Wydawnictwo Termedia Poznañ 2006 HIV/AIDS – podrêcznik dla lekarzy i studentów pod redakcj¹ Waldemara Haloty i Jacka Juszczyka ©Copyright by Termedia Wydawnictwo Medyczne, Poznañ 2006 Wszystkie prawa zastrze¿one. ¯aden z fragmentów ksi¹¿ki nie mo¿e byæ publikowany w jakiejkolwiek formie bez wczeœniejszej pisemnej zgody wydawcy. Dotyczy to tak¿e fotokopii i mikrofilmów oraz nagrywania, a tak¿e rozpowszechniania za poœrednictwem noœników elektronicznych. Termedia Wydawnictwo Medyczne ul. Wenedów 9/1 61-614 Poznañ tel./faks +48 61 822 77 81 e-mail: [email protected] http://www.termedia.pl Projekt ok³adki: Olga Reszelska Druk: ISBN-10: 83-89825-01-5 ISBN-13: 978-83-89825-01-8 Egzemplarz bezp³atny. Wydanie zosta³o sfinansowane przez Krajowe Centrum ds. AIDS ze œrodków Ministra Zdrowia. Agenda Ministra Zdrowia Krajowe Centrum ds. AIDS ul. Samsonowska 1 02-829 Warszawa tel. +48 22 331 77 77 www.aids.gov.pl CA£ODOBOWY TELEFON ZAUFANIA AIDS +48 22 692 82 26 SPIS TREŒCI Waldemar Halota, Ma³gorzata Paw³owska I. Epidemiologia AIDS Uwarunkowania pandemii HIV Epidemiologia molekularna Rozpowszechnienie zaka¿eñ HIV Jacek Juszczyk II. Patogeneza zaka¿enia wirusem HIV-1 i AIDS Dwa wirusy HIV Wra¿liwoœæ na czynniki fizykochemiczne Cykl replikacyjny Zaka¿anie komórek Rozsiew wirusa Heterogennoœæ HIV-1 OdpowiedŸ immunologiczna Cytotoksyczne limfocyty CD8+ Znaczenie wysokoœci „punktu ustawienia” wiremii na pocz¹tku zaka¿enia Dynamika zmian liczby i funkcji limfocytów CD4+ Limfocyty CD4+ podczas leczenia antyretrowirusowego Znaczenie uk³adu limfatycznego Przeciwcia³a anty-HIV-1 Zmiany w oœrodkowym uk³adzie nerwowym Zaka¿eni HIV-1 z d³ugim okresem prze¿ycia Janusz J. Stañczak III. Diagnostyka laboratoryjna zaka¿enia wirusem HIV-1 i AIDS Diagnostyka serologiczna Diagnostyka genetyczna Diagnostyka cytometryczna – ocena uk³adu odpornoœciowego Fazy diagnozowania zaka¿enia HIV Diagnostyka przesiewowa w kierunku HIV Diagnostyka poekspozycyjna u dzieci matek HIV-dodatnich Ocena rozwoju zaka¿enia HIV Ocena skutecznoœci leczenia antyretrowirusowego 9 10 13 14 19 19 21 21 23 24 24 25 26 28 28 30 30 31 32 33 35 35 37 38 38 39 40 40 41 Oznaczanie lekoopornoœci HIV-1 Monitorowanie skutków ubocznych leczenia antyretrowirusowego Zakoñczenie Ma³gorzata Paw³owska, Waldemar Halota IV. Historia naturalna zaka¿enia HIV 42 45 45 47 Pierwotne zaka¿enie HIV Faza utajonego zaka¿enia Faza zaka¿enia objawowego Choroby wskaŸnikowe/definiuj¹ce AIDS 47 48 49 50 Waldemar Halota, Ma³gorzata Paw³owska V. Zaka¿enia oportunistyczne 53 GruŸlica Zaka¿enia Mycobacterium avium complex (MAC) Zaka¿enia grzybicze Zaka¿enia paso¿ytnicze Zaka¿enia wirusowe Zaka¿enia bakteryjne Krzysztof Simon VI. Manifestacje kliniczne zaka¿eñ HIV u doros³ych: nowotwory Wstêp Miêsak Kaposiego (KS) Nowotwory szyjki macicy i odbytu Ch³oniaki Magdalena Marczyñska VII. Zaka¿enie HIV u dzieci: odrêbnoœci kliniczne i terapeutyczne, profilaktyka zaka¿eñ wertykalnych, opieka medyczna nad dzieckiem zaka¿onym HIV Profilaktyka zaka¿eñ wertykalnych Odrêbnoœci kliniczne i terapeutyczne zaka¿enia HIV u dzieci Opieka nad dzieckiem zaka¿onym HIV Podsumowanie 56 57 59 62 64 68 71 71 72 77 79 85 85 87 93 95 Anita Olczak VIII. Leczenie zaka¿enia HIV Wskazania do leczenia i jego zasady Charakterystyka leków ARW Powik³ania terapii antyretrowirusowej Wp³yw terapii ARW na procesy metaboliczne Hepatotoksycznoœæ terapii antyretrowirusowej Zespó³ rekonstrukcji odpornoœciowej (immunologicznej) 97 97 104 118 121 125 129 Edyta Gr¹bczewska IX. Wybrane aspekty profilaktyki poekspozycyjnej zaka¿eñ HIV (PEP) 135 Ogólne zasady ochrony przed zawodowym zaka¿eniem HIV Zasady oceny ryzyka poekspozycyjnego Badania osoby bêd¹cej potencjalnym Ÿród³em zaka¿enia Badania osoby eksponowanej Zasady chemioprofilaktyki poekspozycyjnej Leki stosowane w profilaktyce poekspozycyjnej Podstawowe i rozszerzone schematy leków stosowane w profilaktyce poekspozycyjnej Pozazawodowa profilaktyka poekspozycyjna (nPEP) Ocena ryzyka zwi¹zanego z ekspozycj¹ 137 138 138 139 139 141 142 144 145 Anita Olczak X. Leczenie i profilaktyka chorób wskaŸnikowych dla AIDS Pneumocystozowe zapalenie p³uc Neurotoksoplazmoza Kryptokokoza Aspergiloza Posocznica salmonelozowa Kandydoza GruŸlica Terapia antyretrowirusowa u chorych z gruŸlic¹ Uogólnione zaka¿enia pr¹tkiem niegruŸliczym (mykobakteriozy) Bakteryjne zapalenia p³uc Zaka¿enia HSV-1 i HSV-2 Pó³pasiec PML 147 147 149 150 151 152 152 152 155 156 157 157 157 158 Choroba cytomegalowirusowa Kryptosporydioza Mikrosporydioza Izosporoza Nokardioza Kokcydioidomykoza Miêsak Kaposiego Zespó³ wyniszczenia Gra¿yna Bara³kiewicz XI. Zasady poradnictwa i opieki nad osobami zaka¿onymi HIV Specyfika opieki nad zaka¿onym HIV Poradnictwo oko³otestowe Opieka nad pacjentami HIV(+) 158 160 160 160 161 161 162 163 165 165 166 167