UZDROWISKOWE LECZENIE CHORYCH NA CUKRZYCĘ Z

Zamojskie Studia i Materiały
ZAMOŚĆ 2011
Rok wyd. XIII, zeszyt 1 (34)
Fizjoterapia
UZDROWISKOWE LECZENIE
CHORYCH NA CUKRZYCĘ
Z PRZEWLEKŁYMI POWIKŁANIAMI
Irena Ponikowska
Jacek Chojnowski
Katedra Balneologii i Medycyny Fizykalnej Collegium Medicum w Bydgoszczy,
UMK Uzdrowiskowy Szpital Kliniczny w Ciechocinku
Streszczenie
W artykule przedstawiono podstawowe informacje o możliwościach i ograniczeniach leczenia uzdrowiskowego dla chorych na cukrzycę. Zwrócono także uwagę na znaczenie uzdrowiska
w edukacji chorych oraz konieczność odpowiedniego dobrania czasu leczenia. Właściwie prowadzone leczenie może być jednym z fundamentów leczenia cukrzycy.
Słowa kluczowe: cukrzyca, leczenie uzdrowiskowe, powikłania cukrzycy
Lecznictwo uzdrowiskowe zajmuje się wieloma chorobami przewlekłymi intensyfikując lub
uzupełniając metody wcześniej zastosowane w innych zakładach leczniczych. Metody balneofizykalne stosowane w uzdrowisku pozwalają na zmniejszenie dolegliwości w wielu chorobach,
poprawę jakości życia leczonych chorych. Ponadto chory w uzdrowisku zostaje wyedukowany
i przygotowany do radzenia sobie z chorobą [7]. Głównymi metodami leczniczymi, jakie stosowane są w uzdrowisku u chorych na cukrzycę, są zabiegi (balneologiczne wykorzystujące naturalne
wody mineralne, gazy i peloidy (borowiny):
77
Zamojskie Studia i Materiały
·
·
·
·
·
klimatoterapeutyczne – wykorzystujące walory klimatyczne i krajobrazowe uzdrowiska,
hydroterapeutyczne – wykorzystujące do leczenia wodę gospodarczą,
kinezyterapia – różne formy aktywności ruchowej,
fizykoterapeutyczne – wykorzystujące różne energie,
ponadto stosowane są: dieta, edukacja zdrowotna i farmakoterapia.
Do specyficznych metod uzdrowiskowych zalicza się: balneoterapię, klimatoterapię i hydroterapię. Pozostałe wymienione zespoły metod leczniczych realizowane są również w uzdrowisku,
ponieważ są niezbędne w prawidłowym leczeniu cukrzycy, nie różnią się zasadniczo od tych,
które są stosowane u chorych na cukrzycę w innych zakładach leczniczych [1, 2].
Istota leczenia uzdrowiskowego i metod leczniczych polega na zastosowaniu naturalnych bodżców leczniczych, indywidualnie dobranych w zakresie rodzaju, charakteru i intensywności działania,
zależnie od stanu zaawansowania choroby. Każdy bodziec leczniczy wywołuje pojedynczą reakcję,
stosowanie ich w serii wywołuje reakcję zsumowaną, która wyraża się poprawą stanu zdrowia, dzieje się to na zasadach treningu funkcji ustrojowych. Należy jednak wiedzieć, że zanim uzyska się
poprawę kliniczną, występują poprzedzające okresy gorszego samopoczucia, niekiedy zaostrzenia
dolegliwości związane z reakcjami obronnymi organizmu na stosowane bodźce. Leczenie chorych
w uzdrowisku wymaga więc odpowiedniego czasu, aby było skuteczne. Czas ten wynosi przeciętnie
3 tygodnie, a u chorych starszych i z chorobami bardziej zawansowanymi 4 tygodnie [3].
Cukrzyca należy do klasycznych chorób przewlekłych kwalifikujących się do leczenia w warunkach uzdrowiskowych. Główne cele tego leczenia są następujące (optymalne wyrównanie metaboliczne cukrzycy za pomocą diety, wysiłku fizycznego i leków hipoglikemizujących, w tym
insuliny):
· leczenie przewlekłych powikłań za pomocą metod balneofizykalnych,
· normalizacja masy ciała u osób otyłych,
· poprawa wydolności fizycznej,
· zmniejszenie oporności tkankowej na insulinę,
· wytworzenie prozdrowotnych nawyków w zakresie żywienia i aktywności fizycznej,
· poprawa jakości życia,
· zmniejszenie dolegliwości bólowych w związku z polineuropatią lub chorobami stawów.
