Obowiązki pracodawców i pracowników w zakresie bezpieczeństwa

Obowiązki pracodawców
i pracowników w zakresie
bezpieczeństwa i higieny pracy
Opracowała: mgr inż. Teresa Sidowska
Obowiązki pracodawcy – 1
•
•
•




Pracodawcą jest jednostka organizacyjna, choćby nie posiadała
osobowości prawnej, a także osoba fizyczna, jeżeli zatrudniają
pracowników – art. 3 kp.
Pracodawca ponosi odpowiedzialność za stan bhp w zakładzie pracy
– art. 207 § 1 kp.
Pracodawca jest obowiązany chronić zdrowie i życie
pracowników,
osób fizycznych wykonujących pracę na innej podstawie niż stosunek
pracy w zakładzie pracy lub miejscu wyznaczonym przez pracodawcę,
osób prowadzących działalność gospodarczą w zakładzie pracy lub
miejscu wyznaczonym przez pracodawcę,
studentów i uczniów odbywających zajęcia na terenie zakładu pracy,
poprzez zapewnienie bezpiecznych i higienicznych warunków pracy
przy odpowiednim wykorzystaniu osiągnięć nauki i techniki.
art. 207 § 2 i art. 304 kp
Obowiązki pracodawcy – 2
• W szczególności pracodawca jest zobowiązany:
 organizować pracę w sposób zapewniający bezpieczne i higieniczne
warunki pracy;
 zapewniać przestrzeganie w zakładzie przepisów i zasad bhp,
wydawać polecenia usunięcia uchybień w tym zakresie oraz
kontrolować wykonanie tych poleceń;
 zapewniać wykonanie nakazów, wystąpień, decyzji i zarządzeń
wydawanych przez organy nadzoru nad warunkami pracy;
 zapewniać wykonanie zaleceń SIP.
•
Pracodawca oraz osoba kierująca pracownikami są obowiązani znać
przepisy o ochronie pracy, w tym przepisy i zasady bhp w zakresie
niezbędnym do wykonywania ciążących na nich obowiązków.
Obowiązki pracodawcy – 3




