Zalecenia regulacyjne dla sieci następnej generacjiNGN/NGA
advertisement
Opinia regulatora dotycząca procesu budowania i eksploatacji infrastruktury NGN/NGA w Polsce Aneks Mechanizmy systemu regulacyjnego dla sieci NGN/NGA Warszawa, listopad 2008 Spis treści 1. Charakterystyka zmian w sektorze telekomunikacyjnym ................................................... 3 1.1. Prace standaryzacyjne ................................................................................................................ 3 1.2. Mobilne sieci NGN ........................................................................................................................ 4 1.3. Wymagania wobec sieci dostępowej NGA .......................................................................... 4 1.4. Scenariusze rozwoju sieci NGA ............................................................................................... 5 1.4.1. VDSL .......................................................................................................................................... 5 1.4.2. PON i sieć P-P ........................................................................................................................ 6 1.5. 2. Przesłanki ekonomiczne budowy NGA ................................................................................ 6 1.5.1. Niderlandy .............................................................................................................................. 7 1.5.2. Irlandia ..................................................................................................................................... 8 1.5.3. Belgia ........................................................................................................................................ 8 1.5.4. Grecja ........................................................................................................................................ 9 1.5.5. Przypadek ogólny wg. Analysys ................................................................................... 10 1.5.6. Przypadek ogólny wg JP Morgan ................................................................................. 11 1.5.7. Prawo drogi i miejscowe sieci pasywne ................................................................... 13 1.5.8. Modele OECD ....................................................................................................................... 14 1.6. Dyspozycyjność sieci dostępowych ..................................................................................... 17 1.7. Remonopolizacja a rozdział funkcjonalny ........................................................................ 18 1.8. Podsumowanie czynników ekonomicznych .................................................................... 18 Cztery perspektywy NGN ................................................................................................................ 20 2.1. Perspektywa użytkownika...................................................................................................... 20 2.2. Perspektywa rozwoju sektora ............................................................................................... 21 2.3. Perspektywa finansowa sektora........................................................................................... 21 2.4. Perspektywa organizacji sektora ......................................................................................... 22 3. Strategia regulacyjna UKE, a rozwój NGN/NGA ..................................................................... 22 4. Słownik użytych skrótów i terminów......................................................................................... 23 1. Charakterystyka zmian w sektorze telekomunikacyjnym Sieć Następnej Generacji (ang. Next Generation Network) to pojęcie używane do opisania zmian, jakie prognozowane są w sieciach szkieletowych i w sieciach dostępowych (ang. Next Generation Access) w perspektywie nadchodzących 5-10 lat. Podstawową cechą do jakiej odnosi się to pojęcie jest zintegrowanie w jednej sieci transportu różnej postaci informacji: telefonii, danych, multimediów w tym przekazów wideo. NGN jest siecią, w której przesyłanie informacji odbywa się w oparciu o komutację pakietów (w odróżnieniu od komutacji obwodów stosowanej w sieciach telefonicznych) z wykorzystaniem protokołu internetowego IP. Z tego względu czasem sieć tego typu określana jest jako „all-IP network” (AIPN), czyli w pełni internetowa. W roboczej definicji proponowanej przez pion telekomunikacji Międzynarodowej Unii Telekomunikacyjnej ITU-T powyższe cechy uzupełniono o wykorzystanie różnych szerokopasmowych technik transportu dysponujących mechanizmem zapewnienia jakości QoS oraz uniezależnienie protokołów warstwy usługowej od warstwy transportowej. Oznacza to swobodny dostęp użytkowników do oferty różnych usługodawców. ITU zakłada, że sieć następnej generacji zapewniać będzie zarazem szeroko pojętą mobilność użytkowników, a więc będzie to tzw. sieć konwergentna łącząca nie tylko różne formy informacji ale też sposób dostępu: stacjonarny, nomadyczny i mobilny. 1.1. Prace standaryzacyjne Prace nad różnymi aspektami sieci NGN prowadzone są przez różne organizacje. Forum jednoczące kilka organizacji standaryzacyjnych 3GPP (3-rd Generation Partnership Project) wychodząc od architektury GSM/UMTS zdefiniowało system IMS (IP Multimedia Subsystem), który pozwala na zarządzanie przesyłaniem połączeń głosowych w sieciach IP. System w początkowym okresie zyskał ogromne zainteresowanie wśród operatorów sieci telefonii mobilnej, gdyż niesie ze sobą możliwość zintegrowania funkcji obsługi telefonii i transmisji danych. Jednak absorpcja przez rynek usług związanych z transmisją danych okazała się wolniejsza niż zakładano i połączenia telefoniczne ciągle stanowią główne źródło przychodu, co wyhamowało zainteresowanie wdrożeniami technik IMS. Implementacja platformy IMS ma sens przy zmianie modelu biznesowego operatorów mobilnych, a to zapewne wymusi dopiero ekspansja rozwiązań sieci następnej generacji. Prace 3GPP koordynowane są ze standardami wypracowanymi przez grupę utworzoną przez ETSI – TISPAN, która rozszerzyła architekturę IMS na zastosowania w sieci stacjonarnej. Obok IMS, bazującego na SIP, model TISPAN obejmuje inne protokoły związane na przykład z IPTV. Ponadto, TISPAN definiuje emulację usług PSTN/ISDN w sieci IP co ułatwi przeniesienie usług obecnie oferowanych klientom. 3GPP dążąc do zapewnienia użytkownikom usług mobilnych podobnych parametrów jakie w sieci stacjonarnej pozwala uzyskać technika xDSL wprowadziła do zestawu rozwiązań objętych zbiorczo nazwą UMTS techniki LTE (Long Term Evolution) umożliwiające uzyskiwanie w piku szybkości przesyłu do 326,4 Mb/s do użytkownika i 86,4 Mb/s od użytkownika przy zastosowaniu systemu anten MIMO 4x4 przy szerokości pasma 20 MHz. W obszarze zasięgu stacji bazowej (komórce) 5 MHz pasma pozwoli przy technice LTE obsłużyć 200 aktywnych użytkowników transmisji danych. 1.2. Mobilne sieci NGN Możliwości techniczne rozszerzonych wariantów UMTS wraz z trendem rezygnowania użytkowników z usług telefonii stacjonarnej prowokują pytanie czy sieć NGN może powstać wyłącznie w oparciu o ofertę sieci mobilnych. Teza taka lansowana jest przez niektórych operatorów mobilnych, którzy zakładają, że mobilność i dedykowanie usługi konkretnej osobie jest czynnikiem bardzo silnie wpływającym na wartość użytkową oferty. Obsługa NGN przez sieci mobilne wymaga jednak radykalnej przebudowy sieci szkieletowych i przyłączy stacji bazowych – infrastruktury niezbędnej również do stworzenia stacjonarnych sieci NGN. Jeszcze dalej idącą synergią są femto-stacje bazowe, które rozszerzają w zasięgu mieszkania lub domu jednorodzinnego funkcjonalność przyłącza stacjonarnego o usługi sieci mobilnych. Rozwiązanie to zarazem zmniejsza obciążenie sieci radiowej, gdyż badania nad zachowaniem użytkowników wskazują, że około 80% ruchu generują oni w dwóch miejscach: w domu i w pracy. Przeciwko opieraniu rozwoju sieci NGN wyłącznie na sieciach mobilnych przemawia też struktura zapotrzebowania na przepływność w poszczególnych usługach sieci NGN. Zastosowania telewizyjne wywołujące szybki wzrost zapotrzebowania na pasmo tylko w niewielkim fragmencie przydatne są w wariancie mobilnym. Przekazy telewizji wysokiej jakości przeznaczone są do oglądania na dużych ekranach, w otoczeniu składającym się z pięciu głośników co tworzy środowisko z natury swojej pozbawione cech mobilności. W założeniach do kolejnej, ósmej wersji specyfikacji LTE, która ma być gotowa w grudniu 2009 roku 3GPP przewiduje, że standard ten w zakresie usługowym powinien stać się „agnostyczny” w stosunku do medium dostępowego. Można to rozumieć jako możliwość wykorzystywania przez użytkowników różnych technik dostępowych, w tym np. WiFi lub WiMAX, a nawet terminala stacjonarnego, do korzystania z usług sieci. Rozwiązanie takie oznaczałoby więc ostatecznie zespolenie sieci mobilnych i stacjonarnych w sieci następnej generacji. 