Antyseptyka i lavaseptyka w profilaktyce i leczeniu zakażenia

Antyseptyka i lavaseptyka w profilaktyce i leczeniu
zakażenia miejsca operowanego i ran
Krzysztof Bielecki
Wykład sponsorowany przez
1
Trochę historii
Rozwój chirurgii był uzależniony od znieczulenia, od antyseptyki i aseptyki.
Ignaz Philipp Semmelweis (1818 - 1865):
mycie rąk chlorkiem wapnia przed badaniem położnic, wprowadził higienę rąk.
Louisse Pasteur (1822-1895):
przyczyną fermentacji i gnicia są drobnoustroje (gronkowce, paciorkowce),
odkrył beztlenowce.
Józef Lister (1827-1912):
systemowe i naukowe zasady antyseptyki w profilaktyce i leczeniu ran i podczas
wykonywania operacji. Twórca opatrunków na rany.
Kolejno odkrywane i stosowane antyseptyki:
Chlorek cynku, chlorek wapnia, siarczyny, kwas karbolowy (fenol)
Obok antysteptyki rozwijało się postępowanie aseptyczne
(sterylizacja, maski, rękawiczki, czapki).
2
Fizjologiczna bakteryjna flora skóry
Drobnoustroje najczęściej obecne na skórze:
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Staphylococcus epidermidis
Corynebacterium sp.
Propionibacterium sp.
Micrococcus sp.
Staphylococuss aureus ( niewielka ilość)
Streptococcus viridans
Peptococcus
Enterococcus faecalis
W niewielkiej liczbie:
Candida sp., Gram-ujemne pałeczki jelitowe,
Bacillus sp., niechorobotwórcze Neisseria sp.
3
Mechanizm zakażenia rany
FLORA personelu
lub pacjenta
Migracja zew.
Staphylococcus
epidermidis
Zakażenie miejscowe
Zakażenie
uogólnione
Naczynie krwionośne
4
Ryzyko ZMO
Ryzyko ZMO zależne od klasy czystości rany
•
Rana czysta:
ryzyko ZMO 1-5%
•
Rana czysta – skażona:
ryzyko ZMO 3-11%
•
Rana skażona:
ryzyko ZMO 10-17%
•
Rana brudna:
ryzyko ZMO: >27%
5
Antyseptyka i aseptyka
Antyseptyka:
zwalczanie zakażenia, eliminacja drobnoustrojów znajdujących sie na żywych tkankach,
antyseptyki działają głównie bakteriobojczo
Aseptyka:
profilaktyka zakażenia, czyli jałowe postępowanie niedopuszczające do zakażenia.
Za twórcę aseptyki uznaje się L. Pasteur’a. Wprowadzenie aseptyki do chirurgi to zasługa
m.in. Ernesta Bergmann’a i Kurta Schimmelbusch którzy wprowadzili autoklawy
i puszki do sterylizacji materiałów i narzędzi chirurgicznych.
Jan. Mikulicz-Radecki
wprowadził w Polsce operacyjne rękawiczki (bawełniane) i strój chirurgiczny.
W.S. Halsted
wprowadził gumowe rękawiczki (tzw. rękawiczki miłości).
Florence Nightingale (1820-1910)
pielęgniarka, przestrzegając zasad higieny, przyczyniła się do redukcji ilości zgonów z powodu
zakażeń podczas wojny krymskiej w latach 1853-1856 z 40% do 2%.
W USA od 1920 roku wprowadzono pierwsze standardy
ograniczające zakażenia i powikłania około operacyjne.
6
Zapobieganie zakażeniu.
1. Skrócenie pobytu chorego w szpitalu przed operacją.
(profilaktyka antybiotykowa przed operacją - 30-60 min.).
2. Prawidłowe przygotowanie do operacji
(stan odżywienia, odporność, higiena ciała, usuwanie owłosienia, normotermia,
normoglikemia, ogniska zakażenia, palenie tytoniu, picie alkoholu, stres).
