Spis treści - Muzeum Narodowe w Krakowie

Spis treś ci
6 Przedmowy
13 Wiedza powierzchowna to rzecz niebezpieczna
ELIF SHAFAK
16 Wstęp
E s eje
23 WYSOKA PORTA, POLSKA I EUROPA ŚRODKOWA W OKRESIE OD XV DO POCZĄTKU
XVII WIEKU
DARIUSZ KOŁODZIEJCZYK
29 WYMIANA KULTUROWA MIĘDZY ŚWIATEM OSMAŃSKIM A EUROPĄ ŁACIŃSKĄ
SURAIYA FAROQHI
37 SZTUKA PORTRETOWA NA DWORZE SUŁTAŃSKIM W KONTEKŚCIE EUROPEJSKIEGO
RENESANSU
GÜNSEL RENDA
O pr ac owa n ia
47 OSMAŃSKIE ŚLADY W WENECJI
SABINE ENGEL
53 SPOJRZENIE Z PÓŁNOCY – ALBRECHT DÜRER I ŚWIAT OSMAŃSKI
GUIDO MESSLING
57 ARTYŚCI EUROPEJSKIEGO RENESANSU W KONSTANTYNOPOLU
MIKAEL BØGH RASMUSSEN
65 ILUSTRACJE STROJÓW I ALBUMY PAMIĄTKOWE – TRANSFER PRZEDSTAWIEŃ
WIZUALNYCH I WIADOMOŚCI MIĘDZY WSCHODEM A ZACHODEM
ROBERT BORN
69 WPŁYWY OSMAŃSKIEGO ORIENTU NA EUROPEJSKĄ KULTURĘ DWORSKĄ
MICHAŁ DZIEWULSKI, ROBERT BORN
75 DWIE STRONY PAŁACU
PAUL DUJARDIN
K at a log
81
115
129
157
171
207
259
ZMIENIAJĄCY SIĘ ŚWIAT
PROPAGANDA WIZUALNA
NA WSCHÓD! PIELGRZYMI, DYPLOMACI I KUPCY
PODRÓŻUJĄCY ARTYŚCI
PORTRET SUŁTANA
CZAR ORIENTU
OSMAŃSKI ORIENT A EUROPEJSKA KULTURA DWORSKA
280 Bibliografia
Il. 2 Krakowski Barbakan, zbudowany w latach
1498–1499, w okresie „wielkiej trwogi”
przed najazdem tureckim
W Europie Środkowej i Środkowo-Wschodniej duch
krucjat i religijnego zapału do walki z „niewiernymi” utrzymywał się do późnego średniowiecza, ożywiany lękiem
przed „Turkami”. W Polsce wstrząs wywołany klęską 1497
roku oraz panika, jaka nastała rok później w wyniku
potężnego najazdu turecko-tatarskiego, skutkowały gorączkowymi przygotowaniami wojennymi. To właśnie w tym
okresie największe miasta południowej części Królestwa
Polskiego przystąpiły do intensywnej fortyfikacji, której
najznakomitszy przykład stanowi monumentalny krakowski Barbakan, wzniesiony w latach 1498–1499 i istniejący do
dziś (zob. il. 2).