1.3. Wymagania wobec sieci dostępowej NGA Powstanie sieci NGN wymaga zmian i rozbudowy sieci transportowych oraz przygotowania wydajnych platform usługowych. Jednak największym wyzwaniem wydaje się zapewnienie użytkownikom dostępu do usług poprzez medium o odpowiednich parametrach technicznych. Niezbędna jest budowa nowego typu sieci dostępowych – NGA. Jest to fragment sieci wymagający największych inwestycji kapitałowych i jest w największym stopniu podatny na ryzyko. Operatorzy podnoszą jednak szereg wątpliwości, co do oszacowań przepływności jaka ma być oferowana użytkownikom końcowym, gdyż to właśnie ta cecha w największym stopniu wpływa na koszty modernizacji. Podawane w szacunkach przepływności w granicach 50 – 100 Mb/s nie wynikają z zapotrzebowania jakie może kreować integracja telefonii z przesyłem danych. Również dodanie do szacunku przepływności na kanał do przesyłu audycji wideo w trybie wysokiej jakości wydaje się nie wyczerpywać nawet połowy prognozowanego pasma. Jednak oszacowania dotyczące spodziewanej przepływności wynikają z obserwacji trendu, który wskazuje, że wzrost oferowanej przepływności ma charakter funkcji wykładniczej. Tym samym opieranie szacunków przyszłego zapotrzebowania na przepływnościach, których wymagają obecne wersje aplikacji nie ma uzasadnienia. Istnieje dosyć znaczna liczba scenariuszy budowy stacjonarnej sieci dostępowej następnej generacji. Jednym z najbardziej prawdopodobnych jest szybkie rozpoczęcie ewolucji sieci operatora zasiedziałego – TP S.A. Firmie tej, uzyskującej znaczną część wpływów z usług świadczonych dla klientów indywidualnych, zaczynają bowiem zagrażać sieci telewizji kablowej, dla których wideo, najbardziej ważki element oferty w sieciach NGN jest obszarem budowanej przez lata kompetencji. Zmodernizowane sieci telewizji kablowej już dziś służą ofercie triple play (Internet, telefonia i telewizja), choć najczęściej nie są to jeszcze sieci o architekturze AIPN. Dostępność oferty sieci telewizji kablowych w centrach miast skłania do naturalnej ekspansji w kierunku oferty dla klientów biznesowych, przy czym dobrze rozwinięta sieć dostępowa o dużych przepływnościach bywa często elementem znaczącej przewagi. W tej sytuacji TP S.A. nie może zwlekać z wprowadzeniem na rynek oferty triple play, a jej dodatkowym atutem może być włączenie do oferty usług telefonii komórkowej (qadruple play). Sposób w jaki kształtowane są komunikaty marketingowe towarzyszące obecnej ofercie TP S.A. wskazują, że właśnie taki scenariusz został przyjęty. Operator zasiedziały ma szereg atutów, które może wykorzystać zarówno dla usprawnienia własnej działalności operatorskiej jak i odbudowywania przewagi nad konkurencją. Do najważniejszych należy zaliczyć dużą gęstość użytkowników w atrakcyjnych z punktu widzenia potencjału nabywczego miejscach – dużych miastach. Konsekwencją tego jest też już istniejąca kanalizacja teletechniczna, którą można wykorzystać przy budowie nowej sieci dzięki czemu nakłady będą mniej więcej o połowę niższe niż byłyby w przypadku konkurenta zaczynającego zupełnie od początku. Zależnie od sposobu przyjętego postępowania operator zasiedziały może również odzyskać znaczne środki w wyniku likwidacji przestrzeni wykorzystywanych dziś pod centrale telefoniczne. 1.4. Scenariusze rozwoju sieci NGA Modernizacja sieci NGN/NGA może odbywać się według różnych scenariuszy. Do oszczędniejszych z punktu widzenia nakładów inwestycyjnych zaliczane jest przejście na krótsze pętle abonenckie i zastosowanie nowszego typu urządzeń xDSL. Scenariusz taki wiąże się z rozbudową sieci transportowej, czyli najczęściej polega na zastąpieniu obecnych miedzianych sieci magistralnych łączami światłowodowymi. Przewody miedziane w tym wariancie pozostają nadal w sieci rozdzielczej i przyłączu abonenckim. Rozwiązanie takie oznacza wymianę stosowanych obecnie szafek kablowych na urządzenia aktywne. W pierwszym etapie modernizacji operator najprawdopodobniej zastosuje technikę ADSL2 i dopiero w kolejnym modernizacji etapie VDSL. 1.4.1. VDSL Scenariusz rozwoju NGA poprzez skracanie pętli abonenckiej ma też jednak szereg wad. W porównaniu do całej pętli w technice światłowodowej jest bardziej kosztowny w utrzymaniu (rozproszone urządzenia aktywne), wrażliwy na fluktuacje pogodowe (zalania, upały) oraz podatny na wandalizm i kradzieże. Mimo postępu technik xDSL do wad należy też zaliczyć nasilający się wraz ze wzrostem gęstości penetracji usług NGA problem zakłóceń między poszczególnymi parami przewodów. Można spodziewać się, że docelowo cała pętla abonencka będzie jednak realizowana w technice optycznej. Jeśli uwzględniony zostanie całościowy koszt tego scenariusza (koszty kolejnych modernizacji i koszty eksploatacyjne) może się on opłacać tylko przy znacznym rozciągnięciu w czasie poszczególnych etapów. Scenariusz polegający na skracaniu pętli abonenckich bardzo silnie ogranicza możliwość promowania konkurencji na bazie usług przy zastosowaniu tzw. drabiny inwestycyjnej. Uwolnienie pętli lokalnej w tym przypadku oznacza konieczność realizowania przyłączy sieci transportowej do znacznie większej liczby punktów styku, a więc poziom zaangażowania kapitałowego alternatywnego operatora radykalnie zwiększa się. Zwiększa się też poziom ryzyka, bo budowa sieci transportowej opłaca się jedynie w przypadku „odbicia” operatorowi zasiedziałemu przeważającej części klientów. Ponadto, ze względów urbanistycznych, bardzo trudna będzie rozbudowa przestrzeni kolokacyjnej. 1.4.2. PON i sied P-P Zastosowanie światłowodu w całej pętli abonenckiej może również odbywać się w różnych wariantach. Tak zwana sieć pasywna (PON) budowana jest z wykorzystaniem włókien, które w zależności od rozmieszczenia geograficznego użytkowników są sukcesywnie rozdzielane. Cechą charakterystyczną tej architektury jest brak jakichkolwiek elementów, które wymagałyby zasilania, klimatyzacji lub innych rozbudowanych przestrzenie zasobów na całej drodze między przyłączem sieci transportowej, a wyposażeniem abonenckim. Sieć aktywna (AON) natomiast oznacza, że między przyłączem sieci transportowej a użytkownikiem kładzione są włókna światłowodowe w taki sposób, że do każdego użytkownika przypisana jest co najmniej jedna para osobnych włókien. Zależnie od odległości tor światłowodowy wyposażany jest w urządzenia aktywne regenerujące sygnał, jednak w przypadku typowych dla pętli abonenckich odległości nie przekraczających kilkunastu kilometrów nie jest to potrzebne. W przypadku światłowodowych sieci dostępowych opłacalne staje się oddalanie punktów koncentracji od abonenta – jest więc to inny kierunek zmian w modernizacji sieci niż w przypadku stosowania technik xDSL. Rozwiązania te cechuje zarazem większa niezawodność – zasadniczym źródłem możliwych uszkodzeń są jedynie prace inżynieryjne. W przypadku całkowitego wyeliminowania przewodów miedzianych w danym rejonie spada zarazem zagrożenie kradzieżą. W przypadku wprowadzania mechanizmów konkurencji bazującej na usługach architektura pasywnych sieci optyczne będzie stanowić istotne utrudnienie dla uwolnienia pętli lokalnej. Operator korzystający albo uzyska dostęp do osobnego włókna, którego sposób rozszczepiania będzie indywidualnie aranżowany (kosztowne i wymagające wielu uzgodnień) albo pozyska w tym samym czasie wszystkich użytkowników w danej „gałązce” (32. do 128. abonentów zależnie od wersji), co jest zdarzeniem mało prawdopodobnym. W przypadku sieci światłowodowych realizowanych w technice punkt-punkt (P-P) uwolnienie konkretnych lokalnych pętli abonenckich wymaga jedynie kolokacji ODF i OLT. Rozwiązanie takie jest neutralne technicznie, co oznacza, że sąsiadującym abonentom można zapewnić różne oferty usług, w tym dostarczane przez różnych usługodawców. Zastosowanie P-P pozwala zapewnić obsługę małych i średniej wielkości miast jednym, centralnym punktem koncentracji (średnica obszaru nie wymagającego stosowania regeneracji wynosi około 30 km). 1.5. Przesłanki ekonomiczne budowy NGA Firma WiK Consult przeprowadziła oszacowanie nakładów na budowę sieci NGA w sześciu silnie rozwiniętych ekonomicznie krajach Unii Europejskiej. Nakłady inwestycyjne oszacowano dla operatora realizującego od zera inwestycję na terenie miejskim dla różnych technik dostępowych w przeliczeniu na każdego przyłączonego odbiorcę. Przyjęto założenie, że w przypadku rozwiązań VDSL wykorzystana zostanie już istniejąca infrastruktura kabli miedzianych. Natomiast dla rozwiązań światłowodowych niezbędne jest zbudowanie kanalizacji teletechnicznej według typowych dla danego kraju kosztów. Porównanie odzwierciedla więc typową dla obecnego reżimu regulacyjnego sytuację alternatywnych operatorów. Zestawienie zakłada, że operator pozyska 50% udziału rynkowego – za wyjątkiem Niemiec, gdzie przyjęto 54%. W przypadku Francji, ze względu na uwarunkowania dotyczące uwolnienia pętli lokalnej nie analizowano rozwiązania VDSL. Technika dostępowa Kraj (nakłady w €) Niemcy Francja Szwecja Portugalia Hiszpania Włochy VDSL 457 - 352 218 254 433 xPON 2 039 1 580 1 238 1 411 1 771 1 110 P-P 2 1111 2 025 1 333 1 548 1 882 1 160 Oszacowanie pokazuje, że nakłady inwestycyjne w technikę VDSL są przeciętnie pięciokrotnie mniejsze niż w techniki optyczne. Równocześnie różnica między sieciami Pasywnymi, a P-P jest bardzo niewielka. Użycie techniki VDSL i dostęp do już istniejących przewodów miedzianych jest jednak bardzo silnie uzależnione od praktyki regulacyjnej. Ponadto jest to sieć należąca do operatora zasiedziałego, więc przyjęcie możliwości uzyskania rynkowej penetracji w granicach 50% jest całkowicie nierealne. W szeregu krajach urzędy regulacyjne zleciły prace studialne mające za zadanie zbadać uwarunkowania opłacalności inwestowania przez alternatywnych operatorów w sieci NGA bazujące na uwolnionych podpętlach abonenckich i technice VDSL. Prace pokazały, że jest to droga wymagająca od operatorów alternatywnych prowadzenia działań na dużą skalę i opłacałaby się jedynie przy osiągnięciu bardzo dużej penetracji. Podważa to realistyczność takiego scenariusza. Mające tu ogromny wpływ zjawisko korzyści skali wynika z konieczności zrealizowania znacznych nakładów dedykowanych obsłudze niewielkich grup klientów (sieć transportowa, kolokacja w kontenerach ulicznych na poziomie przejścia z dawnej sieci magistralnej na rozdzielczą). 