Najgroźniejsze choroby zakaźne żubrów

Szkolenie
„Najlepsze praktyki w zakresie ochrony żubrów”
Część 2
7-8 maja 2014 r.
Hotel Perła Bieszczadów w Czarnej
Prowadzący:
Wanda Olech - SGGW w Warszawie
Najważniejsze zagrożenia dla
występowania żubrów w Polsce i na
świecie
Najgroźniejsze i najpospolitsze
choroby żubrów, występujące w
poszczególnych stadach. Monitoring
zdrowotny i profilaktyka
weterynaryjna.
Zagrożenia:
fot. P.DuellFot. T.Budziński
Zagrożenia:
Niewielka liczebność, fragmentacja
Brak możliwości swobodnego
rozprzestrzenienia
Wśród wolnych i półwolnych stad
jest tylko 17 o liczebności
większej niż 50 osobników
fot. P.DuellFot. T.Budziński
Wielkość stad w niewoli
40
35
30
25
20
15
10
5
0
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28
Zagrożenia:
Ograniczona pula genowa i negatywne skutki
inbredu
fot. P.DuellFot. T.Budziński
Założyciele współczesnej populacji żubra
LB LC
15 Bismarck
16 Plavia
147 Begrunder
87 Bill
89 Bilma
42 Planta
45 Plebejer
100 Kaukasus
96 Gatczyna
46 Placida
95 Garde,
35 Plewna
LB
LC
Założyciele współczesnej populacji żubra
„Protoplastami wszystkich
żyjących obecnie na świecie
żubrów było zaledwie 12
osobników, w tym tylko 7 stało się
przodkami linii nizinnej. Sytuacja
ta spędza sen z powiek wszystkim
strategom restytucji żubra, ale w
świetle nauki pula genowa żubra
jest zamknięta i obecnie możemy
zadbać jedynie o to, aby
wykorzystać efektywnie ten
materiał hodowlany, jaki
posiadamy.” (Księga Rodowodowa
Żubrów Historia i Współczesność,
Białowieża 2009).
20,11
7,24
36,17
contribution
Zmiany udziału założycieli
3,44
52,82
17,77
21,36
27,56
40,75
19,62
0
12,76
89,3
51,06
1930
2000
Plavia and others
year
Bilma+Bill
Planta+Plebejer
1930
Kaukasus and other
Plavia
and others
year
Bilma+Bill
Planta+Plebejer
2000
Współczynnik inbredu
0,6
0,5
LB line
LC line
0,4
0,3
0,2
0,1
0,0
1920
1940
1960
1980
2000
Potomstwo Kaukasusa i 4 samic
Porównanie udziału założycieli w populacji na
wolności i w niewoli linii LC
35
captive
contribution
30
free
25
20
15
10
5
0
45
42
87
89
15
16
147 100
founder
96
95
35
46
Rozkład linii męskich (chromosom Y)
1,0
0,8
Y87
0,6
0,4
Y147
Linia nizinna
Y15
0,2
Y45
0,0
1925
1930
1935
1940
1945
1950
1955
1960
1965
1970
1975
1980
1985
1990
1995 2000 2005 2010
1,0
0,8
0,6
Y147
Linia białowiesko-kaukaska
Y15
0,4
Y45
Y100
0,2
0,0
1925
1930
1935
1940
1945
1950
1955
1960
1965
1970
1975
1980
1985
1990
1995 2000 2005 2010
Zagrożenia:
Choroby i pasożyty
Żubr jest bardzo wrażliwy i
mało odporny
fot. P.DuellFot. T.Budziński
Najgroźniejsze choroby zakaźne żubrów
Żubr jest gatunkiem bardzo podatnym na choroby. Źródłem
zakażenia mogą tu być inne pokrewne gatunki (jak np.
bydło domowe), a transmisja choroby odbywać się może
poprzez bezpośredni kontakt, korzystanie z tego samego
pastwiska lub też być przenoszona przez owady/pajęczaki
krwiopijne. Przebieg chorób zakaźnych u żubra jest z reguły
groźniejszy niż u innych gatunków - w przeszłości
kilkakrotnie miały miejsce zachorowania żubrów, które
kończyły się likwidacją całych stad bądź znacznej ich części:
• gruźlica w Bieszczadach
• pryszczyca w Pszczynie
• choroba błękitnego języka w Niemczech
Oprócz tych chorób groźna dla żubrów może być bruceloza,
wirusowa biegunka, wąglik, paratuberkuloza.
Choroby pasożytnicze
U żubrów stwierdza się powszechnie obecność fauny pasożytniczej
charakterystycznej zarówno dla jeleniowatych jak i dla bydła i
owiec. