Prezentacja – oś V i VII

WOJEWÓDZTWO PODKARPACKIE
Studium wykonalności projektu
Oś V –Infrastruktura publiczna
Oś VII – Spójność wewnątrzregionalna
RPO Województwa Podkarpackiego
dr inż. Marta Kołodziej-Hajdo
1
Źródło:
1. Metodologia opracowania studium wykonalności projektu
na potrzeby Regionalnego Programu Operacyjnego
Województwa Podkarpackiego 2007-2013.
2. Przewodnik do analizy kosztów i korzyści projektów
inwestycyjnych (Fundusz Strukturalny – EFRR, Fundusz
Spójności i ISPA) –
www.funduszeeuropejskie.gov.pl/PoradnikBeneficjenta/Str
ony/poradnik_projekty_inwestycyjne.aspx
3. Wytyczne dotyczące metodologii przeprowadzania
analizy kosztów i korzyści. Dokument roboczy 4, sierpień
2006. Opracowany przez KOMISJĘ EUROPEJSKĄ,
DYREKCJĘ GENERALNĄ ds. POLITYKI REGIONALNEJ ec.europa.eu/regional_policy/sources/docoffic/2007/workin
g/wd4_cost_pl.pdf –
4. Wytyczne MRR
2
Plan prezentacji
1. Miejsce i rola studium wykonalności w procesie
inwestycyjnym.
2. Podstawowe definicje.
3. Podstawowe informacje prezentowane w studium
wykonalności:








Analiza otoczenia.
Zidentyfikowane problemy.
Definicja celów projektu.
Identyfikacja projektu.
Analiza potencjału instytucjonalnego wnioskodawcy.
Analiza rozwiązań alternatywnych.
Analiza techniczna.
Analiza finansowa projektu.
3
Plan prezentacji


4.
5.
Analiza kosztów i korzyści.
Analiza wrażliwości i ryzyka.
Ramowa struktura studium wykonalności.
Błędy najczęściej popełniane w studium.
4
1. Miejsce i rola studium wykonalności
w procesie inwestycyjnym
Studium wykonalności (feasibility study) jest kompendium
wiedzy na temat projektu inwestycyjnego oraz jego
otoczenia. Celem realizacji feasibility study jest
dostarczenie wszelkich danych istotnych do podjęcia
decyzji inwestycyjnych, zarówno samemu inwestorowi,
jak i instytucji finansującej, która na jego podstawie
przeprowadza ocenę inwestycji. W związku z tym
studium obejmuje wszelkie aspekty handlowe,
techniczne, finansowe, ekonomiczne związane ze
środowiskiem naturalnym, uwarunkowania projektu
inwestycyjnego.
5
1. Miejsce i rola studium wykonalności
w procesie inwestycyjnym
Studium wykonalności jest dokumentem, który:
 dostarcza danych do podjęcia decyzji o realizacji bądź
rezygnacji z projektu inwestycyjnego,
 pozwala zaplanować i zarządzać inwestycją z
uwzględnieniem jej specyfiki.
Przygotowanie studium wykonalności powinno poprzedzać
rozpoczęcie realizacji każdej inwestycji podejmowanej przez
jednostki samorządu terytorialnego z uwagi na potrzebę
racjonalizacji środków.
6
1. Miejsce i rola studium wykonalności
w procesie inwestycyjnym
Rzetelne przygotowanie projektu i przeprowadzenie
stosownych analiz daje inwestorowi możliwość podjęcia
właściwych decyzji co do wszystkich kwestii związanych
z planowaną inwestycją na wszystkich jej fazach.
Studium Wykonalności, które wykazuje bezzasadność
realizacji inwestycji, również posiada dużą wartość, gdyż
zapobiega złej alokacji środków.
7
2. Studium wykonalności - definicje
Cele ogólne/pośrednie – cele wskazują dlaczego projekt
jest ważny dla społeczeństwa w kategoriach
długoterminowych korzyści dla beneficjentów i szerszych
korzyści dla innych grup.
Cel bezpośredni – cel odnoszący się do kluczowego
problemu i jest definiowany w kategoriach korzyści dla
beneficjentów lub grup docelowych, jest rezultatem
wykorzystania powstałych produktów.
Działania – czynności wykonane w celu dostarczenia dobra
lub usługi.
8
2. Studium wykonalności - definicje
Produkt – bezpośredni, materialny efekt zrealizowanych
działań, musi być osiągnięty w trakcie „życia” projektu,
przyczynia się do osiągnięcia rezultatów, a przez to
celów bezpośrednich.
Wskaźniki produktu - wskaźniki odnoszące się do
działalności. Liczone są w jednostkach materialnych lub
monetarnych (np. długość zbudowanej drogi, ilość firm,
które uzyskały pomoc).
9
2. Studium wykonalności - definicje
Rezultat – fizyczny efekt osiągnięcia celu bezpośredniego i
bezpośredni wpływ zrealizowanych działań/stworzonych
produktów, osiągany natychmiast po realizacji projektu;
określa zmiany jakie nastąpiły u bezpośrednich
beneficjentów.
Wskaźniki rezultatu - wskaźniki odpowiadające
bezpośrednim z natychmiastowych efektów wynikających
z programu. Dostarczają one informacji o zmianach np.
zachowania, pojemności lub wykonania, dotyczących
beneficjentów. Takie wskaźniki mogą przybierać formę
wskaźników materialnych (skrócenie czasu podróży,
liczba skutecznie przeszkolonych, liczba wypadków
drogowych, itp.) lub finansowych (zwiększenie się
środków finansowych sektora prywatnego, zmniejszenie
kosztów transportu).
10
2. Studium wykonalności - definicje
Oddziaływanie – długofalowe konsekwencje z wytworzenia
produktów dla beneficjentów pośrednich, a także
pośrednie konsekwencje dla innych adresatów.
Wskaźniki oddziaływania - wskaźniki odnoszące się do
skutków danego programu wykraczających poza
natychmiastowe efekty dla beneficjentów (np. wpływ
projektu na sytuację społeczno-gospodarczą w pewnym
okresie od zakończenia jego realizacji). Oddziaływanie
szczegółowe to te efekty, które pojawią się po pewnym
okresie czasu, niemniej jednak są bezpośrednio
powiązane z podjętym działaniem. Oddziaływanie
globalne obejmuje efekty długookresowe dotyczące
szerszej populacji.
11
2. Studium wykonalności - definicje
Analiza ekonomiczna: analiza posługująca się wartościami
ekonomicznymi, które odzwierciedlają wartości, jakie
społeczeństwo byłoby gotowe zapłacić za określone
dobro lub usługę. Analiza ekonomiczna wycenia
wszystkie czynniki zgodnie z ich wartością użytkową lub
kosztem alternatywnym dla społeczeństwa. Analiza
ekonomiczna jest szczególnym rodzajem analizy kosztów
i korzyści – przeprowadzana jest w drodze skorygowania
wyników analizy finansowej o efekty fiskalne, efekty
zewnętrzne oraz odchylenia cenowe (ceny
rozrachunkowe).
12
2. Studium wykonalności - definicje
Analiza finansowa: analiza mająca na celu ustalenie
wartości wskaźników efektywności finansowej projektu,
weryfikację trwałości finansowej projektu oraz
ustalenie właściwego (maksymalnego) dofinansowania z
funduszy UE. Dokonywana jest ona zazwyczaj z punktu
widzenia właściciela infrastruktury. W przypadku, gdy
właściciel i operator (np. infrastruktury) są odrębnymi
podmiotami, można zastosować skonsolidowaną metodę
analizy. W analizie finansowej, w celu ustalenia
wskaźników efektywności finansowej oraz wyliczenia luki
w finansowaniu, stosuje się metodę zdyskontowanego
przepływu środków pieniężnych (DCF).