1.5.1. Niderlandy Analiza przeprowadzona przez firmę Analysys2 dla rynku w Niderlandach pokazała, że utrzymanie podobnych uwarunkowań ekonomicznych dla uwolnionej podpętli jak dla obecnego mechanizmu LLU byłoby możliwe, gdyby korzystający operator uzyskał na obsługiwanych obszarach ponad 55% rynku dostępowego uwzględniając zarówno dostęp do Internetu jak i do telewizji kablowej przy równoczesnym wzroście średniego przychodu na abonenta (ARPU) o co najmniej €10 miesięcznie. Uzyskanie rentowności przez operatora dysponującego 10% udziałem w rynku wymagałoby zwiększenia ARPU o €9 miesięcznie ale pod warunkiem, że wszystkie pobierane obecnie przez zasiedziałego operatora (KPN) opłaty zostaną zredukowane o co najmniej 50%. W opłatach tych mieści się interkonekt, kolokacja i łącze od SDF do MDF. Paradoksalnie, budowa alternaDla poziomu penetracji 54% Analysys, “The business case for sub-loop unbundling in the Netherlands”, studium przygotowane dla regulatora OPTA, styczeń 2007 1 2 tywnego łącza transportowego SDF – MDF przy sprzedaży usługi za cenę jaką proponuje obecnie operator KPN nie opłaca się, jeśli równocześnie nie uzyskane zostaną znaczące wpływy z innych źródeł. W tej samej analizie zbadano jak duży musiałby być wzrost przychodów od statystycznego abonenta, gdyby zastosowano inne instrumenty jak np. uwolnienie pętli optycznej w centralnych miejskich punktach koncentracji (pętle optyczne mogą być znacznie dłuższe niż pętle miedziane). Okazało się, że wyznaczone na bazie informacji o kosztach wybudowania sieci podanych przez KPN ceny hurtowe dostępu do optycznej pętli lokalnej wyniosłyby €17.99 i byłyby niższe niż koszty uwolnienia podpętli abonenckich dla techniki VDSL. Dla zrównoważenia wzrostu kosztów w stosunku do obecnej ceny LLU przychód od abonenta powinien wzrosnąć o ok. €14 miesięcznie, jednak rozwiązanie to w bardzo niewielkim stopniu uzależnione jest od skali działalności operatora korzystającego. Ma to dwie bardzo istotne konsekwencje: umożliwia dostęp do rynku większej liczbie mniejszych podmiotów oraz zapewnia opłacalność konkurowania także na obszarach o małej gęstości zaludnienia. 1.5.2. Irlandia W Irlandii przeanalizowano3 przypadek 33 obszarów Dublina, w których zasiedziały operator zrealizował inwestycję FTTC. Oszacowania odnosiły się więc do konkretnego przypadku, przy założeniu, że Dublin jest miejscem o zdecydowanie większej atrakcyjności inwestowania niż inne obszary Irlandii. Mimo przyjęcia, że lepsze parametry usług są podstawą do uzyskania większych wpływów to korzystanie z SLU przedstawiało się gorzej niż warunki LLU, nawet dla kontenerów ulicznych o największej liczbie pętli sieci rozdzielczej (300 linii). Przy bardzo optymistycznych założeniach co do zwiększenia przychodów, lokalizowania punktów dostępu do usług jedynie w najbardziej atrakcyjnych okolicach o dużym poziomie koncentracji i znacznej sile nabywczej ludności opłacalność SLU uwarunkowana była znaczną obniżką cen hurtowych irlandzkiego operatora Eircom. Wynik przeprowadzonej analizy wskazał, że uwolnienie podpętli ma znikomą szansę powodzenia na rynku i jeśli nie będzie silnie wspomagane przez regulatora nie stworzy możliwości konkurowania. 1.5.3. Belgia Przeprowadzono4 analizę opartą o ogłoszone przez Belgacom plany likwidacji 65 lokalnych central telefonicznych i przystosowania sieci do techniki VDSL. Według danych z września 2008 Belgacom dysponuje dostępem VDSL już do 65% populacji Belgii. Studium wykazało, że uwolnienie podpętli abonenckich jest znacznie mniej opłacalne dla operatorów alternatywnych niż LLU i może zapewnić rentowność tylko w bardzo szczególnych okolicznościach: operator alternatywny ograniczy się do obszarów 50 największych central Belgii obsługujących 30% populacji zamieszkującej najbardziej zagęszczone obszary; łącza transportowe będą dzierżawione od Belgacomu, gdyż dzierżawa kanalizacji nie pozwoli na budowę opłacalnego finansowo alternatywnego łącza Analysys: “The business case for sub-loop unbundling in Dublin”, studium dla irlandzkiego regulatora Comreg, Grudzień 2007 4 Analysys Mason: ”The business case for fibre-based access in the Netherlands”, studium przygotowane dla belgijskiego regulatora OPTA, 24 lipiec 2008 3 kolokację w kontenerach używanych przez Belgacom uzyskanie penetracji klientów zapewniającej wykorzystanie co najmniej 20% ze wszystkich przewodów miedzianych na obszarach działania zwiększenie ARPU o €13 na przy przejściu z oferty double play na triple play W studium policzono, że gdyby alternatywny operator chciał replikować sieć transportową Belgacom i uruchomić własną platformę sieci optycznej to nawet przy założeniu, że obsługuje on 50% udziałów w rynku operatorów alternatywnych przyrost ARPU musiał by wynosić €168, co jest całkowicie nierealne. 1.5.4. Grecja Studium5 5-letniej strategii rozwoju NGN przygotowała na zamówienie greckiego Ministerstwa Transportu firma AT Kearney. Przeanalizowano trzy modele rozwoju, w którym pierwszy polegałby na stworzeniu operatora udostępniającego infrastrukturę pasywną (inni operatorzy przyłączali by się do ODF i zapewniani zarówno usługi detaliczne jak i ich realizację w sieci transportowej i szkieletowej. Drugi wariant zakładał stworzenie sprzedawcy usług łącznościowych przez rozszerzenie pierwszego scenariusza o obsługę wyposażenia optycznych pętli abonenckich i wstępny poziom agregacji (routery i przełączniki) co zapewniałoby usługi o charakterze zbliżonym do BSA. Wariant trzeci zakładał działanie operatora zapewniającego całościową usługę bazującą na sieci NGN. Wariant trzeci został odrzucony ze względu na duży poziom asymetrii sektora telekomunikacyjnego w Grecji przy równoczesnej aktywności dużej liczby bardzo małych operatorów. Rozważano różne techniki realizacji sieci: FTTC, FTTB, FTTH PON i P-P. Technikę FTTC uznano jako faworyzującą operatora zasiedziałego, który dysponuje większą częścią sieci miedzianej. FTTB (światłowód do budynku) uznano jako rozwiązanie wprowadzające nadmierne ograniczenia techniczne w sytuacji słabej jakości okablowania w większości budynków. FTTH PON (pasywną sieć optyczną) uznano za rozwiązanie atrakcyjne dla przypadku operatora dostarczającego kompleksową usługę detaliczną jednak narzucającą istotne ograniczenia w przypadku hurtowej sprzedaży usług, utrudniającą ewentualne wprowadzanie nowych usług oraz mniej elastyczną w odpowiedzi na wzrastające zapotrzebowanie na pasmo. W przeprowadzonej symulacji przyjęto, że powstawać będzie jedna, niedublowana sieć na obszarach o dużej gęstości zaludnienia (powyżej 1500 mieszkańców na km2), co sprowadza się do miast Ateny i Saloniki. W symulowanym planie cała infrastruktura powstaje „od nowa”, łącznie z prowadzonymi pracami inżynieryjnymi i ziemnymi. Kanalizacja teletechniczna została wyliczona na podstawie długości ulic i średniej ilości mieszkań przypadającej na budynek. Założono, ze za prawo drogi i umieszczenie infrastruktury nie będą odprowadzane żadne opłaty lub podatki. Linie światłowodowe będą doprowadzane do punktów koncentracji grupujących po 15 tys. par. Przy takich założeniach wyliczono, że koszt budowy infrastruktury pasywnej w Atenach w przeliczeniu na użytkownika wyniesie 1 311 euro, 300 euro na użytkownika wyniesie koszt instalacji realizowanej wewnątrz budynków, a 214 euro wyniesie koszt komponentów aktywnych. Dla przypadku miasta Saloniki infrastruktura pasywna wymaga nakładów w wysokości 975 euro na użytkownika, okablowanie w budynkach 300 euro i urządzenia aktywne 231. AT Kearney and Planning SA., “Developing the Hellenic Ministry of Transport and Communications 5 year broadband strategy for Greece”, Ateny, maj 2008 5 Przy szacowaniu przychodów założono, że w Atenach w momencie rozpoczęcia projektu w 2007 roku poziom gęstości penetracji dostępu szeroko pasmowego wyniesie 26,5% gospodarstw domowych i 42,3% użytkowników instytucjonalnych i dojdzie odpowiednio do poziomów 72% i 89,5% w 2030 roku. Rozwój dostępu światłowodowego zapewni w 2010 roku udział w postaci 17,9% penetracji (gospodarstwa domowe i instytucje) w 2015 roku osiągnie poziom 36,1% i w 47,6% w 2030 roku. Pozostała część użytkowników obsługiwana będzie w technice xDSL. Dla miasta Saloniki przyjęto nieco niższe poziomy gęstości penetracji. Plan zakłada osiąganie przychodów z dwóch usług (telefonia i Internet), za które pobierana będzie początkowo oplata większa o 9 euro w stosunku do usług świadczonych w sieci miedzianej (ARPU 40,7 euro). Do roku 2030 różnica ta zmaleje do €6. Równocześnie za dodatkowe „innowacyjne usługi” uzyskiwane będą początkowo wpływy w wysokości €0,18 miesięcznie po €4,5 w 2030 roku. W tym okresie ARPU z usług w sieci miedzianej zmaleje do 34 euro. Komponent ceny związany z obsługa światłowodowej sieci dostępowej będzie malał od €19 w 2010 roku do €17 w 2030. Przy takich parametrach modelu sieć oferowana w wariancie drugim (hurtowa odsprzedaż kanałów przesyłowych) osiąga rentowność w 2026 roku, czyli po 19 latach. W przypadku separacji funkcjonalnej (wariant pierwszy) dostawca infrastruktury staje się rentowny w 2027 roku (20 lat), a dostawca usług już w 2019 (12 lat). Analiza wrażliwości rezultatów na zmiany poszczególnych parametrów pokazuje, że wzrost penetracji sieci optycznej o 10% przekłada się na skrócenie okresu dochodzenia do rentowności o ok. rok. Natomiast zmiana kosztów, wynikająca ze współużytkowania istniejącej infrastruktury, o 15% praktycznie nie przekłada się na wyniki. Wybranie rozwiązań w technice PON skraca czas osiągania rentowności o dwa lata natomiast wejście konkurencji, która zyskałaby udział 30% w łączach światłowodowych wydłuża okres dochodzenia do rentowności o cztery lata. Logika każe podchodzić do proponowanego przez AT Kearney modelu ze znaczną rezerwą. Koszty infrastruktury inżynieryjnej typowo stanowią przeważającą część nakładów więc jeśli ich zmiana praktycznie nie przekłada się na w rezultaty finansowe innym czynnikom przypisano nadmierną wagę lub model funkcjonalny nie odzwierciedla rzeczywistości. Zwraca też uwagę niedowartościowanie w przychodach elementu usługowego, stającego się motorem ewolucji w kierunku NGN, czyli oferty telewizyjnej. Istotne wdaje się natomiast zasugerowanie modelu, w którym rozdzielone jest wytworzenie infrastruktury pasywnej i świadczenie usług transmisyjnych. To najbardziej kapitałochłonna część sieci, jej replikacja jest nieopłacalna, a co najważniejsze nie daje szansy różnicowania oferty. Taka aranżacja jest zarazem szansą na współpracę z dużą liczbą małych operatorów. 