O ile jednak niebezpieczeństwo ekspansji Osmanów
pozostawiało niewielkie pole manewru władcom Węgier,
o tyle monarchie bardziej oddalone od Turcji, Jagiellonowie
w Krakowie i Habsburgowie w Wiedniu, przejawiały bardziej dwuznaczną i elastyczną politykę wobec Wysokiej
Porty. Kraków i Wiedeń miały własne rachuby polityczne
i zadawnione konflikty z Budą, toteż fakt, że ich węgierski sąsiad skupiał uwagę gdzie indziej, był im całkiem
na rękę. Co więcej, Jagiellonowie i Habsburgowie nieraz
rywalizowali o węgierski tron. Jest rzeczą znamienną, że
ilekroć Jagiellonowie wstępowali na tron w Budzie, natychmiast angażowali się w kampanie antytureckie, a dwóch
z nich zginęło z rąk Turków (Władysław Warneńczyk
w 1444 i Ludwik II w 1526 roku). Tymczasem ich pozostający w kraju rodacy podchodzili do idei krucjaty z dużo
większym sceptycyzmem. W 1444 roku zgromadzeni
w Piotrkowie panowie polscy próbowali odwieść króla
Władysława od ataku na Turków, a Polska oficjalnie
powstrzymała się od udziału w krucjacie, mimo że na jej
czele stanął polski władca. Z kolei w 1526 roku król Polski
Zygmunt I Stary (pan. 1506–1548) podtrzymał pokój
z Wysoką Portą i odmówił przysłania posiłków swojemu
bratankowi Ludwikowi II Jagiellończykowi. Habsburgowie
byli jeszcze mniej zainteresowani wspieraniem na tronie w Budzie przedstawiciela konkurencyjnej dynastii
Jagiellonów. Paradoksalnie, to właśnie osmańskie zwycięstwo w bitwie pod Mohaczem, podczas której poległ
Ludwik II, utorowało Habsburgom drogę na tron Węgier
i Czech, na którym mieli zasiadać do 1918 roku.
Pragmatyczna polityka Polski wobec Wysokiej Porty,
prowadzona według najlepszych wzorów „renesansowej
dyplomacji”2, utrzymywała się przez większą część XVI
wieku. Kiedy Habsburgowie zaczęli jawić się jako potencjalni zwycięzcy w walce o panowanie na Węgrzech, król
Polski po cichu sprzymierzył się z sułtanem i poparł protureckiego kandydata na tron węgierski, Jana Zapolyę (węg.
Szapolyai János). W 1539 roku Zygmunt I wydał za niego
swoją córkę Izabelę, a zrodzony z tego związku syn, który
po ojcu i dziadku otrzymał imiona Jan Zygmunt (węg.
Szapolyai János Zsigmond), ostatecznie przy poparciu sułtana i króla Polski został księciem Siedmiogrodu.
Już w 1533 roku sułtan Sulejman Wspaniały i król Polski
Zygmunt I Stary zawarli „pokój wieczysty”, który miał
obowiązywać do końca życia obu władców (po śmierci
jednego z nich mógł być odnowiony przez jego następcę)
i tym samym zastąpił zawierane przedtem krótkotrwałe,
przeważnie dwu-, trzy- bądź pięcioletnie rozejmy3. Traktat
polsko-turecki z 1533 roku o trzy lata wyprzedził sławny
układ między Sulejmanem a królem Francji Franciszkiem
I Walezjuszem. W XVI wieku Polska i Francja stanowiły
dwa filary „polityki europejskiej” Osmanów, zasadniczo
wymierzonej przeciwko monarchii habsburskiej. Ilustracją
bliskich relacji łączących tureckiego sułtana z władcami
Polski i Francji jest znamienny fakt: w 1539 roku Sulejman
wystosował do obu europejskich monarchów formalne
zaproszenie na ceremonię obrzezania swoich dwóch
synów4. Trzy lata później, w 1542 roku, Zygmunt Stary
w liście do arcybiskupa gnieźnieńskiego Piotra Gamrata
24
SZTUKA PORTRETOWA
NA DWORZE SUŁTAŃSKIM
W KONTEKŚCIE EUROPEJSKIEGO
RENESANSU
GÜNSEL RENDA
Osmanie zaczęli ugruntowywać swoją obecność w Europie
w XIV wieku, a po zajęciu w 1453 roku Konstantynopola,
w miarę dalszej ekspansji w kierunku Europy Środkowej
i w regionie śródziemnomorskim, na przestrzeni kolejnych
stuleci ich relacje kulturowe z chrześcijańskim Zachodem
kształtowały się wraz z politycznymi sojuszami, zwycięstwami, porażkami, z dyplomacją i handlem. Najnowsze
badania ujawniły fakt, że przez wieki wielką rolę w owej
międzykulturowej wymianie odgrywali władcy i patroni
sztuk, i choć artystyczne tradycje obu światów mogą wydawać się odmienne, wymiana ta w znacznym stopniu wzbogaciła idiom artystyczny każdej ze stron1. Sposoby portretowania sułtanów zostaną omówione pod kątem rozwoju
języka wizualnego na dworze osmańskim, a także w odniesieniu do różnych europejskich sposobów przedstawiania
postaci w okresie renesansu.