13
2. Studium wykonalności - definicje
Analiza kosztów i korzyści (ang. Cost-Benefit Analysis CBA): schemat analityczny, mający na celu ustalenie, czy
lub w jakiej mierze dany projekt zasługuje na realizację z
publicznego lub społecznego punktu widzenia. Analiza
kosztów i korzyści różni się od zwykłej oceny finansowej
tym, że uwzględnia wszystkie zyski (korzyści) i straty
(koszty), niezależnie od tego, kto je ponosi (również jako
Analiza K/K). Analiza K/K przybiera często postać analizy
ekonomicznej, w której koryguje się wyniki analizy
finansowej o efekty fiskalne, efekty zewnętrzne oraz
odchylenia. Wyniki analizy K/K można wyrazić na wiele
sposobów, w tym w postaci wewnętrznej stopy zwrotu,
bieżącej wartości netto i współczynnika korzyści-koszty.
14
2. Studium wykonalności - definicje
Efekty zewnętrzne: w analizie projektów efekt zewnętrzny
jest to rezultat projektu odczuwany przez jego otoczenie i
stąd nie uwzględniony w ewaluacji projektu jako
takiego. Ogólnie rzecz biorąc, efekt zewnętrzny
występuje wtedy, gdy fakt produkcji lub konsumpcji dobra
lub usługi przez jedną jednostkę gospodarczą ma
bezpośredni wpływ na poziom dobrobytu producentów
lub konsumentów wchodzących w skład innej jednostki.
Efekty zewnętrzne mogą być pozytywne lub negatywne.
15
2. Studium wykonalności - definicje
Koszty operacyjne: całość kosztów poniesionych w związku
z eksploatacją i utrzymaniem inwestycji, w tym koszty
zwykłej i nadzwyczajnej eksploatacji, jednak z
wyłączeniem amortyzacji i kosztów kapitałowych.
Nakłady inwestycyjne: nakłady poniesione na realizację
projektu (poniesione w okresie realizacji projektu – na
poszczególnych jego etapach, obejmujące zarówno
wydatki kwalifikowane, jak i niekwalifikowane),
do momentu oddania do użytkowania majątku
powstałego w wyniku realizacji projektu.
16
2. Studium wykonalności - definicje
Nakłady odtworzeniowe: nakłady inwestycyjne ponoszone
w fazie eksploatacji projektu (po zakończeniu jego
realizacji), przeznaczone na odtworzenie bądź
ulepszenie pewnych elementów projektu i powiększające
wartość tych elementów majątku powstałego w wyniku
realizacji projektu, którego dotyczą.
Przychody operacyjne: oczekiwane, należne jednostce
kwoty za sprzedane produkty, towary, materiały i inne
rzeczowe oraz finansowe składniki zasobów
majątkowych.
17
2. Studium wykonalności - definicje
Projekt generujący dochód: w myśl art. 55
rozporządzenia Rady (WE) nr 1083/2006 są to
wszelkie projekty współfinansowane z Europejskiego
Funduszu Rozwoju Regionalnego lub Funduszu
Spójności, których całkowity koszt przekracza 1 mln
EUR, obejmujące inwestycję w infrastrukturę,
korzystanie z której podlega opłatom ponoszonym
bezpośrednio przez korzystających oraz wszelkie
projekty pociągające za sobą sprzedaż gruntu lub
budynków lub dzierżawę gruntu lub najem budynków,
lub wszelkie inne odpłatne świadczenie usług, dla
których wartość bieżąca przychodów w rozumieniu art.
55 ust. 1 rozporządzenia Rady (WE) nr 1083/2006
przewyższa wartość bieżącą kosztów operacyjnych.
18
2. Studium wykonalności - definicje
Projektami generującymi dochody nie są projekty,
które:
•
podlegają zasadom pomocy publicznej,
•
projekty współfinansowane przez Europejski
Fundusz Społeczny oraz
•
projekty współfinansowane z Europejskiego
Funduszu Rozwoju Regionalnego lub Funduszu
Spójności, których całkowity koszt nie przekracza
1 mln EUR.
W celu ustalenia, czy całkowity koszt danego projektu przekracza powyższy próg,
należy zastosować kurs wymiany EUR/PLN, stanowiący średnią
miesięcznych obrachunkowych kursów stosowanych przez Komisję
Europejską z ostatnich sześciu miesięcy poprzedzających miesiąc złożenia
wniosku o dofinansowanie.
19
2. Studium wykonalności - definicje
W art. 55 rozporządzenia Rady (WE) nr 1083/2006
wyróżniono dwie kategorie projektów generujących
dochód:
- projekty infrastrukturalne oraz inne projekty, dla
których istnieje możliwość obiektywnego
oszacowania dochodu z wyprzedzeniem (art. 55
ust. 2).
- projekty, dla których nie można obiektywnie
oszacować dochodu z wyprzedzeniem (art. 55 ust
3).
20
2. Studium wykonalności - definicje
- dla projektów, dla których istnieje możliwość oszacowania
dochodu z wyprzedzeniem - jest to różnica między
wartością bieżącą przychodów w rozumieniu art. 55 ust.
1 rozporządzenia Rady (WE) nr 1083/2006 oraz
wartością bieżącą kosztów operacyjnych, spodziewanych
w trakcie realizacji projektu oraz w późniejszym okresie
funkcjonowania. Jeżeli różnica ta jest dodatnia
zdyskontowany przychód netto należy powiększyć o
zdyskontowaną wartość rezydualną.
- dla projektów, dla których nie można obiektywnie
oszacować dochodu z wyprzedzeniem – jest to różnica
pomiędzy rzeczywistymi przychodami wygenerowanym w
okresie do 5 lat po zakończeniu projektu a rzeczywistymi
kosztami operacyjnymi projektu.
21
2. Studium wykonalności - definicje
W art. 55 rozporządzenia Rady (WE) nr 1083/2006
wyróżniono dwie kategorie projektów generujących
dochód:
projekty infrastrukturalne oraz inne projekty, dla
których istnieje możliwość obiektywnego
oszacowania dochodu z wyprzedzeniem (art. 55
ust. 2)
projekty, dla których nie można obiektywnie
oszacować dochodu z wyprzedzeniem (art. 55 ust
3).
22
2. Studium wykonalności - definicje
Możliwość
oszacowania
dochodu
Taryfy
Szacowany popyt
Projekty art. 55 ust.2 Jasno określona
– TAK
i przewidywalna
polityka taryfowa,
Dostępność danych i
modeli, na których
opierają się opinie
ekspertów
Projekty art. 55 ust.
3 -NIE
Brak danych, opinie
ekspertów wysoce
subiektywne
Brak danych, nowy
popyt generowany
przez podaż
23
2. Studium wykonalności - definicje
Dochód generowany przez projekt:
• dla projektów, dla których istnieje możliwość oszacowania
dochodu z wyprzedzeniem - jest to różnica między wartością
bieżącą przychodów w rozumieniu art. 55 ust. 1 rozporządzenia
Rady (WE) nr 1083/2006 oraz wartością bieżącą kosztów
operacyjnych, spodziewanych w trakcie realizacji projektu oraz
w późniejszym okresie funkcjonowania. Jeżeli różnica ta jest
dodatnia zdyskontowany przychód netto należy powiększyć o
zdyskontowaną wartość rezydualną,
• dla projektów, dla których nie można obiektywnie oszacować
dochodu z wyprzedzeniem – jest to różnica pomiędzy
rzeczywistymi przychodami wygenerowanym w okresie do 5 lat
po zakończeniu projektu a rzeczywistymi kosztami
operacyjnymi projektu.
24
2. Studium wykonalności - definicje
Wartość rezydualna: wartość bieżąca netto majątku w
ostatnim roku okresu odniesienia przyjętego do analizy,
obliczana
jako
wartość
bieżąca
przewidywanych
przepływów
pieniężnych
netto
w
tych
latach
gospodarczego życia projektu, które wykraczają poza
okres odniesienia.
