Żywienie w chorobie nowotworowej - wykład 20.04

Żywienie w chorobie nowotworowej
Agnieszka Wójcik
[email protected]
501-845-146
Agenda
• Określenie głównych celów pacjentów ze
zdiagnozowanym nowotworem
• Dolegliwości i sposoby radzenia sobie z
nimi podczas choroby
• Wpływ niektórych składników odżywczych
na organizm ludzki
Cele:
• Nie dopuszczenie do przerzutów/
ponownego pojawiania się nowotworu
• Nie dopuszczenie do niedożywienia
• Wzmocnienie układu odpornościowego
Niedożywienie
Niedożywienie
• Dotyka 40-80% pacjentów z nowotworami
złośliwymi
• Osłabia układ odpornościowy
• Zwiększa ryzyko posocznicy pooperacyjnej
• Zmniejsza tolerancje na terapię
• Obniża wskaźnik przeżycia
Wczesne rozpoznanie i likwidowanie
niedożywienia zmniejsza ryzyko
zachorowalności i śmiertelności
Dlaczego występuje
niedożywienie?
•
•
•
•
•
Objawy raka wpływające na niedożywienie
Hipermetabolizm
Zapalenie błony śluzowej jelita
Atrofia mięśni
Zmniejszone przyjmowanie składników
pokarmowych
Hipermetabolizm
zmniejszonemu spożyciu energii nie
towarzyszy spadek wydatków
energetycznych. Pacjenci z rakiem mają
wyższe spoczynkowe wydatki energetyczne
niż osoby zdrowe
Interwencja żywieniowa
DZIAŁA
• Udzielanie porad żywieniowych działa.
Ostatnie badania porównujące zwyczajową
opiekę intensywną interwencją żywieniową
wykazały lepsze rokowania i lepszą jakość
życia
• Dotyczy to przede wszystkim osób z rakiem
głowy, przewodu pokarmowego oraz szyi.
•
British Journal of Cancer 2004
Dlaczego należy dbać o właściwe żywienie w
chorobach nowotworowych?
• Przewód pokarmowy i/lub okolice miednicy: biegunki, nietolerancja
laktozy, zespół złego wchłaniania, utrata masy ciała
• Rak głowy i szyi: kserostomia, owrzodzenie powodowane radiacją,
krwawienie, ból, zapalenie błony śluzowej, utrata masy ciała
• Zapalenie błony śluzowej w czasie chemioterapii –40%
• Zapalenie błony śluzowej w czasie chemioterapii i radioterapii –100%
• Wpływ objawów raka na spożycie pokarmu –60% pacjentów z rakiem
głowy i szyi, przewodu pokarmowego doświadcza ubytku masy ciała
w chwili rozpoczęcia terapii
Nudności i wymioty
• Należy stosować środki przeciwwymiotne
• Należy unikać picia napojów orzeźwiających
podczas posiłku ( może to wywołać rozdęcie) –
należy poczekać z piciem co najmniej 15 minut
• Należy unikać tłustych i ostrych potraw z silnym
zapachem – można naturalne (bez dodatków)
produkty skrobiowe (ziemniaki, ciepłe zboża
śniadaniowe, krakersy, precel)
Nudności i wymioty
• Należy powoli pić i łykać płyny przez cały
dzień
• Napoje imbirowe lub herbata imbirowa
mogą przynieść ulgę
• Należy jeść produkty o temp pokojowej lub
zimniejsze
• Należy unikać leżenia przez godzinę po
jedzeniu
Nudności i wymioty
• Krotki spacer może zwiększyć tempo
opróżniania żołądka
• Należy jeść lekki posiłek przed
chemioterapią
Wskazania do żywienia doustnego podczas terapii antyrakowej
Problem
Dieta
Suplementy i pomoce
Produkty niedozwolone
Toksyczność ostra
przewodu
pokarmowego,
nudności i wymioty
Klarowne płyny, produkty
niskotłuszczowe
-
Produkty mleczne, zupy
śmietankowe, smażone
produkty, kanapki,
słodkie desery
Zapalenie żołądka i
przełyku
Płynna i miękka dieta (zupy na