Początki zainteresowania Osmanów sztuką portretową przypadają na okres panowania sułtana Mehmeda II
(1451–1481), a zainicjowana wówczas tradycja przedstawiania sułtanów trwała nieprzerwanie aż do XX stulecia2.
Mehmed II jako pierwszy osmański władca zaangażował
się w wymianę kulturową z Zachodem, a jako patron artystów odcisnął głębokie piętno zarówno w świecie Zachodu,
jak i Wschodu. Zainteresowanie antykiem i europejską
sztuką pojawiło się u Mehmeda, kiedy był jeszcze młodym
księciem, któremu powierzono zarządzanie prowincją
Manisa w zachodniej Anatolii. Przypuszczalnie zetknął się
z zamieszkującymi w tamtych okolicach Genueńczykami.
Musiały mu też wpaść w ręce antyczne monety i medale,
jako że odnalezione w jego młodzieńczych notatnikach
szkice popiersi świadczą o znajomości tego rodzaju przedstawień (Topkapi Sarayi Muzem – dalej: TSM, H. 2324)3.
Interesując się już od wczesnych lat historią antyku
i kulturą Zachodu, wzbogacał swą bibliotekę o liczne
księgi naukowe, spisane w różnych językach i dotyczące
37
rozmaitych dziedzin – geografii, medycyny, historii i filozofii. Znalazły się wśród nich także dzieła Homera, a nawet
chrześcijańska Biblia. Miał też Mehmed własny wkład
w dziedziny filozofii i geografii, zlecając greckiemu doradcy,
pochodzącemu z Trapezuntu (dziś: Trabzon) Georgiosowi
Amiroutzesowi opracowanie mapy świata na podstawie
dzieła Ptolemeusza Geographike Hyphegesis (zob. kat. 1)4.
W zbiorach Pałacu Topkapi znajduje się łaciński egzemplarz tego starożytnego dzieła oraz jego włoski przekład
autorstwa florentczyka Francesca Berlinghieriego Septe
Giornate della Geographia, dedykowany sułtanowi (nr inw.
TSM Gİ 84)5. Za panowania Mehmeda do pałacu docierały także portolany oraz inne mapy włoskie, katalońskie
i arabskie. Na podstawie powyższych przykładów można
założyć, że władca miał dostęp do osiągnięć zagranicznej
nauki i z pewnością stykał się z mieszkającymi w Stambule
cudzoziemcami. Wiadomo, że Mehmed II darzył przyjaźnią
dwóch osiadłych w tym mieście włoskich kupców – Niccola
Ardinghellego i Benedetta Dei, którzy bez wątpienia byli
pomocni w pozyskiwaniu dla sułtańskiej biblioteki europejskich książek, map i rycin, przeważnie przekazywanych
władcy jako podarunki. Takie ryciny można znaleźć w tworzonych za panowania Mehmeda II albumach. W jednym
z nich, znanym pod nazwą Fatih Album ze względu na
zawarte w nim portrety sułtana, zamieszczono wiele rycin
szkoły florenckiej przedstawiających tematy mitologiczne
i religijne (nr inw. TSM H. 2153)6. Przypuszczalnie wraz
z tymi grafikami sprowadzono zawarty w albumie, sporządzony w Europie portret sułtana z inskrypcją El Gran Turco
(zob. kat. 72). Ta najwcześniejsza europejska podobizna
sułtana prawdopodobnie powstała na podstawie wizerunku
bizantyjskiego cesarza Jana VIII Paleologa (1425–1448)
przedstawionego na medalu zaprojektowanym przez
werońskiego mistrza Pisanella z okazji soboru florenckiego
w roku 1439, którego celem było zjednoczenie Kościołów
1
ZMIENIAJĄCY SIĘ ŚWIAT
Imperium Osmańskie zaistniało w świadomości opinii publicznej Europy
w drugiej połowie XIV wieku za sprawą sukcesów militarnych, jakie