Wartość rezydualna występuje wtedy, gdy okres ekonomicznej
użyteczności środków trwałych jest dłuższy niż okres ich eksploatacji
wynikający z przyjętego okresu odniesienia. W przypadku gruntów wartość
rezydualna wynosi 100% wartości początkowej. W przypadku, w którym
budynki użyteczności publicznej będące przedmiotem projektu (np.
szpitale, muzea, uniwersytety) będą wykorzystywane w tym samym celu po
zakończeniu okresu odniesienia i nie ma możliwości potencjalnego
osiągnięcia korzyści finansowej w wyniku sprzedaży obiektu, można
przyjąć, iż wartość rezydualna wynosi 0. Wnioskodawca powinien
uzasadnić we wniosku o dofinansowanie przyjętą wartość rezydualną.
25
2. Studium wykonalności - definicje
Wpływ: to każde zwiększenie stanu środków pieniężnych
podmiotu (projektu). Oznacza to, że nie wszystkie
wpływy są jednocześnie przychodami. Przy
porównywaniu wpływów z przychodami istnieje
możliwość rozbieżności czasowej pomiędzy nimi, która
odzwierciedlona jest w postaci zmiany stanu należności i
rozliczeń międzyokresowych np. wystawienie dowodu
sprzedaży z odroczonym terminem płatności (powstanie
przychodu i należności) poprzedza wpływ środków
pieniężnych (uregulowanie należności).
Przykładem wpływów, które nie prowadzą do powstania
przychodów są np. zaciągnięcie kredytów, pożyczek itp.
26
2. Studium wykonalności - definicje
Wydatek: to każde zmniejszenie stanu środków płatniczych
podmiotu (projektu). Wynika z tego, że nie wszystkie
wydatki są jednocześnie kosztami. Przykładem
wydatków, które nie prowadzą do powstania kosztów są
np. spłata kredytów bankowych, wypłaty z zysku itp.;
natomiast wszystkie koszty w podmiocie połączone są z
koniecznością
ponoszenia
wydatków.
Przy
porównywaniu wydatków z kosztami istnieje możliwość
rozbieżności
czasowej
pomiędzy
nimi,
która
odzwierciedlona jest w postaci zmiany stanu zapasów,
zobowiązań i rozliczeń międzyokresowych np. naliczanie
wynagrodzeń dla pracowników (koszty wynagrodzeń)
poprzedza wypłatę wynagrodzeń (wydatek z tego tytułu).
27
2. Studium wykonalności - definicje
Wskaźnik „luki w finansowaniu”: to ta część
zdyskontowanych nakładów inwestycyjnych
pierwotnej inwestycji, która nie jest pokryta
zdyskontowanym dochodem netto z projektu,
generowanym w okresie referencyjnym.
28
3. Podstawowe informacje prezentowane
w studium wykonalności
W opracowaniu beneficjent powinien wykazać, że:
- projekt jest wykonalny,
- dane, na podstawie których oceniany jest projekt są
wiarygodne (i - na ile to możliwe - porównywalne),
- planowana inwestycja jest spójna z założonymi celami,
- postulowany wariant jest najlepszy z punktu widzenia
społeczeństwa,
- postulowana kwota dofinansowania jest niezbędna do
osiągnięcia celów,
- zapewniona zostanie trwałość inwestycji po jej realizacji.
29
3.1. Analiza otoczenia
Prezentacja informacji związanych ze społecznogospodarczym kontekstem i przyczynami realizacji
projektu.
Należy przede wszystkim zwrócić uwagę na:
 społeczność objętą potencjalnym oddziaływaniem
projektu,
 podstawowe dane demograficzne,
 podstawowe dane na temat rozwoju gospodarczego,
 jakie są potrzeby interesariuszy w zakresie projektu?
 jaki jest obecny stan infrastruktury?
30
3.1. Analiza otoczenia
Prezentacja powinna zawierać najistotniejsze informacje i
dane statystyczne odnoszące się do zakresu i typu
projektu oraz mogących mieć wpływ na jego
przewidywane skutki w sferze społecznej i gospodarczej
(zawsze należy, w przypadku danych statystycznych
należy określić ich źródło; dane nie powinny być starsze
niż 2 lata, zaś źródła danych finansowych nie starsze niż
1 rok).
31
3.1. Analiza otoczenia
Pytania pomocnicze, np.:

Jaki jest obszar potencjalnego oddziaływania projektu?
(liczba miejscowości, które obejmuje; mieszkańców;
gęstość
Zaludnienia; przeciętny dochód na głowę; stopa bezrobocia;
poziom wykształcenia mieszkańców; wysokość wskaźnika
wzrostu demograficznego itp.),

Jaki jest profil obszaru (rolniczy, przemysłowy, turystyczny,
miejski itp.

Jaki jest stan techniczny i stopień rozwoju infrastruktury
technicznej otoczenia projektu? (odsetek gospodarstw
domowych/przedsiębiorstw posiadających komputer,
dostęp do Internetu; podłączony do sieci wodociągowej,
kanalizacyjnej, gazowej; przepustowość okolicznych
oczyszczalni ścieków w przeliczeniu na jednego mieszkańca
itp.),
32
3.1. Analiza otoczenia


Jakie są potrzeby mieszkańców w zakresie
społeczeństwa informacyjnego? (poziom świadomości
mieszkańców w tym zakresie; poziom rozwoju
technologicznego danego obszaru),
W jaki sposób obecnie mieszkańcy/podmioty
gospodarcze (z obszaru projektu) korzystają z dostępu do
Internetu i usług on-line? itp.
33
3.1. Analiza otoczenia
Niezbędne jest również przedstawienie informacji nt. obecnego
stopnia wyposażenia gminy w podstawową infrastrukturę (sieć
wodociągową, sieć kanalizacyjną w zależności od typu
projektu).
Należy również umieścić informacje na temat
dotychczasowych wielkości zanieczyszczeń ścieków surowych
(BZT5 w g O2/m3 , ChZT w g O2/m3 , zawiesina ogólna
w g/m3 , azot ogólny w g N/m3 , fosfor ogólny w g P/m3 ), a w
przypadku projektów zaopatrzenia w wodę – charakterystykę
fizykochemiczną pobieranej i dostarczanej wody.
34
3.1. Analiza otoczenia
Uwarunkowania realizacyjne planowanego projektu
wynikające z:

dokumentów na szczeblu unijnym dotyczących projektów
z zakresu społeczeństwa informacyjnego;

aktów prawnych i dokumentów strategicznych.
35
3.2. Zidentyfikowane problemy
W tym miejscu należy wymienić oraz scharakteryzować grupy
wszystkich beneficjentów projektu, m.in. grupy społeczne,
instytucje oraz podmioty (np. przedsiębiorstwa, instytucje
publiczne), które będą korzystały z infrastruktury
przewidzianej do realizacji w ramach projektu.
Punkt ten powinien przede wszystkim zawierać:

opis i analizę problemów, które dotykają bezpośrednich i


pośrednich beneficjentów (ale tylko w kontekście przedmiotu
projektu),
uzasadnienie powiązań pomiędzy problemami a badaną
analizą otoczenia projektu oraz opis związków przyczynowoskutkowych pomiędzy problemami,
selekcję problemów i wybór tych, które projekt rozwiąże lub
przyczyni się do ich rozwiązania.
36
3.2. Zidentyfikowane problemy
W tym punkcie studium wykonalności należy określić główny
problem projektu, który będzie ściśle powiązany z
głównym celem przedsięwzięcia.
37
3.3. Definicja celów projektu
Identyfikacja celów powinna odpowiedzieć na pytanie:
Jakie korzyści społeczno-ekonomiczne można osiągnąć
dzięki wdrożeniu projektu?
Analiza celów projektu polega na sprawdzeniu tego, czy:
1. Występują społeczno-ekonomiczne zmienne, na które
inwestycja będzie mieć wpływ.
2. Projektodawca wskazał szczegółowe cele polityki
regionalnej, polityki spójności UE, wzrostu
konkurencyjności, które projekt miałby realizować, a
zwłaszcza to, w jaki sposób udane wdrożenie projektu
wpłynie na osiągnięcie tych celów.