bazie wywaru, melony, sałatka
owocowa, gazowane napoje),
zmiana konsystencji i temp
Suplementy o łagodnych
cechach sensorycznych,
częsta higiena jamy
ustnej, częste stosowanie
roztworu solnego do
płukania ust
Soki, szczególnie
cytrusowe, banany,
surowe i chrupkie
produkty, mięso, ostre
potrawy, chleb z
ziarnami, gorące i zimne
produkty
Produkcja śluzu,
kserostomiary
Miękka dieta nie powodująca
drażnienia, herbata z cytryną,
sałatka owocowa, soki, napoje
gazowane, zupy na bazie
wywaru, nie gęste zboża
śniadaniowe
Sztuczna ślina, częste
stosowanie roztworu
solnego do płukania ust,
częsta higiena jamy
ustnej
Gęste zupy śmietankowe,
żelatyna, produkty tłuste,
produkty piekarnicze,
gęste napoje i nektary
Wskazania do żywienia doustnego podczas terapii antyrakowej
Problem
Dieta
Suplementy i pomoce
Produkty niedozwolone
Zmniejszone wydzielanie
śliny
Dieta zwyczajowa z dużą
zawartością wody( wywary,
sosy, kurczak, ryby, melony,
warzywa z sosami, napoje
przy posiłkach, produkty
zawierające kwas
cytrynowy, sherbet)
Sztuczna ślina, czynniki
stymulujące wydzielanie
śliny (landrynki cytrusowe),
częste stosowanie
roztworów solnych do
płukania jamy ustnej
Suche produkty piekarnicze,
mięso, krakersy, banany,
gorące posiłki, alkohol
Trudności z połykaniem
Dieta zwyczajowa mocno
przyprawiona, nacisk na
aromat i konsystencję
Suplementy z wyraźnymi
cechami sensorycznymi,
częste stosowanie
roztworów solnych do
płukania jamy ustnej
Produkty bez żadnych
dodatków,mięso bez
dodatków, produkty
niesolone
Wskazania do żywienia doustnego podczas terapii antyrakowej
Problem
Dieta
Suplementy i pomoce
Produkty niedozwolone
Zaburzenie percepcji
wrażeń smakowych
Dieta zwyczajowa z dużą
ilością produktów zimnych,
produkty mleczne,
eksperymentowanie tzn.
wypróbowywanie nowych
produktów jest pożądane
Suplementy smakowe ( o
smaku owocowym)
Czerwone mięso, biała
czekolada, kawa, i mocna
herbata
Przedwczesne odczuwanie
sytości
Dieta wysokokaloryczna z
produktów o dużej gęstości
energetycznej: mięso, ryby,
drób, jaja, pełne mleko, ser
żółty, jogurt pełnotłusty,
warzywa ze śmietaną,
kaloryczne desery, małe
częste posiłki
Suplementy o dużej gęstości
energetycznej
Niskotłuszczowe i
beztłuszczowe produkty
mleczne, zupy na bazie
wywaru, sałatki zielone,
same warzywa gotowane na
parze, napoje
niskokaloryczne
Wskazania do żywienia doustnego podczas terapii antyrakowej
Problem
Dieta
Suplementy i pomoce
Produkty niedozwolone
Zaparcia
Dieta zwyczajowa z
dodatkami błonnika
pokarmowego, dodatkowe
płyny
Suplementy wzbogacone w
błonnik pokarmowy,
wypełniacze
Produkty i napoje
gazotwórcze
Neutropenia(spadek liczby
neutrofili)
Bezpieczna żywność,
dobrze ugotowane
produkty/potrawy,
eliminowanie produktów
mogących zawierać
patogeny
Mycie rąk, bezpieczna
praktyka przygotowywania
posiłków
Surowe ryby i mięso,
niepasteryzowane sery,
tempeh, miso, surowe
owoce i warzywa, suszone
owoce i świeżo prażone
orzechy, drożdże
piwowarskie,
niepasteryzowany miód,
przyprawy dodawane do
potraw dopiero po
ugotowaniu, suplementy
ziołowe
Rola żywienia w trakcie leczenia
• Składniki pokarmowe walczą z chorobą i
infekcjami
• Składniki pokarmowe mogą dożywiać
nowotwór
Białko
• Ważne z uwagi na wzmożoną pracę układu
