Diagnostyka chorób autoimmunizacyjnych wątroby i dróg żółciowych

diagnostyka laboratoryjna Journal of Laboratory Diagnostics
2012 • Volume 48 • Number 2 • 199-203
Praca poglądowa • Review Article
Diagnostyka chorób autoimmunizacyjnych wątroby
i dróg żółciowych
Diagnostics of autoimmune diseases of liver and bile ducts
Marcin Komorowski, Joanna Cielecka-Kuszyk, Kazimierz Madaliński
Pracownia Immunopatologii Zakażeń Hepatotropowych Zakładu Wirusologii Narodowego Instytutu Zdrowia Publicznego - Państwowego
Zakładu Higieny, Warszawa
Streszczenie
Schorzenia autoimmunizacyjne stanowią grupę chorób, u podłoża których leży proces nazywany autoimmunizacją. Polega on
na wytwarzaniu przez układ odpornościowy - limfocytów T, limfocytów B i/lub przeciwciał (tzw. autoprzeciwciał) skierowanych
przeciw własnym antygenom organizmu.
Autoprzeciwciała wykrywane i różnicujące choroby autoimmunizacyjne wątroby i dróg żółciowych są następujące: ANA, ASMA
(anty-SMA), anty-LKM, AMA, anty-SLA/LP, LC-1 oraz ANCA (pANCA, cANCA). Do chorób typu autoimmunizacyjnych zaliczamy: autoimmunizacyjne zapalenie wątroby typu I, II i III (AIH I, II, III), pierwotną żółciową marskość wątroby (PBC) oraz
pierwotne stwardniejące zapalenie dróg żółciowych (PSC).
Podstawową metodą diagnostyki chorób autoimmunizacyjnych wątroby i dróg żółciowych jest immunofluorescencja pośrednia
(IIF). Komercyjnymi testami, powszechnie stosowanymi, są gotowe zestawy produkowane m.in. przez firmę EUROIMMUN.
W Zakładzie Wirusologii Narodowego Instytutu Zdrowia Publicznego-PZH stosuje się własną metodę diagnostyczną, którą
opisano w tekście. W artykule przedstawiono szczegółową specyfikację wymienionych testów.
Inną metodą, stosowaną w diagnostyce chorób autoimmunizacyjnych wątroby i dróg żółciowych, jest immunoblotting.
Summary
Autoimmune diseases belong to the group of chronic disorders characterized by the process called autoimmunisation. The
reaction of the immune system consists of the production of T and B lymphocytes and the release of autoantibodies directed
against the own antigens of the patient.
The following autoantibodies are characteristic for the autoimmune diseases of the liver and extrahepatic bile ducts: ANA,
ASMA (anti-SMA), anti-LKM, AMA, anty-SLA/LP, LC-1 and ANCA (pANCA, cANCA). By use of these autoantibodies, the differential diagnosis of autoimmune hepatitis type I, II, III (AIH I, II, III), primary biliary cirrhosis (PBC) and primary sclerosing
cholangitis (PSC) can be made.
The main diagnostic method for the autoimmune diseases of the liver and extrahepatic bile duct is the indirect immunofluorescence test (IIF). Common commercial methods are ready to use tests produced by EUROIMMUN (Germany). At the Department of Virology, National Institute of Public Health, we have developed our own diagnostic test for IIF. In this article we
compare the results of both tests. Another diagnostic method for the autoimmune diseases of the liver and extrahepatic bile
ducts is immunoblotting.
Słowa kluczowe:autoprzeciwciała, autoimmunizacyjne zapalenie wątroby, choroby autoimmunizacyjne wątroby i dróg żółciowych, immunofluorescencja pośrednia, pierwotne stwardniejące zapalenie dróg żółciowych (PSC), pierwotna żółciowa marskość wątroby (PBC)
Key words:autoantibodies, autoimmune hepatitis, autoimmune diseases of the liver and extrahepatic bile ducts, indirect
immunofluorescence test (IIF), primary sclerosing cholangitis (PSC), primary biliary cirrhosis (PBC)
Podziękowanie. Praca częściowo finansowana z grantu badawczego NN 405 132539 Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego.
