Polityka w zakresie start-upów w Austrii

Polityka w zakresie start-upów w
Austrii
2016-03-07 10:21:54
2
Polityka w zakresie start-upów w Austrii
I. Ogólna ilość start-upów
Ogólna liczba start-upów
Określenie ogólnej ilości start-upów w Austrii jest trudne przynajmniej z dwóch względów: braku statystyk w tym
zakresie oraz niejednoznaczności samego pojęcia. Dla potrzeb ustalenia przez Izbę Gospodarczą (WKO) w
Wiedniu liczby start-upów w tym mieście określono nim przedsiębiorstwa, które posiadają takie cechy jak
innowacyjność, ukierunkowanie na technologię i wzrost oraz bazują na modelu działalności gospodarczej. Z kolei
Federalne Ministerstwo Nauki, Badań i Gospodarki za start-upy przyjmuje wszystkie nowo powstające podmioty
gospodarcze w tym kraju. Zakładając, że dla potrzeb niniejszej informacji bardziej adekwatne jest uściślenie tego
pojęcia dokonane przez WKO, udział start-upów w łącznej liczbie nowo zakładanych podmiotów gospodarczych
(w tym jednoosobowych) w ostatnich latach ulegał stałemu zwiększeniu z 5,2 % w 2010 r, do 7,6 % w 2013 r.
(ostatnie dane dotyczące Wiednia, gdzie jest ich najwięcej). Jeśli przyjmiemy, że w ostatnich 3 latach średnio w
grupie nowo powstających firm start-upy stanowiły ok. 6 % (średnia dla Wiednia ok. 6,2 %), zaś liczba nowych
firm zwiększała się w latach 2010-2014 o ok. 37 000, to rocznie w Austrii powstaje ok. 2 200 start-upów.
Rodzaje branż, w których występują
Ponad 75 % tworzonych start-upów zaliczana jest do branży technologii i IT, zaś nieco więcej niż 20 % do tzw.
gospodarki kreatywnej. Zainteresowania tej grupy firm skoncentrowane są więc na IT i mediach, life sciences
(nauki przyrodnicze), technologii jak również gospodarce kreatywnej. W odróżnieniu od ogółu nowych firm
tradycyjnych branż, start-upy rozwijają nowe modele działalności gospodarczej a także rynki, zmierzają do
wzrostu i ukierunkowują się na działania międzynarodowe. Wśród osób zakładających je dominują 35-letni
mężczyźni (70%) z wyższym wykształceniem.
II. Działania rządu wobec sektora
Najlepsze praktyki w tym obszarze (programy, strategie)
„Świat znajduje się w fazie przełomu, w zasadniczym i dynamicznym procesie przeobrażeń. Aby można było
dotrzymać kroku tym przemianom należy przemyśleć tradycyjne metody a wyzwania polityczne, gospodarcze i
socjalne rozwiązywać na nowej drodze.
Austria potrzebuje strategii Open Innovation. Poprzez ukierunkowane wsparcie i stworzenie możliwie najlepszych
warunków ramowych Austria może umocnić swoją siłę innowacyjną i przebić się w międzynarodowym
współzawodnictwie.”
Powyższy cytat pochodzi z opublikowanej w 2015 r, przez austriackie Federalne Ministerstwo Nauki, Badań i
Gospodarki strategii pt. „Kraj założycieli. Na drodze do najbardziej przyjaznego w Europie kraju założycieli
[firm]”. Wynika z niej postulat opracowania na szczeblu centralnym strategii w odniesieniu do start-upów.
Aktualne działania i programy koncentrują się na polepszeniu warunków funkcjonowania istniejących firm oraz
polepszeniu startu dla ogółu nowo powstających podmiotów gospodarczych.
Sposoby wsparcia start-upów oraz komercjalizacja pomysłów.
W Austrii znajdują się 87 centra inicjatyw (Impulszentern) oraz 22 parki technologiczne. Aktywny most między
badaniami i gospodarką tworzy austriacka sieć inkubatorów AlpusB będąca przedstawicielstwem regionalnych
centrów zakładania firm w krajach związkowych. Sieć utworzona została w 2002 r. przy wsparciu Federalnego
Ministerstwa Transportu, Innowacji i Technologii oraz finansowana jest przez Austriackie Stowarzyszenie
Wspierania Badań. Celem jej działalności jest zwiększenie szans sukcesu wysoce innowacyjnych i
3
zorientowanych na technologie start-upów z różnych branż. Centra AlpusB przekazują know-how założycielom
firm, towarzyszą procesowi ich zakładania oraz wczesnemu okresowi działalności jak również integrują istotne
sieci. Zapewniają wczesne, założycielskie i dalsze finansowanie, oddają do dyspozycji niezbędną do działania
infrastrukturę i przejmują na siebie doradztwo patentowe. Rozległa sieć obejmuje ponad 150 udziałowców i
partnerów skupiając gospodarkę z nauką. Należą do niej uniwersytety, zawodowe szkoły wyższe, instytucje
badawcze, agencje wsparcia, przedsiębiorstwa, inwestorzy business angels i byli założyciele firm.