odpornościowego oraz odbudowę komórek
uszkodzonych podczas leczenia
• Zapotrzebowanie jest większe o 15-20%
• Białko powinno być pełnowartościowe
Białko
• Proporcja pomiędzy białkiem zwierzęcym a
roślinnym powinna być 1:1
• Produkty: mięso, ryby, jaja, produkty mleczne,
produkty zbożowe, nasiona roślin strączkowych
• Nadmierna ilość białka nie tylko nie poprawi
bilansu azotowego, ale może nie potrzebnie
obciążyć organizm produktami przemiany
azotowej
Węglowodany
• Niezbędne z uwagi lepszego wykorzystania białka
• Produkty: kasze, ryż, makarony, pieczywo
• OGRANICZYĆ : węglowodany proste: cukier,
słodycze, ciasta, dżemy itp. cukry rafinowane
wykorzystywane są przez nowotwór do wzrostu
(szybko dzielące się komórki nowotworowe
zużywają nawet kilkaset gramów glukozy na
dobę)
Tłuszcze
• Źródłem tłuszczu w diecie powinny być:
chude mięso drobiowe bez skóry, cielęcina,
mięso z królika, ryby oraz oleje roślinne,
orzechy i nasiona.
Zalecane dawki witamin w czasie transplantacji i chemioterapii rakowej o
wysokiej dawce
Składnik
Zalecenie
Górna granica bezpiecznego spożycia
Wit. B1
1,5 mg
Mimo, że duże spożycie może nie być szkodliwe, należy rozmawiać z dietetykiem
lub żywieniowcem o wysokości zapotrzebowania w niektórych stanach
Wit B2
1,7mg
Mimo, że duże spożycie może nie być szkodliwe, należy rozmawiać z dietetykiem
lub żywieniowcem o wysokości zapotrzebowania w niektórych stanach
Wit B6
2 mg
Nie więcej niż 100 mg
Wit B12
6mg
Mimo, że duże spożycie może nie być szkodliwe, należy rozmawiać z dietetykiem
lub żywieniowcem o wysokości zapotrzebowania w niektórych stanach
Niacyna
20mg
Nie więcej niż 35 mg
Biotyna
0,3 mg
Mimo, że duże spożycie może nie być szkodliwe, należy rozmawiać z dietetykiem
lub żywieniowcem o wysokości zapotrzebowania w niektórych stanach
Kwas pantotenowy
10mg
Mimo, że duże spożycie może nie być szkodliwe, należy rozmawiać z dietetykiem
lub żywieniowcem o wysokości zapotrzebowania w niektórych stanach
Wit A
5.000 IU
Nie więcej niż 10.000 IU, nie więcej niż 2.000mg lub ekwiwalentów retinolu
Wit C
60
Nie więcej niż 500mg
Wit D
400IU
Ne więcej niż 2.000 IU lub 50mg
witE
30 IU
Nie więcej niż 800mg lb IU, ale nie więcej niż 100mg lub IU w terapii
antykoagulacyjnej
Kwas foliowy
400mcg
Nie więcej niż 1000mcg lub 1 mg
Zalecane dawki składników mineralnych w czasie transplantacji i
chemioterapii rakowej o wysokiej dawce
Składnik
Zalecenie
Górna granica bezpiecznego spożycia
Wapń
1000mg
Nie więcej niż 2500mg
Żelazo
18 mg
Nie zaleca się stosowanie suplementów chyba
że lekarz mówi inaczej np.. W przypadku
anemii
Selen
K/M: 50/70 mcg
Nie więcej niż 200 mcg
Fosfor
1 gram
Nie ma potrzeby
Jod
150 mcg
Ni ustalono
Magnez
400 mcg
Ne ustalono
Cynk
15 mg
60mg
Miedź
2 mg
Nie ustalono
Żywność vs rak
• Wybrane składniki pokarmowe i niepokarmowe
na które warto zwrócić uwagę podczas terapii
rakowej:
• Kapsaicyna
• Koenzym Q-10
• EPA (omega-3)
• Glutamina
• Oset
• Probiotyki
• Cynk
Kapsaicyna
Kapsaicyna
• Organiczny związek chemiczny, alkaloid, odpowiedzialny za ostry
smak papryczki chili
• Występuje w papryce czerwonej oraz papryce chili
• Obecnie odkryto zastosowanie tej substancji w leczeniu nowotworów.