38
3.3. Definicja celów projektu
W odniesieniu do określenia celów socjoekonomicznych,
projektodawca musi być w stanie odpowiedzieć na
następujące kluczowe pytania:
1. Czy można powiedzieć, że ogólny wzrost dobrobytu
wynikający z realizacji projektu uzasadnia jego koszt?
2. Czy wzięto pod uwagę wszystkie najważniejsze
bezpośrednie i pośrednie społeczno-ekonomiczne skutki
projektu?
3. Jeśli brak stosownych danych uniemożliwia pomiar
wszystkich bezpośrednich i pośrednich skutków
społeczno-ekonomicznych, czy zidentyfikowano jakieś
równoważne wskaźniki powiązane z danym celem?
39
3.3. Definicja celów projektu
Cel ogólny
- wskaźnik oddziaływania
Cel bezpośredni – wskaźnik rezultatu
Cel Działania – wskaźnik produktu
W tym miejscu istotna jest kwantyfikacja wskaźników! Ta
część studium powinna być tożsama z wnioskiem
aplikacyjnym w punkcie: Cele i wskaźniki.
Cele projektu muszą być zgodne z celami działania
zawartymi w RPO WP.
40
3.4. Identyfikacja projektu
Identyfikacja projektu powinna dostarczyć zwięzłej i
jednoznacznej informacji na temat całościowej koncepcji i
logicznych ram projektu. Obejmuje ona zatem
następujące kwestie:
a) zarys i ogólny charakter projektu (tj. prezentację projektu
jako przedmiotu przedsięwzięcia wraz z opisem,
całkowitym kosztem inwestycji, lokalizacją, itd.),
b) analizę projektu w kontekście całego układu infrastruktury,
tj. funkcjonalne i rzeczowe powiązania między danym
projektem a istniejącą infrastrukturą.
41
3.4. Identyfikacja projektu
Identyfikacja projektu powinna jasno wskazywać, do
którego z pojęć odnosi się analiza, mając na uwadze, że
zdefiniowany projekt powinien stanowić samodzielną
jednostkę analizy.
Niekiedy dla celów analizy należy uznać kilka
podprojektów za jeden duży projekt, szczególnie w
przypadku, gdy któraś z faz realizacji nie może być
uznana sama w sobie za operacyjną
42
3.4. Identyfikacja projektu
W szczególności projekt jest wyraźnie zdefiniowany gdy,
 przedmiot stanowi samowystarczalną jednostkę
poddawaną analizie,
 efekty pośrednie i sieciowe są stosowanie uwzględnione,
 przyjęto prawidłową perspektywę społeczną pod kątem
uwzględnienia właściwych partnerów („kto się
kwalifikuje”?).
43
3.4. Identyfikacja projektu
Identyfikacja projektu wymaga również ustalenia
całkowitego kosztu projektu w celu określenia, czy
analizowany projekt został uznany za projekt duży w myśl
art. 39
rozporządzenia Rady (WE) nr 1083/2006 oraz czy
podlega zasadom pomocy publicznej.
Niezbędne jest także ustalenie - na podstawie wyników
analizy finansowej oraz przy uwzględnieniu wszystkich
przesłanek wskazanych w art. 55 rozporządzenia Rady
(WE) nr 1083/2006 - czy projekt należy do którejś z
kategorii projektów generujących dochód.
44
3.5. Analiza potencjału instytucjonalnego
wnioskodawcy
W tym miejscu studium wykonalności należy podać
informacje służące do ustalenia i oceny czy
Wnioskodawca jest gotowy do realizacji projektu oraz ma
możliwości jego utrzymania w przyszłości – czy projekt
ma trwałość organizacyjną i finansową?.
45
3.5. Analiza potencjału instytucjonalnego
wnioskodawcy
Omawiając to zagadnienie należy w szczególności
przedstawić:
 charakterystykę wnioskodawcy,
 partnerów i zasady partnerstwa (jeśli dotyczy),
 operatora projektu (podmiot odpowiedzialny za
eksploatację projektu),
 doświadczenie wnioskodawcy w realizacji projektów
inwestycyjnych,
 uwarunkowania formalno-prawne projektu.
46
3.6. Analiza rozwiązań alternatywnych
Celem analizy opcji jest doradzenie potencjalnemu
beneficjentowi i zarządzającemu dotacjami, która opcja
pozwala na uzyskanie efektu projektu przy najniższym
koszcie dla całego społeczeństwa
Analiza opcji jest decydująca dla właściwej identyfikacji
zakresu inwestycji oraz wyboru najbardziej opłacalnego
rozwiązania technicznego.
47
3.6. Analiza rozwiązań alternatywnych
Analiza wariantów alternatywnych powinna być wykonana na
wczesnym etapie przygotowania projektu, w miarę
możliwości we wstępnym studium wykonalności. W
sytuacji, gdy potencjalny beneficjent poniósł już znaczne
koszty inwestycji (np. projekty techniczne), bardzo trudno
jest nakłonić go do rozwiązania alternatywnego.
48
3.6. Analiza rozwiązań alternatywnych
Analiza opcji powinna faktycznie przyczyniać się do
określania zakresu projektu. W związku z tym beneficjent
powinien skupić się na ograniczonej liczbie istotnych
technicznie wykonalnych opcji.
Analiza opcji ma celu zaprezentowanie rozwiązań
technicznych osiągnięcia celu projektu i wybór
optymalnego jego optymalnego rozwiązania
Informacje uzyskane w wyniku tej analizy powinny jasno
wskazywać i potwierdzać zasadność wyboru danego
wariantu realizacji projektu.
49
3.6. Analiza rozwiązań alternatywnych
Warianty mogą dotyczyć, np. w przypadku projektów z
zakresu infrastruktury drogowej:
 lokalizacji,
 zakresu przedmiotowego projektu,
 rozmiaru (skali) projektu.
50
3.6. Analiza rozwiązań alternatywnych
W wyniku przeprowadzenia analizy wykonalności i rozwiązań
alternatywnych wnioskodawca powinien dokonać wyboru
wariantu realizacji projektu oraz sformułować
uzasadnienie wyboru danego wariantu realizacji projektu.
Instrumentem oceny optymalności rozwiązania, w zależności
od specyfiki projektu, może być:
a) analiza ilościowa DGC – dynamiczny koszt
jednostkowy:
51
3.6. Analiza rozwiązań alternatywnych
Konstrukcja wskaźnika DGC powinna być następująca:
t n
DGC 

KI t  KE t
t 0
t n
(1  r)t
EE t
 (1  r)
t 0
.
t
gdzie:
KIt
– nakłady inwestycyjne poniesione w danym roku;
KEt
– koszty eksploatacyjne poniesione w danym roku;
EEt – wskaźnik rezultatu (efektu) w danym roku;
r
– stopa dyskontowa;
t
– kolejny rok, przyjmuje wartości od 0 do n, gdzie 0 jest
rokiem, w którym ponosimy pierwsze koszty, natomiast n jest ostatnim
rokiem funkcjonowania projektu. W praktyce r=0 jest rokiem
wykonania analizy.
52
3.6. Analiza rozwiązań alternatywnych
Jako miarę rezultatu należy przyjąć:
1. Projekty dot. rewitalizacji oraz aktywizacji obszarów
zmarginalizowanych gospodarczo:
- liczbę mieszkańców objętych projektem [osoby];
liczba zatrudnionych pracowników dzięki projektowi [etat
przeliczeniowy].
2. Projekty z zakresu infrastruktury szkolnictwa
Wyższego:
- 0,7 x (liczba nowych studentów) + (0,3 x liczba
utrzymanych studentów) [osób/rok].