1.5.5. Przypadek ogólny wg. Analysys Firma Analysys w 2006 roku sporządziła analizę symulacyjną6 inwestycji w sieć NGA przyjmując cztery różne scenariusze odpowiadające sytuacji operatora zasiedziałego w bliżej nieokreślonym kraju. Operator ten działa pod naporem operatorów telewizji kablowej i w wyniku inwestycji może zaoferować usługi triple play. Analizowano scenariusze polegające na budowie sieci GPON lub VDSL2 przy wyjściowym poziomie penetracji dostępu szerokopasmowego 40% rodzin i finalnym 75%. Przyjęto też, że w sytuAnalysys, “Fibre in the last mile: the business case for FTTP and VDSL”, Analysys Research Limited, Cambridge (UK), 2006 6 acji wyjściowej 80% gospodarstw korzysta z usług telekomunikacyjnych poprzez pętle miedziane natomiast 20% korzysta z usług operatorów telewizji kablowej. Założono też, że modernizacja wykonywana w technice VDSL2 wiąże się z nakładami 300-400 euro na gospodarstwo domowe, natomiast implementacja GPON około 1000 euro. Rozważane scenariusze różniły się dobrym lub chłodnym przyjęciem usługi na rynku i dużym lub małym poziomem konkurencji w ofercie usług płatnej telewizji. Kombinacja tych cech przełożyła się na cztery scenariusze. Wynik symulacji pokazał, że dla rozwiązania FTTP, czyli sieci światłowodowej doprowadzanej do mieszkań przy scenariuszu optymistycznym (dobre przyjęcie na rynku i mała konkurencja) operator przekroczy próg rentowności w 15 roku działalności, a obecna wartość zysku po 20 latach wyniesie ok. 29,4% przy stopie referencyjnej 8%. W rozważanym okresie przyjęto, że ARPU rośnie z €17 do €25. Pozostałe scenariusze nie przyniosły dodatniej wartości NPV po dwudziestu latach. W modelowanej sytuacji taktyka „nic nie robienia” dopiero po 11 latach przynosiła większe straty niż budowa sieci światłowodowej w optymistycznym wariancie. W przypadku użycia techniki VDSL2 okres do przekroczenia progu rentowności skracał się do 7 lat, a NPV po dwudziestu latach osiągało wartość 39,4% skumulowanej wartości inwestycji. Konkluzja z raportu wskazywała (w 2006 roku), że dla przeważającej części krajów inwestycje operatora zasiedziałego w sieć NGA nie mają sensu ekonomicznego. Do wyjątków zaliczono Francję, której sytuacja miała być najbardziej zbliżona do scenariusza pozytywnego. 1.5.6. Przypadek ogólny wg JP Morgan Do zdecydowanie innych wniosków doszli autorzy analizy zrealizowanej przez JP Morgan7, również w 2006 roku. W analizie rozważano zarówno inwestycje realizowane przy zastosowaniu techniki VDSL jak i pełnej pętli światłowodowej w technice xPON lub P-P. Ze studium wynika, że działający pod naporem infrastrukturalnych konkurentów operatorzy zasiedziali będą inwestować w sieci bazujące na technice VDSL z trzech powodów: 1) Możliwość wzrostu przychodów i odbudowy pozycji rynkowej. Wzrost przychodów wynika z możliwości zaoferowania większych przepływności. VDSL cechuje też, w porównaniu z ADSL2, wolniejszy spadek jakości parametrów wraz z rosnącą odległością do użytkownika. Efektywnie, wzrost przychodów ma wynikać z możliwości wprowadzenia do oferty usług IPTV. Według szacunków JP Morgan około 25% populacji jest skłonne dopłacać miesięcznie około €10 za dostęp do usług o zdecydowanie lepszych parametrach. Ponieważ modernizację sieci do techniki VDSL operator zasiedziały może realizować z szybkim tempie (wymiana szafek ulicznych na kontenery z DSLAM i zaciągnięcie światłowodów oraz kabli doprowadzających zasilanie do istniejącej kanalizacji w miejsce kabla magistralnego) konkurujący operatorzy alternatywni mogą nie być w stanie szybko zaoferować porównywalnej jakości usługę. W ten sposób operator zasiedziały ma szansę odbudować pozycję rynkową. 2) Redukcja kosztów. Inwestycje w modernizację sieci przy przebudowie dla techniki VDSL przez operatora zasiedziałego są relatywnie niewielkie. Umożli7 JP Morgan, “The Fibre Battle”, grudzień 2006 wiają jednak przejście na sieć AIPN, likwidację lokalnych central i MDF obniżając w ten sposób koszty utrzymania sieci. Jako przykład podawane są oszacowania holenderskiego KPN, który ze sprzedaży nieruchomości po zdemontowanych centralach i przełącznicach ma uzyskać około miliarda euro podczas gdy niezbędne inwestycje w rozbudowę sieci AIPN zostały oszacowane na 0,9 miliarda euro. 3) Uzyskanie strategicznej przewagi. Zbudowanie sieci NGA jako pierwszy operator zapewnia uzyskanie największego udziału na rynku na danym obszarze. Dla kolejnych operatorów tworzy to trudną do pokonania barierę wejścia na dany obszar. W ten sposób operator zasiedziały broni się zarówno przed konkurencją telewizji kablowych jak i ze strony operatorów alternatywnych budujących własną infrastrukturę. Tworzenie pełnej alternatywnej infrastruktury ze względu na mała szansę zdobycia wystarczającego udziału w miejscowym rynku jest bardzo mało prawdopodobne natomiast architektura sieci w technice VDSL jest wyjątkowo niekorzystna dla mechanizmów uwalniania pętli lokalnej. Operator alternatywny staje bowiem wobec szeregu dodatkowych trudności takich jak konieczność dojścia siecią transportową w miejsce, gdzie uzyskuje dostęp do mniej licznej grupy potencjalnych klientów, ograniczeń w możliwościach kolokacji i małej szansie na uzyskanie korzyści skali porównywalnych z operatorem zasiedziałym. JP Morgan przy pewnych założeniach charakteryzujących typowy europejski rynek i oszacowaniu nakładów na rozbudowę sieci do techniki VDSL na 200 euro na użytkownika wyliczył, że penetracja rynku przez operatora zasiedziałego w rynku zwiększy się o 4,8 punkty procentowe, co przy zakładanej 50% penetracji VDSL oznacza zwiększenie udziału w rynku o 2,4%. Uwzględniając sprzedaż dodatkowych usług oraz odzyskanie części klientów przyniesie według zastosowanego modelu wzrost ARPU o 2,2 euro miesięcznie. Nakłady zwrócą się więc po siedmiu latach, przy czym rachunki te nie uwzględniają kwot uzyskanych ze zbycia zbędnych nieruchomości i sprzętu. W przypadku alternatywnego operatora budującego sieć bazującą na technice VDSL całkowicie niezależnie i od początku inwestycja przy uzyskaniu 40% penetracji rynku okazuje się przynosić mniejsze zyski niż technika ADSL stosowana w aranżacji LLU o 2 euro miesięcznie na abonenta. W przypadku uzyskania tylko 10% penetracji rynku zysk maleje o 6,5 euro miesięcznie. Inwestycje takie są więc nieopłacalne nawet przy znacznej i mało realnej penetracji rynku przez alternatywnego operatora. Interwencje regulacyjne zapewniające możliwość dzielenia infrastruktury z operatorem zasiedziałym, w szczególności kanalizacji i kontenerów ulicznych mogą nieco zmienić wyniki tego oszacowania ale JP Morgan podkreśla, że inwestycja operatora zasiedziałego w sieć w technice VDSL może doprowadzić do eliminacji operatorów działających obecnie w oparciu o mechanizm uwolnienia pętli lokalnej. JP Morgan stawia tezę, ze operatorzy zasiedziali raczej nie będą inwestowali w infrastrukturę FTTH ze względu na możliwość dłuższego dyskontowania posiadanych łączy miedzianych oraz ze względu na utrudnienia we wprowadzaniu instrumentów regulacyjnych dla architektury VDSL. Jednak inwestycje w infrastrukturę FTTH na określonych obszarach są w świetle wyliczeń JP Morgan atrakcyjne. Chodzi tu o obszary o znacznej gęstości zaludnienia, co odpowiada miejscu zamieszkania ok. 40% Europejczyków. Inwestycje takie mogą się opłacać alternatywnym operatorom dysponującym 30% udziałem w rynku. Przy takich uwarunkowaniach inwestycje w FTTH mogą zapewnić 10 letni okres zwrotu z inwestycji bez podnoszenia opłat od użytkowników, ba- zując jedynie na zastąpieniu opłat ponoszonych na korzystanie z LLU. Przy wyższych poziomach penetracji rynku okres ten może nawet skrócić się do sześciu lat. Według JP Morgan technika FTTH może w wybranych obszarach stanowić dobry oręż dla alternatywnych operatorów przygotowujących odpowiedź na inwestycje operatorów zasiedziałych w technikę VDSL. 1.5.7. Prawo drogi i miejscowe sieci pasywne OECD opublikowało w 2008 roku dwa opracowania odnoszące się do zagadnień związanych z sieciami NGN. Pierwszy dotyczy zagadnień związanych z prawem drogi, a drugi odnosi się do aspektów inwestycji w techniki światłowodowe. OECD stwierdza, że upowszechnienie techniki światłowodowej w sieciach dostępowych jest obecnie kluczowe dla szerokopasmowego dostępu do sieci. Jednak ważącym na rozwoju problemem