Naukowcy z Nottingham University wykazali, że kapsaicyna
pobudza komórki nowotworowe do apoptozy (samozniszczenia),
atakując ich mitochondria (które odpowiadają za wytwarzanie energii).
Także inne spokrewnione z kapsaicyną związki (tzw. wanilloidy)
potrafią specyficznie wiązać się z komórkami nowotworowymi, nie
uszkadzając zdrowych.
Koenzym Q-10
Koenzym Q-10
• Organiczny związek chemiczny, występujący w mitochondriach
komórek roślinnych i zwierzęcych.
• Występowanie: bogatym źródłem Q-10 są sardynki, oleje roślinne,
brokuły
• Działanie: podnosi odporność organizmu w wyniku zwiększenia tzw.
Fagocytów i zwiększenia zawartości immunoglobin, zwalcza wolne
rodniki,
Omega-3
• Stosowanie EPA/DHA należących do omega-3 jest jednym
z najważniejszych interwencji dietetycznych mających na
celu zwiększenie przyrostu masy ciała
• Kwasy tłuszczowe z rodziny omega-3 zapobiegają
rozkładowi mięśni i tkanki tłuszczowej, zwiększają apetyt,
przywracają równowagę metaboliczną
• Suplementy standardowe nie zawierają EPA/DHA i
aminokwasów egzogennych w dużych ilościach.
Omega-3
• Kwas eikozapentaenowy (EPA) (Omega-3)
 NNKT mający działanie przeciwzapalne, moduljące czynności układu
odpornościowego&chroniące przed kacheksją
 nie tylko chroni przed kacheksją, ale zwiększa przyrost masy ciała
 zwiększa skuteczność chemioterapii/ zwiększa odpowiedź immunologiczną
• Działania niepożądane:
 może wydłużyć czas krzepnięcia krwi, więc pacjenci z małą ilością płytek
krwi oraz pacjenci stosujący terapię koaglacyjną powinni zwrócić uwagę na
megadawki EPA/DHA
 ogólnie organizm toleruje EPA/DHA (do 0,3g EPA +DHA/kg masy
ciała/dobę ale biegunki mogą się pojawić
• Dawka: minimalna dawka 2,2 EPA na dobę (dawka nie powodująca zaburzeń
układu krzepnięcia krwi)
Omega –3 a przyrost masy ciała
u pacjentów z rakiem
• Wczesna interwencja ze specyficznymi
składnikami pokarmowymi: badania naukowe
wykazują, iż specyficzne składniki pokarmowe
poprawiają jakoś życia pacjentów z rakiem: kwasy
tłuszczowe z rodziny Omega-3 (EPA/DHA)
hamują degradację mięśni i lipolizę, zwiększają
apetyt oraz oraz przywracają normalny
metabolizm. Niestety standardowe suplementy nie
zawierają EPA/DHA lub aminokwasów
egzogennych w ilościach wystarczających
Masa ciała LBM u pacjentów z zaawansowanym
rakiem trzustki po stosowaniu suplementu
wzbogaconego w EPA Źródło: Barber MD 1999
Glutamina
Glutamina
• Stanowi materiał energetyczny dla enterocytów błony śluzowej jelit;
zapobiega atrofii błony śluzowej jelita, nie dopuszczając do
translokacji bakterii; jest substratem w biosyntezie limfocytów i
makrofagów – przez co wzmacnia mechanizmy odpornościowe; ma
szczególne znaczenie w metabolizmie zachodzącym w mózgu i
nerkach.
