6.Grupy i zbiorowoœci - E-SGH
advertisement
PRZYPOMNIENIE….. GRUPY I ZBIOROWOŚCI MOTYWY POWSTAWANIA SPOŁECZNOŚCI (np. internetowych…) Potrzeba Potrzeba Potrzeba Potrzeba Potrzeba Potrzeba Potrzeba Ludzie podejmują działania….czasami samotnie, działłania społ czasami razem z innymi (dzia społeczne). eczne Kiedy działamy, spotykamy się z reakcjami innych (interakcje interakcje społ społeczne). eczne Czasami podejmowane akcje są bardzo krótkie, kiedy indziej trwają dłuŜej, są bardziej regularne i ustabilizowane (wzory wzory zachowań zachowań). Społeczna interakcja, która przekształca się w określone wzory zachowań, jest nazywana organizacją organizacją; moŜe ona przybrać postać diady, grupy, organizacji formalnej, społeczności lub całego społeczeństwa. Obiektywne kryteria klasyfikacji grup: osiągnięć swobody działania porównań społecznych aprobaty społecznej afiliacji pomagania innym spójności liczebność (od diady/triady); trwałość (naród, rodzina, studenci); sposób rekrutacji (przypisane, przymusowe, otwarte – ekskluzywne i inkluzywne); intensywność uczestnictwa (jednoi wielofunkcyjne, „grupy Ŝarłoczne”); . rygoryzm i zakres kontroli (grupy totalne); korzyści z członkostwa (grupy zadaniowe/ instrumentalne i autoteliczne); stopień zorganizowania grupy (formalne i nieformalne). śródło; P.Zimbardo, F.Ruch, Psychologia i Ŝycie. PWN, 1988 Subiektywne kryteria klasyfikacji grup (dotyczy typów identyfikacji z grupami, które pozostają dla ich członków grupami „istotnymi”): Społeczność (grupa) lokalna: identyfikacja, solidarność, lojalność (wspólnota); repulsja, dystans, wrogość („odrzucenie” grupy); grupy odniesienia: negatywne i pozytywne; porównawcze; Normatywne grupa „własna” i „obca” (np. etniczność). zamieszkuje wyodrębnione, niewielkie terytorium (jak np. parafia, wieś, osiedle), w której występują silne więzi wynikające ze wspólnoty interesów i poczucia przynaleŜności do „miejsca” elementy społeczności lokalnej: przestrzeń (terytorium); zbiorowość zamieszkującą to terytorium; intensywność społecznych interakcji; wspólne więzi ludzi i instytucji; poczucie przywiązania (sentyment) do „miejsca” Badania nad grupami społecznymi: naród (toŜsamość, poczucie wspólnoty); „lokalizm” („małe ojczyzny”) i regionalizm; kooperacja i rywalizacja (sytuacja kryzysu); grupy społeczne a sieci społeczne (zaufanie, kapitał społeczny); nowoczesne środki komunikowania a grupy – „uŜytkownicy Internetu” jako społeczność (grupa społeczna): korzystając z Internetu wkraczają w sztuczną przestrzeń, w której uzyskują informacje i wysyłają wiadomości, mogą tworzyć jej części. Zaspokajają swoje potrzeby komunikacyjne i informacyjne, spoŜytkowują zasoby Internetu dla celów zawodowych, rozrywkowych itp.; dostrzegają i akceptują pewne wspólne wartości, takie jak „swoboda wypowiedzi” czy „tolerancja”, stosują się do pewnych ustaleń i przyjętych norm postępowania; mają poczucie własnej odrębności przez nazywanie siebie "uŜytkownikami Internetu", "internautami„, "obywatelami sieci" (angielski termin netizens, od network citizens). Przykład zachowań zbiorowych – „tłum”: ZACHOWANIA ZBIOROWE – GRUPY EFEMERYCZNE pojęcie to odnosi się do takich zjawisk społecznych, jak: reakcje tłumu, opinii publicznej, ruchów społecznych, itp.; cechy charakterystyczne „zachowań zbiorowych”: są to spontaniczne i zmienne zachowania duŜej liczby osób; zazwyczaj są ograniczone (do miejsca, wydarzenia , itp.) i krótkotrwałe; związana jest z nimi niepewna identyfikacja jednostek oraz „luźne” (swobodne) granice społeczne; nie wytwarzają silnych własnych norm i kultury – charakteryzują je słabe (nowo wytworzone) normy społeczne RODZAJE TŁUMÓW TŁUM to czasowe i niezorganizowane zgromadzenie jednostek, które znajdują się w bezpośredniej bliskości fizycznej i mają wspólny obiekt zainteresowań; teorie powstawania („dynamiki”) tłumu: „zaraŜania się” (Gustaw Le Bon, 1895 