jest koszt prac inżynieryjnych związanych z budową kanalizacji technicznej przy czym całkowite koszty uzyskania prawa drogi stanowią istotną przeszkodę dla działalności operatorów alternatywnych, gdyż operatorzy zasiedziali w większości przypadków kanalizacją teletechniczną już dysponują. W rozwiązaniu problemu istotną rolę może odgrywać administracja samorządowa. Obecnie, czasem traktuje ona prawo drogi jako instrument umożliwiający pozyskiwanie środków na inne cele np. na remonty. Idąc tym tokiem myślenia niektóre z administracji samorządowych tworzą podmioty gospodarcze, których zadaniem jest zdyskontowanie prawa drogi w postaci usług wyższego poziomu. W rezultacie powstają przedsiębiorstwa funkcjonujące według różnorodnych założeń biznesowych: oferujące ciemne włókna, tworzące partnerstwa publicznoprywatne w celu oferowania usług telekomunikacyjnych lub bezpośrednio tworzące podmioty dostarczające czasem nawet kompleksowy zestaw usług telekomunikacyjnych. Studium OECD wskazuje cztery typy barier związanych z prawem drogi, które zależnie od porządku prawnego poszczególnych krajów europejskich stanowią różnego poziomu przeszkody: a) b) c) d) prawne – trudności w efektywnym rozwiązywaniu sporów, proceduralne – przewlekłe postępowania administracyjne, finansowe – wprowadzanie nadmiernych obciążeń finansowych, regulacyjne – brak możliwości wspólnego użytkowania zasobów infrastrukturalnych oraz dostępu do instalacji w budynkach. W zakresie problemów prawnych można wymienić arbitralność podejmowanych decyzji i przewlekłość procedur odwoławczych, a czasem brak efektywnej drogi odwoławczej. OECD postuluje by zagadnienia związane z prawem drogi precyzyjniej skodyfikować, a sprawy wymagające rozstrzygnięć przenieść na poziom administracji centralnej. Postulowane jest też rozszerzenie uprawnień regulatora telekomunikacyjnego o możliwość nakazywania współużytkowania infrastruktury i zapewnienie administracji samorządowej podstaw prawnych do udostępnienia infrastruktury innych sektorów gospodarczych na potrzeby budowy sieci telekomunikacyjnych. Rozwiązanie takie wg OECD może wydatnie wpłynąć na obniżenie kosztów sieci dostępowych Postępowanie administracyjne w sprawie udzielenia zezwoleń na korzystanie z prawa drogi powinno zostać ujednolicone i zyskać jak najwygodniejszą formę obsługi. Raport OECD sugeruje stworzenie w tym celu na poziomie krajowym serwisu internetowego agregującego procedury zarówno w zakresie udostępniania informacji jak i samej realizacji procesu z monitorowaniem występujących ewentualnie opóźnień. W wielu krajach uzyskanie prawa drogi nie wiąże się z wnoszeniem opłat. OECD postuluje by w pozostałych krajach również znieść takie opłaty lub znacząco zredukować. Ponadto, administracja powinna zapewnić, że wszelkie prawa udzielone operatorowi zasiedziałemu są w równorzędny sposób dostępne dla operatorów alternatywnych, a infrastruktura stworzona przez operatora zasiedziałego na podstawie prawa drobi jest dostępna do współużytkowania przez innych operatorów. Ponadto OECD zachęca do przeanalizowania możliwości stworzenia ramowych zasad dostępu do innej infrastruktury znajdującej się w gestii samorządów: kanalizacja sanitarna , wodociągi, instalacje elektroenergetyczne. Kolejny postulat dotyczy stworzenia ram do współpracy przy wspólnych przedsięwzięciach budowy kanalizacji teletechnicznej do wykorzystania przez podmioty zainteresowane zbudowaniem sieci FTTH. Zaangażowanie administracji samorządowej w takie projekty zapewni efektywność w pozyskiwaniu praw drogi i optymalnym dostosowaniu infrastruktury do lokalnych możliwości i uwarunkowań. Ważne jest też stworzenie podstaw prawnych do swobodnej możliwości wykorzystywania okablowania w blokach mieszkalnych przez różnych operatorów. Raport OECD zaleca rzetelne przeanalizowanie przez administracje i regulatorów możliwości stworzenia lepszych warunków do rozpowszechnienia infrastruktury światłowodowej na zasadzie kablowania całych obszarów jako najbardziej efektywnej metody. W najprostszym wydaniu podejście to sprowadzałoby się do udostępnienia istniejących zasobów infrastruktury. W wariancie aktywnym możliwe byłoby włączenie się administracji w prace inżynieryjne. W rozbudowanej wersji administracja zapewniłaby budowę i utrzymanie pasywnej sieci optycznej, z której operatorzy mogliby korzystać na równoprawnych zasadach. 1.5.8. Modele OECD Drugie ze opracowań opublikowanych przez OECD zestawia użyteczność dostępnych rynkowo technik w zapewnieniu szerokopasmowego dostępu do sieci następnej generacji. Po analizie rozwiązań radiowych (HSDPA -High Speed Download Packet Access, EV-DO - Evolution Data Optimized, WiFi - IEEE 802.11x i WiMAX -IEEE 802.16 oraz WiBro stwierdzono, że w przypadku zapotrzebowania na duże przepływności przez znaczny odsetek populacji rozwiązania te nie nadają się do stosowania jako rozwiązanie podstawowe. Ich walorem natomiast jest mobilność, oraz możliwość wykorzystania na obszarach o małej gęstości zaludnienia, co predestynuje je do roli rozwiązania komplementarnego. W takim przypadku niezbędna jest jednak rozbudowana sieć stacjonarna zapewniająca komunikację ze stacjami bazowymi, które dla sprostania zapotrzebowaniu muszą tworzyć stosunkowo gęstą sieć z rozmiarami komórek nie przekraczającymi kilometra. Wśród różnych stacjonarnych technik dostępowych studium OECD podkreśla walory sieci światłowodowej: możliwość perspektywicznego sprostania zapotrzebowaniu na niemal nieograniczoną przepływność niewielki poziom opóźnień (w porównaniu np. do techniki satelitarnej) małe tłumienie i dyspersja, co ogranicza potrzebę regeneracji sygnału nawet przy znacznych odległościach dobra charakterystyka środowiskowa: mała podatność na zakłócenia elektromagnetyczne i znikoma generacja tego typu zakłóceń, brak podatności na korozję lub podobne zjawiska, odporność na zjawiska klimatyczne takie jak deszcz, wilgotność, wysokie lub niskie temperatury, brak zakłóceń typu odbicia lub wytłumienia sygnału występujących w przypadku propagacji fal radiowych niewielka waga i rozmiary cena porównywalna ze skrętka telefoniczną lub kablem koncentrycznym. Przy porównywaniu cech dwóch popularnych technik sieci światłowodowej PON i P-P w studium zwrócono uwagę, że żadne z tych rozwiązań nie wymaga stosowania urządzeń regenerujących między przełącznicą optyczną a terminalem użytkownika. W charakterystyce sieci pasywnych zwrócono dodatkowo uwagę na problem z jej uwolnieniem: musiałoby ono dotyczyć całej „gałązki” lub obejmować tylko podpętlę rozdzieloną na tzw. spliterze. Można to zrealizować tylko wtedy jeśli rozdzielacze umieszczone są w zbiorczych szafach, do których doprowadzana jest sieć transportowa operatora korzystającego. Jednak taki sposób budowy sieci jest tylko jednym z możliwych wariantów i operator zasiedziały może wskazać szereg przesłanek przemawiających za tym by stosować inne architektury. Sieć typu PON może również sprawiać kłopoty w przypadku usług BSA. Wykorzystywanie przepływności PON dla zapewnienia dostępu do szeregu kanałów telewizji kodowanej cyfrowo nie stanowi problemu w przypadku jednego operatora. Jeśli jednak dany segment wykorzystuje dwóch lub więcej operatorów to nie muszą oni znać zawartości przesyłanych strumieni, co oznaczać może dublowanie przekazów, na co już może nie wystarczyć pasma. W takim przypadku niezbędne staje się porozumienie między operatorami co do ilości i zawartości kanałów. W studium OECD nie poszerzono tego zagadnienia jednak może ono implikować rozliczne problemy związane z prawami autorskimi i odpowiedzialnością za ich ewentualne naruszenia. Innym problemem może okazać się dostęp do IPTV. Jest to usługa wymagająca zarezerwowania części pasma na potrzeby przekazu strumieniowego. Współpracujący w obrębie tej samej gałężi PON operatorzy muszą uzgodnić wspólną politykę zarządzania pasmem. W przypadku techniki P-P problemy takie nie występują. Oba rozwiązania P-P i PON wymagają modernizacji sieci w budynkach mieszkalnych. Raport OECD sugeruje, że operatorzy zasiedziali nie przystąpią do budowy sieci FTTH na szerszą skalę, gdyż zainteresowani będą dalszym wykorzystaniem części z już posiadanych zasobów w technice VDSL. Dopiero w późniejszym okresie, gdy ograniczenia VDSL zaczną być zbyt uciążliwe operatorzy ci mieliby przystąpić do kolejnego etapu modernizacji. Dokument wskazuje na pewne zagrożenia jakie łączą się z taką strategią postępowania. Pierwsze polega na ryzyku przegonienia przez inny podmiot, który pierwszy zapewni usługi FTTH. Drugie wynika z tego, że optymalna architektura sieci światłowodowej nie musi odzwierciedlać wcześniej stosowanej architektury dla VDSL. Może to więc oznaczać konieczność znacznie większej przebudowy w okresie gdy rozwiązanie VDSL jeszcze nie zostało zdyskontowane. W analizie możliwych scenariuszy dla operatorów alternatywnych OECD zwraca uwagę, że w większości przypadków przejście z mechanizmu LLU na uwolnioną podpętlę lokalną nie będzie opłacalne. Może to oznaczać, że w obliczu zagrożenia eliminacją z rynku operatorzy alternatywni podejmą próbę prześcignięcia operatora zasiedziałego poprzez inwestycje w technikę FTTH. Strategia taka może im zapewnić korzyści skali przypadające pierwszemu podmiotowi, który ma szansę pozyskać najobszerniejszą grupę klientów. Jako osobną grupę podmiotów wchodzących na rynek OECD wskazuje przedsiębiorstwa z grupy obsługującej sektory infrastrukturalne. Firmy te wypracowały metody pozy- skiwania znacznych środków na inwestycje długofalowe o małej stopie zwrotu. Studium wskazuje tu również