Współdziałanie pracodawców – gdy jednocześnie w tym
samym miejscu wykonują pracę pracownicy zatrudnieni przez
różnych pracodawców to pracodawcy ci mają obowiązek:
współpracować ze sobą;
wyznaczyć koordynatora sprawującego nadzór nad bhp
wszystkich pracowników;
ustalić zasady współdziałania w przypadku wystąpienia
zagrożeń dla zdrowia lub życia pracowników;
zapewnić bezpieczeństwo i higienę pracy zatrudnionym przez
nich pracownikom.
Obowiązki pracodawcy – 4
Zawiadomienie o rozpoczęciu działalności:
• Pracodawca rozpoczynający działalność, lub zmieniający
miejsce, rodzaj i zakres prowadzonej działalności, zwłaszcza
technologię lub profil produkcji, jeżeli te zmiany mogą
spowodować zwiększenie zagrożenia dla zdrowia pracowników
jest obowiązany w terminie 30 dni od dnia rozpoczęcia tej
działalności, zawiadomić na piśmie właściwego OIP
i właściwego PIS o miejscu, rodzaju i zakresie prowadzonej
działalności
Obowiązki pracodawcy – 5
Obiekty budowlane i pomieszczenia pracy – pracodawca jest
obowiązany zapewniać aby:
•
•
•
•
•
Budowa lub przebudowa obiektu budowlanego, w którym przewiduje
się pomieszczenia pracy była wykonywana w oparciu o projekty
uwzględniające wymagania bhp i pozytywnie zaopiniowane przez
uprawnionych rzeczoznawców;
Obiekt budowlany, w którym znajdują się pomieszczenia pracy
spełniał wymagania bhp;
Przebudowa takiego obiektu lub jego części powinna uwzględniać
poprawę warunków bhp;
Pomieszczenia pracy były odpowiednie do rodzaju wykonywanych
prac i liczby zatrudnionych pracowników;
Obiekty budowlane i znajdujące się w nich pomieszczenia pracy,
a także tereny i urządzenia z nimi związane były utrzymywane w stanie
zapewniającym bezpieczne i higieniczne warunki pracy.
Obowiązki pracodawcy – 6
Maszyny i inne urządzenia techniczne:
• Pracodawca jest obowiązany wyposażać maszyny lub inne
urządzenia techniczne w odpowiednie zabezpieczenia, jeżeli
konstrukcja zabezpieczenia uzależniona jest od warunków
lokalnych.
• Niedopuszczalne jest wyposażanie stanowisk pracy
w maszyny i inne urządzenia techniczne, które nie spełniają
wymagań dotyczących oceny zgodności – CE.
Obowiązki pracodawcy – 7
Czynniki oraz procesy pracy stwarzające szczególne zagrożenie dla
zdrowia lub życia:
•
•
•
•
•
Pracodawca jest obowiązany:
Ustalać stopień szkodliwości dla zdrowia pracowników i podejmować
odpowiednie środki profilaktyczne przed rozpoczęciem stosowania
materiałów i procesów technologicznych;
Prowadzić spis niebezpiecznych substancji i preparatów chemicznych
stosowanych w zakładzie;
Zapewniać aby niebezpieczne substancje i preparaty chemiczne
posiadały odpowiednio trwałe opakowania oznakowane zgodnie
z obowiązującymi przepisami oraz karty charakterystyki;
Zastępować substancje, preparaty czynniki lub procesy
technologiczne o działaniu rakotwórczym lub mutagennym mniej
niebezpiecznymi;
Prowadzić rejestry pracowników i prac wykonywanych w kontakcie
z czynnikami rakotwórczymi i mutagennymi
Obowiązki pracodawcy – 8
•
•
•
•
•
•
Eliminować a przynajmniej ograniczać narażenie pracowników
na działanie szkodliwych czynników biologicznych;
Prowadzić rejestry prac narażających pracowników na działanie
czynników biologicznych i rejestr pracowników zatrudnionych
przy takich pracach;
Chronić pracowników przed promieniowaniem jonizującym
pochodzącym ze źródeł sztucznych i naturalnych;
Podejmować działania zapobiegające wystąpieniu nagłego
niebezpieczeństwa dla zdrowia lub życia pracowników (awarie, prace
o charakterze szczególnie niebezpiecznym);
Zapewnić odpowiednie do rodzaju niebezpieczeństwa urządzenia
i sprzęt ratowniczy, osoby przeszkolone do ich obsługi oraz udzielania
pierwszej pomocy poszkodowanym;
Zapewnić aby prace, przy których istnieje możliwość wystąpienia
szczególnego zagrożenia były wykonywane przez co najmniej 2 osoby.
Obowiązki pracodawcy – 9
•
•
•
•
•
•
Ochrona zdrowia pracowników:
Pracodawca jest zobowiązany:
Oceniać i dokumentować ryzyko zawodowe i stosować niezbędne
środki profilaktyczne zmniejszające ryzyko;
Informować pracowników o ryzyku zawodowym oraz zasadach
ochrony przed zagrożeniami;
Utrzymywać w stanie stałej sprawności urządzenia ograniczające
lub eliminujące szkodliwe dla zdrowia czynniki środowiska pracy oraz
urządzenia służące do pomiarów tych czynników;
Przeprowadzać, na swój koszt, badania i pomiary czynników
szkodliwych dla zdrowia, rejestrować i przechowywać wyniki tych
badań i udostępniać je pracownikom;
Zapewniać pracownikom profilaktyczną opiekę lekarską i ponosić
koszty tej opieki;
Zapewniać odpowiednią profilaktyczną opiekę lekarską pracownikom
i byłym pracownikom, których zatrudniali w warunkach narażenia
na działanie substancji i czynników rakotwórczych lub pyłów
zwłókniających.
Obowiązki pracodawcy – 10
•
•
•
•
Pracodawca nie może dopuścić do pracy pracownika bez aktualnego
orzeczenia lekarskiego stwierdzającego brak przeciwwskazań do
pracy na określonym stanowisku.
Pracodawca jest zobowiązany:
Przenieść pracownika, u którego wystąpiły objawy wskazujące
na powstawanie choroby zawodowej do innej pracy nienarażającej
go na działanie czynnika, który wywołał te objawy, w terminie i na czas
określony w orzeczeniu lekarskim;
Jeżeli przeniesienie do innej pracy powoduje obniżenie
wynagrodzenia wypłacać pracownikowi dodatek wyrównawczy przez
okres nie przekraczający 6 miesięcy.
Zapewnić pracownikom zatrudnionym w warunkach szczególnie
uciążliwych, nieodpłatnie, odpowiednie posiłki profilaktyczne i napoje,
jeżeli to jest niezbędne ze względów profilaktycznych;
Zapewnić pracownikom odpowiednie urządzenia higieniczno sanitarne
oraz niezbędne środki higieny osobistej, a także zapewnić środki
do udzielania pierwszej pomocy w razie wypadku.
Obowiązki pracodawcy – 11
Wypadki przy pracy i choroby zawodowe:
•
•
•
•
W razie wypadku przy pracy pracodawca jest obowiązany:
podjąć niezbędne działania eliminujące lub ograniczające zagrożenie,
zapewnić udzielenie pierwszej pomocy osobom poszkodowanym
i ustalenie okoliczności i przyczyny wypadku oraz zastosować środki
zapobiegające podobnym wypadkom;
Niezwłocznie zawiadomić właściwego OIP i prokuratora
o śmiertelnym, ciężkim lub zbiorowym wypadku przy pracy oraz
o każdym innym wypadku, który wywołał wymienione skutki, mającym
związek z pracą, jeżeli może być uznany za wypadek przy pracy;
Niezwłocznie zgłosić właściwemu PIS i OIP każdy przypadek
rozpoznania choroby zawodowej albo podejrzenia o taką chorobę;
Prowadzić rejestr zachorowań na choroby zawodowe i podejrzeń
o takie choroby.
Obowiązki pracodawcy – 12
W razie rozpoznania u pracownika choroby zawodowej, pracodawca
jest obowiązany:
 współdziałając z PIS ustalić przyczyny powstania tej choroby oraz
charakter i rozmiar zagrożenia tą chorobą;
 niezwłocznie przystąpić do usunięcia czynników powodujących
powstanie choroby i zastosować inne środki zapobiegawcze;
 zapewnić realizację zaleceń lekarskich.
•
Pracodawca jest obowiązany systematycznie analizować przyczyny
wypadków przy pracy, chorób zawodowych i innych chorób
związanych z warunkami pracy i na podstawie tych analiz stosować
właściwe środki zapobiegawcze.
Obowiązki pracodawcy – 13
•
•
•
•
Nie wolno dopuścić pracownika do pracy, do której wykonywania
nie posiada on wymaganych kwalifikacji lub potrzebnych
umiejętności, a także dostatecznej znajomości przepisów i zasad bhp.
Pracodawca jest obowiązany:
Zapewnić przeszkolenie pracownika w zakresie bhp przed
dopuszczeniem go do pracy oraz prowadzić okresowe szkolenie bhp,
pokrywając koszty tych szkoleń;
Odbyć szkolenie w dziedzinie bhp w zakresie niezbędnym
do wykonywania ciążących na nim obowiązków i poddawać się
szkoleniom okresowym;
Zaznajamiać pracowników z przepisami i zasadami bhp dotyczącymi
wykonywanych przez nich prac;
Wydawać szczegółowe instrukcje i wskazówki dotyczące bhp
na stanowiskach pracy;
Pracownik jest obowiązany potwierdzić na piśmie zapoznanie się
z przepisami oraz zasadami bhp.
Obowiązki pracodawcy – 14
Środki ochrony indywidualnej, odzież i obuwie robocze:
Pracodawca jest obowiązany:
• dostarczać pracownikowi nieodpłatnie środki ochrony indywidualnej
zabezpieczające przed działaniem niebezpiecznych i szkodliwych dla
zdrowia czynników występujących w środowisku pracy i spełniajace
wymagania dotyczące oceny zgodności – CE;
• dostarczać pracownikowi nieodpłatnie odzież i obuwie robocze,
spełniające wymagania – PN:
 jeżeli odzież własna pracownika może ulec zniszczeniu lub znacznemu
zabrudzeniu;
 ze względu na wymagania technologiczne, sanitarne lub bhp;
• Wypłacać ekwiwalent pieniężny pracownikom używającym w zakładzie
pracy własną odzież i obuwie robocze;
Obowiązki pracodawcy – 15
•