199
Diagnostyka chorób autoimmunizacyjnych wątroby i dróg żółciowych
Wstęp
Schorzenia autoimmunizacyjne stanowią grupę chorób,
u podłoża których leży proces nazywany autoimmunizacją.
Polega on na wytwarzaniu przez układ odpornościowy, limfocytów T, B i/lub przeciwciał (tzw. autoprzeciwciał) skierowanych przeciw własnym antygenom organizmu.
Poniżej przedstawiono autoprzeciwciała wykrywane w chorobach autoimmunizacyjnych wątroby i dróg żółciowych:
1.ANA - przeciwciała przeciwjądrowe, w tym anty-Sp100
- przeciwciała przeciw białkom wewnątrzjądrowym oraz
anty-gp210 - przeciwciała przeciw białkom tzw. obręczy
jądrowej,
2.ASMA (anty-SMA) - przeciwciała przeciw mięśniom
gładkim,
3.anty-LKM - przeciwciała przeciw mikrosomom wątroby
i nerki,
4.AMA (MIT) - przeciwciała przeciwmitochon­drialne, typ
AMA-M2,
5.anty-SLA/LP - przeciwciała przeciw rozpuszczalnym antygenom komórek wątroby i trzustki,
6.LC-1 - przeciwciała przeciwcytozolowe,
7.ANCA (pANCA, cANCA) - przeciwciała przeciw cytoplazmie granulocytów (okołojądrowe i cytoplazmatyczne).
Autoprzeciwciała te są podstawą różnicowania chorób autoimmunizacyjnych wątroby i dróg żółciowych na następujące
typy:
1. Autoimmunizacyjne zapalenie wątroby (AIH): charakteryzuje się przewlekłym procesem zapalnym o nieznanej
etiologii, obecnością w surowicy autoprzeciwciał skierowanych przeciwko różnym antygenom struktur tkankowych, podwyższonym poziomem immunoglobulin [1].
Wyróżniamy trzy typy choroby:
–– AIH typu I, dla którego charakterystyczne jest występowanie przeciwciał ANA i/lub ASMA. Przeciwciała ASMA
skierowane są głównie przeciwko F-aktynie [1].
–– AIH typu II, w przypadku którego występują przeciwciała anty-LKM. Wyróżniamy trzy rodzaje przeciwciał anty
-LKM: LKM1, LKM2, LKM3. Dla AIH typu II typowe są
przeciwciała anty-LKM1 (ich obecność można również
wykazać w przypadku zakażenia wirusem zapalenia wątroby typu C). Często też wykrywa się obecność przeciwciał anty-SLA/LP, LC-1 [2, 3].
–– AIH typu III, o przebiegu klinicznym podobnym do AIH
typu I oraz charakteryzujące się obecnością przeciwciał
anty-SLA/LP [2, 3].
2. Pierwotna żółciowa marskość wątroby (primary biliary cirrhosis, PBC): jest to choroba przewlekła charakteryzująca się niszczeniem drobnych wewnątrzwątrobowych
przewodzików żółciowych i towarzyszącą cholestazą.
Choroba ta może prowadzić do przewlekłej niewydolności wątroby i marskości. Dla rozpoznania PBC wykorzystywana jest ocena histopatologiczna biopsji wątroby
oraz obecność przeciwciał przeciwmitochondrialnych
(AMA). W przypadku PBC przeciwciała AMA są swoiste
względem podjednostki E2 kompleksu dehydrogenazy
200
pirogronianowej M2 (przeciwciała AMA M2) [1]. Obiecującymi markerami PBC są również przeciwciała ANA, których docelowymi antygenami są białka wewnątrzjądrowe
(intra-nuclear protein, anti-Sp100) oraz białka obręczy
jądrowej (nuclear rim pore protein, anti-gp210) [4].