na firmy należące do administracji samorządowej, która poprzez inwestycje w sieć światłowodową może istotnie zmienić szanse ekonomiczne obszaru. Na potrzeby opisu alternatywnych scenariuszy w studium OECD zdefiniowano cztery opcje: 1) 2) 3) 4) Sieci dedykowane obsłudze innych potrzeb, o dużym priorytecie Sieci należące do klientów Sieci finansowane z usług i z ogłoszeń Sieci otwarte Scenariusz pierwszy dotyczy sytuacji, w których obsługa innych ważnych zadań np. społecznych wymaga sieci. Subsydia umożliwiają budowę sieci na danym obszarze, choć nie blokują możliwości szerszych zastosowań. W studium jako przykłady wymieniane są takie zagadnienia jak poprawa efektywności wykorzystania energii, zdalna obsługa zdrowotna ludzi starych umożliwiająca im wydłużenie okresu zamieszkiwania z bliskimi czy monitoring medyczny umożliwiający w niektórych przypadkach uniknięcie hospitalizacji. Scenariusz drugi przewiduje możliwość istnienia sieci zbudowanych w pełni na koszt użytkownika i zapewniających mu dostęp do usług w centralnym punkcie koncentracji. Użytkownik dysponuje w ten sposób znacznie większą swobodą w doborze usług i zmianie oferentów, a ponadto ma możliwość indywidualnej optymalizacji kosztów przyłączenia. Scenariusz trzeci odnosi się do wielokrotnie anonsowanego, lecz nigdy nie przeniesionego na długofalowe rozwiązanie gospodarcze modelu zapewniającego dostęp do źródeł o dużym potencjale nabywczym lecz znacznym ryzyku związanym z raptownymi zmianami mody, zainteresowań, rozwiązań itp. Scenariusz czwarty opiera się na podejściu do sieci z perspektywy trzech warstw: sieci pasywnej, warstwy urządzeń aktywnych i warstwy usługowej. Infrastruktura pasywna, ewentualnie wraz z urządzeniami aktywnymi udostępniana jest wszystkim operatorom na równorzędnych zasadach. W ten sposób sieć uzyskuje największy z możliwych stopni penetracji, co oznacza dużą sprawność ekonomiczną i najmniejsze koszty jednostkowe. Brak dostępu do zysków z usług rekompensowany jest stabilnymi opłatami ze strony poszczególnych operatorów. Model taki może być według OECD szczególnie ceniony przez inwestorów dzięki znacznie mniejszym od innych rozwiązań poziomie ryzyka. W przeprowadzonych przez OECD analizach dla przykładowego obszaru w Holandii poziom penetracji miał kluczowy wpływ na ceny. Przy takich samych warunkach cena za komponent związany z dostępem do sieci pasywnej dla usługi triple play zmienia się od 67,80 euro przy penetracji 15% do 13,75 euro dla penetracji 75% i 10,17 euro dla penetracji 100%. Komponent sieci aktywnej zmienia się odpowiednio z 19,44 euro do 16,42 i 16,28 euro a więc ze znacznie mniejszą dynamiką. W studium porównano też scenariusz, gdy dwóch niezależnych operatorów buduje dwie sieci optyczne i każdy z nich osiąga 50% penetracji rynku, co oznacza koszt usługi 70,50 euro na gospodarstwo domowe, do sytuacji, gdy sieć rozwija równie efektywny monopolista, co daje cenę 57,66 euro na gospodarstwo. Wynik ten OECD określa jako dylemat czy użytkownicy będą chcieli zapłacić za możliwość wyboru. Podkreśla zarazem, że wprowadzenie kilku konkurujących operatorów nie jest realne ekonomicznie. Autorzy nie do końca jednak eksponują zalety scenariusza sieci otwartej, gdzie obsługi- wany w warunkach monopolistycznych komponent pasywny, najsilniej podatny na korzyści skali, jest wykorzystywany przez niemal dowolną liczbę operatorów co zapewnia sprawność rynkową w warstwach gdzie konkurencja może przynieść faktyczne korzyści. 1.6. Dyspozycyjnośd sieci dostępowych Elementem nie w pełni jeszcze docenianym przy analizie różnych architektur sieci dla oferty usług w NGN jest zagadnienie dyspozycyjności. Usługi telekomunikacyjne staną się coraz bardziej niezbędnym elementem funkcjonowania użytkowników: tak jak woda czy energia elektryczna. Uwzględniając, że przyłącze do sieci zapewniać będzie pakiet usług związanych z pracą zawodową, monitoringiem zdrowia, edukacją, odczytem urządzeń pomiarowych, sterowaniem urządzeń domowych i monitoringiem bezpieczeństwa należy traktować, że dyspozycyjność dostępu do usług nabiera zupełnie nowego wymiaru i oczekiwania będą zbliżone do wymagań sieci biznesowej. Wybrany przez operatora rodzaj architektury ma istotne znaczenie dla możliwości tworzenia nadmiarowości. Przez dyspozycyjność należy rozumieć minimalizację czasu związanego z naprawą lub zastąpieniem uszkodzonych elementów i przywróceniem normalnego funkcjonowania usługi. W przypadku elementów pasywnych najczęstszym uszkodzeniem jest przecięcie (prace budowlane lub próba kradzieży), pęknięcie (np. w wyniku wibracji związanej z ruchem kołowym) lub utrata właściwości w wyniku procesów starzenia. Zarówno przewody miedziane jak i włókna światłowodowe są podatne na wymienione zjawiska, jednak miedź w większym stopniu. Zabezpieczenie przed przerwaniem poprzez zdublowanie linii ma sens tylko wtedy, gdy przebiega ona inną drogą. W tym celu tworzy się zapętlenia. Takie rozwiązanie można przewidzieć dla połączeń P-P, wówczas do poszczególnych użytkowników dochodzić będą dwie pary włókien, kierowane do miejsca koncentracji inną drogą. Zdecydowanie trudniej jest zaprojektować redundancję dla sieci xPON lub bazującej na xDSL. W przypadku przerwania niezdublowanej sieci xPON jej naprawa będzie nieco szybsza i tańsza niż dla sieci P-P, gdyż dla obsługi tej samej liczby użytkowników używana jest mniejsza liczba włókien. Sieć realizowana w technice xPON zawiera elementy aktywne jedynie na styku z siecią transportową i terminal w pomieszczeniach użytkownika. Jeśli jednak sieć P-P jest realizowana bez układów regeneracyjnych to wobec obsługi jednego użytkownika przez pojedynczą parę nadajnik-detektor skutki ewentualnej awarii podzespołów są znacznie mniej dotkliwe. Użytkownik indywidualny przy obecnym poziomie obowiązków informacyjnych ze strony operatorów nie ma szansy na odróżnienie poziomu dyspozycyjności różnych ofert. Dyskryminuje to ofertę operatorów, którzy zdecydują się zainwestować dodatkowe środki w tworzenie nadmiarowości w sieci, a jednocześnie osłabieniu ulega zainteresowanie niektórymi zastosowaniami usług telekomunikacyjnych. W przypadku telepracy w rozproszonym geograficznie contact center brak dostępu do usługi przekłada się na zmniejszenie wynagrodzenia. Przerwanie monitoringu medycznego może oznaczać koszty trudne do finansowej wyceny. 1.7. Remonopolizacja a rozdział funkcjonalny Jeśli budowa i eksploatacja sieci NGA będzie realizowana przez operatora zintegrowanego wertykalnie, to uzyska on na tyle uprzywilejowaną na danym obszarze pozycję, że stosowane później instrumenty regulacyjne w zasadzie ograniczą się do promowania konkurencji bazującej na usługach. Dublowanie światłowodowej infrastruktury dostępowej nie ma sensu ekonomicznego i tym samym drabina inwestycyjna kończy się na szczeblu uwolnienia pętli lokalnej. Operator inwestujący jako pierwszy może jednak przyjąć taktykę budowania nowej sieci w sposób, który stworzy potencjalnym operatorom korzystającym na tyle skomplikowany i kosztowny dostęp, że instrument ten okaże się tylko formalną możliwością. Wówczas jedynym praktycznym rozwiązanie będzie mechanizm BSA, który jednak implikuje duże podobieństwo ofert operatorów i wprowadza na rynek jedynie bardzo ograniczoną formę konkurencji. Budowa sieci NGA może więc oznaczać odzyskanie przez operatora zasiedziałego znacznej części utraconego rynku i tym samym korzystania z renty monopolowej. Konsekwencją tego będzie przyrost obszarów, gdzie świadczenie usług przestanie być opłacalne. Warto przypomnieć, że na początku lat dziewiećdziesiątych TP S.A. uznawała za rentowne jedynie 20% użytkowników w Warszawie, czyli w zasadzie wyłącznie klientów instytucjonalnych. Wydaje się, że jedyną metodą rozwoju konkurencyjnej oferty usługowej jest stworzenie sytuacji, w której operator budujący i eksploatujący sieć dostępową nie będzie prowadził sprzedaży detalicznej usług, a jedynie sprzedaż hurtową. Do rozważenia jest nawet model, w którym będzie to wyłącznie dostawca infrastruktury pasywnej i przestrzeni kolokacyjnej, gdyż uzyskana w ten sposób neutralność techniczna będzie stymulowała większe zróżnicowanie ofert. Na terenach o mniejszym poziomie gęstości zaludnienia wariant odsprzedaży usług przesyłowych może jednak okazać się lepszy, gdyż obniży próg inwestycyjny wejścia z ofertą przez małe lokalne firmy. Wybór konkretnej wersji należy poprzedzić zbadaniem uwarunkowań na danym obszarze. 