r.) – anonimowość i napięcia emocjonalne prowadzą do zjawiska „umysłu zbiorowego”; konwergencji/„facylitacji” (tłum tworzy aktywność podobnych do siebie jednostek, poczucie zbiorowego „zaraŜania emocjonalnego”); „wyłaniania się” norm (normy wyłaniają się szybko i spontanicznie, nie są narzucane, równie szybko tracą one znaczenie społeczne). DuŜe zapotrzebowanie na informację Wiarygodność, zaufanie w stosunku do nieznanych osób Przykłady zachowań zbiorowych – „plotka”, „szał”, „moda”: • Radykalizm sądów i działań Ambiwalencja emocjonalna TŁUM Szybkie zniechęcanie się Zmiana swojego „ja” na „ja” tłumu, co powoduje akceptację jego poglądów ObniŜenie indywidualnego poziomu umysłowego • „plotka” to nieformalnie rozpowszechniana i nie potwierdzona informacja z anonimowego źródła: • role społeczne w „plotce”: „kurierzy”, „interpretatorzy”, „adwokaci” i „słuchacze”. „szał” i „moda” jako przykład chwilowych i ekspresywnych zachowań zbiorowych: „szał” to oddawanie się pewnym zachowaniom z entuzjazmem w krótkim czasie; „moda” to styl zachowania popularny w danym czasie, który trwa dłuŜej niŜ „szał”. PRZYKŁADY ZACHOWAŃ ZBIOROWYCH – ZACHOWANIA MASOWE, cd - - - - „opinia publiczna” – zbiorowe poglądy społeczeństwa lub jego części na określone kwestie (wpływ „przywódców opinii”); „propaganda” – wywieranie wpływu i kształtowanie opinii publicznej; „panika” – bezwładna ucieczka przed zagroŜeniem (realnym lub wyobraŜonym); „histeria masowa” szybkie rozprzestrzenienia się strachu wśród grupy ludzi (jest to samonapędzający się mechanizm) Grupy i organizacje cd. Georg Simmel (1858 – 1918) Jeden z prekursorów analizy integracyjnej teorii konfliktu: badał ich aspekty regulacyjne i konfrontacyjne Formy społecznej organizacji Społ połeczna organizacja moŜ moŜe przybrać przybrać pięć pięć postaci Diada (dwójka, para) grupa składająca się z dwóch osób Cechy charakterystyczne (G.Simmel): Poczucie zagroŜenia w sytuacji śmierci jednego z członków Poczucie wewnętrznej jedności między diadą a jej członkami Intymność stosunków Integracja w momencie pojawienia się kozła ofiarnego Diady Grupy Organizacji formalnej Społeczności Społeczeństwa Grupy i organizacje cd. Diady Diady ady powstają wraz z pojawieniem się wzorów interakcji pomiędzy dwiema osobami przyjaciółmi kochankami Zajmował się badaniami podobieństw i róŜnic pomiędzy diadą i innymi rodzajami grup społecznych Grupy i organizacje cd. Grupy i organizacje Relacje: doktor - pacjent matka - syn Relacje : mąŜ –Ŝona Relacje: Grupy i organizacje cd. Grupy Grupę Grupę, podobnie jak diadę charakteryzują interakcje i wzory zachowań, ale w odróŜnieniu od diady składa się ona z trzech lub wię więcej osób Rodzaje grup (przykłady) Bezpośrednia (mała) DuŜa Eksperymentalna Etniczna Formalna Interesu Nacisku Obca Odniesienia Wtórna zamknięta Grupy i organizacje cd. Klasyfikacja grup Grupy RODZINA pierwotne Są względnie trwałe, mało liczebne, wielofunkcyjne, oparte na bezpośrednich stosunkach o charakterze bezpośrednim. Charles Horton Cooley nazywa takie grupy pierwotnymi, poniewaŜ są one waŜ waŜne zaró zarówno dla jednostki jak i społ społeczeń eczeństwa. stwa Jest to pierwsza zbiorowość z jaką styka się jednostka. Nadaje nam cechy ludzkie poprzez kształtowanie języka, świadomości, nadawanie poczucia toŜsamości Są one waŜne społecznie, poniewaŜ stanowią istotny mechanizm kontroli; jednostka uczy się wartości i norm jakich oczekuje od niej społeczeństwo, jest przekaŜnikiem informacji o społeczeństwie i mechanizmach jego działania Rodzina jako grupa społeczna Związek intymnego, wzajemnego uczucia, współdziałania i wzajemnej odpowiedzialności, w którym akcent pada na wzmacnianie wewnętrznych relacji i interakcji W tym ujęciu, rodzina pełni funkcje: małŜeńską rodzicielską braterską The Begas Family 1821 Oil on canvas, 76 x 85,5 cm Wallraf-Richartz Museum, Cologne Rodzina jako instytucja