3. Aseptyczne postępowanie podczas operacji
(higiena rąk, higiena pola operacyjnego, obłożenie).
4. Aseptyczne postępowanie po operacji
(zamknięty system drenów, pielęgnacja rany, sonda żołądkowa, cewnik w pęcherzu
moczowym).
5. Monitorowanie zakażenia szpitalnego.
7
Błędy popełniane podczas dezynfekcji pola operacyjnego:
1. Dezynfekcja pola przez chirurga ubranego w jałowy fartuch (możliwość
zabrudzenia fartucha).
2. Trzymanie suchych gazików przez chirurga w zdezynfekowanej ręce (ręka
nie jest jałowa, musi mieć rękawiczkę!)
3. Jeśli chirurg dezynfekuje w rękawiczkach jałowych nie zmienia rękawiczek
po dezynfekcji pola.
4. Nieprzestrzeganie czasu dezynfekcji - co najmniej 3 min.
5. Mała ilość środka antyseptycznego – nie polewać na gazik, lepiej gazik
maczać w jednorazowym naczynku.
6. Dezynfekcja źle ogolonej skóry.
7. Dezynfekcja nieumytej skóry.
8. Dezynfekowanie skóry ruchami poziomymi lub pionowymi zamiast ruchami
okrężnymi.
9. Osuszanie zdezynfekowanego pola.
10. Okładanie mokrego pola operacyjnego jałowymi serwetami.
8
Zapobieganie Zakażenia Miejsca Operowanego (ZMO)
1. Środowisko
 wielkość Sali operacyjnej min. 35 m2
 Właściwy system wentylacji
 Nadciśnienie w Sali operacyjnej
 Przepływ powietrza od chorego na zewnątrz
2. Przestrzeganie przez personel zasad ruchu i sterylności w bloku
operacyjnym.
3. Rezydenci nie zwiększają ryzyka zakażenia (ZMO 3% jeśli są obecni, 2.2%
bez rezydentów) Kiran R. P. i wsp. Annals Surg, 2012, 256, 469.
4. Najważniejszym źródłem zakażenia u operowanych pacjentów jest
personel.
9
Czynniki ryzyka ZMO (I-sza kategoria)
Drobnoustroje:
1. Odległe zakażenia
2. Pobyt w OIT i DPS
3. Niedawna hospitalizacja, przewlekłe hospitalizacje
4. Czas trwania operacji powyżej 2 godz.
5. Klasa czystości rany.
6. Leczenie antybiotykami, sterydami, cytostatykami.
7. Przedoperacyjne golenie (Streptococcus pyogenes)
8. Ilość, zjadliwość i odporność bakterii.
10
Czynniki ryzyka ZMO (II- ga kategoria)
Rana - miejscowo:
1. Technika chirurgiczna;
2. Krwiak / zbiornik surowiczy;
3. Martwica tkankowa;
4. Szwy;
5. Dreny;
6. Ciała obce;
11
Czynniki ryzyka ZMO (III-cia kategoria)
Pacjent:
1.
Wiek (ryzyko wzrasta z wiekiem pacjenta);
2.
Immunosupresja;
3.
Sterydy;
4.
Choroby nowotworowe;
5.
Otyłość;
6.
Cukrzyca;
7.
Niedożywienie;
8.
Choroby współistniejące;
9.
Transfuzje krwi;
10. Nikotynizm;
11. Chory gorączkujący;
12. Tlenoterapia;
13. Hiperglikemia.
12
Zapobieganie ZMO przed operacją
•
Krótki pobyt w szpitalu przed operacją,
•
Dekontaminacyjna kąpiel pacjenta
•
Atraumatyczne golenie lub nie golić,
•
Profilaktyka antybiotykowa,
•
Wyrównanie zaburzeń metabolicznych i żywieniowych,
•
Wyrównanie glikemii,
•
Zaprzestanie palenia na 6 tygodni przed zabiegiem, a picie alkoholu na 2
tygodnie przed operacją
•
Ogrzewanie całego ciała.
