Gleboznawstwo Program wykładów

INFORMATOR
dla studentów kierunku ROLNICTWO, I rok
przedmiot: Gleboznawstwo
Program wykładów
Lp.
Data
Temat
1.
23 II 2009 r.
Światowe problemy żywnościowe i rola gleby w ich rozwiązywaniu
2.
2 III 2009 r.
Gleba jako element ekosystemów
3.
9 III 2009 r.
Czynniki glebotwórcze
4.
16 III 2009 r.
Procesy glebotwórcze
5.
23 III 2009 r.
Profil glebowy i pedon
6.
30 III 2009 r.
Systematyka gleb Polski, cz.I
7.
6 IV 2009 r.
Systematyka gleb Polski, cz.II
8.
20 IV 2009 r.
Gleba jako utwór trójfazowy – faza stała
9.
27 IV 2009 r.
Gleba jako utwór trójfazowy – faza ciekła i faza gazowa
10.
4 V 2009 r.
Właściwości fizykochemiczne gleby
11.
11 V 2009 r.
Zasobność, żyzność i urodzajność gleby i siedliska
12.
18 V 2009 r.
Bonitacja gleb
13.
25 V 2009 r.
Rolnicza przydatność gleb
14.
1 VI 2009 r.
Waloryzacja rolniczej przestrzeni produkcyjnej
15.
8 VI 2009 r.
Degradacja i rekultywacja gleb
Instytut Gleboznawstwa i Kształtowania Środowiska, Uniwersytet Przyrodniczy w Lublinie
Rolnictwo I rok, Rok akademicki 2008/2009, semestr letni, przedmiot „Gleboznawstwo”
Strona 1/5
Program ćwiczeń
Lp.
Data
1
24–26 II
2009 r.
2
3–5 III
2009 r.
3
10–12 III
2009 r.
4
17–19 III
2009 r.
5
6
7
8
9
10
11
Temat i zakres ćwiczeń
Minerały skałotwórcze. Skały magmowe i metamorficzne.
Zapoznanie z najważniejszymi minerałami skałotwórczymi. Właściwości minerałów –
twardość, barwa, rysa. Skład chemiczny, odporność minerałów na wietrzenie.
Minerały jako źródło pierwiastków pokarmowych dla roślin.
Zapoznanie z wybranymi skałami magmowymi i przeobrażonymi (metamorficznymi).
Rodziny skał magmowych – przedstawiciele, skład mineralny, wartość glebotwórcza.
Skały metamorficzne – przedstawiciele, skład mineralny, skały pierwotne, wartość
glebotwórcza.
Skały osadowe. Skały macierzyste gleb Polski.
Zapoznanie z przedstawicielami skał osadowych okruchowych, chemicznych i
biochemicznych (organogenicznych).
Charakterystyka najważniejszych skał osadowych – skład mineralny, wartość
glebotwórcza.
Występowanie skał osadowych na terenie Polski.
Skład granulometryczny.
Oznaczanie składu granulometrycznego gleby metodą areometryczną wg Boyucossa
i Casagrande’a w modyfikacji Prószyńskiego.
Organoleptyczne rozpoznawanie utworów glebowych.
Właściwości fizyczne cz. I.
Oznaczanie gęstości stałej fazy gleby i gęstości gleby. Zadania obliczeniowe – gęstość
gleby, porowatość gleby.
Właściwości fizyczne cz. II.
Zadania obliczeniowe – ocena wodno-powietrznych właściwości gleby.
24–26 III
2009 r.
31 III–2 IV
Kolokwium (Geologia, skład granulometryczny, właściwości fizyczne).
2009 r.
Właściwości chemiczne cz. I.
Zadania obliczeniowe – węgiel organiczny i próchnica w glebie.
7, 8, 16 IV Oznaczanie odczynu gleby (w H2O i 1 mol·dm–3 r-rze KCl) metodą elektrometryczną
2009 r.
(pehametrycznie).
Oznaczanie odczynu gleby metodą Helliga.
Określanie zawartości węglanów w glebie.
Właściwości chemiczne cz. II.
21–23 IV
Oznaczanie kwasowości hydrolitycznej wg Kappena.
2009 r.
Oznaczanie sumy kationów wymiennych wg Kappena.
Morfologia gleb. Systematyka genetyczna.
28–30 IV
Cechy morfologiczne profilu glebowego. Zapoznanie z podstawami systematyki gleb
2009 r.
Polski.
Rozpoznawanie gleb – monolity.