3. Projekty z zakresu infrastruktury edukacyjnej:
- 0,7 x (liczba nowych uczniów) + (0,3 x liczba utrzymanych
uczniów) [osób/rok]
53
3.6. Analiza rozwiązań alternatywnych
4. Projekty z zakresu infrastruktury sportowej:
- 0,7 x (liczba nowych korzystających) + (0,3 x liczba
korzystających, którzy nie zrezygnowali z usług ośrodka)
[osób/rok]
5. Projekty z zakresu pomocy społecznej:
- 0,7 x (liczba nowych korzystających) + (0,3 x liczba
korzystających, którzy nie zrezygnowali z usług ośrodka)
[osób/rok]
6. Projekty ochrony zdrowia:
poprawiające jakość badań lub wprowadzające nowe badania
- liczba ulepszonych lub nowych badań [badań/rok]
- pozostałe: liczba pacjentów korzystających z nowej,
zmodernizowanej infrastruktury [pacjentów/rok]
54
3.6. Analiza rozwiązań alternatywnych
7. Projekty z zakresu kultury i turystyki:
- 0,7 x (liczba nowych turystów) + (0,3 x liczba turystów,
którzy nie zrezygnowali z przyjazdu) [osób/rok]
55
3.6. Analiza rozwiązań alternatywnych
b) analiza jakościowa – analiza wielokryterialna
W analizie jakościowej metodą wielokryterialną należy
wykorzystać kluczowe kryteria „miękkiej płaszczyzny”
projektów.
56
3.6. Analiza rozwiązań alternatywnych
1. Projekty dot. rewitalizacji oraz aktywizacji obszarów
zmarginalizowanych gospodarczo :
- wpływ na poprawę jakości życia:
w sferze przestrzennej – np. poprawa infrastruktury
technicznej, renowacja budynków, zagospodarowanie
pustych przestrzenii;
w sferze społecznej – np. służące wzrostowi bezpieczeństwa,
ograniczające patologie społeczne, rozwijające
aktywność społeczną;
w sferze gospodarczej – np. przystosowanie obiektów lub ich
części na cele gospodarcze (turystyka i inne usługi).
57
3.6. Analiza rozwiązań alternatywnych
- wpływ na ogólny rozwój gospodarczy danego obszaru (np.
liczony dwoma wskaźnikami: WPB per capita, stopa
bezrobocia),
- wpływ na wzrost zatrudnienia,
- wpływ na wzrost przeciętnych dochodów na danym
obszarze.
2. Projekty dot. infrastruktury publicznej:
- wprowadzanie nowych usług i funkcji użytkowych:
edukacyjnych, kulturowych, turystycznych itp.,
- poprawa jakości usług (norm fizycznych: standardów
technicznych, higienicznych, sanitarnych itp., dostępności,
satysfakcji, szybkości, dokładności, terminowości,
solidności, ciągłości usług itp.),
- dostępność do obiektów dydaktycznych, naukowodydaktycznych i pozostałych,
58
3.6. Analiza rozwiązań alternatywnych
- dostępność do wyposażenia np. do komputerów z
dostępem do Internetu,
- wyposażenie obiektów w infrastrukturę towarzyszącą
(internaty, stołówki, place, parki, tereny zielone itp.),
- poprawa bezpieczeństwa użytkowników i samych obiektów,
- wpływ na rozwój gospodarczy (np. promocję regionu, rozwój
funkcji kulturalnoturystycznych, rozwój przedsiębiorczości
i usług w obrębie obiektu – tworzenie miejsc pracy),
- wzrost jakości życia (np. dostęp do dóbr kultury,
zmniejszenie zachorowalności, śmiertelności,
zwiększenie poziomu wykształcenia mieszkańców itp.).
59
3.6. Analiza rozwiązań alternatywnych
c) metoda opisowa – analiza silnych i słabych stron każdego
z wariantów.
60
3.7. Analiza techniczna
Analiza techniczna ma za zadanie określenie zasadności
zaproponowanych rozwiązań technicznych i
technologicznych w projekcie.
61
3.7. Analiza techniczna
Powinna szczegółowo uzasadniać wybór rozwiązania
technologicznego oraz proponowane zmiany, (które mają
przynieść rezultaty zmierzające do osiągnięcia celów
projektu) i wykazać, że zaproponowane rozwiązanie jest:
 wykonalne pod względem technicznym/technologicznym,
 zgodne z najlepszą praktyką w danej dziedzinie,
 zgodne z obowiązującymi normami prawnymi oraz
przepisami dotyczącymi ochrony środowiska,
 optymalne pod względem zaspokojenia popytu ze strony
interesariuszy,
 najbardziej odpowiednie spośród rozważanych opcji.
62
3.8. Analiza finansowa
Analiza finansowa - ma na celu wykorzystanie danych o
prognozowanych przepływach w ramach projektu
w celu wyliczenia odpowiednich wskaźników
rentowności (stóp zwrotu), w szczególności:
• Finansowej Wewnętrznej Stopy Zwrotu (FRR/C i FRR/K),
• Finansowej Zaktualizowanej Wartości Netto (FNPV/C i
FNPV/K).
Dla projektów np. z zakresu infrastruktury drogowej obowiązuje
uproszczony model analizy finansowej.
63
3.8. Analiza finansowa
Cele opracowania analizy finansowej:
1. ocena finansowej rentowności inwestycji i kapitału
własnego (krajowego) poprzez ustalenie wartości
wskaźników efektywności finansowej projektu;
2. weryfikacja trwałości finansowej projektu i
beneficjenta/operatora;
3. wykazanie potrzeb finansowych projektu (tj. że dla jego
realizacji niezbędna jest dotacja ze środków
publicznych) i ustalenie właściwego (maksymalnego)
dofinansowania z funduszy UE.
64
3.8. Analiza finansowa
Powinna ona obejmować:
1. Określenie założeń dla analizy finansowej.
2. Zestawienie przepływów pieniężnych projektu, w tym
planu inwestycyjnego projektu.
3. Ocenę finansowej efektywności inwestycji oraz kapitału
własnego.
4. Określenie właściwego (maksymalnego) dofinansowania
projektu z funduszy UE.
5. Weryfikację trwałości finansowej projektu.
65
3.8. Analiza finansowa
1. Okres odniesienia (okres referencyjny) należy
jednoznacznie określić. Zgodnie z definicją pierwszym
rokiem okresu referencyjnego jest rok, w którym
poniesiono pierwszy wydatek inwestycyjny, w
zależności od projektu składowa tego horyzontu
czasowego może być różna. Dotyczy to długości
okresu realizacji i eksploatacji.
Wobec powyższego za okres projekcji finansowej /
analizy finansowej i ekonomicznej należy przyjąć
okres odniesienia/referencyjny liczony od roku
złożenia wniosku o dofinansowanie, zgodnie ze
wskazaniem dla poszczególnych sektorów
podanych poniżej.
66
3.8. Analiza finansowa
Energetyka – 15-25 lat,
Gospodarka wodna i ochrona środowiska – 30 lat,
Kolejnictwo – 30 lat,
Porty morskie i lotnicze – 25 lat,
Drogi – 25-30 lat,
Przemysł – 10 lat,
Inne – 15 lat.
Niezależnie od przypadku okres odniesienia nie może być
krótszy od wymaganego deklarowanego okresu
trwałości projektu .
67
3.8. Analiza finansowa
1. Projekty dot. rewitalizacji oraz aktywizacji obszarów
zmarginalizowanych gospodarczo – prognoza
obejmować powinna okres referencyjny, wynikający
bezpośrednio ze specyfiki projektów, zgodny z okresem
referencyjnym wskazanym w odpowiednich wytycznych
(np. w przypadku obiektów kubaturowych w
„Wytycznych – projekty kubaturowe i wyposażenie”, w
przypadku sieci wodnokanalizacyjnej w „Wytycznych –
projekty dotyczące infrastruktury wodnościekowej”;
itd.)
2. Projekty dot. infrastruktury publicznej – 15 lat.
68
3.8. Analiza finansowa
Ceny stałe.
Stopa dyskontowa – 5%.
Podatek VAT?
Wartość rezydualna nie powinna być niższa od wartości
netto aktywów projektu dofinansowanego z funduszy UE
i związanych z nim inwestycji odtworzeniowych na koniec
ostatniego roku okresu odniesienia przyjętego do analizy.