Podstawowe cele długofalowe mogą być również zrealizowane w uzdrowisku, pod warunkiem
wielokrotnego i systematycznego korzystania z tej formy leczenia. Do tych celów zalicza się:
· wydłużenie czasu życia chorych na cukrzycę, zbliżone do ogólnej populacji (poprzez prawidłowe leczenie cukrzycy),
· poprawa jakości życia chorych.
W uzdrowisku są też szanse na osiągnięcie sukcesu leczniczego obejmującego: uwolnienie
chorego od przykrych dolegliwości, zwolnienie tempa rozwoju choroby oraz zapobieganie powikłaniom. Aby zrealizować wyże wymienione cele konieczne jest spełnienie przynajmniej dwóch
warunków, tj.:
· prawidłowe i w odpowiednim czasie skierowanie chorego do uzdrowiska,
· z uwzględnieniem przeciwwskazań,
· przeprowadzenie leczenia tylko w ośrodkach wyspecjalizowanych w leczeniu cukrzycy zatrudniających lekarzy specjalistów z diabetologii i balneologii i medycyny fizykalnej.
78
Irena Ponikowska, Jacek Chojnowski UZDROWISKOWE LECZENIE CHORYCH NA CUKRZYCĘ...
W czasie leczenia uzdrowiskowego chorych na cukrzycę stosuje się program leczniczy obejmujący następujące elementy: leczenie dietetyczne, kinezyterapię, balneofizykoterapię, farmakoterapię i edukacje zdrowotną. W programie uwzględnia się więc elementy specyficzne dla leczenia
uzdrowiskowego jak: balneoterapia i fizykoterapia oraz metody klasyczne jak: dieta, farmakoterapia i kinezyterapia [2]. Zastosowane zabiegi balneologiczne i fizykoterapeutyczne mają działanie
ogólne na ustrój chorego na cukrzycę oraz lokalne - miejscowe. Zabiegi miejscowe stosowane są
z powodu powikłań cukrzycowych.
Pod wpływem terapii uzdrowiskowej możemy poprawić wrażliwość tkanek na insulinę, zwiększyć wykorzystanie glukozy i obniżyć jej poziom we krwi, zmniejszyć stężenie aterogennych lipidów,
zwiększyć aktywność fibrynolityczną osocza, poprawić wydolność fizyczną i odporność na infekcje,
obniżyć ciśnienie tętnicze krwi, usprawnić mikrokrążenie i krążenie obwodowe w kończynach dolnych. Z działań miejscowych zabiegów balneologicznych i fizykoterapeutycznych, wykorzystuje się
efekty przeciwbólowe, rozlużniające mięśnie oraz poprawiające miejscowe krążenie [1, 4, 6].
Wśród powikłań cukrzycowych do leczenia uzdrowiskowego kwalifikują się : makroangiopatia kończyn dolnych, polineuropatia, zespół stopy cukrzycowej, zespół insulinooporności, nefropatia oraz początkowe stadia retinopatii. W makroangiopatii kończyn dolnych stosuje się: kąpiele
kwasowęglowe i siarczkowo-siarkowodorowe, pastę borowinową, ćwiczenia naczyniowe oraz
galwanizację. W polineuropatii stosuje się: kąpiele wirowe kończyn dolnych i górnych lub kąpiele
kwasowęglowe, ćwiczenia naczyniowe, magnetoterapię oraz elektroterapię przeciwbólową.
W zespole stopy cukrzycowej poza postępowaniem klasycznym pielęgnacyjnym i optymalnym wyrównaniem cukrzycy, stosuje się zabiegi z zakresu: magnetoterapii, laseroterapii, jonoforezy hydroksylowej, ozonoterapii, naświetlań promieniowaniem spolaryzowanym, ćwiczeń
naczyniowych.
W nefropatii w okresie przeddializacyjnym celem leczenia uzdrowiskowego jest: prewencja
pełnej niewydolności nerek, optymalne wyrównanie cukrzycy, wydłużenie przeżycia, leczenie
przewlekłych powikłań metodami balneofizykalnymi, edukacja zdrowotna, poprawa jakości życia. W nefropatii w okresie początkowym stosuje się: kurację pitną leczniczymi wodami mineralnymi, kąpiele kwasowęglowe, ozonowe, kinezyterapię, magnetoterapię, diatermię krótkofalową,
całkowite naświetlanie promieniami UV, impulsowe pole magnetyczne oraz edukację zdrowotną.