1.8. Podsumowanie czynników ekonomicznych W analizach rozwoju sieci NGN/NGA podnoszona jest kapitałochłonność, szczególnie w obszarze związanym z budową NGA oraz mała rentowność inwestycji nawet w atrakcyjnych pod względem potencjału nabywczego i gęstości zaludnienia obszarach. W pracach studialnych zachowany jest jednak (w większości) model operatora zintegrowanego pionowo, który buduje i utrzymuje sieć pasywną, buduje i utrzymuje elementy aktywne sieci dostępowej oraz najczęściej buduje i eksploatuje elementy infrastruktury transportowej i szkieletowej. Spodziewając się większych marży spora część operatorów zainteresowana jest także ekspansją w warstwie usługowej, a nawet agregacją, jeśli nie wytwarzaniem, treści. W takim modelu organizacji sektora dysponent infrastruktury próbuje poprawić złe wyniki ekonomiczne inwestycji infrastrukturalnej działaniami biznesowymi na wyższych poziomach hierarchii usługowej sieci. Zwiększona rentowność takich działań jest możliwa jednak tylko przy ograniczeniu dostępu do infrastruktury innym uczestnikom rynku. W efekcie oferta usług jest skąpa i nieprzystępna finansowo, co przenosi się na umiarkowane zainteresowanie ze strony klientów. Przedstawiony model jest typowy dla dotychczasowej struktury sieci i formy organizacji sektora jednak z punktu widzenia sieci NGN cechuje go szereg niesprawności ekonomicznych. Budowa światłowodowej sieci dostępowej realizowana jest obszarami, na których niedoprowadzenie łączy do określonego domu oznaczać będzie niewspółmiernie wysokie koszty przyłączenia w przyszłości, gdyby jednak lokatorzy byli zaintereso- wani usługami. W budynkach wielorodzinnych rozprowadzenie sieci jest jednostkowo najtańsze, gdy realizowane jest jednocześnie dla wszystkich lokali mieszkalnych. Z konstatacji tej wynika, że koszty pasywnej części sieci optycznej są zasadniczo kosztami poniesionymi na przyłączenie wszystkich rodzin zamieszkujących lub podmiotów prowadzących działalność na danym obszarze. Jeśli w wyniku akwizycji usługobiorców uzyskany zostanie np. poziom penetracji 50% to oznacza on, że w opłatach za usługi zawiera się koszt wybudowania sieci dla danego użytkownika oraz także części pasywnej sieci dla tego, który z usług nie korzysta. Udział wszystkich potencjalnych klientów w wykorzystaniu budowanej sieci ma więc kluczowe znaczenie dla jej opłacalności i dla przystępności cen. Jest to cecha charakterystyczna dla większości inwestycji infrastruktury użytkowej: sieć wodociągowa, kanalizacja sanitarna, sieć gazownicza budowane są dla wszystkich domów i wszystkich mieszkań. Należy podkreślić, że wybudowanie wymienionych infrastruktur jest równie drogie, a czasem droższe od sieci światłowodowej. W przypadku infrastruktury komunalnej największą sprawność ekonomiczną wykazuje model, w którym inwestycja w część indywidualną dedykowaną konkretnemu odbiorcy finansowana jest przez danego odbiorcę natomiast część wspólna używana do obsługi wielu odbiorców finansowana jest przez przedsiębiorstwo, a następnie odzyskiwana w ramach opłat za usługi. Finansowanie bezpośrednie przez odbiorcę jak największej części jest dla niego korzystniejsze, gdyż obrót poprzez przedsiębiorstwo łączy się z kosztami podatkowymi (spłata kapitału kredytu lub wypłata dywidendy inwestorowi następuje z zysku po opodatkowaniu) oraz koniecznością sfinansowania działań operacyjnych związanych z pozyskaniem i spłatą środków inwestycyjnych. Typowo jednak przedsiębiorstwa komunalne dysponują tańszymi źródłami środków inwestycyjnych, umożliwiającymi np. 20 letni okres zwrotu, a ponadto poprzez dostępne organom samorządowym instrumenty podatkowe mogą opłaty lepiej dostosować do możliwości nabywczych poszczególnych grup społecznych. Do instrumentów takich należą np. opłaty adjacenckie, a także dofinansowania ze środków uzyskanych z podatków. W przypadku regionów o małej gęstości zaludnienia możliwe też jest pozyskiwanie dofinansowania z funduszy strukturalnych. Wydzielenie warstwy pasywnej ma więc sens ekonomiczny jeśli w ten sposób zapewniony zostanie dostęp do praktycznie wszystkich potencjalnych użytkowników, gdyż zmniejsza to opłaty jednostkowe oraz gdy powstałe w ten sposób rozwiązanie będzie neutralne technicznie i będzie zapewniać dostęp operatorom o różnych modelach biznesowych i stosującym różne techniki: xPON, P-P. Dla zapewnienia przystępności finansowej zasadnicza część opłaty związanej ze sfinansowaniem infrastruktury ponoszona powinna być przez użytkowników bezpośrednio na rzecz operatora infrastruktury pasywnej. W rozważanych scenariuszach zwiększone wpływy od abonentów nie są klarownie wiązane ze zwiększeniem wartości użytkowej. Z pewnością sam wzrost przepływności w dostępie do Internetu nie jest wystarczającym powodem do oczekiwania zwiększonych przeciętnych przychodów (ARPU). Wymierna finansowo wartość użytkowa pojawi się z usługami stanowiącymi substytut inaczej zaspokajanych dziś potrzeb. Pojawieniu się takiej wartości nie służy obecny model biznesowy, o czym była mowa wcześniej. Wśród potencjalnych źródeł dodatkowych wpływów, obok opłat z telewizję, jest szereg skromnych jednostkowo wpływów, których agregacja ma sens ekonomiczny jak i wnosi wartości użytkowe, a nawet może powiększać możliwości nabywcze użytkownika. Do przykładów takich usług należy monitorowanie poziomu zużycia energii elektrycznej w czasie rzeczywistym, co pozwala na sprzedaż tańszej energii w czasie obniżonego zapo- trzebowania i zdalne zbieranie informacji licznikowych dla pozostałych mediów (woda, gaz, CO i CW). Koszty budowy sieci są silnie uzależnione od krajowych uregulowań. W Niderlandach, gdzie kable światłowodowe można układać bezpośrednio w warstwie piasku po zdjęciu płyt chodnikowych koszt wybudowania infrastruktury jest zdecydowanie mniejszy, a ponadto sporadycznie występuje sytuacja, w której brakuje przestrzeni na dodatkowe kable. Teoretycznie najtańsza i najprostsza do wykorzystania powinna być kanalizacja teletechniczna operatora zasiedziałego. Na terenach zurbanizowanych można jednak z równym powodzeniem wykorzystywać kanalizację sanitarno ściekową, która jest własnością przedsiębiorstw komunalnych należących do gmin. Opracowanych i przetestowanych jest szereg metod układania kabli w tego typu kanalizacji i w sposób efektywny można wykorzystać zarówno zasoby w słabym stanie technicznym jak i te nowe. Na terenach o mniejszej gęstości zaludnienia z powodzeniem można użyć linii napowietrznych wykorzystując słupy elektroenergetyczne, gdyż ta infrastruktura praktycznie dociera do każdego domu w Polsce. Cena kabli światłowodowych nie różni się już zasadniczo od kosztów kabla miedzianego o analogicznej liczbie żył. Podsumowując: rentowność z inwestycji w sieci NGN/NGA nie zostanie zapewniona przy stosowaniu starego schematu biznesowego, gdyż nie pozwala on dyskontować cech nowej sieci. We wprowadzeniu nowych modeli biznesowych przeszkadza obecny układ sił rynkowych, gdzie dominujący operator zainteresowany jest utrzymaniem status quo. W przypadku kraju o niewielkim potencjale nabywczym przełamanie dotychczasowej praktyki może okazać się kluczowe dla rozwoju sieci. 2. Cztery perspektywy NGN Określając strategię nowego przedsięwzięcia istotne jest zbadanie jak dalece zaspokojone zostaną potrzeby różnych kręgów interesariuszy. Poniżej przedstawiono spojrzenie w czterech perspektywach grup od odmiennych interesach. Zrównoważenie tych interesów pozwala zakładać stabilny wzrost. 2.1. Perspektywa użytkownika Elementem najsilniej werbalizowanym przez użytkowników usług telekomunikacyjnych jest oczekiwanie postępującego spadku cen w odniesieniu do oferowanej przepływności. W istocie użytkownicy skłonni są jednak płacić więcej za usługi, które staną się efektywnym substytutem innej formy zaspokajania potrzeb. Oznacza to znaczny potencjał wpływów dla usług w sieciach NGN, wymagający jednak dużej kreatywności w przygotowaniu oferty. Obszary usług wymieniane są od okresu ogłoszenia planów budowy Narodowej Infrastruktury Informacyjnej w USA w połowie lat 90. jednak cechy obecnej sieci utrudniały ich realizację. Sieci NGN poprzez zmianę organizacji sektora mogą w bardzo znaczący sposób przyczynić się do zmiany wartości użytkowej oferty sektora telekomunikacyjnego. Rosnąca rola nowych usług w zaspokajaniu bieżących potrzeb przekłada się na wzrost znaczenia dyspozycyjności i niezawodności. Tak jak obecnie klienci są już zdecydowani by ponosić koszty związane z zapewnieniem bezpieczeństwa (programy antywirusowe, ściany ogniowe) tak można spodziewać się narastającego zainteresowania szeroko rozumiana jakością usług. 2.2. Perspektywa rozwoju sektora Rozwój sektora wymaga zarówno edukacji klientów jak i zweryfikowania gromadzonych przez dziesiątki lat doświadczeń. Rozwój sieci NGN/NGA będzie wymagał wprowadzenia nowych schematów postępowania, procedur i wyszkolenia personelu. Nowe aranżacje techniczne w znaczący sposób wpłyną na procedury regulacyjne. Istotne jest więc by czerpiąc z już posiadanych doświadczeń nakreślić nowe procedury w sposób efektywny, jednoznaczny i w najmniejszym stopniu absorbujący strony. Wprowadzenie NGN łączy się także z koniecznością weryfikacji programów nauczania na kierunkach telekomunikacyjnych zarówno dla uczelni wyższych jak i w szkolnictwie zawodowym. Dostosowania będzie wymagał system unormowań i dopuszczeń. Pokaźnej ewolucji ulegnie też system zarządzania prawami autorskimi. Przy zachowaniu dbałości o prawa twórców i właścicieli praw do treści niezbędne będzie wypracowanie nowych definicji i reguł upowszechniania i towarzyszących im odpłatności oraz metod kontroli gdyż element ten stanie się głównym nośnikiem wartości przekazywanej lub rozpowszechnianej w sieci. 