5–7 V
Charakterystyka najważniejszych gleb Polski. Rysowanie i opisywanie profilów
2009 r.
glebowych. Systematyka gleb.
12–14 V Kolokwium (Właściwości chemiczne, morfologia i systematyka gleb).
2009 r.
Kolokwia poprawkowe.
Instytut Gleboznawstwa i Kształtowania Środowiska, Uniwersytet Przyrodniczy w Lublinie
Rolnictwo I rok, Rok akademicki 2008/2009, semestr letni, przedmiot „Gleboznawstwo”
Strona 2/5
Lp.
Data
12
19–21 V
2009 r.
13
14
15
26–28 V
2009 r.
2–6 VI
2009 r.
9–10 VI
2009 r.
Temat i zakres ćwiczeń
Waloryzacja gleb. Kartografia gleboznawcza.
Zapoznanie z najważniejszymi mapami wykorzystywanymi w gleboznawstwie –
mapy glebowo-przyrodnicze, mapy glebowo-rolnicze, mapy tematyczne.
Kompleksy rolniczej przydatności gleb – dobór roślin uprawnych.
Zapoznanie z podstawami waloryzacji rolniczej przestrzeni produkcyjnej.
Kolokwia poprawkowe.
Ćwiczenia terenowe – Zapoznanie z wybranymi glebami Wyżyny Lubelskiej,
Roztocza Zachodniego i Kotliny Sandomierskiej.
Ćwiczenia uzupełniające.
Wykłady z gleboznawstwa odbywają się w poniedziałki w godz. 11–13, w sali 101 w budynku
Agro II. Wykładowcą i egzaminatorem jest prof. dr hab. Anna Słowińska-Jurkiewicz.
Ćwiczenia odbywają się w salach 238 lub 204 Instytutu Gleboznawstwa i Kształtowania
Środowiska przy ul. Leszczyńskiego 7. Ćwiczenia prowadzą: dr Maja Bryk (p. 11), dr Jan Hodara (p. 9),
dr Monika Jaroszuk-Sierocińska (p. 11), dr Beata Kołodziej (p. 11), dr Małgorzata Kawecka-Radomska
(p. 205), mgr Justyna Jendrzejewska (p.237).
Ćwiczenia terenowe prowadzą: prof. dr hab. Anna Słowińska-Jurkiewicz, dr Jan Hodara.
Studentów obowiązuje teoretyczne przygotowanie się do wykonania zaplanowanego w
programie ćwiczenia (z notatek wykładowych i podręczników). Każde wykonane ćwiczenie jest
opisywane w zeszycie i zaliczane podpisem prowadzących. Studenci na ćwiczeniach obowiązani są do
przestrzegania zasad bezpieczeństwa i higieny pracy. Na ćwiczeniach laboratoryjnych wymagane są
fartuchy ochronne. Nieobecność na ćwiczeniach należy usprawiedliwić zwolnieniem lekarskim lub
równoważnym dokumentem, nie później niż na następnych zajęciach. Postępy w nauce będą oceniane
na podstawie pisemnych kolokwiów, obejmujących materiał z ćwiczeń. Oceny niedostateczne będą
mogły być poprawiane WYŁĄCZNIE w godzinach zajęć lub konsultacji i do dnia rozpoczęcia letniej
sesji egzaminacyjnej.
Zaliczenie całości ćwiczeń dokonane będzie na podstawie wykonanych ćwiczeń i średniej z ocen z
kolokwiów. Studenci, którzy nie spełnią w/w warunków w wymaganym terminie – nie zostaną
dopuszczeni do egzaminu.
Wykaz zalecanych podręczników:
1.
„Gleboznawstwo”, praca zbiorowa pod redakcją S. Zawadzkiego, PWRiL, wydanie z 1993 r. i
późniejsze
2.
„Zarys gleboznawstwa – podręcznik dla studentów wydziałów ogrodniczych”, R. Turski i wsp.,
Wyd. AR w Lublinie, 1999
3.
„Gleboznawstwo rolnicze”, H. Uggla, PWN 1983
4.
„Gleboznawstwo – ćwiczenia dla studentów wydziałów rolniczych”, praca zbiorowa pod redakcją
R. Turskiego, Wyd. AR w Lublinie (skrypt, różne wydania)
Instytut Gleboznawstwa i Kształtowania Środowiska, Uniwersytet Przyrodniczy w Lublinie
Rolnictwo I rok, Rok akademicki 2008/2009, semestr letni, przedmiot „Gleboznawstwo”
Strona 3/5
Zagadnienia na kolokwium z geologii, składu granulometrycznego i właściwości fizycznych
1.