13
•
•
•
•
Kapiel przed operacją
Conajmniej dwukrotnie
Kąpiel w obecności kogoś z personelu medycznego
Wiele prac naukowych i obserwacji ok.600 000 chorych
wykazało podobna skuteczność w redukcji liczby flotry
bakteryjnej na skórze pacjentów stosując podczas
kąpieli 2% rozztwór chlorheksydyny lub woda z mydłem
+ środek dezynfekcyjny na bazie 70%
alkoholu(zalecenia CDC z lipca 2014 r)
Profilaktyka ZMO
Podanie cefazoliny 2.0 g iv zapobiega ZMO w większości procedur
chirurgicznych
trwających do 5 godz. Niezależnie od BMI
Ho V.P. i wsp. Surg. Inf. 2012, 13, 33-7.
Zastosowanie pierścieni ochronnych w chirurgii jamy brzusznej chroni powłoki
przed zakażeniem bakteriami jelitowymi
Mohan H. M. i wsp. J. Hosp. Inf. 2012, 81, 109.
Przy temperaturze ciała 35°C ryzyko ZMO wynosi 36.1%. Spadek temperatury
ciała o 1°C poniżej 35°C zwiększa ryzyko ZMO o 220 % (do 80%).
Należy dbać o normotermię podczas operacji.
Searman M.J. i wsp. Ann. Surg 2012, 255, 789.15
Profilaktyka ZMO
Ryzyko ZMO w chirurgii kolorektalnej (obserwacja 4331 pts.) : w profilaktyce
antybiotykowej zastosowano cefazolinę + metronidazol, ciprofloksacynę +
metronidazol lub entarpenem. Procent ZMO < 4%.
Hendren S. i wsp. Ann. Surg. 2012, 10 Oct.
Obserwacja przez 1 rok 6283 pts. w aspekcie ZMO u chorych w oddziale
chirurgii ogólnej, przedstawiona przez badaczy ze Szwajcarii;
stwierdzono ZMO w 4.7%. Jako profilaktykę podawano dożylnie 1 g cefazoliny
na 74-33 min przed cięciem skóry. Najczęstszym patogenem w ZMO był
gronkowiec złocisty (w 30% przypadków).
Przedziurawienie rękawiczek zwiększało ZMO
Junker T. i wsp. Swiss Med. Weekly 2012, 142, w13616.
Naświetlanie rany pooperacyjnej podczerwienią A (energia fotonu 0.9–1.7 eV)
z filtrem wodnym obniża ZMO z 12% do 5%.
Kuenzli i wsp. Ann. Surg. 2014.
16
Ważne w zapobieganiu ZMO :
•
Tlenoterapia,
•
Ogrzewanie chorego,
•
Płynoterapia kontrolowana,
•
Kontrola glikemii
17
W zapobieganiu ZMO znaczenie mają:
•
Dobre ukrwienie rany,
•
Rana bez napięcia,
•
Lavaseptyka,
•
Mało tkanek martwiczych,
•
Mało ciał obcych,
•
Modyfikacja metaloproteinaz
18
Zakażenie rany
Kliniczne objawy zakażenia rany:
• Miejscowe zaczerwienienie
• Bolesność
• Wzrost ciepłoty skóry
• Uszkodzenie tkanek,
• Obrzęk
• Ropny wysięk
Biofilm
Mogą go tworzyć wszystkie bakterie. Biofilm może powstawać po 4-8 dniach od
zakażenia rany. Składa się w 15% z elementów komórkowych a w 85% z
polisacharydowego matrix’u. Bakterie komunikują sie w biofilmie. Biofilm
zwiększa 1000-1500 razy oporność bakterii na antybiotyki.
19
Holistyczne pojmowanie gojenia rany.