W okresie dializacyjnym chorzy na cukrzycę również mogą korzystać z leczenia uzdrowiskowego, pod warunkiem że w miejscowości uzdrowiskowej znajduje się stacja dializ. W Polsce mamy
3 takie uzdrowiska tj. Polanica, Kołobrzeg, Wysowa.
Celem leczenia w uzdrowisku chorych wymagających dializoterapii jest: dobre wyrównanie
metaboliczne cukrzycy, przeprowadzenie edukacji zdrowotnej, leczenie przewlekłych powikłań
i zaburzeń metabolicznych metodami fizykalnymi, poprawa jakości życia i poprawa ogólnej kondycji zdrowotnej oraz stanu psychicznego. W okresie dializoterapii można stosować u chorych
następujące zabiegi balneofizykalne: kąpiele kwasowęglowe i ozonowe w gazie, naświetlania
promieniami UV, magnetoterapię (przy resztkowej funkcji nerek), jonoforezę lekową i łagodną
kinezyterapię. Ważnym efektem leczenia uzdrowiskowego jest wpływ na sferę psychiczną chorych. W czasie pobytu chorego w uzdrowisku nawiązuje on kontakty z innymi pacjentami, bierze
udział w spotkaniach towarzyskich, w wycieczkach. Ważne jest też oderwanie się chorego od
terenu swojego ośrodka dializacyjnego i zmiana środowiska.
Leczenie chorych na cukrzycę w warunkach uzdrowiskowych pozwala więc na realizację
podstawowych celów leczenia cukrzycy, ponieważ wpływa na:
· poprawę jakości życia,
· powoduje uwolnienie chorych od objawów choroby i zwolnienie tempa rozwoju powikłań,
79
Zamojskie Studia i Materiały
· zapobiega powikłaniom cukrzycowym,
· wpływa na eliminowanie inwalidztwa i przystosowanie chorego do niepełnosprawności,
· pozwala na przeprowadzenie pełnej edukacji zdrowotnej.
Podkreślić należy również rolę profilaktyczną, jaką spełnia lecznictwo uzdrowiskowe. Działania profilaktyczne ukierunkowane jest na czynniki ryzyka cukrzycy. Obok zabiegów balneologicznych w celach profilaktycznych wykorzystuje się różne formy aktywności fizycznej [5, 6].
Piśmiennictwo
1. Ponikowska I. Diabetologia uzdrowiskowa. Toruń: Wydaw. Adam Marszałek; 1992.
2. Ponikowska I., Chojnowski J., Kwiatkowska B., Szafkowski R. Cukrzyca – standardy lecznicze
i profilaktyczne w medycynie uzdrowiskowej. Balneologia Polska. 2004;46:11-24.
3. Ponikowska I., Straburzyński G. Odczyn uzdrowiskowy u chorych na cukrzycę w przebiegu
leczenia uzdrowiskowego. Pol. Tyg. Lek. 1992;47:25.
4. Ponikowska I., Kowalewska B. Wyniki kinezyterapii naczyniowej u chorych na cukrzycę
z makroangiopatią kończyn dolnych. Pol. Tyg. Lek. 1996;51:23.
5. Ponikowska I., Chojnowski J., Szczawińska I., Włodarczyk K. Wyniki działań prewencyjnych
w cukrzycy typu 2 w modelu terapii uzdrowiskowej. Diabetologia Polska. 2002;9:33.
6. Ponikowska I., Adamczyk P. Znaczenie aktywności fizycznej w leczeniu cukrzycy. W: Sieradzki J.
(red.) Cukrzyca. Gdańsk: Via Medica; 2006.
7. Ponikowska I., Ferson D. Nowoczesna Medycyna Uzdrowiskowa. Warszawa: MediPress; 2009.
THERMAL TREATMENT IN DIABETICS
WITH CHRONIC COMPLICATIONS
Abstract
The article presents basic information about the capabilities and limitations of spa treatment
for diabetes. Also drew attention to the importance of spas in the education of patients and the
need to choose a proper time of treatment. Actually, the treatment can be carried out one of the
cornerstones of diabetes therapy.
Keywords diabetes: spa treatment, complications of diabetes
80