasy terenu, wyróżniające się od otaczającego tła,
najczęściej przyjmują postać cieku wodnego, bądź pasa zieleni. Pełnią one następujące
funkcje:
- zmniejszają stopień izolacji „płatów” krajobrazowych i ułatwiają przemieszczanie się
roślin i zwierząt,
- stanowią tzw. efekt bariery półprzepuszczalnej, modyfikują odpływ powierzchniowy i
podziemny, działanie wiatru, wywiewanie gleby, przemieszczanie aerozoli, bierne
przemieszczanie organizmów,
- siedliskowe dla specyficznych grup gatunków,
- wzbogacające i regulujące oddziaływanie na otaczające tło (umożliwiają
rozprzestrzenianie się gatunków pomiędzy obszarami węzłowymi, co utrzymuje
równowagę ekologiczną i bioróżnorodność).
Gmina Budry jest położona poza obszarami ważnymi dla funkcjonowania krajowej sieci
ekologicznej ECONET – PL.
113
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY BUDRY na lata 2004- 2011 (projekt)
Zieleń urządzona
Na terenie gminy istnieją także obszary, które nie podlegają ochronie przyrodniczej, lecz są
cenne z punktu widzenia wartości ekologicznych, estetycznych i kulturowych. Są to tzw.
tereny zieloni urządzonej. Rada gminy jest obowiązana zapewnić mieszkańcom miast i wsi
o zwartej zabudowie korzystanie z przyrody przede wszystkim przez tworzenie
i utrzymywanie w należytym stanie terenów zieleni i zadrzewień, łączących się, w miarę
możliwości, z terenami zalesionymi. Do takich obszarów na terenie gminy należą różne
tereny zieleni urządzonej, którymi są parki miejskie, zieleńce, skwery, ogrody działkowe,
zieleń przyuliczna i przyzakładowa oraz parki dworskie o charakterze zabytkowym, a także
cmentarze.
Na terenie gminy Budry wyróżnić można następujące, większe zespoły zieleni urządzonej:
- parki podworskie ( w miejscowości Budzewo, Dąbrówka Nowa, Więcki - wpisane do
rejestru zabytków oraz parki nie objęte ochroną prawną we wsi Kaczorówka, Ołownik,
Pochwałki),
- aleja dębowa: Ołownik PGR w kierunku granicy Państwa.
Parki
Na szczególną uwagę zasługują obiekty w: Ołowniku, Dąbrowce Nowej i Więckach. Stan
większości parków jest zły: mało czytelny układ przestrzenny, szereg drzew zostało
wyciętych. Liczne są zarośla i samosiejki. W żadnym z parków nie prowadzono dotychczas
prac rewaloryzacyjnych i pielęgnacyjnych.
Cmentarze
Założone są głównie na planie prostokąta. Sporadycznie występują aleje dojazdowe. Cennymi
elementami są zachowane krzyże żeliwne (obiekty z połowy XIXw) oraz nagrobki betonowe
i lastrykowe (początek XXw.). Stan cmentarzy jest zły: zdewastowane przez ludzi
i zarośnięte. Jedynie cmentarz w Pawłowie został uporządkowany (ale z braku systematycznej
opieki uległ ponownemu zarośnięciu). W dosyć dobrym stanie jest zachowany przykościelny
cmentarz w Dąbrówce Nowej .
Fauna
Znaczna powierzchnia obszarów leśnych występujących w gminie stwarza warunki do
rozmnażania się zwierzyny łownej takiej jak sarny, dziki, tchórze, lisy, zające, kuny, piżmaki.
Ponadto w lasach znajdujących się w granicach gminy można spotkać wilka i wiewiórkę.
Na terenach bagiennych i wodnych znajdują się siedliska kaczek, gęsi, czapli, bażantów,
kuropatw. Do pospolitych gatunków zwierząt należą bocian i bóbr.
Zagrożenia i degradacja szaty roślinnej na terenie gminy
Zagrożenia lasów wiążą się z oddziaływaniem czynników naturalnych (np. gradacje owadów,
infekcje grzybowe, szkody wyrządzone przez zwierzynę płową, warunki pogodowe), oraz
antropogenicznych (zanieczyszczenie wód, powietrza, gleby, zmiany stosunków wodnych,
pożary). Te ostatnie należą do szczególnych zagrożeń – szacuje się, że najczęstszymi ich
przyczynami są podpalenia (47%) oraz nieostrożność w obchodzeniu się z ogniem. Ponadto
niekorzystnym zjawiskiem jest wzrost urbanizacji i uprzemysłowienia. Zagrożeniem jest
rozproszenie i stosunkowo niewielkie powierzchnie lasów, co nie sprzyja wykształceniu się
114
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY BUDRY na lata 2004- 2011 (projekt)
pełnych ekosystemów leśnych. Brak jest łączności pomiędzy poszczególnymi kompleksami
leśnymi. Utrzymujący się ekstensywny charakter rolnictwa nie powoduje zbyt dużej
intensywności zmian zachodzących w szacie roślinnej.
Lasy na terenie gminy podlegają wielorakiej antropopresji. Do najważniejszych czynników
należą:
- intensywna penetracja lasów w okresie letnim,
- rozdrabnianie kompleksów leśnych poprzez rozwój sieci komunikacyjnej i zabudowy
turystycznej,
- zaburzenia w ciągłości ekosystemów leśnych, m.in. poprzez rozwój zabudowy terenów
nieleśnych położonych pomiędzy kompleksami leśnymi, zabudowę dolin rzecznych,
tworzenie przegród uniemożliwiających migrację zwierząt
- uszkodzenia i zmniejszenie odporności lasów ze względu na ich monokulturowy charakter,
- podatność nasadzeń porolnych na gradacje owadów i choroby.
W poniższych tabelach przedstawiono najważniejsze zagrożenia dla systemu przyrodniczego
gminy Budry, wraz z propozycją zapobiegania lub minimalizacji tych czynników.
Tabela 18. Zagrożenia, sposoby ich eliminacji i minimalizacji.
Lp.
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
Identyfikacja
Sposób eliminacji i minimalizacji zagrożeń
zagrożeń
Zanieczyszczenie wód Rozbudowa systemu oczyszczania ścieków, kanalizowania wsi i zaopatrzenia w
wodę, wprowadzenie systemu oczyszczania ścieków burzowych, zabudowa
biologiczna rzek, strumieni oraz terenów wokół zbiorników wodnych,
przeciwdziałanie przekształcaniu łąk na grunty orne, ograniczenie stosowania
nawozów mineralnych i środków ochrony roślin w miejscach położonych w
sąsiedztwie cieków i zbiorników wodnych, możliwość budowy przydomowych
oczyszczalni ścieków tylko w zabudowie rozproszonej.
Zanieczyszczenie
Ocieplanie budynków, modernizacja systemów ogrzewania na wykorzystujące źródła
powietrza
czystej energii i energii odnawialnych.
Zanieczyszczenie
Zbiórka, segregacja i wywóz odpadów stałych, likwidacja starych składowisk
powierzchni ziemi
odpadów i rekultywacja terenu.
Zagrożenia
Prognozowanie występowania owadów, m.in. przez wykładanie pułapek,
drzewostanów ze strony wyszukiwanie i usuwanie zasiedlonych drzew stojących, usuwanie części drzew
owadów
przewróconych lub złamanych w wyniku działania czynników abiotycznych,
mechaniczne rozdrabnianie gałęzi i resztek po wyróbce drewna, z pozostawieniem
ich na powierzchni, ograniczanie ilości owadów poprzez korowanie surowca
drzewnego, chwytanie owadów w pułapki, zwalczanie biologiczne i chemiczne.
Zagrożenia
Zwalczanie huby korzeniowej poprzez zabezpieczanie pni po ściętych drzewach
drzewostanów przez
preparatami biologicznymi, usuwanie niektórych drzew porażonych.
pasożytnicze grzyby
Szkody wyrządzane
Zabezpieczanie upraw leśnych i odnowień przed zgryzaniem, poprzez wykonanie
przez ssaki kopytne w nowych ogrodzeń oraz naprawienie już istniejących, zabezpieczanie upraw rolnych
ekosystemach leśnych i przez grodzenie i stosowanie repelentów, regulacja populacji.
nieleśnych
Pożary
Wykonanie pasów przeciwpożarowych, utrzymanie dróg pożarowych w stanie
przejezdności, usuwanie krzewów, drzew pod liniami energetycznymi i wokół
transformatorów, gaszenie pożarów, budowa nowych i remont istniejących
dostrzegalni przeciwpożarowych, oczyszczanie punktów czerpania wody,
porządkowanie terenów zagrożonych z materiałów łatwopalnych, remont i wymiana
tablic informacyjnych o zagrożeniach pożarowych.
Niepożądany kierunek Koszenie łąk i usuwanie niepożądanych drzew i krzewów, w celu zachowania
zmian w zbiorowiskach nieleśnych zbiorowisk roślinnych, utrzymanie gruntów uprawnych – zespołów
nieleśnych
tradycyjnych upraw i związanych z nimi zbiorowisk segetalnych.
115
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY BUDRY na lata 2004- 2011 (projekt)
Identyfikacja
zagrożeń
9. Zmniejszanie się
liczebności (bogactwa)
gatunków roślin
10. Zanikanie
i przekształcanie
siedlisk gatunków
zwierząt
11. Ginięcie rodzimych
gatunków zwierząt
Sposób eliminacji i minimalizacji zagrożeń
Lp.
Eliminacja nadmiernej konkurencji osobników ekspansywnych, utrzymanie
właściwych stosunków wodnych i zachowanie gospodarki ekstensywnej i
pierwotnych sposobów użytkowania rolniczego, ochrona gatunków zagrożonych.
Zachowanie różnorodności, powierzchni i właściwego środowiska życia zwierząt,
sterowanie zagęszczeniem, strukturą gatunkową, wiekową i przestrzenną grup
zwierząt.
Przywracanie gatunków zwierząt, które dawniej występowały na terenie powiatu,
zasilanie grup zwierząt nowymi osobnikami, dokarmianie zwierząt w okresie
zalegania wysokiej pokrywy śnieżnej i katastrofalnie niskich temperatur, pogłębianie
i odladzanie wodopojów.
Okresowe przetrzymywanie i leczenie zwierząt wymagających opieki, odpowiednie
oznakowanie dróg przecinających korytarze ekologiczne, budowa przejść dla
zwierząt nad lub pod drogami.
12. Nieszczęśliwe
zdarzenia losowe,
którym ulegają
zwierzęta
13. Zużycie techniczne
Konserwacja i rewaloryzacja.
zabytków budownictwa
i architektury
14. Zniekształcenie
Prace rekonstrukcyjne, w tym np. przycinanie gałęzi wierzb przydrożnych
krajobrazu
(ogławianie).
7.1.2. PPROGRAM
KRAJOBRAZU
DZIAŁAŃ
DLA
SEKTORA:
OCHRONA
PRZYRODY
I
Cel strategiczny:
Ochrona i rozwój walorów przyrodniczych i krajobrazowych gminy
Ochrona istniejących zasobów leśnych gminy i wzrost ich bioróżnorodności
Cele średnioterminowe do roku 2011:
1. Utworzenie Ekologicznego Systemu Obszarów Chronionych (ESOCh) w gminie
2. Podniesienie świadomości ekologicznej społeczności gminy
3. Dążenie do optymalnego wykorzystania walorów przyrodniczo –rekreacyjnych gminy
Cele krótkoterminowe do roku 2007 i kierunki działań:
1. Ochrona czynna i bierna obszarów oraz obiektów chronionych i przyrodniczo cennych
2. Rozwój systemu zieleni osiedlowej i miejskiej
3. Ochrona, rozwój i racjonalne wykorzystanie zasobów leśnych
4. Promocja obszarów chronionych i innych walorów przyrodniczych
5. Użytkowanie zasobów leśnych i zieleni miejskiej w sposób zgodny z zasadami ochrony
przyrody, bioróżnorodności i krajobrazu
Jednym z najważniejszych zadań z zakresu gospodarki lasami jest zwiększenie lesistości
kraju. Konsekwentna realizacja celów tej polityki powinna być prowadzona na
poszczególnych szczeblach administracji państwowej, także na szczeblu powiatowym
i gminnym. Głównym celem jest zwiększenie lesistości kraju do 30% w roku 2020 i 33% po
roku 2050.
116
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY BUDRY na lata 2004- 2011 (projekt)
Lasy spełniają bardzo istotne funkcje, przede wszystkim rolę przyrodniczą, ekonomiczną
i społeczną. Zadaniem współczesnego leśnictwa jest znalezienie kompromisu między
zasadnym prawem ludzi do wypoczynku w lesie, a ochroną jego ekosystemów i zasobów
produkcyjnych. Ochrona
zasobów leśnych może być realizowana przy spełnieniu
następujących zasad polityki przestrzennej:
- przy obiektach rekreacyjnych zlokalizowanych w lasach należy wyznaczyć obszar do
zagospodarowania i użytkowania zgodnie z zasadami przewidzianymi dla lasów
rekreacyjnych;
- należy przewidzieć budowę przepustów dla zwierząt, pod drogami przebiegającymi przez
obszary leśne, w miejscach gdzie szczegółowe rozpoznanie przyrodnicze wykaże taką
potrzebę;
- w celu wzbogacenia granicy las - pole i las woda należy pozostawić pasy ochronne
o szerokości 20 – 30 m złożone z roślinności zielnej, krzewów, niskich drzew i luźnego pietra
górnego jako strefy ekotonowej.
Należy też wspierać działalność proekologiczną oraz wzmocnić służby ochrony przyrody.
Zadania ekologiczne prowadzące do realizacji tego kierunku działania to:
- ochrona i powiększanie zasobów leśnych (opracowanie planów urządzenia lasu wraz z
programem ochrony przyrody);
- racjonalne, zgodne z zasadami ochrony przyrody użytkowania zasobów leśnych, w tym
wprowadzenie bezpiecznych technik i technologii prac leśnych;
- działania prowadzące do zróżnicowania struktury gatunkowej lasów i poprawy struktury
wiekowej drzewostanów;
- opracowanie i wdrożenie sieci monitoringu środowiska leśnego w celu przeciwdziałania
stanom niepożądanym (choroby szkodniki);
- dostosowanie lasów do pełnienia zróżnicowanych funkcji przyrodniczych i społecznych
przez opracowanie programu udostępniania i zagospodarowania lasów do celów rozwoju
turystyki i wypoczynku, regeneracji zdrowia, edukacji ekologicznej;
- zalesienia gruntów wyłączonych z użytkowania rolniczego przez opracowanie zasad
dotyczących zalesiania gruntów porolnych z uwzględnieniem potrzeb ochrony
różnorodności biologicznej oraz zachowaniem korytarzy ekologicznych.
Zarząd gminy Budry w 1991 wnioskował o objęcie ochroną w formie użytku ekologicznego
fragmentu rzeki Węgorapy i od miejscowości Stulichy (gm. Węgorzewo) do miejscowości
Ołownik (gm. Budry). Celem takiej inicjatywy było objęcie ochroną fauny i flory tej rzeki.
W 1999 Rada Miejska Węgorzewo w Studium uwarunkowań miast i gminy Węgorzewo
nadal postuluje o utworzenie tego użytku ekologicznego. Zobowiązuje to także gminę Budry
do przedłużenia tej formy ochrony na terenie swojej gminy.
Obszary wskazane do objęcia ochroną środowiska przyrodniczego:
- Utworzenie użytku ekologicznego rzeki Węgorapy od granicy z gminą Węgorzewo do
mostu w miejscowości Wężówka (przedłużenie projektowanego użytku ekologicznego na
terenie gminy Węgorzewo od miejscowości Stulichy do granicy z gminą Budry),
- Objęcie ochroną prawną alei dębowej od Ołownik PGR do pasa drogi granicznej.
117
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY BUDRY na lata 2004- 2011 (projekt)
Prawem chronione są pomniki przyrody. Wobec tego wszelka działalność mogąca im
zagrozić musi być uzgadniana z Wojewódzkim Konserwatorem Przyrody. Wymienione
obiekty przyrodnicze objęte ochroną prawną powinny być oznakowane.
Na obszarach wododziałowo-źródliskowych powinno się dążyć do opóźniania spływu wód
powierzchniowych poprzez ich zalesianie, małą retencję i ograniczanie melioracji
odwodnieniowych. Na obszarach o wysokich walorach geomorfologiczno-krajobrazowych
należy szczególnie dbać o szeroko pojętą estetykę krajobrazu.
Na obszarach chronionego krajobrazu obowiązuje między innymi zakaz tworzenia nowej
rolniczej zabudowy kolonijnej w odległości mniejszej niż 200 m od brzegów wód
powierzchniowych, zakaz realizacji nowych obiektów inwentarskich w systemie
bezściołowym, nakaz wiązania projektowanej zabudowy kolonijnej z istniejącymi układami
osadniczymi.
118
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY BUDRY na lata 2004- 2011 (projekt)
Cele średnioterminowe, krótkoterminowe i kierunki działań w zakresie ochrony przyrody i krajobrazu
Cel średnioterminowy do roku
2011
Kierunek działań
Cele krótkoterminowy do roku
2007
Jednostki
odpowiedzialne
1. Ochrona terenów chronionych i przyrodniczo cennych
przed niewłaściwym zainwestowaniem
2. Wdrażanie zaleceń dotyczących ochrony przyrody
zawartych w planach ochrony obiektów cennych
przyrodniczo i obowiązujących aktach prawnych
Utworzenie ekologicznego
Ochrona czynna i bierna obszarów 3. Rewaloryzacja terenów cennych przyrodniczo
systemu obszarów chronionych i
oraz obiektów chronionych i
przyrodniczo cennych gminy
4. Ochrona czynna zieleni łęgowej w dolinach rzek i
przyrodniczo cennych
zbiorników wodnych
5. Zachowanie istniejących ekosystemów naturalnych,
szczególnie zbiorników wodnych, terenów podmokłych i
torfowisk
6. Utrzymanie istniejących korytarzy ekologicznych
wzdłuż dolin i rzek
7. Budowa przejść dla zwierząt nad lub pod trasami
komunikacyjnymi i przepławek dla zwierząt wodnych
8. Usprawnienie ochrony in situ i ex situ gatunków roślin i
zwierząt zagrożonych wyginięciem oraz starych,
tradycyjnych odmian roślin i ras zwierząt hodowlanych
mających znaczenie dla ochrony różnorodności
biologicznej, poprzez stworzenie i utrzymanie niezbędnych
warunków technicznych do takiej ochrony (stosowne
obiekty i ich wyposażenie)
Rozwój systemu zieleni urzadzonej
1. Konserwacja i rewaloryzacja zieleni na terenach
jednostek osadniczych
2. Inwentaryzacja i waloryzacja zieleni urządzonej
3. Opracowanie i wdrażanie programów ochrony zieleni w
gminie
119
Urząd Gminy, Starostwo
Powiatowe,
Nadleśnictwa,
Konserwator przyrody,
Wojewoda,
Zarządy Dróg,
właściciele domów,
szkoły, media,
stowarzyszenia i
organizacje turystyczno krajoznawcze
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY BUDRY na lata 2004- 2011 (projekt)
4. Konserwacja zieleni w pasach drogowych ulic
gminnych
5. Zwiększanie terenów zieleni osiedlowej na terenie
jednostek osadniczych
1. Aktualizacja ewidencji gruntów rolnych i nieużytków
Ochrona, rozwój i racjonalne
wykorzystanie zasobów leśnych pod kątem możliwości ich zalesienia lub przeznaczenia na
tereny rekreacyjne
2. Wdrażanie krajowego, wojewódzkiego (po
opracowaniu) i powiatowego programu zalesiania
3. Zalesianie lub zagospodarowanie w kierunku
rekreacyjno – wypoczynkowym gruntów wyłączonych z
użytkowania rolniczego oraz nieużytków
4. Scalanie niewielkich enklaw leśnych w większe
kompleksy
5. Utrzymanie lasów stanowiących własność komunalną
6. Przeciwdziałanie zagrożeniu pożarowemu, w tym
monitoring stanu i zagrożeń
7. Poprawa kondycji zdrowotnej lasów
8. Rozbudowa bazy szkółkarskiej oraz infrastruktury leśnej
9. Intensyfikacja prac związanych z opracowaniem i
aktualizacją operatów urządzeniowych lasów
niepaństwowych oraz doskonalenie nadzoru nad realizacją
tych planów
10. Ochrona pól i lasów przed zatapianiem
Podniesienie świadomości
ekologicznej społeczności gminy
11. Wyznaczanie i urządzanie granic rolno- leśnych w
planach zagospodarowania przestrzennego,
1. Promocja proekologicznych form rolnictwa i
agroturystyki
Promocja obszarów chronionych i 2. Włączenie organizacji i stowarzyszeń ekologicznych
innych walorów przyrodniczych „non profit” do współpracy w ochronie czynnej obiektów i
obszarów przyrodniczych w ramach edukacji ekologicznej
gminy
3. Rozwój sieci dydaktycznych ścieżek przyrodniczych
4. Prowadzenie ciągłej edukacji ekologicznej na temat
form ochrony przyrody i walorów przyrodniczych gminy
120
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY BUDRY na lata 2004- 2011 (projekt)
Dążenie do optymalnego
wykorzystania walorów
przyrodniczo – rekreacyjnych
gminy
1. Zmniejszanie ekspansji terenów zurbanizowanych na
obszarach przyrodniczo cennych poprzez stosowanie
odpowiednich zapisów w planach zagospodarowania
Użytkowanie zasobów leśnych i
zieleni urządzonej w sposób zgodny przestrzennego
z zasadami ochrony przyrody,
bioróżnorodności i krajobrazu
2. Stymulowanie zmian w systemie planowania
przestrzennego pod katem ograniczenia nadmiernej
koncentracji działalności gospodarczej i dostosowania jej
do lokalnych warunków przyrodniczych
3. Zwiększanie połączeń systemu przyrodniczego gminy
poprzez tworzenie łączników między poszczególnymi
elementami systemu
4. Wprowadzanie stref zieleni izolacyjnej wokół obiektów
uciążliwych środowiskowo i krajobrazowo
5. Ustalenie kompromisu w stosunku do tendencji w
zakresie wyboru kierunków rozwoju określonego obszaru
o dużych walorach przyrodniczych, wynikających z
istniejącego zainwestowania oraz stopnia przekształcenia
środowiska przyrodniczego
6. Wdrażanie programów rolno- środowiskowych
Zwiększenie atrakcyjności
turystycznej i rekreacyjnej gminy
1. Promocja walorów przyrodniczych gminy
121
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY BUDRY na lata 2004- 2011 (projekt)
7.3. GLEBY
7.3.1 STAN AKTUALNY
Ważną funkcją w gminie pełni rolnictwo, stąd też jakość gleb jest istotnym czynnikiem
określającym jej rozwój. Warunki fizjograficzne gminy stwarzają korzystne możliwości
rozwoju intensywnej gospodarki rolnej. Użytki rolne wysokich klas bonitacyjnych, zarówno
grunty orne, jak i użytki zielone, stanowią odpowiednią bazę do rozwijania hodowli bydła
mlecznego i mięsnego.
54,62
25,71
19,67
Powiat węgorzewski
51,5
15,35
33,15
27,06
26,44
Miasto i gmina Węgorzewo
46,5
Pozezdrze
21,1
69
9,9
Budry
0%
20%
Użytki rolne
40%
60%
Lasy i grunty leśne
80%
100%
Pozostałe grunty
Analiza jakości i przydatności rolniczej gleb wskazuje, że przeciętna wartość wskaźnika
w gminie Budry była wyższa niż w gminach Pozezdrze i Węgorzewo. Z analizy
porównawczej poziomej wynika, że gleby najlepszej jakości występują w gminie Węgorzewo
(59,3 pkt.) oraz Budry (54,1 pkt.).
Gmina Budry charakteryzuje się małym stopniem zróżnicowania rzeźby terenu oraz
występowaniem w przewadze gleb pszenno-buraczanych i rozległych kompleksów trwałych
użytków zielonych. Największe kompleksy użytków zielonych występują w dolinach rzek
Węgorapy i Gołdapy, są zmeliorowane i należą do bardzo urodzajnych. Obszar gminy
charakteryzuje się przewagą gleb zwięzłych i dominacją gleb pszennych . Są to głównie gleby
brunatne właściwe, zasobne w węglan wapnia i brunatne kwaśne posiadające silny stopień
zakwaszenia w całym profilu glebowym. Gleby bielicowe zajmują niewielki obszar
w południowej części gminy. Gleby zwięzłe zajmują prawie cały obszar gminy; utwory
piaszczyste i przepuszczalne występują w okolicach wsi Więcki, Budry, Popioły.
W skali gminy najlepsze grunty orne tj. klasy bonitacyjnej IIIa stanowią tylko
0,5%powierzchni gruntów ornych gminy, a gleby IIIb - 19,6%.
Największy udział gruntów IIIa klasy bonitacyjnej w powierzchni użytków rolnych
występuje w obrębie geodezyjnym Ołownik.
Największy udział w ogólnej powierzchni gruntów
w obrębach: Ołownik, Piłaki Małe, Pawłowo, Olszewo.
122
ornych,
grunty
IIIb
mają
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY BUDRY na lata 2004- 2011 (projekt)
Największy udział w powierzchni gruntów ornych zajmują w gminie Budry grunty IV a
klasy bonitacyjnej, które stanowią 49,0%. Grunty IVa klasy bonitacyjnej znaczący
udział w powierzchni gruntów ornych mają w obrębie: Góry, Sobiechy, Brzozówko,
Olszewo, Pawłowo, Zabrost Wielki, Grądy Węgorzewskie, Wężówka i Pochwałki.
Grunty klasy V i VI stanowią 15,9% i stanowią największy udział gruntów ornych
obrębu Skalisko (89,7%).
Poniżej przedstawiono charakterystykę poszczególnych kompleksów gleb w gminie.
Kompleks 2 - pszenny dobry, dominuje wśród kompleksów glebowych. Charakteryzuje
się dość zróżnicowanym składem gatunkowym. Gliny lekkie w całym profilu
glebowym występują w południowej i w północno-wschodniej części gminy. Gliny
średnie, ciężkie i pylaste zajmują część północno-zachodnią. Dobrze wykształcony
poziom orno-próchniczny, bogactwo składników pokarmowych powoduje, że gleby te są
żyzne i wydajne. Udają się na nich prawie wszystkie rośliny uprawne. Należą do III a
i IIIb klasy bonitacyjnej.
Kompleks 3 - pszenny wadliwy, występuje na obszarach o znacznie zróżnicowanej
rzeźbie terenu zajmując zbocza i szczyty wzniesień. Gleby tego kompleksu o klasie
bonitacyjnej IIIb, IVa i IVb mają jednolity skład mechaniczny - glina lekka w całym
profilu glebowym. Charakteryzują się jednak niską zawartością próchnicy i płytszym
poziomem orno-próchnicznym. Ponadto narażone są na szybki spływ wody
powierzchniowej, co w okresie wegetacyjnym powoduje okresowe niedobory wilgoci.
W suchych okresach roku notuje się obniżkę plonów. Dobór uprawianych gatunków
roślin na glebach tego kompleksu jest stosunkowo wąski i ogranicza się do pszenicy,
kukurydzy, słonecznika pastewnego i lucerny. Największe obszary gleb kompleksu 3-go
występują w rejonie PGR Radziszewo, na południe od wsi Budry i Ołownik.
Kompleks 4-żytni bardzo dobry, obejmuje gleby lżejsze od powierzchni a dominującym
składem gatunkowym są piaski gliniaste mocne zalegające na glinie lekkiej na
głębokości 100cm. Mniejszy udział mają piaski gliniaste lekkie pylaste podścielone
gliną. Gleby tego kompleksu są strukturalne, mają dobrze wykształcony poziom
próchniczny, oraz właściwe stosunki wodne. Pod wpływem stosowania przez dłuższy
czas racjonalnego nawożenia i umiejętnej uprawy, gleby te osiągają wyższy stopień
kultury co daje możliwość uprawy tych samych roślin co w kompleksach pszennych.
Natomiast uprawa żyta i ziemniaków jest bardziej opłacalna przy niższym stopniu
kultury.
W klasyfikacji bonitacyjnej gleby te zaliczone są przeważnie do klasy IIIa, IIIb i IVa
i skupiają się głównie w okolicach wsi Pawłowo, Brzozówko, Radziszewo.
Kompleks 5 - żytni dobry, zajmuje znikomą powierzchnię, a w jego skład wchodzą
gleby lżejsze i mniej urodzajne. Są to głównie gleby wytworzone z piasków
gliniastych lekkich zalegających na zwięźlejszym podłożu, należące do IVa IVb klasy
bonitacyjnej. Charakteryzują się one mniejszą zawartością składników pokarmowych
i większą wrażliwością na suszę. Podstawowymi roślinami uprawianymi na glebach tego
kompleksu jest żyto, ziemniaki, owies jęczmień oraz inne rośliny o niezbyt wysokich
123
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY BUDRY na lata 2004- 2011 (projekt)
wymaganiach, a planowanie zależne jest od sposobu gospodarowania i opadów
atmosferycznych.
Kompleks 6 - żytni słaby, występuje w rejonie wsi Więcki, Budry, Popioły i Zabrost.
Skład gatunkowy tego kompleksu jest dość zróżnicowany z przewagą piasków
słabogliniastych zalegających na piasku luźnym na głębokości 100cm. W klasyfikacji
bonitacyjnej zaliczane są do klasy V. Są to gleby piaszczyste, ubogie w składniki
pokarmowe, a zawartość próchnicy jest stosunkowo niska. Ze względu na słabą
zdolność zatrzymywania wody są okresowo lub trwale zbyt suche. Stąd też dobór
roślin uprawnych jest bardzo ograniczony i sprowadza się do żyta, owsa, ziemniaków,
seradeli, łubinu.
Kompleks 7 - żytni bardzo słaby, występuje w sąsiedztwie szóstego, głównie
w środkowej części gminy. W jego skład wchodzą gleby najsłabsze, suche, wytworzone
z piasków luźnych i piasków słabogliniastych przechodzących dość płytko w piasek
luźny. Zaliczane są do VI klasy bonitacyjnej. Gleby te są ubogie w składniki
pokarmowe, a jednocześnie przeważnie trwale za suche. Poprzez nawożenie mineralne
można uzyskać tylko nieznaczny wzrost plonów. Na glebach tego kompleksu uprawia
się prawie wyłącznie żyto i łubin.
Kompleks 8 - zbożowo-pastewny mocny, zajmuje na terenie gminy dość znaczne
powierzchnie, szczególnie w części północno-wschodniej - rejon wsi Zabrost, Budzewo
oraz występuje dość licznie na mniejszych powierzchniach w części północnozachodniej i południowej. W jego skład wchodzą gleby zwięzłe o składzie
gatunkowym odpowiadającym kompleksowi drugiemu, zasobne w składniki pokarmowe,
potencjalnie żyzne. Właściwości fizyczne tych gleb, a przede wszystkim układ
stosunków wodnych powodują, że gleby te są wadliwe ze względu na nadmierne
uwilgotnienie. Jest to utrudnieniem w stosowaniu prawidłowej agrotechniki /późne
obsychanie wiosną/ i ogranicza dobór roślin. Na glebach tego kompleksu wyższe plony
uzyskuje się w latach suchych. Największy udział wśród roślin uprawnych stanowią
pastewne. Po uregulowaniu stosunków wodnych gleby tego kompleksu przechodzą do
kompleksu pszennego dobrego lub żytniego bardzo dobrego.
Kompleks 9 - zbożowo-pastewny słaby, obejmuje gleby lekkie wytworzone z piasków
i okresowo podmokłe. Nadmierne wilgotnienie występuje przeważnie w okresie
wiosennym, powodując wymakanie zbóż oraz opóźnienie terminu sadzenia ziemniaków.
Gleby tego kompleksu w zależności od składu mechanicznego i stopnia podmokłości
zaliczane są do klas bonitacyjnych od IVa do VI. Nadają się pod uprawę roślin
kapustnych, owsa mieszanek zbożowo-pastewnych. W porównaniu z kompleksem
8 gleby te znacznie szybciej obsychają, a okres wegetacyjny jest tylko nieznacznie
skrócony. Po zmeliorowaniu przechodzą do kompleksów 6 i 7. Regulacja stosunków
wodnych na tych glebach jest trudna ze względu na to, że drenowanie likwiduje
okresowe nadmierne uwilgotnienie, ale jednocześnie pogłębia okresową suszę.
Kompleks 9 na obszarze gminy występuje głównie w rejonie PGR Budzewo oraz na
wschód od PGR Piotrowo.
Gleby wytworzone z gruntów zwięzłych stanowią na terenie gminy zdecydowaną przewagę.
Gleby lżejsze, wytworzone z piasków, koncentrują się w środkowej strefie w rejonie wsi
Więcki, Budry i Popioły. Gleby te szybko przesuszają się i w sezonie wegetacyjnym cierpią
na niedobór wilgoci. Na terenach równinnych po północnej stronie rzeki Gołdapy znaczny
124
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY BUDRY na lata 2004- 2011 (projekt)
jest udział gleb wadliwych posiadających nadmiar wilgoci. Należą do kompleksów
pastewnych - mocnego i słabego. Celowość regulacji stosunków wodnych jest tu wątpliwa.
Kompleks ósmy i dziewiąty są wzajemnie przemieszane. Obniżenie poziomu wody
w kompleksie ósmym poprawia bonitację gleby z klasy czwartej do trzeciej, zaś
w kompleksie dziewiątym obniża ja z klasy czwartej do szóstej. Objęcie regulacją tylko
kompleksu ósmego bez skutków dla kompleksu dziewiątego i przyległych lasów jest
praktycznie niemożliwe. Stąd potrzeba dostosowania roślin uprawnych i sposobu
użytkowania odpowiedniego dla tych gleb, bez stosowania radykalnych zmian stosunków
wodnych.
Użytki zielone na obszarze gminy występują dość licznie i zajmują znaczne
powierzchnie.
Kompleks 1z skupiający użytki zielone bardzo dobre i dobre w klasie bonitacyjnej
I i II występuje w rejonie PGR Zabrost Wielki i Sąkieły Małe. Łąki i pastwiska
należące do tego kompleksu są najlepszymi użytkami zielonymi. Typologicznie są to
mady o składzie gatunkowym pyłu zwykłego w całym profilu lub zalegającego na
iłach zwykłych i pylastych. Użytki zielone tego kompleksu mają uregulowane stosunki
wodne i są dobrze zagospodarowane. Z reguły są trzykośne i dają wysokie plony siana.
Kompleks 2z - dominuje na terenie gminy, a w skład jego wchodzą użytki zielone
średnie. Zaliczane są tu gleby III i IV klasy łąk i pastwisk. Pod względem
typologicznym i gatunkowym są różnorodne, a przeważają mady przy mniejszym
udziale torfów i gleb murszowych. W składzie mechanicznym znaczny udział mają pyły
oraz iły, piaski gliniaste i gliny. Stosunki wodne tych gleb nie są w pełni
uregulowane, okresowo są za suche lub nadmiernie uwilgotnione. Największe
powierzchnie kompleksu 2z znajdują się w rejonie wsi Budzewo, Pietrele, Zabrost,
Wydutki oraz na wschód od wsi Piotrowo.
Kompleks 3z - ma najmniejszy udział wśród użytków zielonych i należy do słabych
i bardzo słabych. Kompleks ten obejmuje gleby bagienne i pobagienne zaliczane do
V iVI klasy ze względu na ich duże zabagnienie, wynikające z nieuregulowania
stosunków wodnych i słabego zagospodarowania. Najliczniej występują gleby torfowe
oraz mady i czarne ziemie. Gleby tego kompleksu wymagają uregulowania stosunków
wodnych i należytego zagospodarowania.
Występują na terenie gminy w sąsiedztwie kompleksu 2z, a największy obszar skupia
się w rejonie wsi Grądy Węgorzewskie i Wydutki.
Gleby terenu gminy są w zwiększonym stopniu podatne na erozję lub degradację
naturogeniczną i uprawową. Zagrożeniem dla tych gleb jest spływ powierzchniowy oraz
procesy eoliczne (erozja i akumulacja dokonywana przez wiatr). Jedyną skuteczną ochronę
przed postępami degradacji eolicznej gleb lekkich (piaskowych) stanowi las.
Dodatkowy wpływ na nasilenie zjawiska erozji wywiera występowanie stosunkowo silnych
wiatrów na wzgórzach, a także ocieplenia w okresie zimy. Zanikająca pokrywa śnieżna
przyspiesza zmywanie gleby ze stoków i gromadzenie się jej w dolinach i zagłębieniach
bezodpływowych wraz z nadmiarem spływającej wody.
125
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY BUDRY na lata 2004- 2011 (projekt)
Brak jest informacji dotyczących składu chemicznego gleby, w tym również zawartości
metali ciężkich. Należy jednak przypuszczać, że z powodu braku silnie oddziaływującego na
środowisko przemysłu, dobrego stanu sanitarnego atmosfery i rolniczego charakteru, gleby na
terenie gminy Budry mieszczą się w przyjętych granicach normy dla gleb
niezanieczyszczonych.
7.3.2. PROGRAM DZIAŁAN DLA SEKTORA: GLEBY
Cel strategiczny:
Racjonalne wykorzystanie gleb i gruntów wraz z ich ochroną i rekultywacją
Cele średnioterminowe do roku 2011
1. Zmniejszenie degradacji chemicznej i fizycznej gleb oraz gruntów
2. Ograniczenie przeznaczania gruntów na cele nierolnicze i nieleśne – ochrona ilościowa
3. Wzrost świadomości społeczeństwa, głównie osób uprawiających ziemię, w zakresie zasad
jej ochrony
Cele krótkoterminowe do roku 2007 i kierunki działań
1. Zagospodarowanie gleb w sposób adekwatny do ich klasy bonitacyjnej i zanieczyszczenia
2. Uaktualnianie informacji o jakości oraz o zanieczyszczeniu gleb i gruntów
Ochrona gleb ma polegać na:
- racjonalnym gospodarowaniu,
- zachowaniu wartości przyrodniczych,
- zachowaniu możliwości produkcyjnego wykorzystania,
- utrzymaniu jakości gleby i ziemi powyżej lub, co najmniej na poziomie wymaganych
standardów,
- doprowadzenie jakości powierzchni gleby i ziemi, co najmniej do wymaganych standardów,
gdy nie są one dotrzymane,
W celu polepszenia jakości gleb należy m.in. :
- prowadzić działania zmierzające do zmniejszenia zakwaszenia gleb,
- zapobiegać erozji gleb poprzez wprowadzanie trwałej pokrywy roślinnej na terenach
o dużych spadkach,
- upowszechniać zasad dobrej praktyki rolniczej,
- prowadzić monitoring gleb.
W celu skutecznej ochrony gleb konieczne jest prowadzenie oceny ich jakości oraz
monitoringu dokonujących się zmian. Pozwoli to na szybkie reagowanie w razie
jakichkolwiek zagrożeń. Badania takie zalecane są szczególnie na terenach o zwiększonym
ryzyku degradacji np. zanieczyszczenia związkami ropopochodnymi. Realizacje rekultywacji
zdegradowanych już gleb należy rozpocząć od strony formalnej - czyli opracowania
powiatowego programu. Należy też prowadzić rejestr terenów, na których stwierdzono
przekroczenia standardów jakości gleb i ziemi. Jest to zadanie starosty powiatu.
126
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY BUDRY na lata 2004- 2011 (projekt)
Na cele nierolnicze i nieleśne można przeznaczać przede wszystkim grunty oznaczone
w ewidencji gruntów jako nieużytki, a w razie ich braku – inne grunty o najniższej
przydatności rolniczej. Przeznaczenia gruntów rolnych i leśnych na cele nierolnicze i nieleśne
można dokonać jedynie w planach zagospodarowania przestrzennego.
Szczegółowej ochronie podlegają użytki rolne o wysokiej bonitacji, tzn. klas I-III,
wytworzone z gleb pochodzenia mineralnego oraz użytki rolne klas IV-VI – jeśli zostały
wytworzone z gleb pochodzenia organicznego oraz lasy. W tych przypadkach
zagospodarowanie gruntów na cele nierolnicze i nieleśne łączy się z uzyskaniem zgody na
wyłączenie ich z produkcji rolniczej i leśnej. Inwestorzy w znacznej mierze wykorzystują
grunty najmniej przydatne dla rolnictwa, dla swych zamierzeń inwestycyjnych.
Rolnictwo pełni dużą rolę w rozwoju gminy, dlatego, w związku z koniecznością
przystosowania rolnictwa do wymagań integracji europejskiej, powinny zostać wprowadzone
Zasady Kodeksu Dobrych Praktyk Rolniczych, integrowana produkcja i obowiązek atestacji
sprzętu ochrony roślin oraz kontrola stosowanych nawozów i środków ochrony roślin.
W związku z uprawą na terenie gminy warzyw i owoców w ogródkach działkowych
i przydomowych, istotne jest prowadzenie działań edukacyjno – informacyjnych na temat
poziomu zanieczyszczenia gleb i konieczności stosowania odpowiednich upraw i nawozów.
Pewne typy roślin kumulują metale ciężkie, w związku z tym nie zaleca się ich uprawy
w celach konsumpcyjnych. W terenach gęstej zabudowy należy propagować rekreacyjno –
wypoczynkowe funkcje takich ogrodów. Upraw na glebach narażonych na zanieczyszczenie
należy zaniechać szczególnie w pobliżu tras komunikacyjnych.
Istotnym zadaniem do realizacji w zakresie ochrony gleb jest racjonalizacja ich nawożenia
mineralnego. Szczegółowe zasady stosowania dopuszczalnych ilości nawozów azotowych
określone zostały w dyrektywie Unii Europejskiej o dopuszczalnej ilości azotanów w glebie
pochodzenia rolniczego oraz w Dyrektywie o zastosowaniu osadów ściekowych w rolnictwie.
127
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY BUDRY na lata 2004- 2011 (projekt)
Cele średnioterminowe, krótkoterminowe i kierunki działań w zakresie ochrony gleb
Cel średnioterminowy do roku
2011
Zmniejszenie degradacji
chemicznej i fizycznej gleb oraz
gruntów
Kierunek działań
Cele krótkoterminowy do roku
2007
Uaktualnianie informacji o jakości
oraz o zanieczyszczeniu gleb i
gruntów
Przywracanie gleb i gruntów do
wymaganych standardów
1. Upowszechnianie zasad Dobrej
praktyki rolniczej i rolnictwa
ekologicznego.
2. Ograniczenie czynników
wpływających na degradację gleby i
gruntów (głównie emisji rolniczych,
przemysłowych i komunikacyjnych)
3. Rekultywacja gleb i gruntów
zdegradowanych i zanieczyszczonych,
przeznaczanie gleb zdegradowanych do
zalesiania lub rekreacji
4. Podjęcie zadań zmniejszających
poziom zakwaszenia gleb,
5. Wykonywanie melioracji na użytkach
rolnych w miejscowościach gdzie istnieją
urządzenia wykonane przed 1945r
6. Realizacja powiatowego programu
ochrony gleb i realizacja rekultywacji
terenów zdegradowanych, po jego
opracowaniu
128
Jednostki odpowiedzialne
zadanie realizowane ośrodki doradcze,
Urząd Gminy, Starostwo Powiatowe
realizacja przez Starostwo Powiatowe i
Urząd Gminy poprzez wydawanie decyzji
reglamentacyjnych i kształtowanie
ogólnej polityki ochrony środowiska oraz
przez podmioty odziaływujące
negatywnie na środowisko]
realizacja przez Starostwo Powiatowe i
Urząd Gminy oraz podmioty
odpowiedzialne za powstały stan
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY BUDRY na lata 2004- 2011 (projekt)
Ograniczenie przeznaczania
gruntów na cele nierolnicze i
nieleśne – ochrona ilościowa
Wzrost świadomości
społeczeństwa, głównie osób
uprawiających ziemię, w
zakresie zasad jej ochrony
Zagospodarowanie gleb w sposób adekwatny do ich klasy bonitacyjnej i
zanieczyszczenia
Edukacja ekologiczna w zakresie
ochrony gleb
1. Prowadzenie działań edukacyjno –
informacyjnych dla mieszkańców
dotyczących stanu zanieczyszczenia gleb
i ich prawidłowego wykorzystania,
głównie stosowania odpowiednich upraw
i racjonalnego użycia nawozów
sztucznych i środków ochrony roślin na
terenach rolnych, ogródków działkowych
i leśnych
129
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY BUDRY na lata 2004- 2011 (projekt)
130
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY BUDRY na lata 2004- 2011 (projekt)
7.3. SUROWCE MINERALNE
Na terenie gminy Budry brak jest
perspektywicznych surowców mineralnych.
eksploatowanych,
udokumentowanych
lub
8. ZRÓWNOWAŻONE WYKORZYSTANIE SUROWCÓW, MATERIAŁÓW, WODY
I ENERGII
Na terenie Gminy Budry największa presja na środowisko wywierana jest przez sferę
rolnictwa i gospodarki komunalnej, oraz w znacznie mniejszym stopniu i lokalnie – przez
zakłady produkcyjne. Istotne kierunki oddziaływania to: emisja zanieczyszczeń do wód
i powietrza, emisja hałasu, pobór wód podziemnych oraz energii. Stąd też, zagadnienia te
zostały ujęte w programie ochrony środowiska.
8.1 RACJONALIZACJA UŻYTKOWANIA WODY DO CELÓW PRODUKCYJNYCH
I KONSUMPCYJNYCH
Cel strategiczny:
Zmniejszenie w perspektywie do roku 2010 wodochłonności produkcji przemysłowej
oraz zmniejszenie zużycia wody w sektorze komunalnym
Cel ten wynika z przyjętych limitów krajowych. Największe znaczenie dla realizacji tego celu
mają działania podejmowane przez poszczególne zakłady produkcyjne, a także jednostki
funkcjonujące w sektorze komunalnym.
Na terenie gminy zużycie wody, zarówno do celów konsumpcyjnych, jak też produkcyjnych,
systematycznie spada. Związane jest to przede wszystkim z urealnieniem cen wody oraz
systemem rozliczeń (przejście z systemu ryczałtowego na liczniki poboru), w którym
konsument płaci za rzeczywistą ilość zużytej wody. Ogólny wzrost kosztów utrzymania
spowodował wśród mieszkańców wykształcenie postaw oszczędzania wody, co jest
zjawiskiem pozytywnym.
W celu dalszego zmniejszenia wodochłonności w strefie gospodarki, zakłady korzystające ze
środowiska – pobierające wodę, surowce i energię powinny stosować najlepsze dostępne
techniki (BAT). Istotne jest wdrażanie systemów zarządzania środowiskowego w zakładach
(normy ISO 14000), wprowadzanie zasad Czystej Produkcji, przystępowanie do programów
sektorowych z dziedziny ochrony środowiska.
Cele krótkoterminowe i kierunki działań:
1. Relatywne zmniejszenie, a docelowo eliminacja wykorzystania wód podziemnych do
celów przemysłowych, z wyjątkiem przemysłu spożywczego i farmaceutycznego
2. Relatywne zmniejszenie zapotrzebowania na wodę w rolnictwie
3. Wprowadzanie zamkniętych obiegów wody i wodooszczędnych technologii w produkcji,
szczególnie w nowopowstających jednostkach
4. Kontynuacja modernizacji sieci wodociągowych w celu zmniejszenia strat wody
w systemach przesyłowych
5. Wspieranie działań mających na celu zmniejszenie zużycia wody w gospodarstwach
domowych (modernizacja urządzeń, instalacja liczników wody)
6. Prowadzenie działań edukacyjno – informacyjnych, zarówno dla mieszkańców gminy, jak
i podmiotów gospodarczych w zakresie konieczności i możliwości oszczędzania wody.
131
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY BUDRY na lata 2004- 2011 (projekt)
8.2 ZMNIEJSZENIE ZUŻYCIA ENERGII
Cel strategiczny:
Zmniejszenie zużycia energii
Cel ten wynika bezpośrednio z założeń Polityki Ekologicznej Państwa. Osiągnięcie go
uwarunkowane jest dalszym urealnieniem cen energii, m.in. poprzez wliczenie w jej cenę
jednostkową kosztów środowiskowych (opłaty produktowe od paliw, zróżnicowane w
zależności od uciążliwości danego paliwa dla środowiska). Ograniczenie ogólnego zużycia
energii (także zmniejszenie produkcji energii) przyniesie efekty w postaci zmniejszenia
zużycia surowców energetycznych, a także zmniejszenia emisji zanieczyszczeń do
środowiska.
Zmniejszenie zużycia energii powinno być rozpatrywane jednostkowo, gdyż przy zakładanym
wzroście gospodarczym i rozwoju gminy nieunikniony jest bezwzględny wzrost zużycia
energii.
Zmniejszenie zużycia energii, zwłaszcza w sektorze komunalnym, związane będzie
z nieuniknionym wzrostem cen tej energii. Podstawowe znaczenie będą mieć również
działania w zakresie restrukturyzacji i modernizacji gospodarki (wprowadzanie
energooszczędnych technologii) oraz wzrost świadomości społeczeństwa.
Wymienione działania będą realizowane przez podmioty gospodarcze, władze samorządowe
mają ograniczony wpływ na realizację założonych celów. Niemniej, istotne jest prowadzanie
działań edukacyjnych i informowanie o dostępnych możliwościach w zakresie ograniczania
zużycia energii.
Cele krótkoterminowe i kierunki działań:
1. Wprowadzanie energooszczędnych technologii i urządzeń w produkcji i gospodarce
komunalnej
2. Poprawa parametrów energetycznych budynków, szczególnie nowobudowanych
3. Racjonalizacja zużycia i oszczędzania energii przez społeczeństwo gminy
4. Stymulowanie i wspieranie przedsięwzięć w zakresie zmniejszania zużycia energii
8.3 WZROST WYKORZYSTANIA ENERGII ZE ŹRÓDEŁ ODNAWIALNYCH
Cel strategiczny:
Zwiększenie udziału źródeł odnawialnych w produkcji energii
Obecnie wykorzystanie energii odnawialnej w Unii Europejskiej kształtuje się na poziomie
6 %. Planuje się wzrost tego udziału do 12% w perspektywie roku 2010. W Polsce zakłada
się, że w 2010 roku udział zużycia energii odnawialnej będzie na poziomie 7,5 % (wynika to
z Rozporządzenia Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 30 maja 2003 roku
w sprawie szczegółowego zakresu obowiązku zakupu energii elektrycznej i ciepła
z odnawialnych źródeł energii oraz energii elektrycznej wytwarzanej w skojarzeniu
z wytwarzaniem ciepła).
Perspektywy wzrostu pozyskiwania energii z OZE (odnawialnych źródeł energii) wynikają
głównie z następujących możliwości:
132
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY BUDRY na lata 2004- 2011 (projekt)
- efektywniejszego wykorzystania potencjału hydroenergetycznego rzek;
- zwiększenia udziału biogazu w bilansie OZE poprzez jego pozyskiwanie podczas procesów
gazowych w oczyszczalniach ścieków i składowiskach odpadów;
- zwiększenia udziału biomasy na cele energetyczne; uprawa roślin energetycznych, w tym
głównie wierzby energetycznej;
- wykorzystania potencjału wód geotermalnych oraz energii niskotemperaturowej, zawartej
w gruntach i wodach.
Na terenie gminy Budry istnieją duże możliwości szerszego wykorzystania energii
odnawialnej. Możliwe jest stosowanie w szerokim zakresie metod przetwarzania energii
biomasy (np. słomy, drewna) na energię użyteczną, głównie cieplną (kotły opalane biomasą),
a także wykorzystania energii geotermalnej. Możliwe byłoby wykorzystanie energii
słonecznej poprzez instalację baterii słonecznych oraz energii wodnej opartej o małe
elektrownie wodne. Przy założeniu dalszego rolniczego wykorzystania piętrzeń na Gołdapie
i Węgorapie na Kanale Brożajskim istnieją możliwości budowy małych elektrowni wodnych.
Wody geotermalne, tj. wody podziemne o temperaturze powyżej 20oC zalegają głównie
w osadach paleozoiku. Najgłębiej zalega zbiornik wód geotermalnych w utworach
kambryjskich, na głębokości zbliżonej do 1,5 km. Temperaturę tych wód szacuje się na około
30oC. Są to solanki znacznie zmineralizowane - rzędu 100 g/dm3. Ponadto w warstwach
płytszych występuje energia niskotemperaturowa, zawarta w gruntach i wodach.
Wykorzystanie energii wód geotermalnych, występujących w rejonie gminy Budry wymagać
będzie zastosowania pomp cieplnych. Dotyczy to prawdopodobnie również tych wód
najcieplejszych - kambryjskich.
Na terenie powiatu węgorzewskiego istnieją kilkuletnie już plantacje wierzby energetycznej
(Salix viminalis) o powierzchni 15 ha z możliwością jej powiększenia do wielkości
zabezpieczających pełne potrzeby paliwowe tj. 40 ha (wiosną 2004 r. rozpocznie się
zakładanie plantacji).
Produkcja energii z wykorzystaniem wiatru (wiatraki, farmy wiatraków) jest zarówno na
terenie województwa warmińsko - mazurskiego, jak i na całym obszarze Polski zjawiskiem
nowym. Budowa instalacji wiatrowych planowana jest na terenie kilku gmin województwa.
Ze względu na charakter występowania OZE wskazane jest, aby poszczególne powiaty
wykonały strategię pozyskiwania energii ze źródeł odnawialnych. Wojewódzki Program
Ochrony Środowiska Województwa Warmińsko- Mazurskiego nakłada na samorządy
powiatowe i gminne opracowanie:
- powiatowych programów wykorzystania odnawialnych źródeł energii,
- gminnych planów zaopatrzenia w ciepło z uwzględnieniem odnawialnych źródeł energii.
Programy takie powinny zakładać likwidację lokalnych kotłowni o dużej emisji, poprzez
rozbudowę sieci ciepłowniczej, termomodernizację budynków, zamianę kotłowni węglowych
na mniej obciążające atmosferę (np. w powiecie węgorzewskim - opalane wierzbą
energetyczną Salix vinimalis).
133
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY BUDRY na lata 2004- 2011 (projekt)
W „Zintegrowanym programie zrównoważonego rozwoju dla powiatu węgorzewskiego”
wyróżniono jako jeden z celów wprowadzenie programu „Alternatywne kierunki w rolnictwie
- rozwój produkcji biopaliw.
Cele krótkoterminowe do roku 2007 i kierunki działań:
1. Zwiększenie zaangażowania środków publicznych (budżetowych i pozabudżetowych)
i prywatnych na rozwój energetyki ze źródeł odnawialnych z równoczesną poprawą
efektywności ich wykorzystania
2. Intensyfikacja działań umożliwiających wykorzystanie w tym zakresie środków
finansowych z Unii Europejskiej i międzynarodowych instytucji finansowych
3. Inwentaryzacja potencjału energii odnawialnej i niekonwencjonalnej na terenie gminy
4. Działalność edukacyjno – informacyjna z zakresie wykorzystania energii ze źródeł
odnawialnych
5. Wsparcie finansowo – logistyczne projektów w zakresie budowy urządzeń i instalacji
z zakresu energii odnawialnej
9. WŁĄCZANIE ASPEKTÓW EKOLOGICZNYCH DO POLITYK SEKTOROWYCH
9.1 ZAGADNIENIA OCHRONY ŚRODOWISKA W UJĘCIU SEKTOROWYM
Rozwój cywilizacyjny i gospodarczy są przyczyną degradacji środowiska naturalnego –
zanieczyszczania jego poszczególnych komponentów, wyczerpywania się zasobów
surowcowych, zmiany gatunkowe flory i fauny, a także pogarszania się stanu zdrowia
ludności. Przeciwdziałaniem dla niekontrolowanej ekspansji gospodarczej jest przyjęcie zasad
zrównoważonego rozwoju, który polega na prowadzeniu szerokiej działalności człowieka,
ciągłym rozwoju gospodarczym i społecznym przy niedopuszczeniu do dalszej degradacji
środowiska naturalnego oraz na podejmowaniu działań zmierzających do restytucji
zniszczonych elementów środowiska. Oznacza to, że w każdej dziedzinie działalności
gospodarczej, która może oddziaływać na środowisko, należy przyjąć określone zasady i cele,
które ograniczą lub wyeliminują ten negatywny wpływ. Wskazówki w tej sprawie
przedstawione zostały w dokumencie Rady Ministrów „Wytycznych dotyczących zasad
i zakresu uwzględniania zagadnień ochrony środowiska w programach sektorowych” oraz
w Polityce Ekologicznej Państwa.
Dla gminy Budry w zakresie oddziaływania na środowisko znaczenie mają następujące
dziedziny:
9.1.1. ROLNICTWO I LEŚNICTWO
Na terenie gminy Budry rolnictwo jest podstawą formą działalności gospodarczej
i źródłem utrzymania większości mieszkańców. W tej dziedzinie, w najbliższych latach,
wymagane będą głęboko idące zmiany w związku z akcesją Polski do Unii Europejskiej
i koniecznością przystosowania rolnictwa do wymagań UE. Podniesienie konkurencyjności
rolnictwa wiązać się będzie ze zwiększeniem areału gospodarstw i specjalizacją (np. chów
trzody chlewnej, bydła, sadownictwo, ogrodnictwo). Niezbędnym jest, aby przeprowadzane
zmiany uwzględniały aspekty ochrony środowiska i zrównoważonego rozwoju.
W gminie Budry powinny być realizowane następujące kierunki polityki rolnej:
134
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY BUDRY na lata 2004- 2011 (projekt)
- na terenach o korzystnych warunkach przyrodniczo-rolniczych i mniejszej
wrażliwości na antropopresję postuluje się rozwój większych gospodarstw o
charakterze farmerskim,
- na obszarach wrażliwych na antropopresję, preferuje się rozwój rolnictwa
opartego o ekologiczne zasady gospodarowania,
- na obszarach
o
wysokich
walorach
przyrodniczo-krajobrazowych,
w gospodarstwach rolnych produkujących żywność wysokiej jakości postuluje
się rozwój agroturystyki.
Ochrona i poprawa jakości rolniczej przestrzeni produkcyjnej wymagać będzie w
szczególności:
- kontynuacji regulacji stosunków wodnych na użytkach zielonych i gruntach
ornych, przeznaczonych w studium do celów produkcji rolniczej,
wymagających tych zabiegów,
- ochrony systemów drenażowych i melioracyjnych przed zniszczeniem lub
dewastacją w trakcie ewentualnych działań inwestycyjnych ,
- ochrony kompleksów wartościowych gruntów przed przeznaczeniem na cele
nierolnicze,
- ekologizację produkcji rolniczej, zwłaszcza poprzez zwiększenie udziału
nawożenia organicznego,
- eliminacji zanieczyszczeń gleby, wody i powietrza,
- dokonywanie zalesień gruntów marginalnych dla produkcji rolniczej.
Postuluje się poprawę struktury własnościowej obszarów rolnych poprzez:
- zbywanie gruntów i nieruchomości rolnych skarbu państwa i komunalnych,
przewidzianych do użytkowania rolniczego,
- wspieranie doradztwem i instrumentami fiskalnymi (np. sprzedaż ratalna),
- tworzenie warunków do zwiększenia zatrudnienia pozarolniczego w gminie dla
nadwyżek siły roboczej
Do pożądanych, planowanych do osiągnięcia cech zrównoważenia sektora rolnictwa należą
także:
1. Utrzymanie i rozwój zróżnicowania sposobów i kierunków produkcji, przede wszystkim
różnorodnej wielkości gospodarstw, stopnia ich specjalizacji, intensywności gospodarowania.
2. Optymalne wykorzystania potencjału biologicznego gleb poprzez dostosowanie rodzaju
i wielkości upraw, zalesianie gruntów nieprzydatnych dla rolnictwa, minimalizacja gruntów
przekazywanych na cele nierolnicze, zwłaszcza wysokich klas bonitacyjnych.
3. Powszechne wdrożenie dobrych praktyk rolniczych, zwłaszcza w zakresie stosowania
nawozów mineralnych i chemicznych środków ochrony roślin, nawożenia i gospodarowania
obornikiem i gnojowicą, regulacji stosunków wodnych, mechanizacji prac polowych,
utrzymania miedz oraz wprowadzania zadrzewień i zakrzewień śródpolnych.
4. Wprowadzanie na szeroka skalę rolnictwa ekologicznego i rozwój agroturystyki,
wspieranie przetwórstwa rolno – spożywczego opartego o produkty ekologiczne i sieci
dystrybucji tych produktów.
5. Rozwój infrastruktury technicznej na obszarach wiejskich, w szczególności infrastruktury
związanej z ochroną środowiska.
135
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY BUDRY na lata 2004- 2011 (projekt)
6. Wspieranie działań zmierzających do wielokierunkowego rozwoju rolnictwa: rozwoju bazy
przetwórczej i magazynowej, łącznie produkcji rolnej z przetwórstwem i agroturystyką.
7. Uwzględnienie możliwości trwałego zagospodarowania zasobów Agencji Własności
Rolnej Skarbu Państwa.
8. Wykorzystanie warunków naturalnych do rozwoju hodowli ryb, z uwzględnieniem
przetwórstwa.
9. Zalesienie gruntów nieprzydatnych dla rolnictwa ze szczególnym uwzględnieniem
granicy rolno-leśnej,
Rozwój funkcji rolnej na tym obszarze powinien być dostosowany do wrażliwości terenu na
antropopresję. Wskazany jest rozwój rolnictwa ekologicznego (zintegrowanego).
Rolnictwo ekologiczne polega na wykorzystaniu zasad funkcjonowania agrosystemów
i krajobrazu rolniczego. Rolnictwo to dopuszcza stosowanie środków chemicznych, ale po
uprzednim rozpoznaniu niezbędnych potrzeb i właściwych proporcji.
Najważniejszymi cechami rolnictwa ekologicznego są:
- kompleksowy sposób traktowania procesów przyrodniczych, z którymi wiąże się produkcja
rolna,
- zamknięty obieg substancji w obrębie gospodarstwa ze zróżnicowaną strukturą produkcyjną
- duża dbałość o glebę i dobre odżywienie organizmów ją zamieszkujących
Rolnictwo to jednak w pierwszym okresie wymaga zwiększonych nakładów pracy na
przygotowanie niezbędnych elementów do prowadzenia prawidłowej produkcji. W tym
okresie wskazane jest powiązanie funkcji rolnej z turystyczną w celu złagodzenia skutków
ekonomicznych ekologizacji gospodarstwa. Jest to na obszarze środkowej i południowej
części gminy wskazane z uwagi na walory przyrodniczo – krajobrazowe, które mogą tu być
w pełni wykorzystane. Dla tego obszaru wskazana jest więc oprócz rolnictwa agroturystyka.
Kierunki rozwoju produkcji leśnej
- przestrzegać zakazów i nakazów zawartych w planach urządzania lasów Nadleśnictwa
Czerwony Dwór i Borki,
- preferować zalesienie lub zadrzewienie wszystkich terenów nieprzydatnych dla
rolnictwa, zwłaszcza gruntów rolnych zagrożonych erozją, nieużytków i gleb pochodzenia
mineralnego o słabej przydatności rolniczej (V i VI klasa bonitacyjna). Dopuszcza się
także zalesienie gruntów innych niż wymienione, jeśli zostanie zaniechane ich
użytkowanie rolnicze.
9.1.2 PRZEMYSŁ
Gmina Budry nie należy do szczególnie uprzemysłowionych jednostek terytorialnych.
Obecna działalność produkcyjna, a także zakładane plany rozwoju, nie są i nie powinny stać
się głównymi czynnikami oddziałującymi negatywnie na środowisko. W chwili bieżącej do
głównych zagrożeń z tytułu rozwoju przemysłu należą: emisja zanieczyszczeń do powietrza
i wód, degradacja powierzchni ziemi i krajobrazu, emisja hałasu, możliwość wystąpienia
poważnej awarii.
136
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY BUDRY na lata 2004- 2011 (projekt)
Głównym celem dla zrównoważenia produkcji przemysłowej jest:
Minimalizacja negatywnego oddziaływania procesów przemysłowych na
środowisko poprzez wdrożenie prośrodowiskowych wzorców i modelu produkcji oraz
planowania przestrzennego
Produkcja przemysłowa na terenie gminy, to głównie niewielkie zakłady nastawione na
przetwórstwo surowców lokalnych takich jak: produkty rolne, drewno, surowce mineralne itp.
Ze względu na dotychczasowy rozwój oraz uwarunkowania przyrodnicze, postuluje się by na
obszarze gminy nadal dominowały kierunki produkcji oparte o przetwórstwo surowców
lokalnych.
Zgodnie z zasadą „zanieczyszczający płaci”, zakłady przemysłowe powinny ponosić
całkowitą odpowiedzialność za podejmowane działania mogące pogorszyć stan środowiska
przyrodniczego. Istotne jest, aby sprawcy zanieczyszczeń i przekształceń nie ograniczali się
do naprawy zaistniałych szkód i spełnienia wymogów określonych w pozwoleniach na
korzystanie ze środowiska, ale zmierzali do zapobiegania i minimalizacji negatywnych
oddziaływań. Istotne jest, aby nowopowstające podmioty gospodarcze nie należały do
jednostek silnie oddziałujących na środowisko.
Na terenach przewidzianych do zagospodarowania w ramach produkcji przemysłowej, usług
i handlu proponuje się wprowadzenie następujących zasad zrównoważonego rozwoju:
1. zasada zapobiegania powstawaniu zanieczyszczeń
2. zasada utrzymania i ochrony istniejących zasobów środowiska przyrodniczego
3. zasada racjonalnego zagospodarowania powierzchni ziemi przy zachowaniu wysokiego
udziału terenów zielonych
4. zasada stosowania najlepszej dostępnej techniki (BAT), w tym technologii
energooszczędnych z maksymalnym wykorzystaniem energii odpadowej oraz energii
odnawialnej
5. zasada ograniczania ryzyka wystąpienia poważnej awarii oraz jej skutków dla ludzi
i środowiska
Kierunki rozwoju działalności produkcyjnej
- Preferuje się rozwój nieuciążliwej działalności produkcyjnej opartej o przetwórstwo
surowców lokalnych (produkty rolne, drewno, surowce mineralne),
- Dopuszczenie w ustaleniach nowych planów miejscowych sporządzanych dla terenów
skupionej zabudowy (głównie większych jednostek osadniczych) wprowadzenia
nieuciążliwych małych i średnich zakładów produkcyjnych bazujących na surowcach
lokalnych,
- Racjonalne wykorzystanie nie zagospodarowanego majątku trwałego i terenów
budowlanych z przeznaczeniem na cele nieuciążliwej produkcji i magazynowoskładowe,
- Preferowanie rozwoju drobnej wytwórczości na terenach wiejskich w celu przełamania ich
monofunkcyjności i stworzenia miejsc pracy poza rolnictwem.
- Preferowanie intensywnego rozwoju na obszarach położonych wzdłuż drogi
wojewódzkiej nr 650 Węgorzewo - Banie Mazurskie - Gołdap, stanowiących
miejsca zmniejszonego ryzyka inwestowania podmiotów gospodarczych działających
w warunkach gospodarki rynkowej,
137
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY BUDRY na lata 2004- 2011 (projekt)
- Wykorzystanie naturalnych możliwości do rozwoju stawów rybnych i elektrowni
wodnych.
Dodatkowe kierunki działań zmierzające do osiągnięcia założonego celu w sektorze
przemysłowym to:
1.
Osiągnięcie w zakładach przemysłowych wskaźników
energochłonności,
materiałochłonności i wodochłonności nie odbiegających od tych, jakie w tym samym czasie
będą uzyskiwane w innych krajach Unii Europejskiej i OECD
2. Ograniczanie terenów wytwórczości jako elementu terenów zainwestowanych, przy
zwiększeniu intensywności ich wykorzystania
3. Spełnienie przez wszystkie zakłady wymagań w zakresie korzystania ze środowiska
określonych przepisami prawa krajowego i obowiązującymi decyzjami administracyjnymi
(dopuszczalne wielkości emisji, rejestry zanieczyszczeń, monitorowanie emisji, zintegrowane
pozwolenia na korzystanie ze środowiska, zasady postępowania z odpadami, jakość
ekologiczna wyrobów, zarządzanie ryzykiem środowiskowym, oceny oddziaływania na
środowisko, procedury raportowania)
4. Wdrażanie projektów Czystszej Produkcji i zarządzania środowiskowego w zakładach,
modernizacja instalacji przemysłowych
5. Sukcesywne wyposażanie zakładów (tam, gdzie jest to niezbędne) w infrastrukturę
techniczną ochrony środowiska (oczyszczalnie ścieków, systemy oczyszczania spalin, itp.)
6. Wdrożenie systemów zapobiegania i przeciwdziałania zdarzeniom mogącym powodować
poważną awarię oraz ograniczanie jej skutków dla ludzi i środowiska w zakładach
stwarzających tego typu zagrożenie
7. Wdrożenie dobrowolnych lub obowiązkowych (w zależności od stopnia ryzyka)
ubezpieczeń od odpowiedzialności cywilnej za ewentualne, spowodowane szkody
ekologiczne
8. Modernizacja, ewentualnie eliminacja z obszarów o funkcji mieszkaniowo – usługowej
zakładów wytwórczych
Na terenie gminy Budry nie wytypowano zakładów posiadających instalacje, które będą
musiały uzyskać pozwolenie zintegrowane, zgodnie z wymogami ustawy Prawo ochrony
środowiska z dnia 27 kwietnia 2001 roku (Dz.U. Nr62, poz. 627 z późn. zm) oraz ustawą
o wprowadzeniu ustawy Prawo ochrony środowiska, o odpadach oraz o zmianie niektórych
ustaw z dnia 27 lipca 2001 roku (Dz.U. Nr 100, poz. 1085). Obowiązek uzyskania pozwoleń
zintegrowanych wynika z konieczności dostosowania się do dyrektywy 96/61/WE (IPPC).
9.1.4 TRANSPORT
Jednym z atutów gminy powinien być dobry układ komunikacyjny wraz z rozwiniętym
systemem lokalnego transportu zbiorowego.
Perspektywiczne cele zrównoważenia sektora transportu dla gminy Budry obejmują:
1. Poprawę bezpieczeństwa ruchu drogowego
2. Usprawnienie połączeń komunikacyjnych gminy
3. Poprawę warunków podróżowania w transporcie indywidualnym i zbiorowym
4. Poszerzenie dróg modernizowanych klasy G (główne drogi powiatowe) do szerokości
minimalnej 5,5 m; klasy Z (zbiorcze drogi powiatowe) do szerokości minimalnej 4,5 m;
klasy L (lokalne drogi powiatowe) do szerokości minimalnej 3,5 m
138
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY BUDRY na lata 2004- 2011 (projekt)
5. Budowę zatok w miejscach zatrzymywania się autobusów
6. Utwardzenie nawierzchni dróg
7. Uzyskanie przez wszystkie eksploatowane środki transportu parametrów w zakresie
walorów użytkowych oraz w zakresie oddziaływania na środowisko, jakie będą w tym
czasie obowiązywały w Unii Europejskiej
8. Doprowadzenie do ogólnej przepustowości szlaków i węzłów infrastruktury transportowej,
a także jej rozmieszczeniu przestrzennemu, do stanu w pełni odpowiadającego
rzeczywistym potrzebom przewozowym
9. Wyprowadzenie tranzytowych przewozów samochodowych poza obszar zwartej zabudowy
10. Spełnienie wszystkich wymaganych w prawie polskim i międzynarodowym warunków
bezpieczeństwa przy przewozach ładunków niebezpiecznych
11. Wdrożenie płynnej regulacji ruchu w obszarach o jego największym natężeniu
12. Zmniejszenie technicznych ograniczeń w zakresie rozwoju transportu rowerowego,
poprzez wybudowanie lub wyznaczenie, na wszystkich obszarach zabudowanych, ścieżek
rowerowych oraz odpowiednio zagospodarowanych miejsc do parkowania rowerów
13. Poprawa stanu istniejących dróg i ulic poprzez ich przebudowę, modernizację
W zakresie układu transportowego konieczne jest:
- modernizacja drogi krajowej nr 644 Węgorzewo - Giżycko,
- modernizacja dróg wojewódzkich, powiatowych i gminnych
9.1.3 GOSPODARKA KOMUNALNA I BUDOWNICTWO
Zamierzenia w zakresie uzyskania docelowych cech zrównoważenia gospodarki komunalnej
i budownictwa obejmują:
1. Spełnienie wszystkich wymagań wynikających z przepisów prawa krajowego i regulacji
Unii Europejskiej, a także określonych regułami racjonalności i dobrej praktyki
gospodarowania, dotyczących stanu infrastruktury technicznej gospodarki komunalnej
w zakresie: uzdatniania wody do picia, oczyszczania i odprowadzania ścieków,
zagospodarowania odpadów, ograniczania emisji ze spalania w lokalnych kotłowniach,
opomiarowanie zużycia wody i ciepła, zmniejszenie strat przesyłowych wody i ciepła
2. Tworzenie bądź utrzymanie ładu przestrzennego w gminie, obejmującego zachowanie
właściwych relacji pomiędzy terenami zabudowanymi i terenami otwartymi,
zaplanowany, zharmonizowany z krajobrazem kształt architektoniczno – urbanistyczny
pojedynczych budynków i ich zespołów, dbałość o czystość i porządek
3. Całkowite wyeliminowanie samowoli budowlanej
4. Szerokie wdrażanie tzw. dobrych praktyk w zakresie realizacji prac budowlanych
(organizacja zaplecza i placu budowy, stosowane technologie, jakość, a zwłaszcza
uciążliwość dla środowiska, maszyn i urządzeń oraz środków transportu, porządkowanie
i rekultywacja zajętego terenu po zakończeniu inwestycji, itp.), skuteczne wspierane
nadzorem inwestorskim i administracyjnym w pełni wykorzystującym zalecenia zawarte
w wykonanych ocenach oddziaływania projektowanych inwestycji na środowisko
9.1.4 REKREACJA I TURYSTYKA
Brak jezior i zbiorników wodnych – wbrew pozorom - nie dyskwalifikuje wód
powierzchniowych gminy Budry w zakresie rozwoju turystyki wodnej. Rzeki Węgorapa
i Gołdapa oraz Kanał Brożajski stanowią równie atrakcyjne wodne szlaki turystyczne dla
139
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY BUDRY na lata 2004- 2011 (projekt)
spływów kajakowych, wędkarstwa i rekreacji pod warunkiem
turystycznego tych wód i właściwej promocji agroturystyki.
zagospodarowania
Szczególnie atrakcyjna jest Węgorapa dająca połączenie z Wielkimi Jeziorami Mazurskimi
oraz Pregołą, która od Czerniachowska /ujście Węgorapy/ do Zalewu Kaliningradzkiego
/Wiślanego/ jest rzeką żeglowną. Można zatem organizować spływy kajakowe na trasie
Wielkie Jeziora Mazurskie – Bałtyk.
Bardzo interesująca dla turysty wodnego, a także pod względem przyrodniczym
i poznawczym jest trasa Kanału Brożajskiego, prowadząca w większości przez tereny leśne
i z uwagi na zlokalizowane tam ciekawe budowle hydrotechniczne.
Innym zagadnieniem, które należałoby rozwiązać to problem zorganizowanych kąpielisk dla
ludności miejscowej i turystów. W tym celu można w wybranych miejscach urządzić
kąpieliska poza korytem rzeki zasilane wodą z rzeki podobnie jak to praktykowane jest np.
nad rzeką Pisą.
Specjalistyczne gospodarstwa rolne na użytkach nawadnianych w dolinach rzek mogłyby
świadczyć usługi agroturystyczne, połączone np. ze sportowym połowem ryb w stawach
rybnych, które można tworzyć w dolinach rzek.
Walory przyrodniczo krajobrazowe, na które składają się istniejące rzeki Węgorapa, Gołdapa
i Kanał Brożajski, predysponowane do rozwoju kwalifikowanej turystyki wodnej,
projektowany szlak rowerowy o znaczeniu regionalnym, występowanie
znacznych
kompleksów leśnych oraz sąsiedztwo gmin typowo turystycznych - sprzyja rozwojowi
form wypoczynku w zagrodach rolniczych.
Przewiduje się rozwój następujących form rekreacji:
- turystyka krajoznawcza i kwalifikowana:,
kajakarstwo, wędkarstwo, obserwacje
faunistyczne i florystyczne,
- wypoczynek pobytowy na terenach wiejskich w zagrodach rolniczych tj. agroturystyka na
obszarach w sąsiedztwie rzek, lasów i łąk,
Określonym formom rekreacji odpowiadać będą następujące formy zagospodarowania:
- tereny rekreacyjne na obszarach wyznaczonych w miejscowych planach
zagospodarowania przestrzennego, obejmujące następujące urządzenia obsługi:
kąpielisko, tereny sportowo-rekreacyjne, urządzenia handlowo-gastronomiczne,
sanitarne, tereny biwakowe,
- obiekty noclegowe: stanice wodne, domy wycieczkowe, domki turystyczne,
- zakwaterowanie w pomieszczeniach prywatnych, w siedliskach rolniczych agroturystyka.
Instrumenty polityki przestrzennej do realizacji rozwoju turystyki i wypoczynku:
- sukcesywne sporządzanie miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego
poszczególnych obszarów przewidzianych do rozwoju turystyki i rekreacji,
uszczegóławiające warunki zagospodarowania terenów,
140
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY BUDRY na lata 2004- 2011 (projekt)
- zabezpieczanie wyznaczonych w planach terenów na potrzeby wypoczynku urządzenia
infrastruktury technicznej oraz urządzenia towarzyszące: sportowo-rekreacyjne,
handlowo-gastronomiczne, sanitarne, parkingowe i inne,
- prowadzenie akcji na rzecz organizacji wypoczynku w zagrodach rolniczych tj.
agroturystyki, zwłaszcza na terenach o korzystnych warunkach przyrodniczorolniczych oraz wysokich walorach krajobrazowych,
- uporządkowanie istniejącego zainwestowania poprzez podniesienie standardu
i uporządkowanie gospodarki ściekowej,
- nowo wznoszone obiekty winny swą architekturą nawiązywać do tradycji regionu,
respektować ochronę środowiska, w tym ochronę krajobrazu,
- rozbudowę infrastruktury związanej z obsługą szlaków turystycznych.
Planowane do uzyskania, docelowe cechy zrównoważenia sektora rekreacji i turystyki
obejmują:
1. Optymalne wykorzystanie walorów przyrodniczych gminy do celów rekreacji i turystyki
2. Wzmocnienie infrastruktury rekreacyjnej i turystycznej na terenie gminy
3. Wspieranie rozbudowy szlaków pieszych, wodnych, konnych i rowerowych
4. Kontynuacja i wdrażanie programów wspierających rozwój rekreacji i sportu
mieszkańców, organizacja turniejów i zawodów sportowych
5. Ochrona dziedzictwa kulturowo – historycznego (program ochrony zabytków)
6. Określenie chłonności i pojemności terenów predysponowanych do rozwoju turystki
i wypoczynku
7. Podniesienie standardu wyposażenia istniejących obiektów turystyczno-wypoczynkowych
zarówno całorocznych jak i sezonowych oraz budowa nowych obiektów o standardzie
odpowiadającym normom europejskim
8. Ograniczenie presji zabudowy letniskowej na tereny o wysokiej atrakcyjności turystycznej,
lokalizując ją głównie w obrębie istniejącej zabudowy wiejskiej z możliwością powszechnego
dostępu do brzegów jezior, poprzez wyznaczenie publicznych kąpielisk
9. Przygotowanie fachowej kadry do obsługi ruchu turystycznego
10. Rozwój turystyki kwalifikowanej wędrówkowej, wędrownej wodnej, jeździectwa,
myślistwa, z możliwością uzupełnienia o rozwój wypoczynku stacjonarnego na bazie
agroturystyki
10. EDUKACJA EKOLOGICZNA
Edukacja ekologiczna odgrywa bardzo ważną rolę w kształtowaniu świadomości
prośrodowiskowej. Jej adresatem powinni być zarówno uczniowie szkół wszystkich szczebli,
przedszkoli oraz innych grup zorganizowanych typu: drużyny harcerskie, koła zainteresowań,
koła krajoznawcze, turystyczne, a także wszyscy mieszkańcy gminy. Edukacja ma za zadanie
wykształcić nowe spojrzenie na środowisko i jego walory oraz nauczyć jak chronić przyrodę
i racjonalnie korzystać z jej dóbr.
Adresatem końcowym Programu ochrony środowiska jest społeczeństwo gminy Budry.
Warunkiem niezbędnym dla realizacji celów i zadań zawartych w Programie ochrony
środowiska jest chęć włączenia się mieszkańców do ich realizacji. Z tego względu jednym
z priorytetów Programu jest kontynuacja i dalszy rozwój prowadzonej na terenie gminy
edukacji ekologicznej.
141
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY BUDRY na lata 2004- 2011 (projekt)
Działania zaproponowane w Programie przyczynią się do ukształtowania świadomości
ekologicznej, rozumianej jako wiedza, poglądy i wyobrażenia ludzi o środowisku
przyrodniczym i jego ochronie.
10.1. DOTYCHCZASOWE DZIAŁANIA W ZAKRESIE PROMOCJI I EDUKACJI
EKOLOGICZNEJ
Edukacja ekologiczna w szkołach na terenie gminy jest zaniedbywana. W ramach szkolnej
edukacji ekologicznej w placówkach oświaty sporadycznie odbywają się różne akcje
ekologiczne, z czego najpopularniejsze jest sprzątanie świata w ramach „Dnia Ziemi”.
Tematyka związana z ekologią oraz ochroną środowiska poruszana jest przeważnie podczas
zajęć lekcyjnych, m.in. na geografii i biologii.
W dniach 20 – 23. 04.2004 roku odbyła się IV edycja „Wiosennego sprzątania Warmii
i Mazur”. Akcja zorganizowana została przy współpracy Starostwa Powiatowego
w Węgorzewie, urzędów gmin wchodzących w skład powiatu węgorzewskiego, Nadleśnictwa
Borki i Fundacji Ochrony Wielkich Jezior Mazurskich.
Podczas akcji sprzątano brzegi jezior i kanałów, obrzeża lasów i wsi oraz tereny
przyszkolne. W efekcie zebrano około 700 worków śmieci o pojemności 1,1 m3 każdy.
10.2.PROPONOWANE DZIAŁANIA W RAMACH EDUKACJI EKOLOGICZNEJ
Edukacja ekologiczna szkolna
Ten rodzaj edukacji to zorganizowany system kształcenia uczniów na wszystkich szczeblach
systemu oświaty, nastawiony na wykształcenie w nich umiejętności obserwowania
środowiska i zmian w nim zachodzących, wrażliwości na piękno przyrody i szacunku dla niej.
W ramach edukacji formalnej proponuje się kontynuację lub wprowadzenie następujących
działań:
1. Realizacja zajęć zawierających elementy edukacji ekologicznej w przedszkolach.
2. Utrzymywanie klas o profilu kształcenia ekologiczno-przyrodniczym w szkołach
podstawowych i ponadpodstawowych.
3. Uczestnictwo uczniów w olimpiadach, konkursach i różnych programach ekologicznych
o charakterze regionalnym i krajowym (wraz z podaniem otrzymanych nagród i wyróżnień).
4. Ponadprogramowa edukacja z zakresu ekologii i ochrony środowiska, prowadzenie
odrębnych zajęć dotyczących ochrony środowiska, organizowanie zajęć w terenie
i wycieczek krajoznawczych, prowadzenie ekologicznych kół zainteresowań, wykonywanie
wystaw i ekspozycji, albumów i kronik prezentujących osiągnięcia uczniów w poznawaniu
i ochronie środowiska.
5. Zaangażowanie szkół i uczniów w akcjach sprzątania terenu gminy, sadzenia drzew
i pielęgnacji zieleni, opieki nad zwierzętami, zbierania surowców wtórnych (wraz
z podaniem ich ilości), a także innych przedsięwzięciach proekologicznych zasługujących
na uwagę.
142
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY BUDRY na lata 2004- 2011 (projekt)
Edukacja ekologiczna pozaszkolna
W ostatnich latach obserwuje się rosnące zainteresowanie niektórych grup osób dorosłych
zdobywaniem wiedzy na temat otaczającego ich środowiska, a także możliwości
uczestniczenia w działaniach na rzecz jego ochrony. Zachowania obserwowane
w społeczeństwie wskazują jednak, że poziom akceptacji dla działań z zakresu ochrony
środowiska maleje, a zachowania prokonsumpcyjne dominują nad proekologicznymi. Dlatego
rola edukacji ekologicznej i wprowadzanie jej nowych form są nadal bardzo istotne.
Najlepszym i najefektywniejszym sposobem podniesienia świadomości ekologicznej
dorosłych jest zaangażowanie mieszkańców w procesy decyzyjne. Wymaga to szerokiego
informowania społeczeństwa o stanie środowiska, działaniach na rzecz jego ochrony, a także
o możliwościach prawnych uczestniczenia mieszkańców w podejmowaniu decyzji mających
wpływ na stan środowiska.
Wśród wielu tematów edukacji ekologicznej, znaczące miejsce należy przypisać edukacji
w zakresie gospodarki odpadami komunalnymi, ochrony powietrza atmosferycznego,
oszczędności energii i wody.
Istotną kwestią jest również szkolenie rolników i osób uprawiających ziemię, gdyż ten rodzaj
działalności wpływa w dużym stopniu na wody podziemne i powierzchniowe, będąc źródłem
zanieczyszczeń obszarowych i punktowych.
Proponowane działania w ramach edukacji pozaszkolnej obejmują:
1. Organizacje szkoleń, wykładów i seminariów.
2. Opracowanie i wdrożenie programów doradczych.
3. Współpraca z klubami ekologicznymi.
4. Działania promocyjne
5. Doradztwo indywidualne
W realizacji tego zadania pomoże powołanie Centrum Ekologicznego przy Starostwie
Powiatowym. Opracowana koncepcja „Regionalnego Ośrodka Edukacji Ekologicznej”
zakłada podjęcie w przyszłości działań na rzecz:
- uwzględniania, w prowadzonej na obszarze działalności gospodarczej, zasad
zrównoważonego rozwoju,
- realizacji szerokiej działalności edukacyjnej związanych z ochroną środowiska naturalnego,
- zintegrowania działań gospodarczych lokalnego społeczeństwa z wysokimi reżimami
występujących na objętym programem obszarze obszarów prawnie chronionych.
Celami, które będzie realizował Ośrodek będzie:
- utrzymanie i poprawa warunków naturalnych na terenie objętych działaniem gmin,
- edukacyjne oddziaływanie, w tym na społeczności lokalne – rozwój świadomości
ekologicznej,
- wykorzystanie walorów środowiska do rozwoju turystyki kwalifikowanej „eko-turystyki”
(np. zielone szkoły).
Główne zadania realizowane w ramach omawianego przedsięwzięcia obejmą:
143
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY BUDRY na lata 2004- 2011 (projekt)
- utworzenie Muzeum Przyrody w Srokowie,
- utworzenie stacji Edukacji Ekologicznej Zielony Ostrów,
- uruchomienie hodowli dzikich zwierząt w Zielonym Ostrowiu,
- wybudowanie ścieżek edukacyjnych w otulinie jez. Oświn (Zielony Ostrów, Pasternak,
Wesołowo, Guja, Wyskok),
- wytyczenie i przygotowanie ścieżek edukacyjno-turystycznych – okolice rzeki Sapiny,
- przygotowanie do wykorzystania turystycznego fragmentu Kanału Mazurskiego.
Cel strategiczny:
Zwiększenie świadomości ekologicznej społeczeństwa gminy, kształtowanie postaw
proekologicznych jego mieszkańców oraz poczucia odpowiedzialności za jakość
środowiska.
Cel ten wpisuje się w podstawowe cele sformułowane w Narodowej Strategii Edukacji
Ekologicznej.
Cele średnioterminowe do roku 2011:
1. Kontynuacja i rozszerzanie działań edukacyjnych w szkołach z zakresu ochrony
środowiska
2. Podniesienie poziomu świadomości ekologicznej dorosłej społeczności gminy
3. Kształtowanie prawidłowych wzorców zachowań poszczególnych grup społeczeństwa
gminy w odniesieniu do środowiska
Cele krótkoterminowe do roku 2007 i kierunki działań:
1. Kontynuacja edukacji na temat ochrony środowiska w przedszkolach, szkolnictwie
wszystkich szczebli raz dla ogółu mieszkańców gminy
2. Wspieranie finansowe i merytoryczne działań z zakresu edukacji ekologicznej
3. Zapewnienie społeczeństwu niezbędnych informacji nt. stanu środowiska i działań na rzecz
jego ochrony
4. Rozwijanie międzyregionalnej współpracy w zakresie edukacji ekologicznej
5. Rozwijanie różnorodnych form edukacji ekologicznej
Lp
Nazwa zadania
Uwagi
1
2
Prowadzenie aktywnych form edukacji ekologicznej
młodzieży i dzieci i zwiększenie różnorodności
prowadzonych działań
Pomoc szkołom i organizacjom pozarządowym w
uzyskiwaniu pozabudżetowych środków na edukację
ekologiczną
Współdziałanie władz gminy z mediami w zakresie
prezentacji stanu środowiska i pozytywnych
przykładów działań podejmowanych na rzecz jego
ochrony
Rozszerzenie formuły „Dni Ziemi”, „Sprzątania Świata”
i innych akcji proekologicznych.
3
1
2
3
4
144
szkoły, Urząd Gminy organizacje
pozarządowe, media
Urząd Gminy
Urząd Gminy
Urząd Gminy, szkoły, organizacje
pozarządowe, media
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY BUDRY na lata 2004- 2011 (projekt)
Lp
5
6
Nazwa zadania
Uwagi
Bieżące informowanie na stronach internetowych
Urzędu Gminy o stanie środowiska w gminie i
Urząd Gminy
działaniach podejmowanych na rzecz jego ochrony
Prowadzenie działań w zakresie edukacji ekologicznej Urząd Gminy, organizacje pozarządowe,
społeczności lokalnej na terenach cennych przyrodniczo
szkoły, media
11. ASPEKTY FINANSOWE REALIZACJI PROGRAMU
Realizacja zamierzeń z zakresu ochrony środowiska wymaga zapewnienia źródeł
finansowania inwestycji i eksploatacji systemu.
Dla realizacji wytyczonych celów, konieczne jest podjęcie konkretnych działań
organizacyjnych i inwestycyjnych. W tabeli poniżej zestawiono zadania Programu ochrony
środowiska dla gminy Budry na lata 2004 – 2007. Harmonogram rzeczowo – finansowy
przedstawia listę przedsięwzięć przewidzianych do realizacji w latach 2004 –2007, którą
opracowano m.in. w oparciu o wyznaczone priorytety w zakresie ochrony środowiska.
Na liście znalazły się także przedsięwzięcia:
proponowane do finansowania ze środków UE na lata 2004 – 2007 w ramach działań
lokalnych i regionalnych,
ujęte w Programie Rozwoju Lokalnego dla gminy Budry
wyszczególnione w Strategii Rozwoju Gminy Budry
wynikające z obowiązku spełnienia norm i zapisów w obowiązujących aktach prawnych,
zawarte w Programie ochrony środowiska dla powiatu węgorzewskiego.
W zestawieniu nie ujęto zadań, które Urząd Gminy i Starostwo Powiatowe wykonuje
w ramach swoich obowiązków wynikających z ustaw prawnych.
Zestawianie kosztów wraz z analizą możliwości pozyskania środków finansowych
przedstawiono w rozdziale 11 niniejszego Programu.
145
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY BUDRY na lata 2004- 2011 (projekt)
PROGRAM OPERACYJNY DLA SEKTORA: JAKOŚĆ WÓD I STOSUNKI WODNE NA LATA 2004 - 2007
Lp.
Zadanie
Typ zadania
Termin realizacji
Realizatorzy
Źródła finansowania Szacunkowy
koszt
Sektor: Jakość wód i stosunki wodne
1
2
3
4
5
6
7
Likwidacja nieszczelnych
zbiorników gromadzenia ścieków
(szamb), kontrola
zagospodarowania ścieków bytowo
– gospodarczych na terenach
nieskanalizowanych
Budowa przydomowych oczyszczalni
ścieków na terenach wiejskich gminy lub o
zabudowie rozproszonej i w
aglomeracjach o RLM mniejszej niż 2000
(15 sztuk)
Modernizacja gospodarki ściekowej w
zakładach przemysłowych
Likwidacja nielegalnych wylotów
kolektorów do cieków wodnych oraz
zrzutów ścieków
Rewitalizacja zbiorników wodnych
Odmulanie, regulacja i renowacja koryt
rzek i kanałów melioracyjnych i rowów
Budowa Stacji Uzdatniania Wody
wraz z rozbudową ujęcia i sieci
wodociągowej z przyłączami
(gmina Budry)
fundusze
ekologiczne
środki inwestorów
2004 - 2011
Gmina Budry
właściciele posesji
koordynowane
2004 - 2011
przedsiębiorstwa wodno –
kanalizacyjne
prywatni inwestorzy
koordynowane
2004 - 2011
podmioty gospodarcze
środki inwestorów
x
koordynowane
2004 - 2011
Gmina Budry
Starostwo Powiatowe
przedsiębiorstwa wodno kanalizacyjne
środki własne
środki podmiotów
gospodarczych
400 000
koordynowane
2004 - 2011
brak danych
koordynowane
2004 - 2011
koordynowane
2004 - 2006
RZWG
WZMiUW
RZWG
WZMiUW
Gmina Budry
przedsiębiorstwa wodno kanalizacyjne
koordynowane
146
środki własne,
ERDF
budżet państwa
środki własne
SAPARD
400 000
400 000
x
x
1200 000
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY BUDRY na lata 2004- 2011 (projekt)
Lp.
Typ zadania
Termin realizacji
Realizatorzy
koordynowane
2004 -2011
Gmina Budry
koordynowane
2004 - 2011
Gmina Budry
10 Budowa sieci kanalizacyjnej w
gminie Budry
11 Rozbudowa sieci kanalizacyjnej w
koordynowane
2004 - 2011
Gmina Budry
koordynowane
2004 - 2011
Gmina Budry
12 Budowa kolektora sanitarnego
Piłaki Małe-Popioły - Grądy
węgorzewski -Budry - Więcki Pawłowow -Węgorzewo
13 Budowa kolektora sanitarnego
Ołownik - Pawłowowo
koordynowane
2004 - 2011
Gmina Budry
koordynowane
2004 - 2011
Gmina Budry
8
9
Zadanie
Rozbudowa sieci wodociągowej z
przyłączami (gmina Budry)
Wodociągi kolonijne
miejscowości Ołownik
Źródła finansowania Szacunkowy
koszt
środki własne
1 200 000
SAPARD
środki własne
1 230 000
WFOŚ
środki z zewnątrz +
własne
środki własne,
ERDF
środki własne,
ERDF
środki własne,
ERDF
10 243
100 000
Ok. 5 500
000
1 750 000
RAZEM KOSZTY w latach 2004 - 2007: 12 190 243 PLN
PROGRAM OPERACYJNY DLA SEKTORA: OCHRONA POWIETRZA
L. Zadanie
p
Typ zadania
Termin
realizacji
Realizatorzy
Źródła finansowania
Szacunkowy koszt
fundusze ekologiczne
20 000
środki własne
fundusze ekologiczne
środki własne
fundusze ekologiczne
150 000
środki inwestorów
b.d.
Sektor: Powietrze atmosferyczne
1 Inwentaryzacja źródeł zorganizowanej i
koordynowane
2004 - 2005
2 Opracowanie gminnego planu zaopatrzenia
koordynowane
2004 - 2006
3 Modernizacja kotłowni węglowych
będących w gestii gminy i powiatu
koordynowane
2004 - 2011
4 Zmiana struktury grzewczej
koordynowane
2004 - 2011
rozproszonej emisji zanieczyszczeń do
atmosfery
w ciepło, energię elektryczną i gaz
147
Starostwo
Powiatowe
Gmina Budry
Gmina Budry
Gmina Budry
Starostwo
Powiatowe
Gmina Budry
b.d.
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY BUDRY na lata 2004- 2011 (projekt)
L. Zadanie
p
w miejscowościach
Typ zadania
5 Gazyfikacja miejscowości
koordynowane
6 Modernizacja i rozbudowa systemów
koordynowane
ciepłowniczych, o ile jest to ekonomicznie
uzasadnione
7
8
Kontrola pojazdów pod kątem dotrzymania
wymaganych poziomów stężeń
zanieczyszczeń w spalinach
Budowa ścieżek rowerowych, pieszych i
konnych
9 Modernizacja kotłowni w UG, ZOZ,
GOK, Budynkach
administracyjnych na kotłownie z
wykorzystaniem odnawialnych
źródeł energii.
1 Modernizacji kotłowni w
0 gimnazjum Więcki - ogrzewanie
olejowe
1 Termomodernizacja innych obiektów
1 użyteczności publicznej
koordynowane
koordynowane
Termin
realizacji
Realizatorzy
Źródła finansowania
inwestorzy
środki własne
prywatni
2004 - 2011
Gmina Budry
środki inwestorów
inwestorzy
fundusze ekologiczne
prywatni
2004 - 2011
Starostwo
środki własne
Powiatowe
środki własne
Gmina Budry
inwestorów
przedsiębiorstwa fundusze ekologiczne
ciepłownicze
2004 - 2011
Policja
kierowcy pojazdów
2005 -2011
własne
2004 - 2011
własne
2004 - 2007
własne
2004 - 2007
Gmina Budry
zarządy dróg
Gmina Budry
Gmina Budry
Gmina Budry
Razem koszty: 1 770 000 PLN
148
Szacunkowy koszt
b.d.
b.d.
x
środki własne
fundusze ekologiczne
200 000
środki własne
fundusze ekologiczne
ERDF
1 000 000
środki własne
fundusze ekologiczne
ERDF
środki własne
fundusze ekologiczne
ERDF
300 000
100 000
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY BUDRY na lata 2004- 2011 (projekt)
PROGRAM OPERACYJNY DLA SEKTORA: HAŁAS
L.p.
Typ zadania
Zadanie
1
2
3
Inwentaryzacja źródeł
koordynowane
uciążliwości akustycznej
Opracowanie map akustycznych koordynowane
dla obszarów położonych wzdłuż
dróg, których eksploatacja może
powodować negatywne
oddziaływanie na środowisko
Opracowanie programów
koordynowane
ograniczania hałasu na obszarach,
na których poziom hałasu
przekracza dopuszczalną wartość
Termin
Realizatorzy
realizacji
Sektor: Hałas
2005
Starostwo Powiatowe
Gmina Budry
2005
Zarządy Dróg
Szacunkowy koszt
fundusze
ekologiczne
20 000
bd
budżet państwa
2006 - 2007
4
Budowa zabezpieczeń przed
uciążliwościami akustycznymi
np. osłon, ekranów akustycznych
koordynowane
2004 - 2007
5
Zwiększanie ilości izolacyjnych
pasów zieleni wzdłuż dróg
koordynowane
2004 - 2011
Działania edukacyjne promujące
transport zbiorowy i alternatywny
(rowery)
koordynowane
6
Źródła
finansowania
2004 - 2011
149
Generalna Dyrekcja Dróg
Krajowych
Zarząd Dróg Wojewódzkich
zarządy dróg powiatowych i
gminnych
Generalna Dyrekcja Dróg
Krajowych
Zarząd Dróg Wojewódzkich
zarządy dróg powiatowych i
gminnych
zarządcy obiektów
Generalna Dyrekcja Dróg
Krajowych
Zarząd Dróg Wojewódzkich
zarządy dróg powiatowych i
gminnych
Gmina Budry
Starostwo Powiatowe
Gmina Budry
organizacje samorządowe i
bd
budżet państwa
budżet państwa
środki UE
fundusze
ekologiczne
bd
bd
budżet państwa
środki UE
fundusze
ekologiczne
10 000
fundusze
ekologiczne
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY BUDRY na lata 2004- 2011 (projekt)
L.p.
Typ zadania
Zadanie
7
Modernizacja i remonty ulic na terenie
gminy
8
Modernizacja drogi Drogolewo-Wola
9
Modernizacja drogi w Piłakch
Małych
Termin
realizacji
Źródła
finansowania
Realizatorzy
pozarządowe
Gmina Budry
koordynowane 2004 – 2011
Zarząd Dróg
koordynowane 2004 - 2007
Gmina Budry
Zarząd Dróg
koordynowane 2004 - 2007
Gmina Budry
Zarząd Dróg
RAZEM KOSZTY: 530 000 zł
środki własne
środki własne
ERDF
środki własne
ERDF
Szacunkowy koszt
bd
400 000
100 000
PROGRAM OPERACYJNY DLA SEKTORA:PROMIENIOWANIE ELEKTROMAGNETYCZNE
Typ zadania
Źródła finansowania
Termin realizacji
L.p
Zadanie
Realizatorzy
1
Badania pól elektromagnetycznych
zgodnie z Rozporządzeniem Ministra
Środowiska w sprawie
dopuszczalnych poziomów pól
elektromagnetycznych w środowisku
oraz sposobu sprawdzenia
dotrzymywania tych poziomów (w
trakcie uchwalania)
koordynowane
2004 - 2011
WIOŚ
operatorzy anten
2
Inwentaryzacja i kontrola źródeł
promieniowania
elektromagnetycznego na terenie
gminy
koordynowane
2005
Starostwo Powiatowe
Urząd Wojewódzki
WIOŚ
3
Uwzględnianie w planach
zagospodarowania przestrzennego
aspektów związanych z zagrożeniem
promieniowaniem niejonizującym
Szacunkowy koszt
zł
budżet państwa
fundusze ekologiczne
środki inwestorów
x
fundusze ekologiczne
budżet państwa
x
środki własne
koordynowane
2004 - 2007
Gmina Budry
150
x
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY BUDRY na lata 2004- 2011 (projekt)
PPROGRAM OPERACYJNY DLA SEKTORA: POWAŻNE AWARIE I ZAGROŻENIA NATURALNE
L.p
Zadanie
Typ zadania
Termin
realizacji
Realizatorzy
koordynowane 2004 - 2011
Aktualizacja listy instalacji stanowiących
2 potencjalne zagrożenia środowiska i życia
ludzi na terenie gminy
Uwzględnianie w miejscowych planach
3 zagospodarowania przestrzennego wymogów
Szacunkowy
koszt zł
budżet państwa
Ochrona przeciwpowodziowa
1
Źródła
finansowania
koordynowane
2005
własne
2004 - 2011
Gmina Budry
Starostwo Powiatowe
RZWG
WZMiUW
Starostwo Powiatowe
Straż Pożarna
WIOŚ
Gmina Budry
x
środki własne
fundusze
ekologiczne
x
x
x
ochrony przeciwpowodziowej
Uwzględnianie w miejscowych planach
4 zagospodarowania przestrzennego ustaleń w
własne
2004 - 2011
Gmina Budry
zakresie poważnych awarii
Starostwo Powiatowe, Straż
Informowanie społeczeństwa gminy o
Pożarna, Policja, szkoły,
5 wystąpieniu poważnych awarii
koordynowane 2004 - 2011
media
przemysłowych lub zagrożeń naturalnych
Gmina Budry
Działania edukacyjne dla ogółu ludności
Gmina Budry
gminy w zakresie postępowania w
Starostwo Powiatowe, Straż
6
koordynowane 2004 - 2011
przypadku wystąpienia poważnej awarii lub
Pożarna, Policja, szkoły,
zagrożenia naturalnego i zapobiegania im
media
RAZEM KOSZTY: 10 000 zł
151
x
x
fundusze
ekologiczne
fundusze
ekologiczne
5 000
5 000
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY BUDRY na lata 2004- 2011 (projekt)
PROGRAM OPERACYJNY DLA SEKTORA: OCHRONA PRZYRODY I KRAJOBRAZU
Typ zadania
Termin realizacji
Realizatorzy
Lp
Zadanie
1
Promocja walorów
przyrodniczych gminy
koordynowane
2004 - 2011
Gmina Budry
Starostwo Powiatowe
organizacje
turystyczne
Gmina Budry
2
Tworzenie nowych
terenów zieleni miejskiej i
osiedlowej
własne
2004 - 2011
3
Zalesianie terenów
zdegradowanych i nieużytków
koordynowane
2004 - 2011
Starostwo Powiatowe
Gmina Budry
Nadleśnictwa
właściciele lasów
4
Urządzanie, utrzymywanie
i ochrona istniejącej
zieleni urządzonej
własne
2004 - 2011
Gmina Budry
właściciele terenów
5
6
7
Utworzenie terenów
rekreacyjnych i
wypoczynkowych (ścieżki
rowerowe, szlaki piesze, pola
biwakowe, boiska sportowe)
Rozwój szlaków turystycznych i
ścieżek dydaktycznych na
terenach interesująco
przyrodniczo gminy
Ochrona obszarów cennych
przyrodniczo
własne
2004 - 2011
własne
2004 - 2011
koordynowane
2004 - 2011
Gmina Budry
prywatni inwestorzy
Źródła finansowania
fundusze ekologiczne
środki inwestorów
środki własne
500 000
fundusze ekologiczne
środki właścicieli
gruntów
budżet państwa
środki Lasów
Państwowych
bd
500 000
środki własne
fundusze ekologiczne
środki inwestorów
środki własne
Środki UE
Fundusze ekologiczne
Gmina Budry
organizacje
turystyczne
fundusze ekologiczne
środki własne
Starostwo Powiatowe
Gmina Budry
Wojewoda
Warmińsko Mazurski
fundusze ekologiczne
środki własne
152
Szacunkowy koszt
zł
10 000
160 000
20 000
20 000
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY BUDRY na lata 2004- 2011 (projekt)
Lp
8
9
10
11
Zadanie
Typ zadania
Termin realizacji
Realizatorzy
Kontrola przestrzegania
przepisów o ochronie przyrody
w trakcie gospodarczego
wykorzystywania zasobów
przyrody
własne
2004 - 2011
Gmina Budry
2004 - 2011
przedsiębiorstwa robót
drogowych
Budowa przejść dla
zwierząt nad trasami
komunikacyjnymi i
przepławek dla zwierząt
wodnych
Sporządzenie
uproszczonych planów
urządzania lasów i
inwentaryzacji stanu lasów
nie stanowiących
własności Skarbu Państwa
koordynowane
Źródła finansowania
Szacunkowy koszt
zł
Zarządy Dróg
środki własne
środki inwestorów
b.d.
PFOŚiGW
WFOŚiGW
koordynowane
Nadleśnictwa
2004 - 2011
Właściciele gospodarstw
rolnych
Wdrazanie programów
rolnośrodowiskowych
koordynowane
2004 - 2011
ARiMR
b.d.
ARiMR
środki UE
środki rolników
brak danych
ODR
12
Inwentaryzacja i waloryzacja
obszarów przyrodniczo cennych
własne
2005 - 2006
Gmina Budry
RAZEM KOSZTY: 1 310 000 zł
153
fundusze ekologiczne
środki własne
100 000
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY BUDRY na lata 2004- 2011 (projekt)
PROGRAM OPERACYJNY DLA SEKTORA: GLEBY
Lp
Zadanie
Typ zadania
Termin realizacji
Realizatorzy
Aktualizacja i poszerzenie tematyki map
glebowo rolniczych o sposoby nawożenia i
wapnowania oraz przeciwdziałanie erozji i
zanieczyszczeniom
Upowszechnianie zasad Dobrej praktyki
rolniczej i rolnictwa ekologicznego.
koordynowane
2004 - 2007
ARiMR, Izby
Rolnicza
koordynowane
2004 - 2011
Ośrodki Doradztwa
Rolniczego
3
Ograniczenie przeznaczania gleb cennych
rolniczo na cele nierolnicze i nieleśne
koordynowane
2004 - 2011
4
Przeznaczanie gleb zdegradowanych do
zalesiania
1
2
Gmina Budry
Starostwo Powiatowe
koordynowane
2004 - 2011
Gmina Budry
Starostwo Powiatowe
RAZEM KOSZTY: 86 000 zł
154
Źródła
finansowania
fundusze
ekologiczne,
dotacje
Szacunkowy koszt
zł
60 000
fundusze
ekologiczne,
dotacje
fundusze
ekologiczne
fundusze
ekologiczne
6 000
20 000
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY BUDRY na lata 2004- 2011 (projekt)
PROGRAM OPERACYJNY DLA SEKTORA: EDUKACJA EKOLOGICZNA
L.p
1
2
3
4
5.
Zadanie
Organizacja i rozwój bazy danych o środowisku i
jego ochronie
Organizacja szkoleń, warsztatów , konsultacji w
zakresie ochrony środowiska dla pracowników
administracji
Publikacje o stanie środowiska
i
programie ochrony środowiska oraz promocja
walorów przyrodniczych
Organizacja powiatowych i gminnych
konkursów wiedzy ekologiczne j dla dzieci i
młodzieży
Wspieranie programów ekologicznych
realizowanych przez organizacje pozarządowe
Termin realizacji
Typ zadania
własne
2005
koordynowane
2004 - 2011
koordynowane
2004 - 2011
koordynowane
2004 - 2011
własne
2004 - 2011
Rozwój sieci przyrodniczych ścieżek
dydaktycznych oraz szlaków turystycznych
6.
koordynowane
koordynowane
Rozwój współpracy regionalnej w zakresie
rozwiązywania problemów ponadlokalnych
8.
własne
Starostwo Powiatowe
Starostwo Powiatowe
Gmina Budry
Organizacje pozarządowe
Starostwo Powiatowe
Gmina Budry
Organizacje pozarządowe
Media
Starostwo Powiatowe
Gmina Budry Organizacje
pozarządowe
Starostwo Powiatowe
Gmina Budry
Organizacje pozarządowe
2004 - 2011
Starostwo Powiatowe
Gmina Budry
Nadleśnictwa
Organizacje pozarządowe
2004 - 2011
Starostwo Powiatowe
Gmina Budry
Nadleśnictwa
Organizacje pozarządowe
Budowa gminnego centrum edukacyjnego
7.
Realizatorzy
2004 - 2011
Starostwo Powiatowe
Gmina Budry
Organizacje pozarządowe
RAZEM KOSZTY: 5 260 zł
155
Źródła finansowania
fundusze ekologiczne
Szacunkowy koszt zł
5 000
środki przedsiębiorców
fundusze ekologiczne
środki UE
55 000
środki własne
fundusze ekologiczne
40 000
fundusze ekologiczne
środki własne
środki UE
środki własne
fundusze ekologiczne
środki UE
fundusze ekologiczne
środki UE
środki własne
10 000
40 000
100 000
środki własne
ERDF
5 000 000
budżet powiatu
środki własne
10 000
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY BUDRY na lata 2004- 2011 (projekt)
Sumaryczne szacunkowe koszty realizacji Programu w latach 2004 – 2007 przedstawiono
w tabeli 20.
Tabela 20 Szacunkowe koszty wdrożenia Programu w latach 2004 – 2007
L.p.
1
2
3
4
5
6
7
8
Sektor
Koszty w latach 2004 - 2007
tys. PLN
Jakość wód i stosunki wodne
Powietrze atmosferyczne
Hałas
Promieniowanie elektromagnetyczne
Poważne awarie i zagrożenia naturalne
Przyroda i krajobraz
Gleby
Edukacja ekologiczna
Razem koszty w latach 2004 - 2007
12 190,243
1 770
530
0
10
1 310
86
5,260
15 901,503
Warunkiem wdrożenia zapisów Programu jest pozyskanie środków finansowych na realizację
poszczególnych zadań. Część środków pochodzić będzie z budżetu gminy i powiatu,
głównie powiatowego i gminnego funduszu ochrony środowiska i gospodarki wodnej. Jak
wykazała przeprowadzona symulacja, środki te mogą pokryć około 3% zaplanowanych
wydatków. Środki finansowe na realizację programu będą pochodziły także z pozostałych
funduszy ekologicznych i innych funduszy celowych. Niektóre inwestycje będą pokrywane ze
środków własnych różnych podmiotów gospodarczych i inwestorów prywatnych.
Planuje się, że w najbliższych latach spadnie rola funduszy ekologicznych (przede wszystkim
Narodowego i Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej)
w finansowaniu lokalnych zadań z zakresu ochrony środowiska. Środki finansowe kierowane
będą na dofinansowanie inwestycji priorytetowych z punktu widzenia integracji z UE.
Jednocześnie nastąpić może spadek przychodów do funduszy ekologicznych (opłat i kar),
w związku z poprawą stanu środowiska w Polsce i modernizacja zakładów
zanieczyszczających środowisko. Pożądanym kierunkiem jest zwiększenie dofinansowania na
działania związane z ochroną środowiska ze źródeł pomocowych i strukturalnych Unii
Europejskiej.
Część działań finansowana będzie przez powiat i gminę poprzez zaciągnięcie kredytów
komercyjnych i w międzynarodowych instytucjach finansujących (np. EBOiR). Dobrym
rozwiązaniem jest też zawiązywanie spółek partnerskich publiczno – prywatnych
z zainteresowanymi inwestorami, co nie pozbawia władz samorządowych wpływu na decyzje
związane z daną inwestycją.
W oparciu o analizę źródeł finansowania działań w zakresie ochrony środowiska w ostatnich
latach w Polsce i gminie Budry oraz prognoz co do perspektywicznych źródeł, przewiduje się,
że struktura finansowania wdrażania Programu w najbliższych czterech latach będzie
następująca:
156
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY BUDRY na lata 2004- 2011 (projekt)
Tabela 16. Symulacja rozkładu źródeł finansowania zadań wytyczonych w Programie
Źródło
Fundusze ekologiczne (NFOŚiGW, WFOŚiGW)
Inne fundusze wojewódzkie
Budżet gminy, w tym gminne
i powiatowy fundusze ekologiczne
Podmioty gospodarcze (środki własne i kredyty bankowe)
%
17
Tys. PLN
2703
3
477
40
6360
Fundusze z Unii Europejskiej
25
3975
Budżet państwa
15
2385
RAZEM
100
15 901
Ograniczone możliwości finansowe samorządu powiatowego i gminnego uniemożliwiają
samodzielną realizację działań i inwestycji z zakresu ochrony środowiska. Konieczne jest
wsparcie instytucji finansowych, które podejmą się finansowania projektów poprzez m.in.
zobowiązania kapitałowe (kredyty, pożyczki, obligacje, leasing), udziały kapitałowe (akcje,
udziały w spółkach) i dotacje.
Finansowaniem ochrony środowiska w Polsce interesuje się coraz więcej banków i funduszy
inwestycyjnych. Rozwija się też pomoc zagraniczna, dzięki której funkcjonuje w Polsce wiele
fundacji ekologicznych. Poszukiwane są też nowe instrumenty ekonomiczno – finansowe
w ochronie środowiska, takie jak opłaty produktowe czy obligacje ekologiczne. Można
założyć, że system finansowania przedsięwzięć związanych z ochroną środowiska w Polsce
będzie rozwijał się nadal, oferując coraz szersze formy finansowania i coraz większe środki
finansów.
Tylko inwestycje i działania uwzględnione w programach ochrony środowiska i planach
gospodarki odpadami dla powiatu i gminy mogą liczyć na pozyskanie środków publicznych,
w szczególności z funduszy ochrony środowiska i gospodarki wodnej. Wspierane powinny
być głównie inwestycje o charakterze regionalnym. Zaleca się, aby ograniczać dotacje
budżetowe na zadania, które są w stanie zapewnić finansowe wpływy ewentualnym
inwestorom. Korzystne jest, jeżeli kapitał obcy (kredyty, udziały w spółkach, nabywcy
obligacji) angażowany będzie w finansowanie inwestycji komunalnych w maksymalnym
stopniu, w jakim możliwa jest jego spłata wraz z odsetkami.
Zestawienie poszczególnych źródeł finansowania działań i inwestycji związanych z ochroną
środowiska i gospodarką odpadami przedstawia tabela 17.
157
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY BUDRY na lata 2004- 2011 (projekt)
Tabela 17 Najważniejsze źródła finansowania inwestycji w zakresie ochrony środowiska i
gospodarki odpadami
Źródło
finansowania
Rodzaj Beneficjanci
finansowa
nia
Maksymaln
Okres
Inne
y%
finansowania
dofinansowa
nia
środki własne
budżetowy powiat
zadania z zakresu
do 100%
ciągły
konieczność
powiatu i gmin
gminy
ochrony środowiska i
budżetowania
gospodarki wodnej
inwestycji
fundusze ochrony dotacja
bez ograniczeń cele z zakresu
istnieje możliwość
środowiska
pożyczka (m.in.
ochrony środowiska, do 70%
do 15 lat
umorzenia
(NFOŚiGW,
pożyczka samorządy
zgodne z listą
WFOŚiGW,
preferencyj terytorialne, priorytetową danego
PFOŚiGW,
na
jednostki
funduszu
GFOŚiGW)
kredyty
budżetowe,
komercyjn organizacje
e
pozarządowe,
dopłaty do jednostki
kredytów badawczo –
komercyjn rozwojowe,
ych
uczelnie, osoby
prawne,
stowarzyszenia
, inwestorzy
prywatni,
podmioty
gospodarcze,
spółdzielnie)
EkoFundusz
dotacja
inwestorzy
projekty
10, 30, 40, do 2010 roku inwestycje o
pożyczka (władze
inwestycyjne i
50, 70, 80%
charakterze:
preferencyj samorządowe, pozainwestycyjne
w zależności
przyrodniczym,
na
jednostki
związane z ochroną od projektu
innowacyjny,
budżetowe,
środowiska, zgodnie
technicznym Z
podmioty
z priorytetami
dotacji EkoFunduszu
gospodarcze,
nie mogą korzystać te
inne)
przedsięwzięcia,
główni
które kwalifikują się
wykonawcy
do otrzymania
projektu
dofinansowania w
(organizacje
ramach programów
społeczne,
pomocowych Unii
fundacje)
Europejskiej.
wiejskie
komitety
społeczne
urzędy gmin
Przedmiot
finansowania
Fundacja na
Rzecz Rozwoju
Wsi Polskiej
„Polska Wieś
2000”
dotacja
kredyty
rozprowadzanie
do 30%, do 2 lata
wody na terenach
50 tys. PLN
wiejskich w
obiektach
użyteczności
publicznej,
budowa i
modernizacja
urządzeń grzewczych
zasilanych gazem lub
olejem opałowym
Fundacja
Wspomagania
Wsi
kredyty
zarządy gmin kanalizacja,
mikropoży osoby
oczyszczanie
czki
prywatne
ścieków,
przydomowe
158
-
do 5 lat
-
-
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY BUDRY na lata 2004- 2011 (projekt)
Źródło
finansowania
Rodzaj Beneficjanci
finansowa
nia
Duński Fundusz dotacje
Pomocowy
pożyczki
Ochrony
Środowiska
DANCEE
starostwa i
gminy
zakłady usług
komunalnych
przedsiębiorst
wa wodno –
kanalizacyjne
instytuty
badawczo rozwojowe
Przedmiot
finansowania
Maksymaln
Okres
y%
finansowania
dofinansowa
nia
oczyszczalnie
scieków
ochrona wód,
do 100%
powietrza, przyrody,
gospodarka
odpadami, kontrola
zanieczyszczeń,
wzmocnienie
instytucjonalne
Komisja
dotacje
Europejska
Departament XI
osoby fizyczne innowacyjne i
od 30 do
i prawne
demonstracyjne
100%
programy działania w
przemyśle,
wspomaganie
technicznych działań
lokalnych instytucji
Europejski
dotacje
gminy będące budowa i
do 70%
Fundusz Rozwoju kredyty
inwestorami wyposażenie
Wsi Polskiej
obiektów
składowisk
ochrony
środowiska
Finesco SA
kredyty
sektor
inwestycje
Leasing
publiczny
infrastrukturalne
udziały
spółdzielnie
proekologiczne,
kapitałowe, mieszkaniowe wodnokanalizacyjne,
TPF
energetyczne,
termoizolacyjne,
budownictwa
komunalnego,
transportu
miejskiego,
gospodarki odpadami
fundusze UE
dotacja
jednostki
szeroko ujęta
do 75%
samorządu
problematyka
terytorialnego ochrony środowiska
organizacje
pozarządowe
inne podmioty
publiczne
podmioty
gospodarcze
osoby
indywidualne
159
Inne
-
dostawy i prace
budowlane muszą
odpowiadać unijnym
standardom
projekt musi uzyskać
poparcie lokalnych
organów
administracji i
Ministerstwa
Środowiska
1 rok
przeznaczony
głównie do małych
projektów
kwota pomocy od 20
do 60 tys. Euro
do 5 lat
maksymalna kwota
dotacji – 100 tys. zł
kredytu – 200 tys.
do 10 lat
-
bd
-
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY BUDRY na lata 2004- 2011 (projekt)
Pozostałe źródła finansowania:
Fundacje:
Environmental Know-How Fund w Warszawie, Ambasada Brytyjska al. Róż 1, 00-556
Warszawa,
Agencja Rozwoju Komunalnego w Warszawie; al. Ujazdowskie 19, 00-557 Warszawa,
Fundacja Współpracy Polsko-Niemieckiej; ul. Zielna 37, 00-1-8 Warszawa,
Polska Agencja Rozwoju Regionalnego; ul. Żurawia 4a, 00-503 Warszawa,
Program Małych Dotacji GEF, al. Niepodległości 186, 00-608 Warszawa,
Projekt Umbrella.
Banki aktywnie wspomagające finansowanie ochrony środowisk:
Bank Ochrony Środowiska,
Bank Rozwoju Eksportu S.A.,
Polski Bank Rozwoju S.A.,
Bank Światowy,
Europejski Bank Odbudowy i Rozwoju.
Fundusze inwestycyjne
Fundusze inwestycyjne stanowią nowy segment rynku finansowego ochrony środowiska.
Wejście ekologicznych funduszy inwestycyjnych na rynek finansowy ochrony środowiska
może okazać się kluczowe dla usprawnienia podejmowania decyzji inwestycyjnych oraz
integracji ochrony środowiska z przedsięwzięciami o charakterze gospodarczym.
Instytucje leasingowe finansujące zadania z zakresu ochrony środowiska:
Towarzystwo Inwestycyjno-Leasingowe EKOLEASING S.A.,
BEL Leasing Sp. z o.o.,
BISE Leasing S.A.,
Centralne Towarzystwo Leasingowe S.A.,
Europejski Fundusz Leasingowy Sp. z o.o.
Ocena dostępności źródeł finansowania dla zadań wymienionych w Programie
Zadania wyznaczone w Programie mają swoje odzwierciedlenie w priorytetach funduszy
ekologicznych. Istnieje więc realna szansa uzyskania wsparcia z tych źródeł.
Z najważniejszych należy wymienić zadania z zakresu gospodarki wodno – ściekowej,
likwidację niskiej emisji, ochrona wód, ochrona powietrza, ochrona przyrody i krajobrazu.
Pomoc z tych źródeł obejmuje przede wszystkim te dziedziny, w których standardy jakości
środowiska uzgodnione podczas negocjacji z Unią Europejską nie są dotrzymane. Dotyczy to
przede wszystkim gospodarki wodno – ściekowej.
W zakresie uzyskania kredytów bankowych duże szanse mają inwestycje z zakresu ochrony
atmosfery, a także wspierające rozwój odnawialnych źródeł energii (np. kotłownie na
biopaliwo, itp.).
160
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY BUDRY na lata 2004- 2011 (projekt)
Istnieje również możliwość uzyskania dofinansowania z funduszy europejskich, szczególnie
z Funduszy Strukturalnych. Szczególne wsparcie można uzyskać na budowę sieci wodno –
kanalizacyjnych, modernizacji i rozbudowy systemów ciepłowniczych, budowy infrastruktury
do produkcji i przesyłu energii odnawialnej, oraz innej technicznej (szczególnie dróg
i mostów).
12. ZARZĄDZANIE OCHRONA ŚRODOWISKA
Wdrożenie zapisów niniejszego programu zależy w dużej mierze od sprawności zarządzania
ochroną środowiska na szczeblu powiatowym i gminnym. W niniejszym rozdziale
przedstawiono zasady i instrumenty zarządzania środowiskiem wynikające z uprawnień
administracji samorządowej, jednakże sprawność procesu wdrażania programu ochrony
środowiska zależeć będzie od włączenia się do jego realizacji także przedstawicieli różnych
branż oraz sfery życia gospodarczego i społecznego. Jako szczególny element wyróżniono
Program ochrony środowiska dla gminy Budry, który będzie instrumentem koordynującym
poszczególne działania w zakresie ochrony środowiska na terenie gminy.
12.1. INSTRUMENTY ZARZĄDZANIA ŚRODOWISKIEM
Do instrumentów zarządzania środowiskiem należą:
1. instrumenty prawne
2. instrumenty finansowe
3. instrumenty społeczne
4. instrumenty strukturalne
12.1.1. INSTRUMENTY PRAWNE
Program ochrony środowiska realizowany jest zgodnie ze znowelizowanym polskim prawem.
Instrumenty służące do zarządzania środowiskiem wynikają przede wszystkim
z następujących aktów prawnych: ustawy Prawo ochrony środowiska, Ustawa o odpadach,
Prawo o zagospodarowaniu przestrzennym, Ustawa o ochronie przyrody, Ustawa o Inspekcji
Ochrony Środowiska, Prawo geologiczne i górnicze, Prawo budowlane.
Realizacja Programu odbywać się będzie zgodnie z zasadą zrównoważonego rozwoju, według
kompetencji organów zarządzających środowiskiem. Zgodnie z nowym prawodawstwem,
kompetencje do wydawania decyzji w zakresie ochrony środowiska podzielono pomiędzy
Starostę i Wojewodę, przyjmując za podstawowe kryterium skalę uciążliwości danego
podmiotu.