• W wyniku leczenia radio- czy chemioterapią następuje spadek jej
zawartości w organizmie
• Występowanie: ryby, jaja, mleko, przetwory mleczne, pszenica,
kapusta, buraki, fasola, szpinak, pietruszka
Oset
Oset
• Zawiera substancję czynną SYLIMARYNĘ (kompleks
flawonolignanów).
• Sylimaryna wykazuje m.in. Działanie:
• Przeciwzapalne, rozkurczowe, detoksykujące, żółciotwórcze,
stabilizuje struktur błon komórkowych, obniża stężenie cholesterolu,
chroni wątrobę przed szkodliwym działaniem trucizn, HAMUJE
PODZIAŁY KOMÓREK NOWOTWOROWYCH
Probiotyki
• Mikroorganizmy, które po spożyciu wywierają korzystny
wpływ na organizm właściciela.
• Równowaga mikroflory jelitowej jest ważna dla
prawidłowego trawienia i wspomagania wchłaniania
składników pokarmowych takich jak: żelazo, fosfor, wapń,
wytwarzania wit. K i wiele innych.
• Równowaga mikroflory jelitowej może być zaburzona na
skutek radioterapii, chemioterapii i innych stanach leczenia
Cynk
• Niezbędny do syntezy białek, bierze udział w tworzeniu
krwinek czerwonych, w oddychaniu tkankowym, leczy
rany i oparzenia.
• Jest elementem ponad 60 różnych enzymów
odpowiedzialnych za metabolizm białek, węglowodanów i
tłuszczów
• Źródła: mięso, mleko i jego przetwory, produkty zbożowe,
nasiona roślin strączkowych
Kurkuma
Kurkuma
• Wykazuje działanie antyoksydacyjne,
przeciwzapalne, przeciwnowotworowe,
antymutagenne.
Selen
Selen
•
•
•
•
•
Se zmniejszył nefrotoksyczność cisplastyny i zwiększył działanie
przeciwrakowe tegoż leku u zwierząt
W badaniach przeprowadzonych u ludzi stwierdzono, że Se zmniejszył
nefrotkosyczność chemioterapii
Dotychczas nie wykonywano żadnych badań wieloletnich nad wpływem
stosowania suplementu Se na przeżycie pacjentów ze zdiagnozowanym rakiem
Nagaumeat al.. J Pharm Dyb 1984
Hu et al.. Biol Trace Elem Res 1997
Selen
• w połączeniu z witaminą E działa jako
antyoksydant przez co ochrania komórki,
błony komórkowe oraz DNA przed
uszkodzeniami przez wolne rodniki
Selen
• Źródła: otręby, kiełki zbożowe, produkty
zbożowe, ryby morskie.
Witamina B6
• Jej obecność wpływa na prawidłowy metabolizm białek i
aminokwasów, węglowodanów oraz tłuszczów. Niezbędna jest ona dla
prawidłowego funkcjonowania błon i wzrostu. Witamina ta jest
konieczna do syntezy hormonów takich jak: serotonina i adrenalina,
które mają wpływ na prawidłowe funkcjonowanie układu nerwowego.
• Obniża stres oksydatywny, poliferację komórek, angiogenezę
• Źródłem B6 w diecie są produkty roślinne oraz zwierzęce. W
większych ilościach znajduje się w drożdżach, kiełkach pszenicy,
otrębach pszennych, nasionach roślin strączkowych orzechach, mięsie
wieprzowym, mleku oraz jajach.