społeczna Kryterium klasyfikacji Zazwyczaj jako rodzinę rozumie się dwójkę partnerów i wychowywane potomstwo. Tego typu rodzinę określa się jako nuklearną (to rodzina mała), gdy jedno z partnerów zamieszkuje takŜe z rodzicami, to jest to rodzina wielopokoleniowa. Jednak tak naprawdę granic rodziny nie da się jednoznacznie określić, choć da się stopniować pokrewieństwo lub powinowactwo. Ogół osób, o których wiadomo, Ŝe są spokrewnione lub spowinowacone chociaŜby w linii bocznej, w genealogii równieŜ nazywa się rodziną (dla odróŜnienia od rodziny małej nazywa ją się rodziną wielką). Ponadto, w niektórych wypadkach sam fakt zamieszkania razem, klasyfikuje pewna grupę ludzi jako rodzinę Grupa określona przez stosunki seksualne, odpowiednio unormowane i trwałe, tak by mogła zapewnić odnawianie się sfery reprodukcji. Funkcje instytucjonalne rodziny: materialno-ekonomiczna opiekuńczo-zabezpieczająca prokreacyjna seksualna legalizacyjno-kontrolna socjalizacyjna klasowa kulturowa rekreacyjno-towarzyska emocjonalna Rodzaje Istnieją róŜne formy rodziny, rozróŜniane według odmiennych kryteriów: małŜeństwo stanowiące zazwyczaj trzon rodziny, moŜe mieć charakter monogamii lub poligamii; dziedziczenie w rodzinie moŜe być patrylinearne, matrylinearne lub bilateralne; rozkład władzy w rodzinie moŜe mieć charakter matriarchalny, patriarchalny lub partnerski; ze względu na reguły zamieszkania moŜemy mówić o rodzinie matrylokalnej, rodzinie patrylokalnej lub rodzinie lokalnej Współczesne społeczeństwa wykształciły tzw. alternatywne formy rodziny takie jak: rodzina niepełna rodzina zrekonstruowana Dobór partnerów Dobór partnerów w małŜeństwie moŜe być określany przez instytucje prawne lub obyczajowość. I tak, zazwyczaj w ramach rodziny, tj. pomiędzy jej członkami, nie moŜna zawierać związków małŜeńskich, a prawo świeckie lub kanoniczne określa stopnie pokrewieństwa, w ramach których moŜna zawrzeć małŜeństwo Podobnie sytuacja ma się w przypadku płci partnerów. W wiekszości krajów małŜeństwem jest tylko związek kobiety i meŜczyzny, natomiast prawodawstwo niektórych krajów, rzadziej związków wyznaniowych, dopuszcza moŜliwość zawierania małŜeństw bądź podobnych związków przez partnerów tej samej płci; w niektórych krajach razem z prawem do adopcji dzieci W niektórych społecznościach moŜliwie jest zawieranie małŜeństw jedynie z przedstawicielami własnej zbiorowości etnicznej (tzw. endogamia, jej przeciwieństwem jest egzogamia) RODZINA POLSKA Co szósta rodzina, to rodzina niepełna 15% dzieci wychowuje się w rodzinach typu 1+1 90% niepełnych rodzin (około 1 miliona) stanowią kobiety 75% samotnych matek, mieszka w miastach 2 proc. badanych Polaków deklaruje, Ŝe pozostaje w związkach partnerskich; w krajach skandynawskich liczba takich związków jest 20-30 razy wyŜsza Rodzina cd. W ciągu ostatnich 10 lat notujemy w Polsce spadek skłonności do zawierania małŜeństw. Eksperci uwaŜają, Ŝe jeśli nie nastąpią zmiany wzorców zachowań to 40 proc. kobiet i 40 proc. męŜczyzn nie zawrze w ogóle związku małŜeńskiego Pod tym względem jesteśmy podobni do społeczeństw innych krajów zachodnioeuropejskich. ZbliŜamy się takŜe do modelu, w którym kobiety - z uwagi na coraz dłuŜsze kształcenie się oraz poświęcanie się karierze zawodowej - w coraz późniejszym wieku decydują się na małŜeństwo i macierzyństwo Ewolucja Morgan proponuje ewolucyjny schemat powstawania rodziny: pierwotny promiskuityzm małŜeństwo grupowe rodzina oparta na pokrewieństwie rodzina monogamiczna Jako ostatnie ogniwo ewolucji Alvin Toffler wprowadza termin: kultura singli Rodzina cd. Gwałtownie wzrasta ilość urodzeń pozamałŜeńskich Jeszcze w latach 90-tych oscylowała wokół 5 proc. Potem szybko rosła, by obecnie osiągnąć poziom 20-procentowy Dla porównania w Holandii z takich związków rodzi się 60 proc. dzieci, w Danii - ponad 50 proc., a w Szwecji - ok. 40 proc Grupy i organizacje