3. Pierwotne stwardniejące zapalenie dróg żółciowych
(primary sclerosing cholangitis, PSC): jest to choroba
przewlekła charakteryzująca się uszkodzeniem nabłonka
dróg żółciowych z następową reakcją zapalną i włóknieniem okołoprzewodowym. W przebiegu tej choroby mogą
występować przeciwciała ANA i ASMA. Cechą charakterystyczną jest także występowanie przeciwciał pANCA,
których antygenem docelowym jest łańcuch 5 beta-tubuliny (TBB5) [4].
Immunofluorescencja pośrednia (IIF) - podstawowa metoda diagnostyczna chorób autoimmunizacyjnych wątroby i dróg żółciowych
1. Zasada metody
Immunofluorescencja pośrednia polega na inkubacji skrawków mrożonych odpowiednich tkanek lub rozmazów hodowli
komórkowych (stanowiących docelowy antygen) z surowicą
pacjentów. W przypadku dodatniej reakcji autoprzeciwciała
odpowiedniej klasy (IgA, IgG lub IgM) wiążą się z antygenem. Następnie, powstały kompleks antygen-przeciwciało
uwidacznia się za pomocą przeciwciał anty-ludzkich znakowanych fluoresceiną i ocenia się charakterystyczny wzór
świecenia przy pomocy mikroskopu fluorescencyjnego.
2. Rodzaje stosowanych testów
2.1. Test komercyjny
Zestawy gotowych testów, produkowane m.in. przez firmę
EUROIMMUN, które oparte są na technologii BIOCHIP.
Technologia ta polega na opłaszczeniu szkiełek nakrywkowych komórkami, wycinkami tkanek i innymi substancjami
biologicznymi, które są następnie cięte na milimetrowej wielkości fragmenty (BIOCHIP’y). Te z kolei są przyklejane przez
komputerowo sterowane automaty do szkiełek podstawowych. Dzięki temu, jest możliwość umieszczenia na jednym
polu reakcyjnym obok siebie kilku BIOCHIP’ów pokrytych
różnymi substratami i ich jednoczesną inkubację z tą samą
próbką surowicy (mozaika BIOCHIP®) [5].
W przypadku diagnostyki chorób autoimmunizacyjnych wątroby i dróg żółciowych stosuje się następujące zestawy:
–– panel wątrobowy: test LIVER MOSAIC 8 (EUROIMMUN); Mozaika BIOCHIP składająca się z 6 substratów
- ludzkich komórek nabłonkowych (HEp-2), wątroby małpy, nerki szczura, wątroby szczura, żołądka szczura oraz
komórek linii VSM47 anty-aktyna) [5].
–– panel do wykrywania przeciwciał anty-LKM: test LIVER MOSAIC 1 (nerka szczura/żołądek szczura) (EUROIMMUN); Mozaika BIOCHIP składa się
z 2 substratów: nerka oraz wątroba szczura [5]
–– panel do wykrywania przeciwciał przeciwko granulocy-
tom (cANCA, pANCA): test Granulocyte Mosaic 3 (EUROIMMUN); jest to mozaika BIOCHIP zawierająca granulocyty utrwalone etanolem i formaldehydem, wątrobę
małpy i komórki HEp-2 [5].
2.1.1 Potrzebny materiał biologiczny
Surowica pacjenta (100μl), którą należy przechowywać
w 2-8°C do 14 dni lub w -20°C do 6 mies.
2.1.2 Aparatura
–– mikroskop fluorescencyjny,
–– płytki reakcyjne, przeznaczone do nanoszenia reagentów (dostarczane przez producenta),
–– zestaw pipet automatycznych regulowanych,
–– szklany kominek bądź kuweta do płukania.