Witamina E
Witamina E
• Obok witaminy C oraz beta-karotenu pełni rolę przeciwutleniacza
ochraniając organizm przed wolnymi rodnikami i nadtlenkami
lipidowymi przez co zapobiega chorobom takim jak: choroba
miażdżycowa, choroby nowotworowe a także przeciwdziała procesom
starzenia się komórek ;
• Podczas przygotowywania posiłków należy pamiętać, że ilość
witaminy E ulega zmianie pod wpływem utleniania, działania promieni
nadfioletowych. Długie przechowywanie również wpływa
niekorzystnie na jej zawartość.
Witamina E
• Źródłem witaminy E w diecie są oleje
roślinne, zwłaszcza słonecznikowy, kiełki i
zarodki (pszenne), produkty gruboziarniste
czy też warzywa liściaste np. zielona
pietruszka, szpinak, sałata czy kukurydza.
Kwas foliowy
• Foliany uczestniczą w metabolizmie białek oraz DNA, kwas foliowy
pełni kluczowa rolę w rozwoju komórek ustrojowych, pomaga on w
zapobieganiu rozszczepowi kręgosłupa. Ponadto związek ten jest
niezbędny do prawidłowego funkcjonowania układu krwiotwórczego.
• Głównym źródłem folianów w diecie są warzywa liściaste zielone
(sałata, szpinak, nać pietruszki, jarmuż), brokuły, owoce cytrusowe, .
Najlepiej jest je spożywać na surowo ponieważ w trakcie obróbki
termicznej foliany mogą być utracone. Straty folianów mogą nastąpić
również w skutek zbyt długiego przechowywania, są one podatne na
utlenianie.
Witamina B12
• W organizmie jest konieczna do wytwarzania krwinek czerwonych i
białych. Obok kwasy foliowego bierze udział w syntezie DNA,
aminokwasów oraz szpiku. Niezbędna do funkcjonowania wszystkich
komórek. Niezbędna do prawidłowego funkcjonowania układu
nerwowego oraz przewodu pokarmowego.
• Źródłami w diecie będą przede wszystkim produkty pochodzenia
zwierzęcego, głównie wątroba i nerki.
CLA
CLA
• Jest silnym środkiem
przeciwnowotworowym
• Obniża poziom cukrów i tłuszczów we krwi
• Stymuluje układ odpornościowy
Izotiocyjaniany
Izotiocyjaniany
• Nie dopuszczają do aktywowania substancji
rakotwórczych
• Przeciwdziałają już aktywowanym
substancjom rakotwórczym
• Przyspieszają usuwanie substancji
rakotwórczych z organizmu
Estragon
• Jest rośliną zasobną w takie związki jak: flawonoidy, fitosterole,
kumarynowce, węglowodory nasycone, garbniki.
• Estragon zastosowanie znalazł także jako środek wykrztuśny,
grzybobójczy, pierwotniakobójczy, antybakteryjny i
antynowotworowy.
• Rola estragonu w profilaktyce lub leczeniu nowotworów jest związana
z występowaniem m.in. flawonoidów, które wykazują działanie
antyoksydacyjne, a niektóre z grupy tych związków mogą blokować
namnażanie komórek nowotworowych, co więcej nawet pobudzać je
do samozniszczenia
Estragon
• Również zawartość fitosteroli może być korzystne z
punktu widzenia profilaktyki bądź leczenia, sterole
roślinne bowiem (oraz ich utlenione pochodne) mogą
hamować proliferację (namnażanie) komórek rakowych,
pojawianie się przerzutów, indukują też apoptozę lub
mobilizują układ odpornościowy do działania.
Niacyna
• Często pacjenci z guzami NET borykają się
z niedoborem Niacyny. Może to
powodować zwiększenie problemów
trawiennych, problemy skórne czy pelagrę.
• Dobrym źródłem niacyny są: mięso, drób,
ryby oraz produkty pełnoziarniste.
Substancje przeciwnowotworowe występujące w
żywności
Co?
Gdzie?
Jak?
