Odpowiedź

Pytanie: - Czy słuszny jest wymóg spełniania przez oferowany preparat do
dekontaminacji wyrobów medycznych potwierdzonej badaniami
skuteczności zwalczania biofilmu?
Odpowiedź: - Tak, o ile jest przeznaczony do działań wstępnych, (nie tzw.
standardowych), projektowanych zawsze przez kierownika C.S. z
jego pełną odpowiedzialnością za efekt tzw. „1-szego kroku” na
„technologicznej osi redukcji drobnoustrojów”, lub do działań w
„ognisku epidemicznym.” Kierownik CS/CD powinien wówczas
określić charakter badań które są potrzebne, badań świadczących o
takich a nie innych cechach oraz walorach użytkowych żądanego
preparatu.
Omówienie
Biofilm opisano po raz pierwszy w 1990 roku. Stanowi on obok spor bakterii i
prionów największe wyzwanie dla procesów dekontaminacji. Drobnoustroje
posiadające zdolność adherencji (formowania biofilmu) przywierają do powierzchni
(adhezja dzięki adhezynom) i po okresie adaptacji (3 - 4 godz.) prezentują szybki
rozrost tworząc mikrokolonie (~ 3 dni). Biofilm w pełni dojrzały (~ 7dni) uwalnia
komórki potomne (bardziej oporne - mutacje), a pod wpływem sił
hemodynamicznych, urazów itp. biofilm ulega częściowemu odklejaniu i fragmentacji
stanowiąc źródło zakażenia/skażenia, oraz przyczynę rozprzestrzeniania się
drobnoustrojów (np wzdłuż rur wodnych). Biofilm bakteryjny jest zorganizowaną
społecznością komórek osadzonych w wytworzonej przez nie macierzy (EPS –
glikokaliks). Bakterie umieszczone głęboko w strukturze biofilmu są skutecznie
izolowane od preparatów dezynfekcyjnych , antybiotyków itp. Skupiska biofilmu np.
w kanale wewnętrznym endoskopu to 122μm x 90 μm, to 9,6x10 7 cfn/cm2. Biofilm to
źródło zakażenia bakteriami (często różnego rodzaju) które go tworzą, jak też
bakteriami które go wtórnie atakują i kolonizują. Biofilm tworzy społeczność
mikroorganizmów,
w
której
zachodzą
interreakcje
międzykomórkowe
(porozumiewanie się za pomocą autoindykatorów – Quorum sensing) i stanowią
swego rodzaju adaptację fenotypową. Adhezję i adherencję wspomagają i nasilają:
powierzchnie chropowate, uszkodzone z osadami i zabrudzeniami organicznymi a
warunkiem zasadniczym formowania biofilmu jest odpowiednio duża wilgotność.
Problem najistotniejszy stanowi fakt, że każdy biofilm jest fundamentalnie inny od
pozostałych (rodzaj, wiek biofilmu). Strategię postępowań dekontaminacyjnych należy
więc tworzyć oddzielnie dla każdego indywidualnego problemu z biofilmem.
Podstawowe zasady strategii postępowań to:
 regularne czyszczenie i dezynfekcja zanim biofilm powstanie
 „twarda” dezynfekcja gdy już wystąpi
Eliminacja biofilmu to działanie w dwu kierunkach:
1. redukcja węglowodanów, usuwanie macierzy pozakomórkowej
2. dotarcie do komórek bakteryjnych i ich inaktywacja
np. dr John Mills – badania preparatów
Preparaty
1-szy kierunek 2-gi kierunek skuteczność
aldehyd glutarowy +20μg/cm2
3 log
0
2
podchloryn sodu
- 2 μg/cm
4 log
+
2
kwas nadoctowy
-14μg/cm
9 log
+++
W dostępnym piśmiennictwie czytamy również że:
1. aktywne wobec biofilmu są preparaty takie jak: kwas nadoctowy, preparaty
chlorowe, nadtlenek wodoru, kwasy nadtlenowe, jodofory, fensydy
amfoteryczne, biguanidy
2. nieaktywne wobec biofilmu są : aldehyd glutarowy, aldehyd bursztynowy,
aldehyd ortoftalowy, czwartorzędowe związki amonu itd.
W badaniach z młodymi biofilmami (Pseudomonas aeruginosa, Legionella spp,
Staphylococcus aureus, Protens mirabilis) ustalono że działanie bójcze wobec tych
drobnoustrojów w formie wolnożyjącej wymaga zdecydowanie niższych stężeń
aktywnych, niż wówczas gdy drobnoustroje występują w biofilmach np.: dla
Ps.aeruginosa i Legionella spp wolno-żyjących 10 ppm Cl2 – a w biofilnie 1000 ppm
Cl2.
Podkreśla się również rolę dekontaminacji techniką usuwania tj skutecznego
oczyszczania (mycie ciśnieniowe, ultradźwiękowe itp.). Zaleca się unikania
preparatów myjących, które utwardzają białka, utrwalają warstwy biologiczne (w
których drobnoustroje są bardziej oporne na dezynfekcję), a preferuje się preparaty
które powodują dekompozycję zabrudzeń, szybko rozkładają zanieczyszczenia
białkowe (środki alkaliczne), oraz zmniejszają napięcie powierzchniowe, ułatwiają
zwilżanie i usuwanie zanieczyszczeń (środki powierzchniowo czynne). Instytut
Roberta Kocha (RKI) zaleca połączenie alkalii z substancjami powierzchniowoczynnymi (również wobec prionów).
Ogromne różnice pomiędzy poszczególnymi biofilmami (każdy fundamentalnie
inny), powodują że aktualnie brak wystandaryzowanych testów oraz norm
odnoszących się do eliminacji biofilmów. Kierownik C.S. w określonej sytuacji
posiadanej technologii stoi przed potrzebą pozyskania informacji o badaniach
przeprowadzonych w renomowanych instytutach (np.: RKI, Pasteur’a itp.),
określających zdolność preparatu do redukcji bakterii i redukcji EPS (węglowodanów)
np. młodych biofilmów. Tylko kierownik ponosi odpowiedzialność za efekt finalny
dekontaminacji, a więc za dobór i stosowanie preparatów chemicznych (szczególnie w
tzw, „1-szym kroku” technologicznej osi redukcji drobnoustrojów).
Dr n. med. Barbara Waszak