2.1.3 Wymagane odczynniki
–– 10 płytek mikroskopowych, każda z 5 polami (na każdym
polu umieszczone są BIOCHIPy ze skrawkami mrożonymi odpowiednich tkanek lub rozmazami hodowli komórkowych),
–– 1,5 ml znakowanej fluoresceiną anty-ludzkiej IgG lub IgM
lub IgA, gotowej do użycia,
–– 0,1 ml pozytywnej surowicy kontrolnej; gotowej do użycia,
–– 0,1 ml pozytywnej surowicy; gotowej do użycia,
–– 0,1 ml negatywnej surowicy kontrolnej (negatywna wobec przeciwciał); gotowej do użycia,
–– 2 opakowania soli do przygotowania buforu fosforanowego pH 7,2; każde należy rozpuścić w 1 litrze wody
destylowanej,
–– 2 x 2,0 ml Tween 20 (zmieszać z buforem fosforanowym:
2 ml na 1 litr),
–– 3,0 ml środka pokrywającego (gliceryna z buforem fosforanowym pH 8,4),
–– 12 szkiełek nakrywkowych (62 mm x 23 mm) [5].
2.1.4 Opis postępowania analitycznego
–– próbki surowicy pacjenta należy rozcieńczyć buforem
fosforanowym (PBS-Tween), zgodnie z protokołem,
–– surowice kontrolne (pozytywne i negatywne) należy zamieszać pipetą przed użyciem,
–– 25 µl rozcieńczonej surowicy pacjenta i surowic kontrolnych należy nanieść na każde pole reakcyjne płytki reakcyjnej (unikać pęcherzyków powietrza),
–– płytki BIOCHIP umieścić w wycięciach płytek reakcyjnych,
–– inkubować 30 min. w temperaturze pokojowej,
–– po inkubacji płytki BIOCHIP należy spłukiwać strumieniem buforu fosforanowego i natychmiast wkładać je do
kuwety z buforem (PBS-Tween) na 1 min.,
–– po umyciu płytki reakcyjnej, nanieść na jej pola reakcyjne
20 µl (uprzednio rozcieńczonej według protokołu) surowicy anty-ludzkiej znakowanej fluoresceiną (konjugatu),
–– płytkę BIOCHIP wyjętą z kuwety z PBS-Tween (po osuszeniu papierową chusteczką tylnej powierzchni i brzegów) należy umieścić w wycięciach płytki reakcyjnej, tak
by BIOCHIPy zanurzyły się w kroplach,
–– inkubować 30 min. w temperaturze pokojowej,
–– po inkubacji płytki BIOCHIP należy spłukać strumieniem
buforu fosforanowego i natychmiast włożyć do kuwety ze
świeżym buforem na 1 min.,
–– środek pokrywający należy nakroplić na szkiełka nakrywkowe,
–– płytkę BIOCHIP wyjąć z kuwety (osuszyć papierową chusteczką tylną jej powierzchnię, brzegi i powierzchnię dookoła) i umieścić BIOCHIPami skierowanymi ku dołowi
na przygotowane szkiełko nakrywkowe [5].
2.1.5 Interpretacja wyniku
a) Preparaty ocenia się w mikroskopie fluorescencyjnym.
W przypadku braku różnicy pomiędzy obrazem preparatu
inkubowanego z negatywną surowicą kontrolną a surowicą
pacjenta stwierdza się brak poszukiwanych autoprzeciwciał.
W przypadku obecności autoprzeciwciał obserwuje się charakterystyczny obraz fluorescencji elementów komórkowych
substratu, który porównuje się z pozytywną surowicą kontrolną.
Dla poszczególnych autoprzeciwciał obserwuje się następujące wzory fluorescencji:
–– ANA: charakterystyczne świecenie komórek Hep-2
(Ryc. 1) oraz wątroby małpy [5],
Rycina 1
Wykrywanie autoprzeciwciał ANA metodą IIF. Charakterystyczne
świecenie substratu: komórki Hep-2.