odniosło w południowej Europie. Zdobycie Konstantynopola w 1453
roku oraz błyskawiczny pochód w głąb kontynentu, znaczony zdobyciem Otranto w 1480 roku, rozbiciem Królestwa Węgier po bitwie pod
Mohaczem w 1526 roku i oblężeniem Wiednia w 1529 roku, wywołał
ogólną atmosferę trwogi. Awans Imperium Osmańskiego do roli czołowej europejskiej potęgi zbiegł się w czasie z wielkimi odkryciami
geograficznymi i wynalezieniem czcionki ruchomej. Artyści i wydawcy
w odpowiedzi na rosnące zapotrzebowanie na wiadomości o Turkach
wydawali rozmaite druki, wśród których można było znaleźć informacje
o ich obyczajach i tradycjach, a także mapy i weduty oraz ilustrowane
kroniki dokumentujące historyczne wydarzenia. Druki ulotne, przemówienia, pamflety, a nawet traktaty teologiczne traktujące o religijnych
aspektach ekspansji Osmanów, określane zbiorczym mianem Turcica,
odzwierciedlały atmosferę strachu przed „tureckim zagrożeniem”, jaki
zapanował we wszystkich warstwach społeczeństwa.
Konflikt między Imperium Osmańskim a europejskimi potęgami
był też wykorzystywany do celów propagandowych w najróżniejszych
środkach przekazu. Przykładem są tapiserie upamiętniające oblężenie Tunisu w 1535 roku, krótkie widowiska sceniczne prezentowane
podczas dworskich uroczystości, alegoryczne obrazy batalistyczne po
zwycięstwie w bitwie pod Lepanto w 1571 roku, jak również medale
obrazujące klęskę pod Mohaczem. Podobną konwencję wizualną obserwujemy na iluminowanych rękopisach sporządzanych w kręgu dworu
sułtańskiego z okazji zwycięskich kampanii zbrojnych na Węgrzech
w 1566 roku oraz w tak zwanej „długiej wojnie” z monarchią habsburską (1593–1606).
RB
3
NA WSCHÓD! PIELGRZYMI,
DYPLOMACI I KUPCY
W chwili upadku Konstantynopola w 1453 roku Europa dysponowała
nader skąpym zasobem rzetelnych wiadomości na temat Imperium
Osmańskiego oraz obyczajów jego mieszkańców. Wzorem antycznych historyków wierzono, że Turcy pochodzą od Scytów bądź
Trojan. Pierwsze szczegółowe informacje zawdzięczamy relacjom
Europejczyków, wśród których warto wymienić Johanna Schiltbergera,
Georgiusa de Hungaria czy Bartłomieja Georgievichiusa, który dostał
się do niewoli tureckiej. Do ziem osmańskich docierały także poselstwa
dyplomatyczne przy okazji zawierania rozmaitych traktatów pokojowych, których okres trwania był zwykle ograniczany przez władze
tureckie. Rychło w ich ślady zaczęła wstępować coraz liczniejsza rzesza kupców i udających się do Ziemi Świętej pielgrzymów. Niejeden
podróżnik pragnął uwiecznić swoje wrażenia, a wykonywane bądź
nabywane przez nich rysunki łączono w albumy, które później trafiały
do kolekcji humanistycznych uczonych i artystów. Niektóre z tych świadectw włączano później do kompendiów etnograficznych zajmujących
się lokalnymi obyczajami i strojami, publikacji, które w epoce wielkich
odkryć geograficznych cieszyły się ogromną popularnością. Obok spisywanych przez podróżników relacji decydującą rolę w przekazie kulturowym odgrywała wymiana podarunków dyplomatycznych, na przykład mechanicznych zegarów czy dekoracyjnego uzbrojenia, przywożonych do Wielkiej Porty oraz sprowadzane stamtąd do Europy cenne
tkaniny i rośliny.