Związki allilowe
Cebula, czosnek
Zapobieganie przemianom
azotanów w azotyny; oraz
powstawaniu nitrozo amin,
detoksykacja kancerogenów
karotenoidy
Pomarańczowe oraz żółte owoce i
warzywa: brzoskwinie, morele,
pomarańcze, marchew, pomidory,
papryka, melony, dynia;
Zielone warzywa liściaste: bruksela,
szpinak, nać pietruszki, brokuły, jarmuż
Antyoksydanty, zapobieganie
powstawaniu ‘wolnych
rodników’ , wyłapywanie ich.
Witamina C
Owoce cytrusowe, porzeczki, brokuły,
pomidory, zielona papryka, kapusta,
melony
antyoksydant
Kumaryny
Owoce cytrusowe
antyoksydant
Substancje przeciwnowotworowe występujące w
żywności
Co?
Gdzie?
Jak?
Błonnik
pokarmowy
Wszystkie owoce i warzywa
Poprawa perystaltyki jelit, obniżenie
stężenia kwasów żółciowych, usuwanie
toksyn oraz czynników rakotwórczych
flawonoidy
Owoce jagodowe, cebula,
chrzan, rzodkiewka,
pomidory
antyoksydant
Kwas foliowy
Zielone warzywa liściaste
Zapobiega uszkodzeniom
chromosomów
Izotiocyjaniany
Warzywa kapustne
Aktywacja enzymów tkankowych o
działaniu antykancerogennym
Poradnictwo żywieniowe dla zachowania
żywienia doustnego
• Pora posiłków : stała, 6-8 posiłków na dobę
• Otoczenie oraz warunki, w których spożywa się posiłki: spokojne,
ciche, pokarm należy jeść powoli i na siedząco, najlepiej z osobą
towarzyszącą, tłumienie silnych zapachów
• Jakość posiłków: małe ilości, unikanie napojów podczas posiłków,
bogate produkty: miód, cukier, jaja, sery żółte, w zależności od
natężenia objawów należy modyfikować teksturę posiłków(mielenie,
mieszanie lub posiłki papkowate i płynne), unikanie gorących i ostrych
potraw
• Przerwy między posiłkami: nie drzemać, należy być aktywnym
fizycznie, leki należy zażywać w środku lub pod koniec posiłków.
Najważniejsze zalecenia żywieniowe dla osób z ZKJ
(Zespołem Krótkiego Jelita)
• Dieta powinna być uboga w węglowodany i uboga
w tłuszcze;
• Uzupełnić dietę w średniołańcuchowe
trójglicerydy (MCT)- ich źródłem jest olej
kokosowy;
• Zwiększyć ilość płynów do 2,5-3 litry na dobę;
• Ograniczyć ilość szczawianów w diecie, ponieważ
mogą prowadzić do kamicy szczawianowej w
nerkach. Ograniczyć: szczaw, rabarbar, botwinę,
buraki, czekoladę, kawę czy mocną herbatę.
Najważniejsze zalecenia żywieniowe dla osób z ZKJ
(Zespołem Krótkiego Jelita)
• Ograniczyć produkty będące źródłem laktozy: mleko,
śmietanę, sery twarogowe i dojrzewające, serki
homogenizowane;
• Spożywać fermentowane napoje mleczne;
• Obserwować i notować wprowadzane produkty w celu
zidentyfikowania potencjalnie nietolerowanych
produktów;
• Produkty zalecane: buliony, zupy warzywne, soki
przecierowe warzywne i warzywno-owocowe, ugotowane
do miękkości kasze, ryż i makarony, pieczywo mieszane i
graham, chude mięso i ryby, jaja, gotowane lub
rozdrobnione warzywa, koktajle jogurtowo –owocowe.