–– AMA: obecność AMA charakteryzuje się ziarnistym, cytoplazmatycznym typem fluorescencji na 6 substratach.
Standardowym substratem do oznaczania AMA jest nerka szczura, na której obserwowana jest fluorescencja
w obrębie pierwszo- i drugorzędowych kanalików nerkowych. W tym przypadku możliwe jest oznaczenie przeciwciał AMA M2, przez zastosowanie odpowiedniego
substratu (system EUROPLUS) [5],
–– ASMA: wykazują fluorescencję w obrębie warstwy mięśniowej żołądka szczura (Ryc. 2), warstwy mięśniowej błony śluzowej oraz w warstwie śluzowej żołądka.
Przeciwciała ASMA skierowane są głównie przeciwko
F-aktynie, które reagują również z cytoszkieletem komórek Hep-2, komórek linii VSM47 oraz z kanalikami żółciowymi wątroby małpy [5],
–– anty-LKM: na substracie wątroby szczura wykazują fluorescencję w obrębie cytoplazmy hepatocytów (Ryc. 3).
201
Diagnostyka chorób autoimmunizacyjnych wątroby i dróg żółciowych
Rycina 2
Wykrywanie autoprzeciwciał ASMA metodą IIF. Charakterystyczne
świecenie substratu: żołądek szczura.
Rycina 5
Wykrywanie autoprzeciwciał pANCA metodą IIF. Charakterystyczne
świecenie substratu: granulocyty.
Na nerce szczura obserwowana jest fluorescencja w obrębie proksymalnych kanalików nerkowych (Ryc. 4) [5],
–– pANCA: świecenie typu okołojądrowego granulocytów
utrwalonych etanolem (gładka fluorescencja otaczająca wstążkowato jądro granulocytu) (Ryc. 5), które
jest często trudne do odróżnienia od przeciwciał ANA.
W celu ich rozróżnienia stosuje się substrat wątroby
małpy (świecenie jąder granulocytów obojętnochłonnych
wyraźniejsze niż jąder hepatocytów), komórki nabłonkowe HEp-2 (świecą tylko przeciwciała ANA) oraz granulocyty utrwalone formaldehydem (stłumienie przeciwciał
przeciwjądrowych) [5].
b) Kolejnym etapem badania jest ocena miana autoprzeciwciał (ocena półilościowa), czyli takiego rozcieńczenia
surowicy, w którym występuje jeszcze charakterystyczna
fluorescencja. Wynik oznaczenia uznaje się za dodatni, kiedy miano autoprzeciwciał ANA, AMA, ASMA i anty-LKM jest
wyższe niż 1:100, a autoprzeciwciał pANCA jest wyższe niż
1:10.
2.2. Test opracowany w Zakładzie Wirusologii Narodowego Instytutu Zdrowia Publicznego - Państwowego Zakładu Higieny w Warszawie.
Polega ona na własnoręcznym przygotowaniu skrawków
mrożonych tkanek (substratów) utrwalonych na szkiełkach
podstawowych. Wycinki tkanek wątroby, nerki, trzustki, żołądka oraz jelita pochodzące z sekcji zdrowego szczura
uśmierconego po uśpieniu chloroformem (20-30 min. po
zatrzymaniu oddychania), układa się w blok o wymiarach
ok. 1x1x1 cm. Następnie tak przygotowany blok, ustawiony na powierzchni metalowego kołeczka, pokrytej warstwą
10% roztworu gliceryny w 0.1M roztworze NaCl w buforze
fosforanowym, pH 7.2 (PBS), zamraża się przez zanurzenie
w eterze naftowym oziębionym do temp. -80°C w mieszaninie suchego lodu i acetonu. Tak przygotowany blok, zawinięty
w folię, przechowuje się w temp. -40°C do dalszego użycia.