Rana to część człowieka.
20
Formowanie się biofilmu
(1) – odwracalna adsorpcja bakterii [sek.]
(2) – nieodwracalne przyłączenie bakterii [min]
(3) – wzrost i podział bakterii [godz-dni]
(4) – produkcja egzopolimeru i formowanie
biofilmu [godz-dni]
(5) – przyłączenie innych substancji do biofilmu
[dni]
21
Wpływ biofilmu na ZMO
Badania dowodzą,
że ponad 60% zakażeń
bakteryjnych jest związana
z tworzeniem biofilmu
Fux C.A., Costerton J.W., Stewart P.S.
Survival strategies of infectious biofilms.
Trends in Microbiology 2005; 13(1): 34-40
22
Problemy wynikające z obecności biofilmu
•
•
Chroni bakterie przed działaniem antyseptyków i antybiotyków.
Upośledza migrację i proliferacje keratynocytów.
Występowanie biofilmu na 100 przypadków zależnie od typu rany
100
80
Rana przewlekła
94
Rana ostra
60
60
40
40
20
6
0
Biofilm obecny
Biofilm nieobecny
Typ Rany
23
Biofilm

Chroni komórkę bakteryjną przed mechanizmami obronnymi ustroju gospodarza:
– utrudnia fagocytozę
– opsonizację
– zaburza chemotaksję
– hamuje blastogenezę komórek T i B
– zmniejsza penetrację antybiotyków i przeciwciał

Bakterie tworzące biofilm mają zwolniony metabolizm i podlegają zmianom
fenotypowym, które warunkują ich oporność i zjadliwość
24
Biofilm
•
> 60% protez wykazuje zakażenie związane z biofilmem
•
Lawaseptyki zapobiegają powstawaniu biofilmu
•
Rivanol i preparaty jodowe (betadine, polodine )- nie działają na biofilm a
nawet promują jego powstawanie
25
Biofilm
• Nie można zapobiec powstawaniu biofilmu, ale można go
mechanicznie usunąć np. przy pomocy ultradźwięków (sonifikacja)
lub lawaseptyków
• Materiały nasycone lub pokryte antybiotykami (gąbki, cement,
cewniki powlekane ,szwy vicryl-plus) nie zabezpieczają powierzchni
przed adhezja bakteryjną i powstawaniem biofilmu .
• SOS w bakteriach wzmożona ekspresja
26
Leczenie ran
1. Rana skażona - nie zamykać pierwotnie, zamykamy tylko powięź, opóźnione zaszycie
skóry.
2. Leczenie ZMO
• Kontrola źródła zakażenia,
• Drenowanie zakażonego obszaru (stałe odsysanie z rany)
3. Antybiotyki
• Przeciwko tlenowcom (gentamycyna, tobramycyna, amicacyna, netylmycyna,
cefotaksym, ceftriaxon, cefepin, aztreonam, ciprofloxacina, lewofloksacyna)
• Przeciwko beztlenowcom (unasyn, chlindamycyna, metronidazol, chloramfenikol,
erytromycyna, tetracykliny)
27
Działania miejscowe poprawiające gojenie rany
Gojenie według zasad TIME:
• Naświetlanie rany podczerwienią
• Statyny (symwastatyna)- działają korzystnie na angiogenezę i limfogenezę
• Tokoferol Asai J. i wsp. Am. J. Pathology 2012, 181, 22,17
• Zmniejszanie obrzęku rany (10% NaCl) Kimura T 2013, J. Leukocyte Biology
• Wyciągi z kory sosny i aloesu (przeciwbakteryjne, anty-proliferacyjne
działąnie)
• Hyperbaria tlenowa
• Elektrostymulajca
• Terapia swiatłem (laserem)
• Ultradzwięki – uszkodzenie biofilmu Seth i wsp. Wound Repari Regen, 2013, 21, 266
• Ludzka owodnia Zelen, Int. Wound Journal, 2013, 10, 502-7
• Zaprzestanie palenia (na podstawie obserwacji 479 150 pts. Stwierdzono
negatywny wpływ palenia na gojenie rany – mniej hydroxyproliny). Sorensen i
wsp. Am. J. Surgery 2012, 155, 10, 69
• Negatywny wpływ stresu na gojenie (mniej hydroxyproliny).