RB
Kat. 40
Jacopo Robusti, znany jako Tintoretto (ur. 1519, Wenecja – zm. 1594, Wenecja)
Portret Sebastiano Veniera, admirała floty weneckiej
po 1571
Olej, płótno, 104,8 × 83,5 cm
Wiedeń, Kunsthistorisches Museum, Gemäldegalerie, nr inw. GG 32
130
OKAZAŁY DAR
Kariera dyplomatyczna Zygmunta Herbersteina (niem.
Sigismund von Herberstein, 1486–1566) przypadła na panowanie czterech habsburskich cesarzy. Traktat pokojowy,
który w 1541 roku Herberstein wynegocjował w Budzie
z Sulejmanem Wspaniałym, a także misja tegoż na dworze
carskim w Moskwie, opisana przezeń w wydanej w 1545 roku
relacji Rerum Moscoviticarum Commentarii (Zapiski o sprawach moskiewskich), przyniosły mu reputację wybitnego
dyplomaty i pisarza humanisty. W taki właśnie sposób kreował się też Herberstein w swojej autobiografii, która ukazała się w edycji łacińskiej i niemieckiej, odpowiednio w 1558
i 1560 roku. Przejawem cechującej Herbersteina niezwykłej
pewności siebie jest sześć wielkoformatowych pełnopostaciowych portretów zamieszczonych w drugim wydaniu
autobiografii, ukazujących go w różnych wystawnych strojach, jakie trafiały do jego garderoby w charakterze darów
dyplomatycznych. Wśród nich wyjątkowe miejsce zajmują
szaty honorowe otrzymane przezeń w 1541 roku od „cesarza
tureckiego”. Przyznawanie takiej szaty (chylat, tur. hil’at)
przy okazji uroczystości na dworze osmańskim stanowiło
ważny sposób na podkreślanie wysuwanego przez sułtana
roszczenia do niepodzielnej władzy jako „protektora świata”
(tur. pādişāh-ı ‘ālem-penāh). Po bliższym przyjrzeniu się
przedstawionej szacie honorowej okazuje się, że jest ona kreacją hybrydyczną, o ile bowiem szatę spodnią uszyto z tureckiego aksamitu, o tyle tureckie w stylu odzienie wierzchnie
zostało wykonane z włoskiego jedwabiu. Wytwarzanie szat
honorowych z włoskich materii stanowi wyjątkowe świadectwo stosunków handlowych między Włochami a Imperium
Osmańskim.
RB
Kat. 64
Donat Hübschmann (ur. ok. 1530, Lipsk – zm. 1583, Wiedeń)
Zygmunt Herberstein w szacie honorowej podarowanej mu przez sułtana
Sulejmana
Bibl.: VD 16 H 2201; Nevinson 1959; Wearden 1985; Enenkel 2008, s. 556–
566; Alpaslan Arça 2008, s. 46–49.
Ilustracja w: Gratae Posteritati Sigismundus Liber Baro in Herberstain […],
wyd. Raphael Hoffhalter, fol. E2v
Wiedeń, 1560
Drzeworyt (ręcznie kolorowany), 30,3 × 20,3 cm
Inskrypcja: TVRCARVM IMPERATOR NOS QVOQVE / VESTIBUS DONAVIT.