2.2.1 Potrzebny materiał biologiczny
Próbka surowicy pacjenta (100μl), którą należy przechowywać w 2-8°C do 14 dni lub w -20°C do 6 mies.
2.2.2 Aparatura
–– kriostat z mikrotomem pozwalającym uzyskiwać mrożone skrawki o grubości 6 mikronów, krojone w temp.
-18°C,
–– mikroskop fluorescencyjny,
–– zestaw pipet automatycznych regulowanych,
–– komora wilgotna (pudełko plastikowe wyłożone wilgotną
bibułą),
–– szklany kominek bądź kuweta do płukania.
2.2.3 Wymagane odczynniki i materiały
–– chloroform; wymagany do uśpienia szczura,
–– eter naftowy, suchy lód i aceton; wymagane do przygotowania łaźni lodowej w celu zamrożenia bloków tkankowych,
–– szkiełka podstawowe (76mmx26mm),
Rycina 3
Wykrywanie autoprzeciwciał anty-LKM metodą IIF. Charakterystyczne świecenie substratu: wątroba szczura.
Rycina 4
Wykrywanie autoprzeciwciał anty-LKM metodą IIF. Charakterystyczne świecenie substratu: nerka szczura.
202
–– szkiełka nakrywkowe (22mmx22mm),
–– 0.1M roztwór NaCl w buforze fosforanowym, pH 7.2
(PBS),
–– poliklonalne przeciwciała anty-ludzkie IgA, IgM, IgG,
kappa, lambda znakowane izotiocjanianem fluoresceiny
(FITC),
–– 10% roztwór gliceryny w PBS.
2.2.4 Opis postępowania analitycznego
–– skrawki tkankowe mrożone, po skrojeniu w kriostacie,
należy nanieść na szkiełka podstawowe i suszyć w temperaturze pokojowej przez 30 min.,
–– następnie utrwalić w acetonie przez 20 min.,
–– na tak przygotowane preparaty należy nanieść odpowiednio rozcieńczoną surowicę pacjenta (1:40 w PBS)
w ilości 400µl,
–– jako kontrolę negatywną należy stosować skrawek inkubowany w normalnej surowicy ludzkiej odpowiednio rozcieńczonej (1:40 w PBS) w ilości 400µl,
–– inkubować w komorze wilgotnej przez 45 min. w temperaturze pokojowej,
–– po inkubacji preparaty przenieść do kuwety szklanej wypełnionej buforem PBS i płukać 3 razy po 10 min. (za
każdym razem bufor PBS należy wymienić na świeży),
–– po osuszeniu obrzeża skrawków na szkiełku, nanieść
100µl przeciwciał anty-ludzkich znakowanych FITC
w odpowiednim rozcieńczeniu (1:100 w PBS),
–– inkubować w komorze wilgotnej przez 30 min. w temperaturze pokojowej bez dostępu światła,
–– po inkubacji szkiełka przenieść do kuwety szklanej wypełnionej buforem PBS i płukać 3 razy po 5 min. (za każdym razem bufor PBS należy wymienić na świeży),
–– po osuszeniu obrzeża skrawków na szkiełko należy nanieść kroplę 10% glicerolu w PBS i pokryć szkiełkiem
nakrywkowym (nie dopuszczając do powstania pęcherzyków powietrza pod szkiełkiem),
–– do czasu oceny preparaty przechowywać w lodówce.
2.2.5. Interpretacja wyniku
a) Preparaty ocenia się w mikroskopie fluorescencyjnym.
W przypadku braku różnicy pomiędzy obrazem preparatu
inkubowanego z negatywną surowicą kontrolną a surowicą
pacjenta stwierdza się brak poszukiwanych autoprzeciwciał.