Broadbert E. I wsp.
Brain Behav. Immunn. 2012, 26, 212.
28
Schemat TIME
T
I
Tissue debridement - usunięcie tkanek martwiczych:
 chirurgicznie,
 autoliza,
 enzymatycznie,
 larwy muchy Lucillia sericata,
 ultradzwieki.
Infection and inflammatory control - opanowanie zakażenia i procesów
zapalnych
M
Moisture - utrzymanie optymalnej wilgotności w ranie
E
Epithelisation - pobudzenie naskórkowania
29
Lawaseptyki
•
•
•
•
•
•
Lawaseptyki są i powinny być co do zasady klasyfikowane jako wyrób
medyczny klasy III,nawet jeśli posiadają w swoim składzie substancje
mikrobójcze,które na podstawie innych przepisów być klasyfikowane jako
substancje lecznicze.
Decydującym o klasyfikacji jest „Intended primary mode of action” czyli
zamierzony podstawowy sposób użycia /przeznaczenia.
Produkty do lawaseptyki mają za zadanie kondycjonowanie ran,ich
oczyszczanie i utrzymanie w czystości( w tym mikrobiologicznej).
Rozgraniczenie pomiędzy oboma typami rejestracji wynika z przeznaczenia
substancji:
a lawaseptyki służące do oczyszczania ran jako medical device(wyrób
medyczny) klasy III
b. antyseptyki jako medical product czyli produkt medyczny .Ten typ
rejestracji nie warunkuje efektu leczenia.Do grupy produktów leczniczych
trafiaja również produkty do dezynfekcji skóry ,rąk które przecież nie
leczą.Tryb rejestracji wskazuje na przeznaczenie produktu .
•
•
•
•
Definicja produktu leczniczego:
Jest to produkt do leczenia lub zapobiegania
chorobom u ludzi lub podawane ludziom w
celu przywrócenia ,poprawienia czy
modyfikacji fizjologicznych funkcji organizmu
poprzez działanie
farmakologiczne,immunologiczne lub
metaboliczne lub do przeprowadzenia
diagnozy medycznej.
Wyrób medyczny:
Wyrób przeznaczony przez wytwórcę do
stosowania u ludzi w celu zapobiegania
,leczenia lub łagodzenia przebiegu chorób a
nie osiąga swojego zasadniczego
zamierzonego działania środkami
farmakologicznymi,immunologicznymi lub
metabolicznymi,lecz mogą być one
wspomagane w swoich funkcjach przez
wyroby medyczne.Proces oczyszczania ran
jako podstawowe wskazanie wyrobu
Prontosan ( a nawet działanie
przeciwbakteryjne – drobnoustroje nie są
częścią ciała ludzkiego) nie jest działaniem
farmakologicznym ,immunologicznym lub
metabolicznym .
Lavaseptyka w zapobieganiu ZMO. Pulsacyjne płukanie rany
Jakie płyny?
1.
2.
3.
4.
5.
6.
Roztwór fizjologiczny NaCl
Chlorheksydyna
Roztwór bacytracyny
Mydło oliwkowe
Oktenidyna
Poliheksanidyna
32
Pulsative lavage irrigation – obniża ryzyko ZMO po długich operacjach.
•
Pulsative lavage irrigation – obniża ryzyko ZMO po długich
operacjach.