Budapest, Országos Széchényi Könyvtár, Régi Nyomtatványok Tára, Sign. Ant. 1608,
nr inw. App. H. 359
CUDZOZIEMSKIE SPOJRZENIE
NA CUDZOZIEMCÓW
Niniejsza miniatura, prawdopodobnie namalowana
w Isfahanie, przedstawia młodzieńca w mieszanym stroju
europejsko-perskim. Podczas gdy kapelusz i postawiona
kryza wskazują na Holendra, bluza i tunika wydają się
elementami stroju perskiego. Miniatura ilustruje, jak
podróżnicy dostosowywali swój ubiór do miejscowych
obyczajów, oraz dokumentuje sposób, w jaki postrzegano
Europejczyków w perskim malarstwie miniaturowym.
154
Kat. 97
Paolo Veronese (ur. 1528, Werona – zm. 1588, Wenecja) i uczniowie
Portret Bajezyda I (pan. 1389–1402)
ok. 1575
Olej, płótno, 68,5 × 54 cm
Monachium, Bayerische Staatsgemäldesammlungen, nr inw. 2243
190
195
DYWAN JAKO OBRUS
Niekwestionowane arcydzieło Sofonisby Anguissoli zostało
wymienione już w roku 1566 przez Giorgia Vasariego jako
jedna z pozycji w kolekcji tego słynnego artysty. W obrazie,
ukazującym trzy młodsze siostry artystki grające w szachy
pod czujnym wzrokiem służącej, zwraca uwagę przede
wszystkim intymność panującej atmosfery oraz znakomite połączenie cech portretu grupowego i sceny rodzajowej. W tle kompozycji rozciąga się rozległy krajobraz,
na pierwszym planie zaś obserwujemy sytuację niczym
ze spontanicznie zrobionej fotografii: młodsza z sióstr,
Minerwa, patrzy na siostrę Lucię ze podniesioną do góry
dłonią, jakby chciała zaprotestować. Lucia zwraca spojrzenie ku widzom, świadoma ich uczestnictwa w rodzinnej
partii szachów. Europa, najmłodsza z sióstr, obserwując
Minerwę, z figlarnym uśmiechem komentuje rozwój akcji.
Siostry siedzą wokół planszy szachowej rozłożonej na
wąskim stole, którego blat przykryto wschodnią tkaniną,
określaną obecnie jako typ Holbein o małym wzorze.
Nazwa tego typu dywanów, tkanych prawdopodobnie
w Anatolii i często pojawiających się w malarstwie renesansowym, pochodzi od portretu Georga Giszego (Berlin,
Gemäldegalerie), namalowanego w roku 1532 przez Hansa
Holbeina Młodszego i przedstawiającego modela przy stole
pokrytym orientalnym kobiercem. Charakterystyczny dla
tych tkanin jest umieszczony w środkowym polu zwielokrotniony motyw ośmiokątów. Inną odmianą tego typu jest
dużo rzadszy typ Holbein o dużym wzorze, którego pierwowzór stanowi kobierzec z obrazu Holbeina Ambasadorowie
z roku 1533 (Londyn, The National Gallery).
EP/GM
Bibl.: Perlingieri 1992, s. 82–88, pl. 49; Wien 1995, kat. 13 (Sylvia Ferino-Pagden).