Narodowa instytucja pn. Austriackie Stowarzyszenie Wspierania Badań (FFG) stanowi ośrodek wsparcia dla
badań okołobiznesowych i rozwoju w kraju. Jako one-stop-shop ze zróżnicowanym i ukierunkowanym programem
portfolio otwiera dostęp dla miejscowych firm i instytutów badawczych do pozbawionego biurokracji i szybkiego
wsparcia projektów w zakresie badań. Utworzona w 2004 r. FFG finansowana jest przez ministerstwo innowacji i
technologii oraz ministerstwo nauki, badań i gospodarki. Oferując usługi wsparcia działa także na zlecenie
instytucji krajowych i międzynarodowych. FFG poprzez program pn. COMET wspiera budowę centrów
kompetencji dla współpracy na wysokim poziomie gospodarki z nauką. W ponad 40 centrach pracuje razem ok. 1
500 badaczy z gospodarki i nauki nad konkurencyjnymi w skali międzynarodowej programami badawczymi. W
przyszłości ma zostać wzmocniona tzw. kultura kooperacyjna między przemysłem i nauką.
Ważnym, finansowanym przez państwo, podmiotem wsparcia na etapie przed założeniem firmy, ale także w
trakcie jej funkcjonowania jest Austria Wirtschaftservice GmbH (aws), pełniący i realizujący zadania banku
dotującego (Förderbank). Poprzez udzielanie korzystnych kredytów, subwencji i gwarancji wspiera on
przedsiębiorstwa we wdrażaniu innowacyjnych projektów, w szczególności wówczas, kiedy konieczne do tego
środki nie mogą być zdobyte z innych źródeł. Wsparcie aws pozwala na:
- łatwiejsze założenie firmy
- uzyskanie korzystnych kredytów od 10 tys. euro
- ułatwienie finansowania przez udzielenie gwarancji
- rozwijanie i wdrażanie innowacji.
W ramach Austria Wirtschaftservice działa kilka funduszy:
Fundusz wspierający małe i średnie przedsiębiorstwa (aws Mittelstandfonds) jest największym austriackim
funduszem cichego udziału w przedsiębiorstwach, ale także oferentem kapitału własnego. Działa on od 2009 r.
(do końca 2025 r.), dotacje dla niego wyniosły do tej pory 80 mln euro; kierowane są na udziały w grupie msp,
zasilając je świeżym kapitałem na rozwój nowych produktów albo postępowań, na budowę obrotu, na
międzynarodową ekspansję.
Fundusz założycielski (aws Gründerfonds) działa w latach 2013 – 2026 i oddaje do dyspozycji założycieli firm
kapitał dużego ryzyka. Fundusz dysponuje kwotą 65 mln euro przeznaczoną na dotowanie młodych
przedsiębiorstw o wysokim potencjale wzrostu, które do realizacji swego modelu działalności gospodarczej nie
mogli uzyskać wymaganych środków np. z kredytu bankowego. Środki przeznaczane są także na finansowanie
kapitałowe
i inwestowane w fazie zakładania i wzrostu firmy prowadzącej działalność gospodarczą w Austrii.
Fundusze erp (erp-Fonds) udzielają kredytów o niskim oprocentowaniu na długi okres czasu. Utworzone w 1962
r. z funduszy Planu Marshalla zostały powiązane z aws. Roczne dotacje kształtują się w granicach 500 – 600 mln
euro i są przez nie wspomagane przedsięwzięcia inwestycyjne austriackich przedsiębiorstw w tym np. inwestycje
innowacyjne, w technikę i modernizację.
Pomoc dla przedsiębiorstw high-tech realizuje działający w ramach Austria Wirtschaftservice - aws PreSeed.
Wsparcie dotyczy procesu przed założeniem firmy i skierowane jest do ambitnych przedsiębiorstw z grupy hightech. Dofinansowywane są głównie takie koszty jak: realizacje naukowe, sprawdzenie i przygotowanie proof of
4
concept wzgl. proof of principle, koszty studium i koncepcji. W 2013 r. (ostatnie dane) finansowane przez aws
preSeed projekty pochłonęły 3,7 mln euro, w największej części dotyczyły start-upów.