6. Nakłady inwestycyjne projektu planowanego do
dofinansowania z funduszy UE mogą obejmować
rezerwy na nieprzewidziane wydatki.
7. Analiza finansowa w pełnym zakresie powinna być
sporządzona dla wszystkich projektów generujących
dochód, niezależnie od wartości całkowitych kosztów.
2.
3.
4.
5.
69
3.8. Analiza finansowa
8. Spójne prognozy makroekonomiczne zgodnie z
informacjami, które będą aktualizowane na stronach
MRR.
9. Obejmuje także niekwalifikowane koszty finansowe
projektu (odsetki od kredytu na współfinansowanie
części inwestycji).
10. Okres amortyzacji odpowiadający rzeczywistemu
okresowi użytkowania.
11. Dochód rozporządzalny.
70
3.8. Analiza finansowa
Kategorie inwestycji:
Wyróżnia się dwie kategorie inwestycji, które są przedmiotem
różnych metod analizy finansowej. Kwalifikacji poszczególnej
inwestycji do danej kategorii dokonuje się na podstawie
odpowiedzi uzyskanych na następujące pytania:
a) Czy możliwe jest oddzielenie strumienia przychodów
inwestycyjnych od ogólnego strumienia przychodów
beneficjenta?
b) Czy możliwe jest oddzielenie strumienia kosztów
operacyjnych i nakładów związanych z inwestycją od
ogólnego strumienia kosztów operacyjnych i nakładów
beneficjenta?
71
3.8. Analiza finansowa
Kategoria 1 dotyczy inwestycji, dla których możliwe jest
oddzielenie przepływów pieniężnych od ogólnych przepływów
pieniężnych beneficjenta. W tej sytuacji możliwe jest
zastosowanie metody standardowej.
Kategoria 2 dotyczy inwestycji, dla których niemożliwe jest
rozdzielenie przepływów pieniężnych, zarówno osobno dla
kategorii przychodów oraz kosztów, jak i dla obydwu kategorii
równocześnie. W tym przypadku niemożliwe jest
zastosowanie metody standardowej, w związku z czym analiza
finansowa przeprowadzana jest metodą złożoną, która opiera
się na różnicowym modelu finansowym.
72
3.8. Analiza finansowa
73
3.8. Analiza finansowa
Przepływy pieniężne nettot = wpływyt -wydatkit
Prognoza przyszłych przepływów gotówkowych projektu
musi zostać wykonana dla rocznych przedziałów czasowych
dla całego horyzontu czasowego.
W analizie efektywności finansowej pod uwagę bierze się
wyłącznie przepływ środków pieniężnych, tj. rzeczywistą
kwotę pieniężną wypłacaną lub otrzymywaną przez dany
projekt.
W rezultacie niepieniężne pozycje rachunkowe, jak np.
amortyzacja, czy rezerwy na pokrycie nieprzewidzianych
wydatków nie mogą być uwzględniane w analizie.
74
3.8. Analiza finansowa
Finansowe wpływy gotówkowe zawierają:
- Przychody ze sprzedaży produktów i usług.
- Wartość rezydualną (zwykle dodawana na koniec roku
prognozy).
75
3.8. Analiza finansowa
Finansowe wydatki gotówkowe zawierają:
- Nakłady inwestycyjne.
- Nakłady odtworzeniowe.
- Zmianę w zapotrzebowaniu na kapitał obrotowy.
- Koszty operacyjne.
76
3.8. Analiza finansowa
Wskaźniki oceny efektywności finansowej projektów:
• dyskontowe (NPV, IRR).
77
3.8. Analiza finansowa
Zaktualizowana wartość netto (NPV) – suma bieżących
wartości wszystkich przyszłych przepływów gotówkowych.
NPV  NCF d  ... NCFndn
0 0
NCFt – różnica pomiędzy wpływami i wydatkami w okresie t ,
dt – współczynnik dyskontowy w okresie t.
78
3.8. Analiza finansowa
Wewnętrzna stopa zwrotu (IRR)
Maksymalna stopa dyskontowa przy której projekt będzie
do zaakceptowania (opłacalny).
Stopa przy której przepływy gotówkowe dają zerową
wartość NPV.
NPV = 0
79
3.8. Analiza finansowa
Do wyliczenia wskaźników efektywności finansowej inwestycji
(FNPV/C i FRR/C) stosuje się następujące kategorie
strumieni pieniężnych:
WPŁYWY
1. Przychody operacyjne.
2. Wartość rezydualna.
WYDATKI
1. Koszty operacyjne (bez amortyzacji).
2. Nakłady inwestycyjne.
3. Nakłady odtworzeniowe.
4. Zmiana w zapotrzebowaniu na kapitał obrotowy.
80
3.8. Analiza finansowa
Do wyliczenia wskaźników efektywności finansowej z kapitału
(FNPV/K i FRR/K) stosuje się następujące kategorie
strumieni pieniężnych:
WPŁYWY
1. Przychody operacyjne.
2. Wartość rezydualna.
WYDATKI
1. Koszty operacyjne (bez amortyzacji).
2. Koszty finansowe
3. Spłata kredytów.
4. Kapitał własny prywatny.
5. Krajowy wkład publiczny (na poziomie lokalnym,
regionalnym i centralnym).
Nie bierze się w tym przypadku nakładów w części
refinansowanej dotacją z UE.
81
3.8. Analiza finansowa
Dla projektów ubiegających się o dofinansowanie ze
środków UE, finansowe wskaźniki efektywności powinny
przyjąć następujące zależności:
Finansowa wartość bieżąca netto (FNPV/C i FNPV/K):
powinna być mniejsza od zera.
Finansowa stopa zwrotu (FRR/C i FRR/K): powinna być
mniejsza niż finansowa stopa dyskontowa (5% dla cen
stałych i 8% dla cen bieżących).
82
3.8. Analiza finansowa
Finansowa trwałość – projekt posiada finansową trwałość,
gdy skumulowane przepływy pieniężne w kolejnych
latach horyzontu czasowego są dodatnie.
Analiza trwałości projektu obejmuje następujące działania:
1. Analizę zasobów finansowych
2. Analizę sytuacji finansowej beneficjenta
3. Określenie źródeł finansowani nakładów inwestycyjnych
współfinansowanych z funduszy UE
83
3.8. Analiza finansowa
PRZYCHODY
ŹRÓDŁA FINANSOWANIA
NAKŁADY INWESTYCYJNE
KOSZTY OPERACYJNE (bez amortyzacji)
INNE WYDATKI (M.IN. PODATKI I KOSZTY
FINANSOWE)
PRZEPŁYWY PIENIĘŻNE NETTO
SKUMULOWANE PRZEPŁYWY PIENIĘŻNE
NETTO
84
3.8. Analiza finansowa
Projekt jest trwały finansowo wtedy, kiedy skumulowane
(niezdyskontowane) przepływy pieniężne netto są dodatnie w
całym okresie referencyjnym.
85
3.8. Analiza finansowa – poziom
dofinansowania
Określenie poziomu pomocy wspólnotowej opiera się na stopie
„luki w finansowaniu” w danym projekcie, czyli tej części
zdyskontowanego nakładu inwestycji, która nie jest pokryta
zdyskontowanym dochodem netto projektu.
Artykuł 55 ust.2 Rozporządzenia Rady (WE) nr 1083/2006 z dnia
11 lipca 2006 r. utrzymuje metodę luki w finansowaniu, jako
podstawę obliczania dotacji UE dla wszystkich projektów (nie
tylko dużych) generujących dochody.
