Co to jest słuch fonemowy

Co to jest słuch fonemowy?
W procesie komunikacji każdy użytkownik języka posługuje się kodem, na który
składają się najmniejsze części wymowy – fonemy. Charakteryzują się one występowaniem
jednocześnie istotnych cech dystynktywnych (odróżniających) określony dźwięk mowy od
innego. Np. fonem [b] w polskim systemie językowym zawiera: dźwięczność gdyż tworzy
opozycję z fonemem p -bezdźwięcznym(bułka: półka) ustność – opozycja [b]: do [m]
(nosowej) baba-mama, zwartość w stosunku do szczelinowego w – bór : wór, wargowość w
stosunku do przedniojęzykowego d - bar: dar, twardość w stosunku do zmiękczonego bi zbór: zbiór. Są to cechy, dzięki którym jesteśmy w stanie odróżnić od siebie słowa mające
różne znaczenie, a podobne brzmienie.
Słuch fonemowy wg J. Kani jest to „…umiejętność percypowania tzn. (wyodrębniania
oraz identyfikowania) elementów fonologicznie relewantnych (istotnych), pomijanie zaś cech
dla procesu porozumiewania się redundantnych (nieistotnych)”[Kania 2001, s.94].
Słuch fonemowy zaczyna się kształtować już w życiu płodowym, następnie rozwija się w
okresie niemowlęcym, gdy pojawia się głużenie, w okresie gaworzenia (czas naśladowania
dźwięków ułatwiających porozumiewanie się), w okresie wyrazu (ok. pierwszego roku życia)
i zdania (drugi rok życia)i tak do ostatniego etapu rozwoju mowy dziecka tj. do ukończenia
szóstego roku życia. Czynnikami, które warunkują prawidłowy rozwój mowy są: właściwa
budowa i funkcjonowanie narządów mowy – obwodowych i centralnych oraz środowisko, w
którym dziecko rozwija się. Prawidłowo funkcjonujący słuch fonemowy
jest istotnym
warunkiem kształtowania się mowy dziecka. Jakiekolwiek zaburzenia w tym zakresie są
jedną z najtrudniejszych form dyslalii, która często w okresie szkolnym jest podłożem dla
dysleksji. Dzieci, u których stwierdzono wady wymowy, będące efektem, jak się często
nazywa:
zaburzonego,
niewykształconego,
czy obniżonego
funkcjonowania
słuchu
fonemowego, w tym występujących trudności z analizą i syntezą słuchową - już na starcie
edukacji szkolnej natrafią na poważne trudności w zakresie czytania i pisania. Znaczna część
tych dzieci cierpi na zaburzenia mowy.
Na poziomie przedszkola trudności występują tylko w mowie i łatwiej je likwidować,
dlatego tak ważne jest wczesne wykrywanie i usuwanie zaburzeń w tym zakresie. Rodzice,
nauczyciele, lekarze (szczególnie pediatrzy) to osoby, które powinny wiedzieć, kiedy małe
dziecko ma prawo zmieniać, przekręcać i zastępować wiele głosek.
Gdy znamy normę, możemy zapobiegać patologii!
Opracowała:
mgr M.Romaniec logopeda
Ośrodek Alternatywnej Edukacji Przedszkolnej
LOGOPEDICUS
w Leszczynach i Radlinie
Literatura:
Kania J. Szkice logopedyczne, Lublin 20001