Definicje: minerał, skała
2.
Sposoby powstawania minerałów
3.
Nazwy minerałów skałotwórczych
4.
Główne pierwiastki uwalniane w trakcie wietrzenia
5.
Odporność minerałów na wietrzenie
6.
Podział skał ze względu na genezę
7.
Powstawanie skał magmowych, przedstawiciele
8.
Powstawanie skał przeobrażonych, przedstawiciele
9.
Powstawanie skał osadowych, przedstawiciele
10. Charakterystyka i występowanie najważniejszych skał osadowych w Polsce (piaski, gliny, utwory
pyłowe, lessy, iły, torfy, skały wapienne)
11. Wietrzenie fizyczne – warunki zachodzenia, procesy
12. Wietrzenie chemiczne – warunki zachodzenia, procesy
13. Definicje: skład granulometryczny, frakcja granulometryczna
14. Charakterystyka frakcji (wymiary, skład mineralny, wpływ na właściwości gleby)
15. Charakterystyka utworów glebowych o składzie granulometrycznym: glin, iłów, piasków, pyłów
16. Nazywanie utworów glebowych na podstawie zawartości frakcji piasku, pyłu i części spławialnych
(składu granulometrycznego)
17. Wyjaśnić pojęcia: porowatość, gęstość gleby, gęstość stałej fazy gleby
18. Czynniki: a) zwiększające, b) zmniejszające wartość: porowatości, gęstości gleby i gęstości stałej
fazy gleby
19. Zakresy wartości, jednostki: porowatości, gęstości gleby, gęstości stałej fazy gleby
20. Podział porów ze względu na wymiary
21. Charakterystyka makro-, mezo- i mikroporów
22. Źródła wody w glebie
23. Wilgotność gleby – definicja, jednostki
24. Wyjaśnić pojęcia: pełna pojemność wodna, polowa pojemność wodna, wilgotność trwałego
więdnięcia roślin, retencja wody produkcyjnej, retencja wody użytecznej, polowa pojemność
powietrzna
25. Kategorie wody w glebie
26. Woda dostępna dla roślin
27. Woda niedostępna dla roślin
Instytut Gleboznawstwa i Kształtowania Środowiska, Uniwersytet Przyrodniczy w Lublinie
Rolnictwo I rok, Rok akademicki 2008/2009, semestr letni, przedmiot „Gleboznawstwo”
Strona 4/5
Zagadnienia na kolokwium: właściwości chemiczne gleby, morfologia i systematyka gleb
1.
Sorpcja glebowa – definicja
2.
Sorpcja chemiczna, fizyczna, wymienna, biologiczna, mechaniczna – charakterystyka
3.
Pojemność sorpcyjna – definicja, jednostki
4.
Kompleks sorpcyjny
5.
Kwasowość gleby – definicja
6.
Kwasowość czynna i potencjalna (wymienna i hydrolityczna) – charakterystyka
7.
Odczyn gleby – definicja
8.
Podział gleb ze względu na odczyn w 1 mol·dm–3 roztworze KCl
9.
Źródła węglanów w glebie
10. Wpływ węglanów na właściwości gleby
11. Próchnica glebowa, substancja organiczna, materia organiczna – definicje
12. Znaczenie i rola próchnicy w glebie
13. Humifikacja, mineralizacja – charakterystyka
14. Średnia zawartość próchnicy w najważniejszych glebach Polski
15. Działy oraz odpowiadające im rzędy i typy w systematyce gleb Polski
16. Dział, rząd, typ, podtyp, rodzaj, gatunek – definicje
17. Czynniki glebotwórcze (klimat, biosfera, skała macierzysta, hydrosfera, człowiek, czas, relief) –
charakterystyka
18. Procesy glebotwórcze
19. Profil glebowy, poziom glebowy (genetyczny), warstwa glebowa – definicje
20. Nazwy, symbole i charakterystyka głównych poziomów genetycznych
21. Cechy morfologiczne profilu glebowego
22. Zastosowanie map glebowo-rolniczych
23. Treść map glebowych i glebowo-rolniczych
24. Zasady waloryzacji rolniczej przestrzeni produkcyjnej
Instytut Gleboznawstwa i Kształtowania Środowiska, Uniwersytet Przyrodniczy w Lublinie
Rolnictwo I rok, Rok akademicki 2008/2009, semestr letni, przedmiot „Gleboznawstwo”
Strona 5/5