Bank aws finansuje w Wiedniu, z dużym odstępem największym centrum start-upów w Austrii, Start-up-Center,
dysponujący rocznie kwotę 100 mln euro z przeznaczeniem na kredyty, gwarancje, subwencje, udziały i usługi
coachingu.
Z kolei aws Business Angel Fonds jest wspólną inicjatywą aws i European Investment Fond (EIF) dysponującą
22,5 mln euro, która to kwota jest podwyższona do 45 mln euro. Fundusz (działający na zlecenie ministerstw
gospodarki oraz finansów) realizuje koncepcje European Angels Fond (EAF) w Austrii. Adresowany jest on do
business angels, nie do firm poszukujących kapitału.
Podstawowa forma kredytowania działalności firm – kredyt bankowy, pozostaje w Austrii w dalszym ciągu
zdecydowanie preferowanym sposobem uzyskiwania środków przez przedsiębiorców. Inne formy dopiero
zaczynają powoli odgrywać nieco większą rolę, stanowią jednak ciągle ledwie margines. Konserwatywne
podejście Austriaków do oszczędzania powoduje obawy inwestowania w ryzykowne formy, jakie stwarza np.
venture capital. Dlatego też udział austriackiego sektora publicznego jako inwestora w tym zakresie wyniósł aż
93,8 %, przy przeciętnym 33,8 % w Europie (dane za 2013 r.). Udział tego sektora w środkach private equity
przekracza w Austrii 75 % (w UE ledwie 5 %). Nieco większą popularność zdobywa crowdfunding, który w 2014 r.
poprzez swoje platformy zebrał w Austrii nieco ponad 1 mln euro. Dzięki tej formie inwestowania powstało 120
miejsc pracy.
Współfinansowana przez państwo pomoc adresowana jest do wszystkich krajowych firm.
W odniesieniu do start-upów na szczeblu centralnym czołowymi podmiotami są wyżej wspomniane: bank aws,
Austriackie Stowarzyszenie Wspierania Badań (FFG), AlpusB. Sprawą uregulowania wsparcia dla działających w
tym kraju podmiotów oraz uchwycenia wartości przeznaczanych na to środków stanowi od wielu lat troskę rządu.
Aktualny stan jest taki, że w Austrii istnieje ok. 3 tys. różnych źródeł wspierania od szczebla centralnego poprzez
kraje związkowe i gminy; dochodzą do tego pieniądze z programów unijnych. Ocenia się, że nie ma w Austrii
specjalisty, który byłby w stanie nad tym zapanować. Tworzona od lat platforma transparentności napotyka
zdecydowany sprzeciw niektórych środowisk (zwłaszcza na szczeblu gmin) i rząd nie jest w stanie jej
urzeczywistnić. Trudno jest w związku z tym ocenić wartość wsparcia dla start-upów, które w praktyce mogą
wykorzystywać fundusze z różnych źródeł.
Działania podejmowane na rzecz zatrzymania start-upów w Austrii
Austriackie władze federalne, samorządowe jak również izby gospodarcze stwarzają różnego rodzaju instrumenty
wsparcia dla start - upów, które prezentowane są w organizowanych kampaniach promocyjnych na rzecz nowo
powstających przedsiębiorstw. Wsparcie doradcze jest coraz powszechniej dostępne dzięki szeregowi
programów. Lokalna lub krajowa infrastruktura służąca informowaniu o nowych możliwościach finansowania
stanowi fundament systemu informacyjnego łączącego potencjalne zewnętrzne źródła finansowania.
Chcąc wstrzymać proces emigracji firm do innych regionów lub do innych krajów - w tym również wyprowadzenie
start-upów poza Europę oferowane są warsztaty podnoszące kwalifikacje pracowników, darmowe szkolenia
biznesowe, jak również rozmaite programy (o których wcześniej mowa) wparcie banków umożliwiających
otrzymanie korzystnego kredytu dla rozwoju i działania firmy.
Wszystkie te działania mają na celu powstrzymanie procesu BRAIN DRAIN, choć pomimo oferowanej pomocy
start-upy poszukują i otrzymują konkretne oferty z innych krajów(np. z USA), gdzie otoczenie biznesu i ich
możliwości dalszego rozwoju wydają się dla tych firm znacznie korzystniejsze, gwarantujące rozwój i lepszy
dostęp do nowych technologii.
5
Opracował: Jan Walkiewicz WPHI Wiedeń
6