•
Nie dotyczy to stanowisk pracy związanych z:
bezpośrednią obsługą maszyn i innych urządzeń technicznych,
pracami powodującymi intensywne brudzenie,
pracami powodującymi skażenie odzieży i obuwia roboczego
środkami chemicznymi lub promieniotwórczymi albo biologicznymi.
Pracodawca ustala dla stanowisk pracy przysługujące pracownikom
rodzaje środków ochrony indywidualnej oraz odzieży i obuwia
roboczego, a także ustala przewidywane okresy używania odzieży
i obuwia roboczego.
Pracodawca nie może dopuścić do pracy pracownika bez środków
ochrony indywidualnej oraz odzieży i obuwia roboczego
przewidzianych do stosowania na danym stanowisku pracy.
Obowiązki pracodawcy – 16
•
•
•
•
Pracodawca jest obowiązany zapewnić:
aby stosowane środki ochrony indywidualnej oraz odzież i obuwie
robocze posiadały właściwości ochronne i użytkowe;
ich pranie, konserwację, naprawę, odpylanie i odkażanie;
Ekwiwalent pieniężny za pranie i konserwację odzieży roboczej
we własnym zakresie.
Powierzanie pracownikowi prania, konserwacji, odpylania i odkażania
we własnym zakresie środków ochrony indywidualnej oraz odzieży
i obuwia roboczego, które stosowane w procesie pracy uległy
skażeniu środkami chemicznymi lub promieniotwórczymi albo
materiałami biologicznie zakaźnymi jest niedopuszczalne.
Pracodawca jest obowiązany aby ww. środki i odzież były
przechowywane wyłącznie w miejscach do tego wyznaczonych.
Obowiązki osób kierujących pracownikami
Art.212 kp
•
•
•
•
•
•
Organizować stanowiska pracy zgodnie z przepisami i zasadami bhp;
dbać sprawność środków ochrony indywidualnej oraz ich stosowanie
zgodnie z przeznaczeniem;
organizować, przygotowywać i prowadzić prace, uwzględniając
zabezpieczenie pracowników przed wypadkami przy pracy, chorobami
zawodowymi i innymi chorobami związanymi z warunkami środowiska
pracy;
dbać o bezpieczny i higieniczny stan pomieszczeń pracy
i wyposażenia technicznego, a także o sprawność środków ochrony
zbiorowej i ich stosowanie zgodnie z przeznaczeniem;
egzekwować przestrzeganie przez pracowników przepisów i zasad
bhp;
zapewniać wykonanie zaleceń lekarza sprawującego opiekę zdrowotną
nad pracownikami.
Obowiązki pracowników – 1
Art. 211 kp
•
•
•
•
Przestrzeganie przepisów i zasad bhp jest podstawowym obowiązkiem
pracownika.
Znać i przestrzegać przepisy i zasady bhp, brać udział w szkoleniu i
instruktażu z tego zakresu oraz poddawać się wymaganym
egzaminom sprawdzającym;
Wykonywać pracę w sposób zgodny z przepisami i zasadami bhp oraz
stosować się do wydawanych w tym zakresie poleceń i wskazówek
przełożonych;
Dbać o należyty stan maszyn, urządzeń, narzedzi i sprzętu oraz o
porządek i ład w miejscu pracy;
Stosować środki ochrony zbiorowej, a także używać przydzielonych
środków ochrony indywidualnej oraz odzieży i obuwia roboczego
zgodnie z ich przeznaczeniem;
Obowiązki pracowników – 2
•
•
•
Poddawać się profilaktycznym badaniom lekarskim oraz innym
zaleconym badaniom lekarskim i stosować się do wskazań lekarskich;
Niezwłocznie zawiadomić przełożonego o zauważonym w zakładzie
pracy wypadku lub zagrożeniu życia lub zdrowia ludzkiego oraz
ostrzec współpracowników, a także inne osoby znajdujące się w
rejonie zagrożenia, o grożącym im niebezpieczeństwie,
Współdziałać z pracodawcą i przełożonymi w wypełnianiu obowiązków
dotyczących bhp;
Konsultacje w zakresie bhp
Odpowiedzialność porządkowa pracowników – 1
art. 108 kodeksu pracy:





Za nieprzestrzeganie przez pracownika:
ustalonej organizacji i porządku w procesie pracy,
przepisów bhp,
przepisów przeciwpożarowych,
przyjętego sposobu potwierdzania przybycia i obecności w pracy,
usprawiedliwiania nieobecności w pracy,
pracodawca może stosować:
 karę upomnienia,
 karę nagany.
Odpowiedzialność porządkowa pracowników – 2
•





Za nieprzestrzeganie przez pracownika:
przepisów bhp,
przepisów przeciwpożarowych,
opuszczenie pracy bez usprawiedliwienia,
stawienie się do pracy w stanie nietrzeźwości,
spożywanie alkoholu w czasie pracy
pracodawca może zastosować karę pieniężną.
•
Kara pieniężna za jedno przekroczenie, jak i każdy dzień
nieusprawiedliwionej nieobecności, nie może być wyższa
od jednodniowego wynagrodzenia pracownika, a łącznie kary
pieniężne nie mogą przewyższać dziesiątej części wynagrodzenia
przypadającego pracownikowi.
•
Wpływy z kar pieniężnych przeznacza się na poprawę warunków bhp.
Odpowiedzialność dyscyplinarna funkcjonariuszy
celnych







Rozdział 12 ustawy z 24.07.1999r o Służbie Celnej (Dz. U. z 2004r.
Nr 156, poz. 1641 ze zm.)
Kary dyscyplinarne:
upomnienie,
nagana,
nagana z ostrzeżeniem,
przeniesienie na niższe stanowisko lub obniżenie stopnia służbowego,
zakaz podwyższania stopnia służbowego przez 2 lata,
zakaz zajmowania stanowisk kierowniczych przez dwa lata,
wydalenie ze służby celnej.