cd. Grupy wtórne Są to zazwyczaj grupy duŜe, o charakterze bezosobowym. Cechuje je specjalizacja PrzewaŜają w nich więzi o charakterze rzeczowym Są tworzone dla realizacji określonego celu ORGANIZACJE FORMALNE Często grupy wtórne stają się tak duŜe i złoŜone, działają w oparciu o tak skomplikowane wzory zachowań, Ŝe wymagają opracowania przejrzystych zasad w oparciu o które działają. Pojawia się struktura, formalne przepisy i zasady kontroli. Czyli organizacja biurokratyczna. Jest to trzeci typ społecznej organizacji, nazywany organizacją organizacją formalną formalną. ORGANIZACJE Max Weber i typ idealny biurokracji Teorie zarządzania „Patologie” organizacji formalnych Organizacje jako przedmiot zainteresowań socjologii Poziomy analizy organizacji jednostek i małych grup: ZALEśNOŚĆ BIUROKRACJI I DEMOKRACJI śelazne (spiŜowe) prawo oligarchii Roberto Michelsa (1876-1936) badania mikrostruktur społecznych (pogranicze socjologii i psychologii społecznej) pojedynczych organizacji: socjologia organizacji / nauki o organizacji STRUKTURY PRZYWÓDZTWA Style autorytarny przywódca wydaje polecenia; zanik inicjatywy, apatia lub agresja, grupa działa sprawnie tak długo, jak długo jest obecny przywódca demokratyczny przywódca wspólnie z podwładnymi ustala sposób postępowania skłonność do harmonijnej współpracy i wzajemnej pomocy, niski poziom agresji, brak przywódcy nie przerywa działalności grupy anarchiczny przywódca zachowuje pełny „luz”, nie wykazuje wysiłku by kierować grupą PROBLEMY •Człowiek organizacji •Osobowość biurokratyczna •Błędne koła CECHY BIUROKRACJI Urzędnicy podlegają władzy jedynie w zakresie swoich obowiązków o bezosobowym charakterze. Hierarchia urzędów jest jasno zdefiniowana. KaŜdy urząd odznacza się jasno zdefiniowanym zakresem kompetencji. Sprawowanie urzędu powiązane jest z dobrowolnie zawartą umową. Istotną rolę przy wyborze kandydata odgrywają jego kwalifikacje zawodowe. Pobory biurokratów odznaczają się ustaloną wysokością, wypłacaną w gotówce. Sprawowany urząd jest traktowany jako jedyne lub główne zatrudnienie danej osoby. Urzędnik pracuje w całkowitym oderwaniu od własności środków administrowania i nie ma prawa do "zawłaszczenia" swojego stanowiska. Jest on poddany ścisłej, systematycznej dyscyplinie i kontroli. PRAWO PARKINSONA Wykonanie czynności zajmuje dokładnie tyle czasu, ile czasu moŜna jej poświęcić na jej wykonanie Wyuczona nieudolność Thorstein Veblen (1857-1929) Robert K. Merton (1910-2003) Teoria socjologiczna i struktura społeczna Zasada Petera W organizacji hierarchicznej kaŜdy awansuje aŜ do osiągnięcia własnego progu niekompetencji Cyril N. Parkinson Parkinson's Law: The Pursuit of Progress (1958). Laurence J. Peter (1919-1990) The Peter Principle, 1969 BŁĘDNE KOŁO BIUROKRATYCZNE ZASADA GILBERTA Scott Adams (1957-) Przedsiębiorstwa zawsze promują na najwyŜsze stanowiska swoich najmniej kompetentnych pracowników, Ŝeby ograniczyć szkody które piastujący te stanowiska mogliby wyrządzić. Michel Crozier (1922-) teŜ Paragraf 22 Joseph Heller biurokracja kreuje coraz więcej norm i zasad których złoŜoność rośnie a koordynacja maleje co z kolei prowadzi do tworzenia zasad sprzecznych ze sobą PATOLOGIE ORGANIZACJI FORMALNYCH Bezosobowe przepisy; nie obejmują wszystkich moŜliwych sytuacji, stąd konieczność wydania nowych, które paraliŜują i usztywniają działanie organizacji WdraŜanie innowacji; stwarzają one nowe, nietypowe sytuacje, co zagraŜa dotychczas istniejącemu układowi władzy, a w konsekwencji - interesom grupowym PATOLOGIE Dysharmonia między biurokratycznym a profesjonalnym wymiarem organizacji; odmienność podstaw autorytetu urzędników (stanowisko w hierarchii organizacyjnej) i ekspertów (wiedza) Przemieszczanie celów przestrzeganie przepisów staje się celem samym w sobie zaabsorbowanie własnym funkcjonowaniem trudność zaprzestania działalności przez organizację