Kat. 132
Sofonisba Anguissola (ur. ok. 1531/1532, Cremona – zm. 1625, Palermo)
Gra w szachy
1555
Olej, płótno, 72 × 97 cm
Sygnatura na brzegu szachownicy: SOPHONISBA ANGUSSOLA […] TRES SUAS SORORES ET ANCILAM PINXIT MDLV
Poznań, Fundacja im. Raczyńskich przy Muzeum Narodowym w Poznaniu, nr inw. MNP Mo 39
234
KRÓLEWSKA ZBROJA
Kat. 170
Szyszak i półzbroja króla Polski Stefana Batorego (1533–1586)
Szyszak: Turcja, 1550–1560, półzbroja, Praga (?), ok. 1560
Żelazo szmelcowane, skóra, jedwab; półzbroja: 181,5 × 60 × 60 cm (razem z podstawą, postumentem
i hełmem), szyszak: 36 × 21 × 32,5 cm
Wiedeń, Kunsthistorisches Museum, Hofjagd- und- Rüstkammer, nr inw. A 609
Choć dziś wyglądają jak komplet, turecki hełm i pochodząca ze Europy Środkowej zbroja nie stanowiły pierwotnie
całości. Nie wiadomo, jak i kiedy Stefan Batory wszedł
w posiadanie hełmu. Szyszak ten jest prawdopodobnie
dziełem stambulskich nadwornych płatnerzy, wykonanym w okresie rozkwitu w Turcji rzemiosła płatnerskiego.
Przypuszcza się, że był podarunkiem sułtana wysłanym do
Siedmiogrodu w celu wzmocnienia lojalności obdarowanego w stosunku do Wielkiej Porty. Wykonane w technice
damaskinażu złotem zdobienie jest przykładem mistrzowskiego kunsztu tureckiego rzemiosła. Wnętrze dzwonu
wyłożone zostało czerwonym jedwabiem, z czerwonego
i zielonego jedwabiu są także zachowane do dziś paski zapinające hełm pod brodą. Batory był najprawdopodobniej
jeszcze księciem Siedmiogrodu, kiedy wykonano dla niego
tę szmelcowaną półzbroję – wspaniałe dzieło anonimowego,
niestety, niemieckiego mistrza. Jak na wyrób pochodzący
z Europy Środkowej zbroja stanowi unikat, jeśli chodzi
o technikę zdobienia. W jej ornamentyce uwidoczniają się
wpływy zarówno Wschodu, jak i Zachodu, co dokładnie
oddaje złożoną kulturowo sytuację Siedmiogrodu i Polski.
Nietypowe zdobienie mogło w zamyśle służyć dopasowaniu europejskiej w stylu zbroi do tureckiego hełmu.
Konstrukcja zbroi jest charakterystyczna dla wschodnich
obszarów Europy Środkowej, zwłaszcza Węgier i Polski.
Napierśnik i naplecznik w swojej dolnej części skonstruowane są z trzech nachodzących na siebie folg, czyli poziomych stalowych pasów. Dekoracja, wykonana z zastosowaniem złotego damaskinażu na szmelcowanym tle, powtarza
się na napierśniku, napleczniku i obojczyku. Na pionowym
pasie przebiegającym przez środek piersi widnieje obraz
Chrystusa na krzyżu – motyw zdobniczy i dewocyjny, który
niemieccy grawerzy często stosowali na zbrojach wykonywanych w Europie Środkowej.
Widoczne w tle charakterystyczne dwuwieżowe zwieńczenie kościoła przywodzi na myśl Kościół Najświętszej
Marii Panny przed Tynem w Pradze lub Bazylikę Mariacką
w Krakowie.
Stefan Batory został księciem Siedmiogrodu w 1571 roku.
W roku 1575, kiedy po ucieczce króla Henryka Walezego do
Francji w Polsce zaistniała potrzeba nowej elekcji, Batory
został wybrany na króla Polski. Oblężenie Pskowa pozwoliło mu na pomyślne dla Rzeczypospolitej zakończenie
konfliktu inflanckiego z Rosją (1577–1582). Kilka lat później, będąc u szczytu militarnych sukcesów, król przesłał
arcyksięciu Ferdynandowi II Tyrolskiemu swoją zbroję
wraz z szyszakiem do jego kolekcji Heldenrüstkammer
w Ambras (zob. kat. 169).
MP
Bibl.: Thomas 1971, s. 73–74; Żygulski 1988b, s. 100; Wien 1990, s. 214; Wien
2005, s. 144.
269