•
Ciśnienie poniżej 15 psi
•
Płukanie rany – około 2 litry 0.9% NaCl
•
34 rany – proste płukanie – ZMO w 32%
•
42 rany – płukanie pulsacyjne – ZMO w 10%
(M. Nikfarjam i wsp. Am. J. Surg. 2009, 198, 3, 361-386)
(Surgical irrigation device – Stryker)
33
Prontosan
•
Prontosan skład: (polihexamethylene biguonide – składnik przeciwbakteryjny +
betaine – obniżająca napięcia powierzchniowe w ranie, detergent). Produkt wypłukuje
resztki martwicy tkankowej z rany i zapobiega powstawaniu biofilmu w ranie.
•
Polyhexanide nie wywołuje wzrostu oporności bakterii, przyspiesza gojenie ran,
wykazuje działanie przeciwbakteryjne, wiąże i usuwa tkankowe debris.
•
Zmniejsza ból w ranie i zmniejsza zapach z rany. Obniża pH w ranie, redukuje ilość
biofilmu.
•
Prontosan zmniejsza liczbę mikroorganizmów w ranie.
•
Lavasept i Prontosan wykazują najlepszy efekt jeśli chodzi o skuteczność
przeciwbakteryjną i najmniejszą toksyczność w stosunku do komórek w porównaniu z
octeniseptem, braunolem i betadiną.
Hirsch T. i wsp. J. Surg. Research 2010, 164, 344-350.
34
Prontosan c.d.
•
Rany przewlekłe często są kolonizowane przez biofilm, opatrunki z
podciśnieniem, połączone z 3 do 4- krotnym płukaniem rany prontosanem,
przyśpieszają gojenie przez usuwanie z rany biofilmu i zakażonego debris
tkankowego.
•
Prontosan hamuje powstawanie biofilmu i rozszerzanie się zakażenia
paciorkowcowego.
•
Opatrunki typu Askina (Calgitrol Ag, zawierające calcium alginate i silver
algi nate) hamują namnażanie bakterii, replikację DNA bakteryjnego i
absorbują z rany wydzielinę. Działanie przeciwbakteryjne utrzymuje się
przez 7 dni.
35
Antysteptyki
Antyseptyk (Min. Zdrow. Dz. U. z dn. 24.08.2005 r.) jest to produkt leczniczy
(lek), który niszczy drobnoustroje, hamuje ich wzrost, do stosowania
miejscowego na uszkodzone tkanki, na rany, oparzenia a także na skórę przed
operacją.
Zalecane antyseptyki: PVP-iodine (povidone), octenidyna, chlorhexidyna,
polihexanidyna, preparaty srebra.
Nie powinno się stosować do leczenia ran: Rivanol (opóźnia gojenie rany),
chloraminy (podchloryn sodu), ethanol, spirtus salicylowy, chlorhexydyny, SSD
(sulfodiazyna srebrowa), woda utleniona (cytotoksyczna), związki rtęciowe,
fiolet gencjany, nitrofural
(Kramer A i wsp. J. Wound Care 2004, 13, 17.).
36
Lavaseptica
Fizyczne usunięcie debris tkankowego z rany, usuwanie z rany szkodliwych
substancji:
– Ziemia
– Substancje trujące
– Resztki tkankowe
– Mikroorganizmy
– Usunięcie biofilmu
Lawaseptyki dzielimy na:
• Bez substancji leczniczych: 0.9 % NaCl, płyn Ringera, płyny
wieloelektrolitowe.
• Z dodatkiem substancji antybakteryjnych: płyn, prontosan (betaina i
polihexanidyna), octenilin, płyn PWE, płyn Ringera, 0.9% NaCl z dotatkiem
powidone.
37
Zakażenia miejsca operowanego w niedalekiej przyszłości...
Przewidywany spadek częstości i ryzyka rozwoju ZMO - przyczyny:
•
Rozwój i powszechność małoinwazyjnej chirurgii (laparoskopia, video-assisted
thoracoscopy, arthroscopia, endochirurgia naczyniowa, itd.)