Składają się na nie w szczególności:
- decyzje reglamentacyjne – pozwolenia: zintegrowane, na wprowadzanie gazów lub pyłów
do powietrza, emitowanie hałasu do środowiska, emitowanie pól elektromagnetycznych,
wytwarzanie odpadów, wprowadzanie ścieków do wód lub do ziemi,
- decyzje na prowadzenie działalności w zakresie gospodarki odpadami
- pozwolenia wodno-prawne na szczególne korzystanie z wód, wykonywanie urządzeń
wodnych, wykonywanie innych czynności i robót, budowli, które mają znaczenie w
gospodarowaniu wodami lub w korzystaniu z wód,
- zezwolenia – koncesje wydane na podstawie Prawa geologicznego i górniczego,
161
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY BUDRY na lata 2004- 2011 (projekt)
- uzgadnianie w zakresie przestrzegania standardów ekologicznych decyzji o warunkach
zabudowy oraz o pozwoleniu na budowę, rozbiórkę obiektu budowlanego, decyzji o
pozwoleniu na zmianę sposobu użytkowania obiektu budowlanego lub jego części
przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko,
- cofnięcie lub ograniczenie zezwolenia lub pozwolenia na korzystanie ze środowiska,
- decyzje naprawcze dotyczące zakresu i sposobu usunięcia przez podmiot korzystający ze
środowiska przyczyn negatywnego oddziaływania na środowisko i przywrócenia środowiska
do stanu właściwego oraz zobowiązujące do usunięcia uchybień,
- opłaty za korzystanie ze środowiska,
- administracyjne kary pieniężne,
- decyzje zezwalające na usuwanie drzew i krzewów,
- programy dostosowawcze dotyczące przywracania standardów jakości środowiska do stanu
właściwego,
- decyzje wstrzymujące oddanie do użytku instalacji lub obiektu, a także wstrzymujące
użytkowanie instalacji lub obiektu,
- decyzje o zakazie produkcji, importu, wprowadzania do obrotu,
Instrumentami prawnymi są również:
- kontrole przestrzegania prawa ochrony środowiska i zobowiązań wynikających z decyzji,
- oceny oddziaływania na środowisko
- raporty oddziaływania przedsięwzięcia inwestycyjnego na środowisko
- miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego
- przeglądy ekologiczne
- monitoring środowiska
- składniki prawa miejscowego, w szczególności dotyczące gospodarowania środowiskiem i
zrównoważonego rozwoju
Wymienione instrumenty prawne będą stosowane przez Wojewodę Warmińsko - Mazursiego,
Marszałka Województwa Warmińsko - Mazurskiego Starostę Powiatu Węgorzewskiego,
Wójta Gminy Budry, Wojewódzkiego Inspektora Ochrony Środowiska, Dyrektora
Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej, zgodnie z kompetencjami wymienionych
organów.
W zakresie ochrony środowiska zadania wykonują ponadto organy administracji
niezespolonej m.in. regionalne zarządy gospodarki wodnej, nadleśnictwa. Dużą rolę
w realizacji zadań na rzecz ochrony środowiska pełnią instytucje niepaństwowe: jednostki
badawczo-rozwojowe, agencje, fundacje, organizacje gospodarcze i społeczne organizacje
ekologiczne.
Zarządzanie środowiskiem przez podmioty gospodarcze korzystające ze środowiska odbywa
się m. in. poprzez:
- dotrzymywanie wymagań wynikających z przepisów prawa,
- modernizacje technologii w celu ograniczenia lub wyeliminowania uciążliwości
dla środowiska,
- instalowanie urządzeń służących ochronie środowiska,
- stałą kontrolę emisji zanieczyszczeń (monitoring).
162
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY BUDRY na lata 2004- 2011 (projekt)
Organy przedstawicielskie mogą ustanawiać inne składniki prawa miejscowego,
w szczególności dotyczącego gospodarowania środowiskiem i zrównoważonego rozwoju.
Najważniejsze zadania gminy w zakresie ochrony środowiska wynikające z obowiązujących
przepisów prawnych:
Z zakresu ustawy z dnia 20 lipca 1991 r. o Inspekcji Ochrony Środowiska (Dz.U. Nr 77, poz.
335, z późn. zmianami):
- składanie Państwowej Inspekcji Ochrony Środowiska wniosków o przeprowadzenie kontroli
- wymiana z Państwową Inspekcją Ochrony Środowiska informacji o wynikach kontroli
przyjmowanie i analizowanie informacji o wynikach kontroli przeprowadzonych przez
Inspekcję Ochrony Środowiska
Z zakresu ustawy o ochronie przyrody z dnia 16 października 1991 r. (Dz.U. 2001 Nr 99, poz.
1079 z późn. zm.):
- uzgadnianie z wojewodą decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu dla
inwestycji realizującej cel publiczny na obszarze parku krajobrazowego lub obszarze
chronionego krajobrazu
- wydawanie zezwolenia na usuniecie drzew lub krzewów z terenu nieruchomości na
wniosek władającego nieruchomością
- naliczanie opłat za usuniecie drzew lub krzewów przy udzieleniu zezwolenia
- wymierzanie administracyjnej kary pieniężnej za zniszczenie terenów zieleni albo drzew
lub krzewów, spowodowanych niewłaściwym wykonywaniem robót ziemnych lub
niewłaściwym wykorzystaniem sprzętu mechanicznego albo urządzeń technicznych oraz
zastosowaniem środków chemicznych w sposób szkodliwy dla roślinności oraz za
usuwanie drzew i krzewów bez wymaganego zezwolenia, a także za niszczenie
spowodowane niewłaściwa pielęgnacją terenów zieleni, zadrzewień lub krzewów
- zagospodarowanie terenów będących własnością gminy, nie przeznaczonych pod
zabudowę oraz przeznaczonych do zagospodarowania w późniejszym terminie, a nie
wykorzystanych rolniczo, przez zasadzenie na nich roślinności dostosowanej do otocznia
z uwzględnieniem okresu zagospodarowania, jeżeli ma ono charakter czasowy
- sporządzenie miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego dla obszarów
objętych formami ochrony przyrody lub dokonanie zmian w już istniejących
- wprowadzanie formy ochrony przyrody, o których mowa w art. 13. ust. 1 pkt. 4 i 6,
jeżeli wojewoda nie wprowadził tych form, tj. wyznaczania obszarów chronionego
krajobrazu, wprowadzanie ochrony w drodze uznania za pomniki przyrody, stanowiska
dokumentacyjne, użytki ekologiczne, zespoły przyrodniczo – krajobrazowe
- uznawanie terenu stanowiącego własność gminy pokrytego drzewostanem o charakterze
parkowym i niepodlegającego przepisom o ochronie dóbr kultury za park gminny
zapewnienie mieszkańcom miast i wsi o zwartej zabudowie korzystanie z przyrody przez
tworzenie i utrzymywanie w należytym stanie terenów zielonych i zadrzewień, łączących się
w miarę możliwości z terenami zalesionymi
Z ustawy Prawo geologiczne i górnicze z dnia 4 lutego 1994 r. (Dz.U. Nr 27, poz. 96, z późn.
zmianami):
- opiniowanie wniosków koncesyjnych na poszukiwanie i rozpoznawanie złóż kopalin
- wydawanie postanowień na podstawie miejscowego planu zagospodarowania
przestrzennego w celu uzgodnienia udzielenia koncesji na działalność taką jak:
wydobywanie kopalin ze złóż
- uzgadnianie szczegółowych warunków wydobywania kopaliny
163
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY BUDRY na lata 2004- 2011 (projekt)
- opiniowanie decyzji zatwierdzającej projekt prac geologicznych
przyjmowanie zgłoszeń zamiaru wykonawcy przystąpienia do wykonywania prac
geologicznych
Z ustawy o ochronie gruntów rolnych i leśnych z dnia 3 lutego 1995 r. (Dz.U. Nr 16, poz. 78 z
późn. zm.):
- opiniowanie obowiązku zdjęcia oraz wykorzystania na cele poprawy wartości użytkowej
gruntów próchniczej warstwy gleby z gruntów rolnych
- nakazywanie właścicielowi gruntów wykonania w określonym terminie odpowiednich
zabiegów w razie wystąpienia z winy właściciela degradacji gruntów w tym szczególnie
erozji
- zlecanie wykonania zastępczego na koszt właściciela gruntów odpowiednich zabiegów,
przeciwdziałających degradacji użytków rolnych oraz skutków nieprzestrzegania
przepisów o ochronie roślin uprawnych przed chorobami, szkodnikami i chwastami
wykorzystując do czasu zwrotu kosztów wykonania zastępczego środki Funduszy
Ochrony gruntów Rolnych
- sprawowanie kontroli stosowania przepisów ustawy
- opracowanie na koszt odpowiedzialnych zakładów, planu gospodarowania na gruntach
położonych na obszarach szczególnej ochrony środowiska lub w strefach ochronnych,
istniejących wokół zakładów przemysłowych
- opiniowanie decyzji starosty w sprawie rekultywacji gruntów położonych, w rozumieniu
przepisów o zagospodarowaniu przestrzennym, na obszarach rolniczej przestrzeni
produkcyjnej, zdewastowanych lub zdegradowanych w wyniku działalności przemysłowej
lub klęsk żywiołowych
- zatwierdzenie planu gospodarowania na gruntach położonych w obszarach szczególnej
ochrony środowiska lub w strefach ochronnych, istniejących wokół zakładów
przemysłowych
nakazywanie właścicielowi gruntów wykonania w określonym terminie odpowiednich
zabiegów związanych z ochroną roślin uprawnych przed chorobami, szkodnikami i
chwastami
Z ustawy o ochronie roślin uprawnych z dnia 12 lipca 1995 r. (Dz.U. 1999 r. Nr 66, poz. 751)
- przyjmowanie zawiadomień od posiadaczy gruntów o pojawieniu się organizmów
szkodliwych
przekazywanie wojewódzkiemu inspektorowi ochrony roślin zawiadomienia o wystąpieniu
lub podejrzeniu wystąpienia organizmu szkodliwego, polegającego zwalczaniu
Z ustawy Prawo łowieckie z dnia 13 października 1995 r. (Dz.U. nr 147, poz. 713)
- przyjmowanie zawiadomień o dostrzeżonych objawach chorób zwierząt żyjących wolno
od dzierżawców i zarządców obwodów łowieckich oraz właścicieli, posiadaczy i
zarządców gruntów
- opiniowanie rocznych planów łowieckich
- współdziałanie z dzierżawcami i zarządcami obwodów łowieckich i nadleśniczymi w
sprawach związanych z zagospodarowaniem obwodów łowieckich, w szczególności w
zakresie ochrony i hodowli zwierzyny
opiniowanie wniosków Polskiego Związku łowieckiego o wydzierżawienie obwodów
łowieckich
164
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY BUDRY na lata 2004- 2011 (projekt)
Z ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminie z dnia 13 września 1996 r. (Dz.U. Nr
132, poz. 622, z późn. zm):
- kontrola postępowania przez właścicieli nieruchomości z odpadami komunalnymi i
zawartością zbiorników bezodpływowych gromadzących ścieki bytowe wytwarzane przez
nich oraz występowanie z żądaniem do właścicieli nieruchomości o okazanie umowy i
dowodów płacenia za usługi lub okazanie dowodów płacenia za składowanie odpadów na
składowisku odpadów komunalnych
- wydawanie zezwolenia na prowadzenie przez podmioty inne niż jednostki gminne
działalności polegającej na usuwaniu, wykorzystaniu lub unieszkodliwianiu odpadów
komunalnych
- prowadzenie działalności ochronnej przed bezdomnymi zwierzętami oraz prowadzenie
schronisk dla bezdomnych zwierząt, a także grzebowisk i spalarni zwłok zwierzęcych i
ich części
- wydawanie decyzji określającej obowiązki dotyczące wymogów sanitarnych i ochrony
środowiska
- zapewnianie czystości i porządku na terenie gminy i tworzenie warunków niezbędnych
do ich utrzymania w zakresie określonym ustawa
- ustalanie w drodze uchwały wymagań w zakresie utrzymania czystości i porządku na
terenie nieruchomości i dotyczących: prowadzenia we właściwym zakresie selektywnej
zbiórki odpadów komunalnych, uprzątanie śniegu i błota, lodu i innych zanieczyszczeń,
mycia i napraw pojazdów samochodowych poza myjniami i warsztatami naprawczymi
- ustalenie w drodze uchwały rodzaju urządzeń przeznaczonych do gromadzenia odpadów
komunalnych na terenie nieruchomości oraz na drogach publicznych, a także zasad ich
rozmieszczania i utrzymania w odpowiednim stanie sanitarnym
- ustalenie w drodze uchwały obowiązków osób utrzymujących zwierzęta domowe,
mających na celu ochronę przed zagrożeniem lub uciążliwością dla ludzi oraz przed
zanieczyszczeniem terenów przeznaczonych do wspólnego użytku.
- ustalenie w drodze uchwały zasad utrzymywania zwierząt gospodarskich na terenach
wyłączonych z produkcji rolniczej, w tym także zakazu ich utrzymywana na określonych
obszarach lub w poszczególnych nieruchomościach
- wyznaczanie w drodze uchwały obszarów podlegających obowiązkowej deratyzacji i
terminów jej przeprowadzenia w przypadku zaistnienia takiej konieczności
- prowadzenie ewidencji zbiorników bezodpływowych w celu kontroli częstotliwości i
sposobu ich opróżniania przez właścicieli nieruchomości
prowadzenie ewidencji przydomowych oczyszczalni ścieków w celu kontroli częstotliwości i
sposobu pozbywania się powstających w nich komunalnych osadów ściekowych
Z ustawy o zwalczaniu chorób zakaźnych zwierząt, badaniu zwierząt rzeźnych i mięsa oraz
inspekcji Weterynaryjnej z dnia 24 kwietnia 1997 r. (t.j. Dz. U. 1999 Nr 66, poz.752)
- przyjmowanie zawiadomień od posiadaczy zwierząt o podejrzeniu wystąpienia choroby
zakaźnej u zwierzęcia i informowanie o fakcie organów Inspekcji Weterynaryjnej
tworzenia lub upoważniania jednostek organizacyjnych do niezwłocznego dostarczania zwłok
zwierzęcych i ich części, jeżeli nie zachodzi podejrzenie o chorobę zakaźną, lub inny podmiot
zajmujący się zbieraniem lub przetwarzaniem zwłok zwierzęcych albo na grzebowisko lub
wyznaczone miejsce spalania zwłok zwierzęcych
Z ustawy o ochronie zwierząt z dnia 21 sierpnia (Dz. U. Nr 111, poz. 724, z późn. Zm.)
- podejmowanie interwencji do odebrania włącznie zwierzęcia rażąco zaniedbywanego
lub okrutnie traktowanego, czasowo lub na stałe, właścicielowi bądź innej
utrzymującej je osobie
165
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY BUDRY na lata 2004- 2011 (projekt)
- przekazanie odebranego zwierzęcia do schroniska dla zwierząt albo pod opiekę innej
osobie lub instytucji
- wydawanie zezwolenia na utrzymywanie psa rasy uznawanej za agresywną
- zawieranie porozumienia z Towarzystwem Opieki nad Zwierzętami oraz innymi
organizacjami społecznymi o podobnym statutowym celu działania o prowadzenie
schroniska dla zwierząt
- zapewnienie opieki bezdomnym zwierzętom domowym i gospodarskim oraz
wyłapywanie ich w przypadku niemożliwości ustalenia ich właściciela lub innej
osoby, pod której opieką zwierzę dotąd pozostawało
Z ustawy Prawo wodne z dnia 18 lipca 2001 r.
- nakazywanie w drodze decyzji, właścicielowi gruntu przywrócenie stanu poprzedniego
lub wykonanie urządzeń zapobiegających szkodom, jeżeli spowodowane przez
właściciela gruntu zmiany stanu wody na gruncie szkodliwie wpływają na grunty
sąsiednie
- zatwierdzenie ugody umawiających się właścicieli gruntów ustalającej zmiany stanu
wody na gruntach, jeżeli zmiany te nie wpłyną szkodliwie na inne nieruchomości lub
na gospodarkę wodną
- uwzględnienie obszarów, o których mowa w art. 82 ust. 1 i 2 czyli obszarów narażonych
na niebezpieczeństwo powodzi, terenów zagrożonych osuwiskami skarp lub zboczy,
terenów depresyjnych oraz bezodpływowych przy sporządzaniu decyzji o warunkach
zabudowy i zagospodarowania terenu
udzielanie spółkom wodnym dotacji przedmiotowych z budżetów gminy na bieżące
utrzymanie wód i urządzeń wodnych oraz realizację inwestycji
Z ustawy Prawo energetyczne z dnia 10 kwietnia (Dz. U. Nr 54, poz. 348, z późn. Zm.)
- współdziałanie z Ministrem Gospodarki w sprawach planowania i realizacji systemów
zaopatrzenia w paliwa i energię
- opracowanie projektu założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa
gazowe
- opracowanie projektu planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe, dla
obszaru gminy lub jej części w przypadku gdy plany przedsiębiorstw energetycznych nie
zapewniają realizacji założeń polityki energetycznej
planowanie i organizacja zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe na
obszarze gminy
Z ustawy o lasach z dnia 28 września 1991 r. (t.j. Dz. U. 2000 Nr 56, poz. 679, z późn. zm.)
- wykładanie projektu uproszczonego planu urządzenia lasu do publicznego wglądu na
okres 60 dni w siedzibie urzędu gminy
- opiniowanie wniosków o uznanie lasu stanowiącego własność Skarbu Państwa za las
ochronny lub pozbawienia go tego charakteru
wprowadzenie zwolnień od podatku leśnego innych niż ustawowe
Z ustawy Prawo ochrony środowiska z dnia 27 kwietnia 2001 r. (Dz. U. 2001 Nr 62, poz. 627,
z późn. zm.)
- sporządzanie gminnego programu ochrony środowiska i jego uchwaleń
- przedstawianie co 2 lata radzie gminy raportu z wykonania gminnego programu ochrony
środowiska
166
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY BUDRY na lata 2004- 2011 (projekt)
- sporządzanie prognozy oddziaływania na środowisko projektów planów zagospodarowania
przestrzennego oraz projektu strategii rozwoju regionalnego dokumentów lub
wprowadzających zmiany do przyjętego już dokumentu, oraz o którym mowa w art. 40 ust. 1
- uwzględnianie w opracowanych projektach planów zagospodarowania przestrzennego oraz
projektów rozwoju regionalnego, ustaleń zawartych w prognozie oddziaływania na
środowisko, opinii organu ochrony środowiska, a także rozpatrzonych uwagach i wnioskach
zgłoszonych w związku z udziałem społeczeństwa
- dokonywanie okresowych pomiarów poziomów w środowisku substancji lub energii
wprowadzanych w związku z eksploatacją dróg, linii kolejowych i linii tramwajowych
zarządzanych przez gminy
- przeznaczanie środków Gminnego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej na
finansowanie ochrony środowiska i gospodarki wodnej w celu realizacji zasady
zrównoważonego rozwoju
- określanie w studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy
oraz w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego rozwiązań niezbędnych do
zapobiegania powstawaniu zanieczyszczeń, zapewnienia ochrony przed powstającymi
zanieczyszczeniami oraz przywracania środowiska do właściwego stanu
- ustalanie w studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy
oraz warunków miejscowych planach warunków realizacji przedsięwzięć, warunków
umożliwiających uzyskanie optymalnych efektów w zakresie ochrony środowiska
- zapewnienie w studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy
oraz w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego warunków utrzymania
równowagi przyrodniczej i racjonalnej gospodarki zasobami środowiska na podstawie:
-ustaleń programów racjonalnego wykorzystania powierzchni ziemi, w tym na terenach
eksploatacji złóż kopalin i racjonalnego gospodarowania gruntami
- uwzględnienia obszarów występowania złóż kopalin oraz obecnych i przyszłych potrzeb
eksploatacji tych złóż
- zapewnienia kompleksowego rozwiązania problemów zabudowy miast i wsi, ze
szczególnym uwzględnieniem gospodarki wodnej, odprowadzenia ścieków, gospodarki
odpadami, systemów transportowych i komunikacji publicznej oraz urządzania i
kształtowania terenów zieleni
- uwzględnienia konieczności ochrony wód, gleby i ziemi przed zanieczyszczeniem w
związku z prowadzeniem gospodarki rolnej
- zapewnienia ochrony walorów krajobrazowych środowiska i warunków klimatycznych
- uwzględnienie innych potrzeb w zakresie ochrony powietrza, wód, gleby, ziemi, ochrony
przed hałasem, wibracjami i polami elektromagnetycznymi
- ustalanie w studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy
oraz w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego przy przeznaczaniu terenów
na poszczególne cele oraz przy określaniu zadań związanych z ich zagospodarowaniem w
strukturze wykorzystania terenu, proporcji pozwalających na zachowanie lub przywrócenie na
nich równowagi przyrodniczej i prawidłowych warunków życia na podstawie opracowań
ekofizjograficznych, stosownie do rodzaju planu, cech poszczególnych elementów
przyrodniczych i ich wzajemnych powiązań
- określenie w studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy
oraz w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego sposobu zagospodarowania
obszarów zdegradowanych w wyniku działalności człowieka oraz klęsk żywiołowych na
podstawie opracowań ekofizjograficznych, stosownie do rodzaju planu, cech poszczególnych
elementów przyrodniczych i ich wzajemnych powiązań
- uwzględnianie w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego ograniczeń
przewidzianych ustawą tj. ustanowienie parku narodowego, rezerwatu przyrody, parku
167
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY BUDRY na lata 2004- 2011 (projekt)
krajobrazowego, obszaru chronionego krajobrazu, zespołu przyrodniczo-krajobrazowego,
stanowiska dokumentacyjnego, użytku ekologicznego, pomników przyrody oraz ich otulin,
utworzenie obszarów ograniczonego użytkowania, ustalenie warunków korzystania z wód
regionu wodnego i zlewni oraz ustanowienia stref ochronnych ujęć wód
- ustanawianie w drodze uchwały ograniczeń co do czasu funkcjonowania instalacji lub
korzystania z urządzeń, z których emitowany hałas może negatywnie oddziaływać na
środowisko, z zastrzeżeniem instalacji i urządzeń znajdujących się w miejscach kultu
religijnego
- udostępnienie posiadanych przez gminę informacji o środowisku i jego ochronie w tym
m.in.:
- wniosków o wydanie decyzji oraz decyzje o warunkach zabudowy i zagospodarowania
terenu wydawanych na podstawie przepisów o zagospodarowaniu terenu
- postanowienia oceniające potrzebę sporządzania raportu oddziaływania na środowisko dla
przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko dla których ze względu na
charakter przedsięwzięcia raport może być wymagany np. na:
 budowę tartaków, stolarni,
 budowę wytwórni mebli
 wykonywanie melioracji rolnych na obszarze powyżej 20 ha
 budowę obiektów hodowlanych zwierząt gospodarskich obejmujących obsadę nie niższą
50 DJP (od 50 do 240 DJP)
 wykonywaniu instalacji do uboju zwierząt
 budowie pól kempingowych lub karawaningowych umożliwiających pobyt nie mniej niż
100 osób
 regulację rzek i urządzeń przeciwpowodziowych
 budowie instalacji do oczyszczania ścieków obsługujących od 400 do 100000
równoważnych mieszkańców oraz sieci kanalizacyjnych
 wykonaniem instalacji związanych z odzyskiem lub unieszkodliwianiem odpadów np.