2.3. Perspektywa finansowa sektora Znaczące kwotowo inwestycje w sieci dostępowe NGA wywołują szereg głosów nawołujących do podjęcia działań interwencyjnych ze strony państwa. Działania te miałyby za zadanie zapewnić dostęp do usług na terenach słabo zurbanizowanych. Podjęcie takich działań przez administrację wymaga jednak przeprowadzenia analiz dotyczących skutków dofinansowania rozwoju sieci oraz braku takiego dofinansowania. Zbadania wymagają także mechanizmy obniżania barier inwestycyjnych, które mogą przyczynić się do znacznego poszerzenia obszarów opłacalnych dla inwestycji infrastrukturalnych. Całym pakietem zagadnień jest narosła przez minione lata ogromna bariera proceduralna dotycząca działań inwestycyjnych. Powoduje ona rozciągnięcie procesów inwestycyjnych w czasie, co przekłada się na wzrost kosztów jak i opóźnienie w uzyskiwaniu przychodów. Wiele z elementów istniejących procedur nie wnosi żadnych wartości tzn. nie stanowi zabezpieczenia przed konkretnymi negatywnymi zjawiskami, nie chroni istotnych i sprecyzowanych interesów obywateli, społeczności lub środowiska naturalnego. Obciążenia takie obniżając rentowność i efektywność podmiotów gospodarczych z sektora telekomunikacyjnego przekładają się na słabszą rentowność, obniżenie potencjału inwestycyjnego i w konsekwencji niższą sprzedaż. Obniżone zostają w ten sposób wpływy do budżetu z bezpośredniej sprzedaży usług telekomunikacyjnych użytkownikom końcowym oraz pośrednio z ograniczonego rozwoju w innych sektorach. Budowa sieci NGA będzie inwestycją kreującą nowe miejsca pracy i tym samym przyczyni się do przyspieszenia rotacji pieniądza. Stworzona w postaci nowej sieci baza dla nowego typu usług spowoduje dyslokację wpływów między sektorami, której skalę i konsekwencje trudno na tym etapie przewidywać. W nowej ofercie większy jednak będzie udział dóbr niematerialnych i zawierających znaczny komponent wiedzy. Tym samym rozwój sieci NGN będzie miał wkład w przechodzeniu polskiej gospodarki na obrót towarami wyżej przetworzonymi. Nowego typu usługi powinny pozytywnie wpływać na efektywność gospodarczą pozostałych sektorów i poprawiać konkurencyjność polskiej gospodarki w odniesieniu do zagranicznych. 2.4. Perspektywa organizacji sektora Sieciom NGN będzie towarzyszył nowy zestaw praktyk i modeli biznesowych. Oznacza to zmiany zarówno w mechanizmach kooperacji wewnątrz sektorowej jak i z podmiotami zewnętrznymi. W szczególności zwiększy się zasięg i zakres współpracy z podmiotami z innych sektorów. Nowe modele biznesowe spowodują zmiany w sposobie obsługi klientów. Można spodziewać się wzrostu znaczenia modeli inwersyjnych (usług opłacanych np. z reklam) oraz różnych aranżacji łączenia lub uzupełniania ofert. Oznaczać to będzie konieczność wypracowania nowych procedur oraz określenia parametrów jakościowych. W ramach rozstrzygnięć wewnętrznych sektora niezbędne będzie ustalenie zasad wymiany usług i standaryzacji protokołów stosowanych w poszczególnych warstwach i platformach usługowych. Operatorzy w obecnej formule organizacyjnej sektora często dyskontowali wartość poprzez wprowadzanie rozwiązań zamkniętych. Architektura sieci NGN pozwala spodziewać się wzrostu korzyści po stronie operatorów z masowego zastosowania rozwiązań otwartych. 3. Strategia regulacyjna UKE, a rozwój NGN/NGA W zakresie prerogatyw UKE nie wydaje się konieczne modyfikowanie określonych w strategii celów. Mimo sugestii dotyczących zmian systemu regulacyjnego nic nie wskazuje na zmianę podejścia do regulacji sektora w Unii Europejskiej. Także krajowe uwarunkowania nie przemawiają za zmianą podejścia. O ile jednak w dotychczasowej formie funkcjonowania sieci stosowane instrumenty stopniowo przynosiły rezultaty to prawdopodobne scenariusze rozwoju sieci NGN tworzą znaczne ryzyko remonopolizacji. Przeprowadzenie podziału funkcjonalnego operatora SMP obniża poziom ryzyka ale go nie eliminuje. Kluczem do zabezpieczenia rynku przed zjawiskiem remonopolizacji są instrumenty nie należące do Prezes UKE lecz znajdujące się w gestii administracji samorządowej. Możliwość stymulacji powstawania obszarów inwestycji w sieci pasywne jest jedynie elementem z zestawy tzw. instrumentów miękkich, czyli prowadzenia akcji informacyjnej i wspomagania merytorycznego samorządów rozważających tego typu podejście. Prawdopodobnie istotne będzie stworzenie tu co najmniej kilku różnych wzorców postępowania odzwierciedlających różne sytuacje: wielkość obszaru i gęstość zaludnienia, kondycję ekonomiczną okolicy oraz różnorodne możliwości wsparcia przez samorząd. Wywiedziony z analiz OECD model sieci otwartej wydaje się formułą efektywną dla polskiego rynku ze względu na nasz niski potencjał nabywczy. Główną wadą podejścia może być jednak trudność w pozyskaniu środków inwestycyjnych. Środki dedykowane na pomoc w rozbudowie sieci dostępowej na obszarach wiejskich przewidziane w programach strukturalnych są stosunkowo ograniczone, ponadto problem ten dotyczy także dużych miast. Znalezienie środków inwestycyjnych może ułatwić przeprowadzenie studium opłacalności przedsięwziecia uwzględniające polskie realia. 4. Słownik użytych skrótów i terminów ADSL (ang. Asymetric Digital Subscriber Line) zgodna ze standardem ITU G.992.1 (G.DMT). asymetryczna cyfrowa linia abonencka BRAS (ang. Broadband Remote Access Server) kopasmowych. serwer zdalnego dostępu do usług szero- DSLAM (ang. Digital Subscriber Line Access Multiplexer) dostępowy multiplekser cyfrowych linii abonenckich. FTTB (ang. Fiber To The Building) Optyczna sied światłowodowa doprowadzana do budynków, co oznacza, że konieczna jest dodatkowa instalacja rozprowadzająca sygnał do poszczególnych mieszkao. FTTH (ang. Fiber To The Home) go mieszkania. Optyczna sied światłowodowa oprowadzona do każde- Kolokacja Wirtualna kolokacja polegająca na braku fizycznego dostępu do miejsc kolokacyjnych przez Operatora Korzystającego i wykonywaniu przez TP czynności związanych z prawidłową konserwacją i naprawą urządzeo umieszczonych w miejscach kolokacyjnych oraz nadzoru nad instalacją urządzeo przez Operatora Korzystającego. Kolokacja udostępnianie, w ramach zawartych na potrzeby Usługi jak i na potrzeby innych usług międzyoperatorskich umów kolokacji, najmu lub dzierżawy itp., fizycznej przestrzeni lub urządzeo technicznych, w budynkach bądź w bezpośrednim sąsiedztwie budynków w odległości wynoszącej nie więcej niż 50 m, w których znajduje się punkt dostępu do sieci TP, w celu umieszczenia i podłączenia niezbędnego sprzętu Operatora Korzystającego podłączającego. Logiczny Punkt Styku Sieci (LPSS) miejsce, w którym między Siecią TP i Siecią Operatora Korzystającego jest wymieniany i rejestrowany ruch oraz wiadomości sygnalizacyjne. Lokalna Pętla Abonencka (LPA) obwód składający się z istniejących odcinków Sieci Magistralnej, Rozdzielczej i Przyłącza Abonenckiego, określanych zbiorczo Łączami Abonenckimi Aktywnymi lub z niewykorzystywanych odcinków Sieci Magistralnej i rozdzielczej, określanych zbiorczo Łączami Abonenckimi Nieaktywnymi, łączący gniazdko telefoniczne abonenta lub głowicę, słupek albo skrzynkę kablową, bezpośrednio z punktem dostępu do stacjonarnej publicznej sieci telefonicznej, w szczególności z przełącznicą główną lub urządzeniem równoważnym stanowiącym punkt dostępu do stacjonarnej publicznej sieci telefonicznej. Lokalna Podpętla Abonencka (LPPA) obwód składający się z istniejących odcinków Sieci Rozdzielczej i Przyłącza Abonenckiego, określanych zbiorczo Łączami Abonenckimi Aktywnymi lub z niewykorzystywanych odcinków Sieci Rozdzielczej, określanych zbiorczo Łączami Abonenckimi Nieaktywnymi, łączący gniazdko telefoniczne Abonenta lub głowicę kablową, słupek albo skrzynkę kablową z Pośrednim Punktem Dostępowym, w szczególności z szafką kablową lub innym urządzeniem stanowiącym punkt dostępu pośredniego do stacjonarnej publicznej sieci telefonicznej. MDF (ang. Main Distribution Frame) – Przełącznica główna (PG) urządzenie o charakterze pasywnym, pozwalające na połączenie par Lokalnych Pętli Abonenckich z portami abonenckimi w centrali. Migracja Przeniesienie strumienia bitów Usługi związanej z LPA (odpowiednio VC lub PPP) lub pewnej liczby LPA zgrupowanych odpowiednio w VP oraz L2TP do innej grupy LPA lub innego interfejsu w PDU lub innego PDU. Nadsubskrypcja (ang. Overbooking) stosunek sumy pasma rezerwowanego do sumy pasma wykorzystywanego, wynikający ze sprzedawania łączne większej przepustowości sieci niż jest do dyspozycji. ODF (ang. Optical Distribution Frame) Przełącznica optyczna. Operator Korzystający operator korzystający z dostępu do LPA poprzez Węzły sieci telekomunikacyjnej operatora SMP na potrzeby sprzedaży usług szerokopasmowej transmisji danych lub wnioskujący o zapewnienie takiego dostępu. swoją sied do sieci TP lub korzystającego z innych usług regulowanych PON (ang. Passive Optical Network) sied światłowodowa o architekturze punkt-wiele punktów, w które wykorzystywane są bierne elementy rozszczepiające sygnał między włókna doprowadzone do różnych lokalizacji. Przepływnośd jest współużytkowana i ten sam sygnał dociera do wszystkich odbiorców. Rozdzielenie możliwe jest dzięki kodowaniu. Kanał zwrotny jest współużytkowany na zasadzie przydzielania szczelin czasowych. Na rynku oferowanych jest już szereg różnych standardów sieci pasywnych, wśród których do najpopularniejszy należą GPON (Gigabit PON), GEPON (Gigabit Ethernet PON) i 10G-EPON (10 Gigabit Ethernet PON). POTS (ang. Plain Old Telephone Service) Przyłącze Abonenckie lokalem użytkownika. podstawowa usługa telefoniczna. odcinek pomiędzy zakooczeniem sieci rozdzielczej lub PPD a PSTN (ang. Public Switched Telephony Network) publiczna sied telefonii stacjonarnej. VDSL (Very High Speed DSL) szybkie DSL, umożliwia użycie różnych konfiguracji pasma, dzięki czemu zapewnia dużą elastycznośd we wdrażaniu usługi dostępowej. Łącze może byd symetryczne bądź asymetryczne, a przepływności mogą wynosid do 55 Mbit/s zależnie od długości linii abonenckiej (standard ITU - G.993.1). Węzeł sieci telekomunikacyjnej urządzenie w sieci telekomunikacyjnej używane do świadczenia usług szerokopasmowej transmisji danych umożliwiające dostęp do tej sieci. xDSL (ang. X Digital Subscriber Line) zbiorowy termin wszystkich technologii cyfrowych linii abonenckich, używających wielu schematów modulacji w transmisji danych przez symetryczne linie miedziane. Pierwszy x w nazwie jest zamiennikiem początkowej litery pod jaką ukrywa się dana specyfikacja. Zakooczenie sieci zakooczenie łącza abonenckiego.