W przypadku obecności określonych autoprzeciwciał obserwuje się charakterystyczny obraz fluorescencji elementów
komórkowych substratu:
–– ANA: świecenie jąder wszystkich elementów komórkowych na wszystkich substratach,
–– ASMA: świecenie cytoplazmy komórek mięśni gładkich
(również warstwy mięśniowej tętniczek) wszystkich substratów. W przypadku żołądka obserwujemy również nieswoiste świecenie błony śluzowej i mięśniowej,
–– AMA: charakterystyczny ziarnisty, cytoplazmatyczny
typ fluorescencji nerki, wątroby oraz trzustki szczura.
W przypadku nerki, obserwuje się fluorescencję w obrębie kanalików nerkowych, natomiast w przypadku
trzustki – komórek gruczołów wydzielania zewnętrznego
i wewnętrznego. Cechą charakterystyczną jest również
świecenie cytoplazmy komórek okładzinowych błony śluzowej żołądka (APCA). Stwierdzenie obecności APCA
jest pomocne w różnicowaniu pomiędzy AMA i antyLKM. Test nie pozwala na określenie swoistości przeciwciał względem antygenu M2, co wymaga potwierdzenia
innym testem (np. testem EUROIMMUN),
–– anty-LKM: charakterystyczne, cytoplazmatyczne świecenie kanalików nerkowych i hepatocytów. Nie obserwujemy świecenia cytoplazmy komórek okładzinowych APCA
i cytoplazmy trzustki, co ułatwia różnicowanie z przeciwciałami AMA,
b) Kolejnym etapem badania jest ocena miana autoprzeciwciał (ocena półilościowa), czyli takiego rozcieńczenia surowicy, w którym występuje jeszcze charakterystyczna fluorescencja. Wynik oznaczenia uznaje się za dodatni, kiedy
miano autoprzeciwciał ANA, AMA, ASMA oraz anty-LKM jest
wyższe niż 1:80.
Immunoblotting - inna metoda stosowana w diagnostyce chorób autoimmunizacyjnych wątroby i dróg żółciowych.
W metodzie tej stosuje się specjalne paski testowe z naniesionymi w postaci linii, wysoko oczyszczonymi antygenami. W pierwszym etapie paski membrany inkubuje się
z rozcieńczoną surowicą pacjenta. W pozytywnych przypadkach swoiste przeciwciała klasy IgG (również IgA i IgM) wiążą się z odpowiednimi antygenami. Podczas drugiego etapu
inkubacji reagują z nimi sprzężone z enzymem przeciwciała
skierowane przeciwko ludzkim immunoglobulinom klasy IgG
(koniugat enzymatyczny). Enzym katalizuje następnie reakcję barwną z roztworem substratu.
Pozwala ona na analizę rozszerzonego panelu przeciwciał,
m.in.: AMA M2, anty-LKM1, anti-Sp100, anti-gp210, SLA/
LP, LC-1. W tym celu stosuje się zestawy komercyjne, np.
produkowane przez firmę EUROIMMUN, nazywane EUROLINE [5].
Piśmiennictwo
1. Bogdanos D, Invernizzi P, Mackay I, et al. Autoimmune liver
serology: Current diagnostics and clinical challenges. World J
Gastroenterol 2008; 14: 3374-3387.
2. Krawitt EL, Clinical features and management of autoimmune
hepatitis. World J Gastroenterol 2008; 14: 3301-3305.
3. Mieli-Vergani G, Vergani D, Autoimmune hepatitis. Nat Rev Gastroenterol Hepatol 2011; 8:320-9.
4. Czaja A, Autoantibodies as prognostic markers in autoimmune
liver disease. Dig Dis Sci 2010; 55:2144–2161.
5. www.euroimmun.pl
Zaakceptowano do publikacji: 05.03.2012
Adres do korespondencji:
Prof. dr hab. med. Kazimierz Madaliński
00-791 Warszawa, ul. Chocimska 24
tel. +48 22 5421326, fax:+48 22 5421237
e-mail: [email protected]; [email protected]
203