z rolnictwa, sadownictwa, leśnictwa, przetwórstwa żywności,
poletka osadowe o powierzchni powyżej 0,5 ha
do magazynowania złomu żelaznego, w tym też wraz z sortownikiem i wstępnym przerobem
na powierzchni powyżej 0,5 ha
 budowie cmentarzy
 budowie stacji obsługi i stacji remontowych środków transportu składających się z nie
mniej niż 3 stanowisk
 budowie gorzelni
 realizację zespołów zabudowy przemysłowej (parków przemysłowych) na terenie nie
mniejszym niż 1 ha
 budowie stacji paliw
 wykonaniu rurociągów i instalacji do przesyłu gazu powyżej 0,5 MP
 budowie instalacji do produkcji paliw z produktów roślinnych
- nakładanie na prowadzącego instalację (w drodze decyzji) lub użytkownika urządzenia
obowiązku prowadzenia w określonym czasie pomiarów wielkości emisji wykraczających
poza określone ustawowo obowiązki jeżeli w trakcie kontroli stwierdzono przekroczenie tych
standardów
- nakładanie na prowadzącego instalację, z której emisja nie wymaga pozwolenia,
dodatkowych wymagań w zakresie ochrony środowiska o ile jest to uzasadnione
koniecznością ochrony środowiska
- egzekwowanie nałożonych w drodze decyzji na prowadzących instalację lub użytkowników
urządzeń obowiązków dokonywania pomiarów wielkości emisji
168
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY BUDRY na lata 2004- 2011 (projekt)
- przyjmowanie zgłoszeń o rozpoczęciu eksploatacji instalacji i urządzeń, których
funkcjonowanie może negatywnie oddziaływać na środowisko
- wnoszenie sprzeciwu (w drodze decyzji) wobec zgłoszenia o rozpoczęciu eksploatacji
instalacji i urządzeń mogących negatywnie oddziaływać na środowisko i które podlegają
zgłoszeniu w gminie, w przypadku stwierdzenia nie spełnienia określonych standardów
sprawowanie kontroli przestrzegania i stosowania przepisów o ochronie środowiska objętym
własnością wójta, burmistrza, gminy
Z ustawy o odpadach z dnia 27 kwietnia (Dz. U. Nr 62, poz.628)
- opracowanie projektu gminnego planu gospodarki odpadami i uchwalenie
- opiniowanie wniosków do zatwierdzenia programu gospodarki odpadami niebezpiecznymi,
wydania zezwolenia na odzysk, unieszkodliwianie bądź transport odpadów
- nakazywanie posiadaczowi odpadów usunięcia ich z miejsc nieprzeznaczonych do ich
składowania lub magazynowania, ze wskazaniem wykonania tego obowiązku.
Instrumenty finansowe
Do instrumentów finansowych należą:
- opłaty za gospodarcze korzystanie ze środowiska – za emisje zanieczyszczeń do powietrza,
za składowanie odpadów, za odprowadzanie ścieków do wód lub do ziemi, za pobór wody
powierzchniowej lub podziemnej itp.
- opłaty eksploatacyjne za pozyskiwanie kopalin
- administracyjne kary pieniężne w zakresie przekroczeń określonych limitów
w pozwoleniach, naruszenie decyzji zatwierdzających eksploatację składowiska odpadów
lub decyzji określających miejsce i sposób magazynowania odpadów
- odpowiedzialność cywilna w zakresie szkód spowodowanych oddziaływaniem
na środowisko
- kredyty, pożyczki i dotacje z funduszy ochrony środowiska i gospodarki wodnej oraz innych
funduszy, w tym fundusze przedakcesyjne oraz fundusze strukturalne oraz Fundusz
Spójności
- pomoc publiczna w postaci preferencyjnych pożyczek, kredytów, dotacji, odroczeń
rozłożenia na raty itp.
- opłaty produktowe i depozytowe,
- budżety samorządów i Państwa,
- środki własne przedsiębiorców i mieszkańców.
Instrumenty społeczne
Akceptacja społeczna dla zaproponowanych działań jest podstawowym warunkiem wdrożenia
programu. Instrumenty społeczne obejmują działania edukacyjne i informacyjne
prowadzonych przez samorząd, a także proces budowania powiązań pomiędzy władzą
samorządowa a społeczeństwem. Celem obydwu elementów jest podniesienie świadomości
społecznej.
Instrumenty społeczne określone zostały najdokładniej w Konwencji o dostępie do informacji,
udziale społeczeństwa w podejmowaniu decyzji oraz o dostępie do sprawiedliwości
w sprawach dotyczących środowiska, podpisanej w 1999r. w Aarhus (konwencja została
ratyfikowana przez Polskę, a jej tekst został ogłoszony w Dz.U. Nr 78 z 2003r).
169
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY BUDRY na lata 2004- 2011 (projekt)
Art. 7 Konwencji nakazuje zagwarantowanie udziału społeczeństwa w przygotowaniu planów
i programów mających znaczenie dla środowiska, a więc także powiatowego programu
ochrony środowiska. Określa też podstawowe obowiązki organów w zakresie zapewnienia
udziału społecznego:
- ustalenia zakresu podmiotowego konsultacji,
- ustalenia rozsądnych norm czasowych na poszczególne etapy konsultacji,
- przeprowadzenie konsultacji odpowiednio wcześnie w toku procedury decyzyjnej, gdy
wszystkie warianty są jeszcze możliwe, a udział społeczeństwa może być skuteczny,
- należyte uwzględnienie konsultacji społecznych przy wydawaniu decyzji.
Organy mają swobodę określania szczegółowych sposobów powiadamiania społeczeństwa,
metod zbierania uwag i wniosków, czasu trwania konsultacji.
Do instrumentów społecznych należą również:
- edukacja ekologiczna, omówiona w osobnym rozdziale,
- współpraca i budowanie partnerstwa (włączenie do realizacji programu jak najszerszej
liczby osób, system szkoleń i dokształcań, współpraca zadaniowa z poszczególnymi
sektorami gospodarki, współpraca z instytucjami finansowymi).
- monitorowanie odczuć społecznych i badania dotyczące udziału społeczności lokalnej
w działaniach w zakresie zarządzania i poprawy stanu środowiska
- upowszechnianie informacji o środowisku
Instrumenty strukturalne
Instrumenty strukturalne to głównie opracowania o charakterze strategicznym
i planistycznym, omówione szczegółowo w rozdziale 4. Dokumenty te określają główne cele
i kierunki działań w ramach rozwoju gospodarczego, społecznego i ochrony środowiska.
Program ochrony środowiska jest zgodny z zapisami powyższych dokumentów.
Do instrumentów strukturalnych zaliczają się również systemy zarządzania środowiskowego
w zakładach przemysłowych.
12.2. ZARZADZANIE PROGRAMEM OCHRONY ŚRODOWISKA
Struktura zarządzania środowiskiem
Za realizację programu ochrony środowiska odpowiedzialne są władze gminy, które powinny
wyznaczyć koordynatora (kierownika) wdrażania programu. Taką rolę, w imieniu Wójta
Gminy Budry powinien pełnić Wydział Ochrony Środowiska (np. Naczelnik Wydziału)
Urzędu Gminy.
Koordynator będzie współpracował ściśle z Radą Gminy, przedstawiając okresowe
sprawozdania z realizacji programu. Ponadto, proponuje się powołać zespół konsultacyjny,
którego zadaniem będzie wdrożenie oraz nadzór nad realizacją Programu, a także
opracowywanie sprawozdań z postępu realizacji i zgodności działań zapisanych w Programie.
Zadania z zakresu ochrony środowiska realizowane będą również przez poszczególne
wydziały Urzędu Gminy oraz jednostki budżetowe im podległe, zgodnie z przyjętym
170
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY BUDRY na lata 2004- 2011 (projekt)
schematem organizacyjnym. Część zadań będzie wykonywana przez spółki komunalne lub
podmioty prywatne wyłonione w drodze publicznych przetargów. Gmina będzie pełniła rolę
koordynatora takich działań. Od wykonawców odbierane będą sprawozdania z wykonania
zadania, przekazywane do kierowników poszczególnych wydziałów. W okresach rocznych
sporządzane będą następnie raporty przedstawiające postęp we wdrażaniu zadań i celów
zawartych w Programie.
Bezpośrednim realizatorem programu będą także podmioty gospodarcze planujące
i realizujące inwestycje zgodnie z kierunkami nakreślonymi przez program. Bezpośrednim
odbiorcą programu będzie społeczeństwo gminy Budry.
Do najważniejszych zadań w ramach zarządzania programem i środowiskiem należą:
1. Wdrażanie programu ochrony środowiska dla gminy Budry:
- koordynacja wdrażania programu
- ocena realizacji celów krótkoterminowych
- raporty o stopniu wykonania programu
- weryfikacja celów krótkoterminowych i głównych działań
- zdobywanie funduszy na wyznaczone działania
- współpraca z różnymi jednostkami
- monitoring wdrażania programu
2. Edukacja ekologiczna, komunikacja ze społeczeństwem, system informacji o środowisku:
- rozwój różnorodnych form edukacji
- dostęp do informacji o środowisku i jego ochronie
- wykorzystanie mediów w celach informowania społeczeństwa o podejmowanych
i planowanych działaniach z zakresu ochrony środowiska
- wydawanie broszur i ulotek informacyjnych
- szersze włączanie się organizacji pozarządowych w proces edukacji ekologicznej
3.Wspieranie zakładów/instytucji wdrażających system zarządzania środowiskiem.
System zarządzania środowiskiem opierać się będzie na następujących zasadach:
- zanieczyszczający i użytkownik płaci
- zasada subsydiarności
- zasada przezorności
- zasada współodpowiedzialności
- zasada pomocniczości
171
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY BUDRY na lata 2004- 2011 (projekt)
13. SPOSÓB KONTROLI ORAZ DOKUMENTOWANIA REALIZACJI PROGRAMU
Kontrola realizacji Programu ochrony środowiska wymaga oceny stopnia realizacji przyjętych
w nim celów i działań, przewidzianych do wykonania w określonym terminie. Należy
systematycznie oceniać też stopień rozbieżności między założeniami a realizacją programu
oraz analizować przyczyny tych niespójności.
Zgodnie z Prawem ochrony środowiska, Zarząd Gminy co 2 lata sporządza raport
z wykonania programu ochrony środowiska i przedstawia go Radzie Gminy. W przypadku
Programu ochrony środowiska dla gminy Budry, pierwszy raport powinien obejmować okres
2004-2005, a drugi okres 2006-2007 - oba znajdujące się w zasięgu celów
krótkoterminowych.
Po wykonaniu pierwszego raportu istnieje możliwość wprowadzenia aktualizacji programu na
najbliższe dwa lata. Cały program będzie aktualizowany co cztery lata. Należy tu zaznaczyć,
że ze względu na brak wielu aktów wykonawczych do Prawa ochrony środowiska i do ustaw
komplementarnych, w miarę ich wchodzenia w życie Program powinien być korygowany.
Podstawowe działania mające na celu kontrolę wdrażania programu to:
- sporządzenie raportu co dwa lata, oceniającego postęp wdrażania programu ochrony
środowiska
- aktualizacja celów krótkoterminowych na następne dwa lata
- aktualizacja polityki długoterminowej co cztery lata
W celu właściwej oceny stopnia wdrażania Programu ochrony środowiska konieczne jest
ustalenie zasad przedstawiania postępów w realizacji programu. Dobrymi miernikami
wyznaczającymi stan środowiska i presji na środowisko są wskaźniki, których podstawowym
zadaniem jest zobiektywizowanie oceny realizacji celów. Według Polityki Ekologicznej
Państwa do głównych mierników należy zaliczyć:
- stopień zmniejszenia różnicy (w %) między faktycznym zanieczyszczeniem środowiska (np.
depozycją lub koncentracją poszczególnych zanieczyszczeń w powietrzu, wodzie, glebie),
a zanieczyszczeniem dopuszczalnym (lub ładunkiem krytycznym);
- ilość używanej energii, materiałów, wody oraz ilość wytwarzanych odpadów i emitowanych
zanieczyszczeń w przeliczeniu na jednostkę dochodu narodowego lub wielkość produkcji
(wyrażoną w jednostkach fizycznych lub wartością sprzedaną);
- stosunek uzyskiwanych efektów ekologicznych do ponoszonych nakładów (dla oceny
programów i projektów inwestycyjnych w ochronie środowiska);
Dodatkowo przy ocenie skuteczności realizacji według Polityki ekologicznej państwa dla
Programu ochrony środowiska będą stosowane wskaźniki stanu środowiska i presji na
środowisko:
- zmniejszenie ładunku zanieczyszczeń odprowadzanych do wód lądowych, poprawę jakości
wód płynących, stojących i wód podziemnych, a szczególnie głównych zbiorników wód
podziemnych, poprawę jakości wody do picia oraz spełnienie przez wszystkie te rodzaje wód
wymagań jakościowych obowiązujących w Unii Europejskiej;
172
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY BUDRY na lata 2004- 2011 (projekt)
- poprawę jakości powietrza poprzez zmniejszenie emisji zanieczyszczeń powietrza
(zwłaszcza zanieczyszczeń szczególnie szkodliwych dla zdrowia i zanieczyszczeń
wywierających najbardziej niekorzystny wpływ na ekosystemy, a więc przede wszystkim
metali ciężkich, trwałych zanieczyszczeń organicznych, substancji zakwaszających, pyłów
i lotnych związków organicznych);
- zmniejszenie uciążliwości hałasu, przede wszystkim poziomu hałasu na granicy własności
wokół obiektów przemysłowych, hałasu ulicznego w miastach oraz hałasu wzdłuż tras
komunikacyjnych;
- zmniejszenie ilości wytwarzanych i składowanych odpadów, rozszerzenie zakresu ich
gospodarczego wykorzystania oraz ograniczenie zagrożeń dla środowiska ze strony odpadów
niebezpiecznych;
- ograniczenie degradacji gleb, zmniejszenie powierzchni obszarów zdegradowanych na
terenach poprzemysłowych, w tym likwidacja starych składowisk odpadów, zwiększenie skali
przywracania obszarów bezpośrednio lub pośrednio zdegradowanych przez działalność
gospodarczą do stanu równowagi ekologicznej, ograniczenie pogarszania się jakości
środowiska w jednostkach osadniczych i powstrzymanie procesów degradacji zabytków
kultury;
- wzrost lesistości, rozszerzenie renaturalizacji obszarów leśnych oraz wzrost zapasu
i przyrost masy drzewnej, a także wzrost poziomu różnorodności biologicznej ekosystemów
leśnych i poprawa stanu zdrowotności lasów będących pod wpływem zanieczyszczeń
powietrza , wody lub gleby;
- zahamowanie zaniku gatunków roślin i zwierząt oraz zaniku ich naturalnych siedlisk;
- zmniejszenie negatywnej ingerencji w krajobrazie oraz kształtowanie estetycznego
krajobrazu zharmonizowanego z otaczającą przyrodą.
W celu oceny realizacji działań określonych w Programie ochrony środowiska
wykorzystywany będzie system państwowego monitoringu prowadzonego przez Wojewódzki
Inspektorat Ochrony Środowiska, Wojewódzką i Powiatową Stację SanitarnoEpidemiologiczną, a także instytucje i placówki badawcze zajmujące się zagadnieniami
z zakresu ochrony środowiska. W wyniku przeprowadzonych pomiarów i ocen stanu
środowiska dostarczone będą informacje w zakresie: czystości wód powierzchniowych
i podziemnych, stanu powietrza atmosferycznego, hałasu i promieniowania niejonizującego,
gospodarki odpadami, powstałych awarii oraz przyrody ożywionej.
173
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY BUDRY na lata 2004- 2011 (projekt)
Tabela 18 Wskaźniki efektywności programu.
Lp.
WSKAŻNIK
Jednostka
1. długość sieci wodociągowej w km
km
2. długość sieci kanalizacyjnej w km
km
3. stosunek długości sieci kanalizacyjnej do sieci
wodociągowej
4. zużycie wody
dam3
5. zużycie wody na 1 mieszkańca
m3
6. ścieki oczyszczone
dam3
7. obszar zmeliorowany
ha
8. obszar zmeliorowany
%
9. obszar zdrenowany
ha
10. obszar zdrenowany
%
11. długość cieków wodnych
km
12. wielkość emisji zanieczyszczeń do powietrza (gazy)
Mg
13. emisja zanieczyszczeń gazowych
Mg/km2
14. wielkość emisji zanieczyszczeń do powietrza (pyły)
Mg/rok
15. wielkość emisji punktowej ze źródeł
Mg/rok
energetycznych
17. zużycie energii elektrycznej w gospodarstwach
kWh/mieszkańca
domowych
18. zużycie energii elektrycznej
GWh
19. długość sieci gazowej rozdzielczej
km
20. odbiorcy gazu z sieci
sztuk
21. zużycie gazu z sieci
tyś. m3
22. lesistość gminy
%
23. ilość rezerwatów przyrody
sztuk
24. pomniki przyrody
sztuk
25. Liczba miejscowości o dużej skali zagrożenia
sztuk
środowiska
26. nakłady inwestycyjne na ochronę środowiska i
tys. zł.
gospodarkę wodną
27. powierzchnia gruntów zdegradowanych i
ha
zdewastowanych wymagających rekultywacji
Porównanie informacji określonych na podstawie pomiarów i ocen do stanu bazowego będzie
efektem realizacji założonych celów i działań o programie.
174
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY BUDRY na lata 2004- 2011 (projekt)
14. ANALIZA MOŻLIWYCH DO ZASTOSOWAŃ ROZWIĄZAŃ NA PODSTAWIE
OCENY INFRASTRUKTURY GMINY, ORGANIZACJI WEWNĘTRZNEJ
I ZARZĄDZANIA OCHRONĄ ŚRODOWISKA W GMINIE ORAZ SYTUACJI
FINANSOWEJ
W wyniku analizy stanu aktualnego środowiska na terenie gminy Budry określono cele długo
i krótkoterminowe oraz wytyczono kierunki działań zmierzające do poprawy stanu
poszczególnych jego komponentów, a także określono priorytetowe przedsięwzięcia
ekologiczne.
Analizując możliwość zastosowania przedstawionych rozwiązań na podstawie uwarunkowań
dotyczących istniejącej infrastruktury, organizacji i zarządzania ochroną środowiska oraz
sytuacji finansową w gminie, stwierdzono, że wszystkie zaproponowane przedsięwzięcia są
możliwe do zrealizowania uwzględniając następujących warunki:
- etapowość wdrażania przewidzianych do realizacji zadań,
- powołanie zespołu konsultacyjnego, którego zadaniem byłby nadzór w zakresie wdrażania,
realizacji oraz monitoringu funkcjonowania programu,
- pozyskanie dodatkowych środków finansowych na realizację przewidzianych w planie
zadań inwestycyjnych i pozainwestycyjnych.
Jako zagrożenia dla realizacji Programu uznano:
- zmianę uwarunkowań prawnych, mających wpływ na zmianę zakresu obowiązków dla
władz gminy oraz mających wpływ na jego sytuację finansową,
- niewłaściwe zarządzanie wdrażaniem Programu, monitorowanie efektów, brak korekt
i uprzedzania ewentualnych zagrożeń,
- nieumiejętność pozyskania funduszy na realizację zamierzonych działań,
- brak koordynacji pomiędzy gminami, a także brak współpracy ponadregionalnej w zakresie
niektórych działań,
- wystąpienie nagłych, nieprzewidzianych awarii lub klęsk, które spowodują konieczność
innego rozdysponowania środków finansowych.
175