86
3.8. Analiza finansowa – poziom
dofinansowania
Metodyka ta nie dotyczy projektów:
 z obszaru pomocy publicznej. Poziom dotacji w tym przypadku
określa się w oparciu schemat wsparcia i procedury obliczania
dopuszczalnej pomocy Państwa.
 generujących nadwyżkę kosztów operacyjnych nad
przychodami.
 projektów o wartości poniżej 1 mln. EUR
87
3.8. Analiza finansowa – poziom
dofinansowania
Etapy określania dotacji UE w okresie programowania 20072013
Krok 1. Badanie dochodowości projektu
Jeżeli
(zdyskontowane przychody – zdyskontowane koszty
operacyjne) > 0
to wykonaj Krok 2 i następne
88
3.8. Analiza finansowa – poziom
dofinansowania
Jeżeli
(zdyskontowane przychody – zdyskontowane koszty
operacyjne) < 0
to R =1 i wykonaj Krok 4 i następne
89
3.8. Analiza finansowa – poziom
dofinansowania
Etapy określania dotacji UE w okresie programowania 20072013
Krok 2. Określenie wartości DNR
DNR - zdyskontowany przychód (dochód) netto
DNR = zdyskontowane przychody –
zdyskontowane koszty operacyjne +
zdyskontowana wartość rezydualna
90
3.8. Analiza finansowa – poziom
dofinansowania
Krok 3. Określenie wskaźnika luki finansowej
R = Max EE / DIC
Max EE
- maksymalny kwalifikowany wydatek
Max EE = DIC - DNR
DIC
- zdyskontowany nakład inwestycyjny,
91
3.8. Analiza finansowa – poziom
dofinansowania
Krok 4. Określenie „kwoty decyzji”, tzn. „kwoty, dla
której ma zastosowanie stopa współfinansowania dla danej osi
priorytetowej”:
DA = EC * R
gdzie:
EC - koszty kwalifikowane niezdyskontowane
Krok 5. Określenie maksymalnej wartości dotacji UE
Dotacja UE = DA * Max CRpa
Max CRpa - to maksymalna stopa współfinansowania
określona dla osi priorytetowej.
92
3.8. Analiza finansowa – poziom
dofinansowania
Podsumowując:
– Beneficjent musi ponieść 15% wydatków
kwalifikowanych (czyli luki finansowej) oraz 100%
wydatków wykraczających poza lukę
Przykład:
• Wartość projektu: 6 mln PLN
• Stopa luki finansowej 75%
• Wydatki kwalifikowane 5,2 mln PLN, wydatki
niekwalifikowane 0,8 mln PLN
• Stopa dofinansowania priorytetu/działania: 85%
DA = 5,2 mln PLN x 75% = 3,9 mln PLN
Dotacja UE = 3,9 mln PLN x 85% = 3,32 mln PLN
93
3.9. Analiza kosztów i korzyści
Analiza kosztów i korzyści społecznych:
 przeprowadzona z punktu widzenia całego społeczeństwa,
a nie beneficjenta,
 uwzględnia koszty i korzyści zewnętrzne,
 uwzględnia wszelkie zniekształcenia o charakterze np.
podatkowym, które mają wpływ na rzeczywistą efektywność
ekonomiczno-społeczną inwestycji.
94
3.9. Analiza kosztów i korzyści
95
3.9. Analiza kosztów i korzyści
Korekty fiskalne: należy odliczyć podatki pośrednie (np. VAT),
subwencje i wpłaty mające charakter wyłącznie przekazu pieniężnego
(np. wpłaty z tytułu ubezpieczeń społecznych). Jednakże
ceny
muszą być powiększone o podatki bezpośrednie. Również w
przypadku, gdy konkretne podatki pośrednie/subwencje mają za
zadanie zmienić efekty zewnętrzne, należy je uwzględnić w cenie.
Korekta dotycząca efektów zewnętrznych: niektóre skutki projektu
mogą oddziaływać na inne czynniki gospodarcze bez żadnego
odszkodowania. Skutki te mogą być negatywne (np. nowa droga
powodująca zwiększenie się poziomu zanieczyszczenia) lub pozytywne
(np. nowa linia
kolejowa powodująca zmniejszenie się korków w
ruchu drogowym). Ponieważ efekty zewnętrzne, z samej definicji,
następują bez pieniężnego odszkodowania, nie są one uwzględnione w
analizie finansowej, w związku z czym muszą zostać oszacowane i
wycenione.
96
3.9. Analiza kosztów i korzyści
Przykłady korzyści społecznych:
1. Projekty dot. rewitalizacji oraz aktywizacji obszarów
zmarginalizowanych gospodarczo :
- dochodów osiąganych przez lokalnych partnerów i dostawców
(jeżeli przewiduje się, że inwestycje spowodują również
zamówienia u lokalnych dostawców), a także
wykonawców robót inwestycyjnych,
- wynagrodzeń pracowników (ukrytych),
- podatków uzyskiwanych przez samorząd,
- dochodów uzyskiwanych przez lokalne jednostki użyteczności
publicznej (operatorów sieci kanalizacyjnej, wodociągowej,
cieplnej itd.),
- wzrostu dochodów z turystyki biznesowej lub turystyki
wypoczynkowej (jeżeli taki będzie profil inwestorów).
97
3.9. Analiza kosztów i korzyści
2. Projekty dot. infrastruktury publicznej :
W przypadku projektów dotyczących szkolnictwa wyższego:
- wzrost kwalifikacji zawodowych (kalkulacja poprzez
porównanie z cenami tego samego typu szkoleń i
programów edukacyjnych realizowanych za zasadach
komercyjnych);
- wzrost dostępności obiektów sportowych (kalkulacja poprzez
porównanie z cenami wynajmu sali na zasadach
komercyjnych);
- wzrost kapitału ludzkiego (kalkulacja na podstawie ilości osób
poddanych procesowi edukacji, czasu nauki, czasu
poszukiwania pracy „z” i „bez” wykształcenia oraz
wynagrodzeń „z” i „bez” wykształcenia).
98
3.9. Analiza kosztów i korzyści
W przypadku projektów dotyczących edukacji:
- zmniejszenie kosztów edukacji związanych z dowozem
uczniów do szkoły posiadającej właściwą infrastrukturę
edukacyjno-techniczną (kalkulacja na podstawie cen biletów
lub
zakupu gimbusa i kosztów jego eksploatacji);
- wzrost kapitału ludzkiego (kalkulacja na podstawie ilości osób
poddanych procesowi edukacji, czasu nauki, czasu
poszukiwania pracy „z” i „bez” wykształcenia oraz
wynagrodzeń „z” i „bez” wykształcenia),
- zatrudnienie nauczycieli na czas nieokreślony (wzrost
poziomu dochodów rozporządzalnych w gospodarstwach
domowych, zmniejszenie obciążeń dla społeczeństwa z
tytułu zasiłków i pomocy społecznej itp.).
99
3.9. Analiza kosztów i korzyści
W przypadku projektów dotyczących zdrowia:
- zmniejszenie zachorowań,
- wzrost wykrywalności chorób i leczenie ich we wczesnym
stadium,
- wzrost długości życia
W przypadku projektów dotyczących pomocy społecznej:
- wzrost poziomu dochodów rozporządzalnych w
najbiedniejszych gospodarstwach domowych;
- zdobycie pracy przez osoby wykluczone społecznie (powrót
na rynek pracy) – zmniejszenie obciążeń dla
społeczeństwa, wzrost dochodów);
- zmniejszenie liczby chorób spowodowanych niedożywieniem,
złym odżywianiem, brakiem lekarstw itp.
100
3.9. Analiza kosztów i korzyści
W przypadku projektów dotyczących kultury i turystyki:
- zwiększona wartość gruntów położonych w okolicy inwestycji,
- wydatki turystów, w tym turystów zagranicznych, które
zostawią na obszarze projektu (kalkulowane jako skłonność
do zapłaty na podstawie metody kosztów podróży),
- wartość nakładów inwestycyjnych na realizację projektu, która
zostanie wchłonięta przez lokalne firmy produkcyjnousługowe (doradztwo, usługi budowlane, materiały
budowlane),
- wzrost liczby turystów w sezonie, w tym turystów
zagranicznych,
- wzrost liczby usług związanych z wypoczynkiem,
budownictwo, nowe miejsca pracy,
- wzrost dochodów w sektorze turystyki,
- wzrost zatrudnienia w sektorze turystyki.