•
Małe cięcia chirurgiczne, mniejsze ryzyko skażenia jam ciała i jam stawowych.
•
Zanikną niektóre operacje jak leczenie chirurgiczne następstw miażdżycy
(leczenie przeciwzapalne), powikłania choroby wrzodowej, mastektomia (biopsja
stereotaktyczna, mapowanie węzła wartowniczego, radioterapia z
immunomodulacją)
•
Zwiększenie stosowania protez – zwiększy ryzyko ciężkich zakażeń wokół ciał
obcych.
38
Czynniki, które mogą mieć wpływ na wystąpienie powikłań w miejscu
operowanym.










Chirurgiczne mycie rąk – czas trwania czynności
Antyseptyka skóry
Przedoperacyjne usuwanie owłosienia w okolicy cięcia
Okołooperacyjne przygotowanie skóry
Czas trwania operacji
Okołooperacyjna profilaktyka antybiotykowa
System wentylacyjny
Sterylizacja sprzętu
Ciało obce w miejscu operowanym
Techniki chirurgiczne
39
Wiadomość do domu......
1. Chirurgia małoinwazyjna
2. Jednorazowe obłożenia (barierowe)
3. Postępowanie aseptyczne i antyseptyczne
4. Przygotowanie skóry (kąpiel przed operacją, golenie tuż przed
operacją, dezynfekcja pola operacyjnego)
5. Profilaktyka antybiotykowa (30-60 min.)
6. zapobieganie wychłodzeniu chorego
7. zapewnienie normoglikemii
8. Czynniki ryzyka ZMO: obniżony poziom albumin < 3g %, utrata wagi
ciała >15%, czas trwania operacji > 4 godz.
40
Sepsa pooperacyjna
•
Na ogólną liczbę 6 512 921 chorych po planowych operacjach u 78 669
(1.21%) wystąpiła sepsa pooperacyjna
•
Największe ryzyko sepsy obserwowano po operacjach na przełyku,
trzustce i żołądku
Powstawanie sepsy jest wieloczynnikowe
(R.Todd Vogel i wsp. Ann Surg. 2010, 252, 1065)
41
PRZESTRZEGANIE REKOMENDACJI
I EDUKACJA PERSONELU W BLOKU OPERACYNYM
NAJWAŻNIEJSZYM CZYNNIKIEM
W ZAPOBIEGANIU
ZMO
42
Na żadnym zegarze nie znajdziesz wskazówek jak żyć
W świecie wykonuje się ok. 234 miliony operacji rocznie.
Wprowadzenie okołooperacyjnej karty kontrolnej
– w 8 dużych miastach (Toronto, New Delhi, Amman, Auckland, Manilo, Ifakara,
Londyn, Seattle)
Badaniem objęto 3733 chorych a wyniki porównano z grupą 3955
chorych po wprowadzeniu Checklisty.
Obniżenie śmiertelności z 1.5% do 0.8% (p=0.003)
Obniżenie ZMO z 6.2% do 3.4%
Obniżenie wszystkich powikłań z 11% do 7%
(A. B. Haynes i wsp. NEJM 2009, 360, 491)
43
Na żadnym zegarze nie znajdziesz wskazówek jak żyć
„Wszystko co byście chcieli żeby Wam Ludzie czynili ,Wy Im czyńcie
albowiem na tym polega prawo i prorocy.”
Mateusz 7/12
44
Dziękuje za uwagę
•
„Jakże często bywa droga daleka od człowieka do człowieka”
•
„Nie bój się cieni, one świadczą o tym, że gdzieś znajduje się światło.”
(O.Wilde)
•
„Niektórzy ludzie czynią ten świat wyjątkowym tylko dlatego, że są.”
•
„To dziwne, że tak łatwo osądzam,y ale nie chcemy być osądzani.”
•
„Serce sercu odpisało, że dla serca wciąż za mało”
(Ks.Jan Twardowski)
45