Najważniejsze zalecenia żywieniowe dla osób z ZKJ
(Zespołem Krótkiego Jelita)
• Unikać alkoholu;
• Skonsultować z lekarzem lub dietetykiem
potrzebę suplementacji witamin
rozpuszczalnych w tłuszczach A,D,E,K
witaminy B12, wapnia, magnezu, żelaza i
cynku;
Zalecenia żywieniowe dla osób po przebytej operacji
chirurgicznej w obrębie jamy brzusznej (okres
pierwszego miesiąca po wyjściu ze szpitala)
• Należy zwiększyć ilość posiłków do 6-8
dziennie zmniejszając jednocześnie ich
objętość;
• Dietę powinno się stopniowo rozszerzać,
dostosowując ją do indywidualnej tolerancji
chorego;
Zalecenia żywieniowe dla osób po przebytej operacji
chirurgicznej w obrębie jamy brzusznej (okres
pierwszego miesiąca po wyjściu ze szpitala)
• Wszystkie potrawy musza być gotowane i
rozdrabniane, a jeśli trzeba to też
rozcieńczane płynami;
• Należy jeść wolno, wszystko dokładnie
gryząc;
Zalecenia żywieniowe dla osób po przebytej operacji
chirurgicznej w obrębie jamy brzusznej (okres
pierwszego miesiąca po wyjściu ze szpitala)
• Produkty zalecane: pszenne pieczywo, biszkopty,
drobne makarony i kasze, biały ryż i płatki
ryżowe, gotowane warzywa: marchew, ziemniaki,
pietruszka, seler, dynia, buraki, cukinia bez skórki
i pestek, pieczone jabłka, rozgniecione banany i
brzoskwinie, rozcieńczone soki warzywne,
gotowane i rozdrobnione mięso z kurczaka,
indyka i chudych ryb, gotowane jaja, zupy na
wywarach warzywnych, niewielkie ilości masła i
oleju roślinnego.
Zalecenia żywieniowe dla osób po przebytej operacji
chirurgicznej w obrębie jamy brzusznej (okres
pierwszego miesiąca po wyjściu ze szpitala)
• Produkty przeciwwskazane: frytki, placki
ziemniaczane, kotlety smażone w panierce,
pieczywo razowe, surowe warzywa i owoce,
warzywa kapustne (kapusta, kalafior, bruksela,
brokuły) i cebulowe (cebula, szczypior, czosnek),
tłuste mięso i wędliny, tłuste sery, śmietana,
smalec, majonez, ciastka, faworki, pączki,
słodycze, czekolada, słone przekąski, ostre
przyprawy, ocet, alkohol, kawa, kakao, mocna
herbata, napoje gazowane.
Zalecenia żywieniowe dla osób po przebytej operacji
chirurgicznej w obrębie jamy brzusznej (okres
pierwszego miesiąca po wyjściu ze szpitala)
• Należy wykorzystać produkty o niskim
stopniu przetworzenia (naturalne,
niepoddawane marynowaniu, peklowaniu,
wędzeniu itp.) nie zawierające sztucznych
środków słodzących.
Jak mądrze wybierać produkty? Które lepsze ekologiczne a które
można kupować konwencjonalne?
• Owoce i warzywa o największym stężeniu pestycydów – lepiej
kupować ekologiczne
1. Jabłka
2. Seler
3. Truskawki
4. Brzoskwinie
5. Szpinak
6. Nektarynki
7. Winogrona
8. Słodka papryka
9. Ziemniaki
10. Borówki
11. Sałata
12. Jarmuż
Jak mądrze wybierać produkty? Które lepsze ekologiczne a które
można kupować konwencjonalne?
• Czysta lista – owoce i warzywa o najmniejszym stężeniu
pestycydów – można kupować konwencjonalne
• 1. Cebula
2. Kukurydza
3. Ananas
4. Awokado
5. Szparagi
6. Groszek cukrowy
7. Mango
8. Bakłażan
9. Kantalupe
10. Kiwi
11. Kapusta
12. Arbuz
13. Słodkie ziemniaki (batat)
14. Grejpfrut
15. Grzyby
Paradoks
• Wysiłek fizyczny może ZMNIEJSZYĆ nasilenie
zmęczenia u pacjentów podczas i po terapii
rakowej. Poprawia:
• Masę mięśniową
• Apetyt
• Wentylację płuc
• Pracę serca
• Enzymy oksydatywne w mięśniach
• Czynność układu odpornościowego