101
3.9. Analiza kosztów i korzyści
Przekształcenie z cen rynkowych w ceny rozrachunkowe (ukryte –
shadow prices): oprócz zniekształceń spowodowanych czynnikami
fiskalnymi i efektami zewnętrznymi również i inne czynniki mogą
oderwać ceny od równowagi konkurencyjnego (tj. skutecznego) rynku:
monopole, bariery handlowe, regulacje w zakresie prawa pracy,
niepełna informacja, itp.
We wszystkich tych przypadkach obserwowane ceny rynkowe (tj.
finansowe) są mylące; należy zatem w ich miejsce stosować ceny
rozrachunkowe (ukryte), odzwierciedlające koszt alternatywny wkładu
w projekt oraz gotowość klienta do zapłaty za produkt końcowy. Ceny
rozrachunkowe oblicza się poprzez zastosowanie do cen finansowych
czynników konwersji.
102
3.9. Analiza kosztów i korzyści
Wskaźnik Korzyści/Koszty (B/C)
Bierzemy pod uwagę sumę zdyskontowanych korzyści oraz
koszty (w okresie projekcji) a nie absolutne wartości korzyści.
n
K
NPV (Bt)


K
NPV (Ct)
Bt
 (1  r)
t 0
n
t
Ct
 (1  r)
t 0
t
Bt - korzyści w okresie t,
Ct - koszty w okresie t
r - stopa dyskontowa
103
3.9. Analiza kosztów i korzyści
Dla projektu należy określić następujące ekonomiczne
wskaźniki efektywności:
• Ekonomiczna wartość bieżąca netto (ENPV): powinna być
większa niż zero dla projektu potrzebnego z gospodarczego
punktu widzenia.
• Ekonomiczna stopa zwrotu (ERR): powinna być wyższa niż
społeczna stopa dyskontowa (5,5%).
• Stosunek korzyści do kosztów (B/C): powinien być większy
niż 1.
104
3.10. Analiza wrażliwości i ryzyka
Analiza ryzyka może być przeprowadzona w dwóch
płaszczyznach:
• Analiza ryzyka czynników jakościowych,
• Analiza wrażliwości wskaźników efektywności finansowej
przedsięwzięcia na zmianę kluczowych parametrów
ilościowych. Analizowany poziom odchyleń winien
znajdować się w przedziale +/- 20%, chyba, że
uzasadnione będzie dokonanie analizy w innym przedziale
wrażliwości.
105
3.10. Analiza wrażliwości i ryzyka
Do jakościowych czynników ryzyka, które mogą być
poddane analizie, można zaliczyć:
•
•
•
•
Ryzyko formalno-instytucjonalne.
Uwarunkowania społeczno-ekonomiczne.
Ryzyko ekologiczne, techniczne i technologiczne.
Ryzyko związane z przygotowaniem i realizacją
przedsięwzięcia.
106
3.10. Analiza wrażliwości i ryzyka
Analiza ryzyka może być przeprowadzona w dwóch
płaszczyznach:
• Analiza ryzyka czynników jakościowych,
• Analiza wrażliwości wskaźników efektywności finansowej
przedsięwzięcia na zmianę kluczowych parametrów
ilościowych. Analizowany poziom odchyleń winien
znajdować się w przedziale +/- 20%, chyba, że
uzasadnione będzie dokonanie analizy w innym przedziale
wrażliwości.
107
3.10. Analiza wrażliwości i ryzyka
Ryzyko \ scenariusz makroekonomiczny
10% spadek popytu na usługi w ciągu 2 lat po
zakończeniu realizacji projektu
5% spadek taryf w ciągu 2 lat po zakończeniu
realizacji projektu
20% przekroczenie budżetu inwestycji
podczas wdrażania projektu
10% wzrost najbardziej istotnego kosztu
eksploatacyjnego (np. cen paliwa w
przypadku transportu miejskiego)
Podst.
Pesymist.
Inne istotne czynniki
108
3.10. Analiza wrażliwości i ryzyka
Jakościowa analiza ryzyka trwałości finansowej
Ryzyko/Zmiana parametru
Prawdopodobieństwo
Niskie
Średni
Wysokie
Komentarz
np.
10% wzrost nakładów
inwestycyjnych
20% wydłużenie okresu
realizacji projektu
15% wzrost największego
kosztu eksploatacyjnego
Zmiana innych istotnych
czynników….
109
4. Ramowa struktura studium wykonalności
1.
Streszczenie
2.
Przyczyny realizacji projektu
2.1. Opis uwarunkowań społeczno-gospodarczych
występujących na obszarze oddziaływania projektu
2.2. Identyfikacja problemów beneficjentów projektu
3.
Opis projektu
3.1. Przedmiot i produkty projektu
3.2. Lokalizacja
3.3. Wskaźniki rezultatu projektu
3.4. Cel projektu, oddziaływania społecznogospodarcze, powiązania z innymi projektami
3.5. Spójność projektu z celami RPO oraz spójność z
dokumentami programowymi/strategicznymi (krajowymi,
regionalnymi, lokalnymi)
110
4. Ramowa struktura studium wykonalności
4.
Analiza techniczna/technologiczna projektu
4.1. Opis i ocena wariantów alternatywnych
4.2. Trwałość technologiczna
5.
Uwarunkowania formalno-prawne
5.1. Uwarunkowania wynikające z procedur prawa
budowlanego i zagospodarowania przestrzennego
5.2. Prawo do dysponowania nieruchomościami na
cele budowlane
5.3. Zgodność z prawem zamówień publicznych
5.4. Specyficzne uwarunkowania prawne
111
4. Ramowa struktura studium wykonalności
6.
Analiza potencjału instytucjonalnego Wnioskodawcy
6.1. Charakterystyka wnioskodawcy
6.2. Partnerzy i opis zasad partnerstwa
6.3. Opis podmiotu odpowiedzialnego za eksploatację
przedmiotu inwestycji po jej zakończeniu
6.4. Doświadczenie w realizacji projektów inwestycyjnych
7.
Analiza finansowa
7.1. Harmonogram, nakłady inwestycyjne i
odtworzeniowe
7.2. Specyfikacja działań podejmowanych w ramach
promocji projektu
7.3. Analiza popytu
7.4. Przychody
112
4. Ramowa struktura studium wykonalności
7.5. Koszty operacyjne
7.6. Analiza wyniku finansowego – wskaźników
finansowych
7.7. Dochody netto generowane przez projekt –
obliczanie luki w finansowaniu
7.8. Trwałość finansowa projektu
7.9. Źródła finansowania
8.
Analiza ekonomiczna
8.1. Korzyści wynikające z realizacji projektu
8.2. Nakłady i koszty społeczno-gospodarcze
związane z realizacją projektu
8.3. Analiza wskaźników ekonomicznych
9.
Analiza ryzyka i wrażliwości
10.
Analiza oddziaływania na środowisko
113
5. Błędy w studium wykonalności
Studium wykonalności powinno ocenić dane
przedsięwzięcie w trzech płaszczyznach:
 Zgodności z założeniami strategii rozwoju (lub innych
dokumentów programowych),
 Sytuacji ekonomicznej, gospodarczej, społecznej i
możliwości funkcjonowania w niej przedsięwzięcia,
 Wykonalności projektu.
114
5. Błędy w studium wykonalności
Studium wykonalności dąży do tego by zapewnić że
projekty które zostaną wybrane będą:
 Poprawne pod względem instytucjonalnym,
 Możliwe do wykonania z technicznego punktu widzenia,
 Rentowne pod względem finansowym,
 Ekonomicznie uzasadnione,
 Będą pasować do środowiska naturalnego.
115
5. Błędy w studium wykonalności
Błędy studiów wykonalności:
1. Zachwiana struktura studium oraz błędy formalne.
2. Nadmierna sztywność planu.
3. Błędnie sformułowane cele.
4. Brak realizmu.
5. Tworzenie planu wyłącznie dla zewnętrznego odbiorcy.
6. Nieprzestrzeganie konwencji studium wykonalności.
116
… dziękuję za uwagę
117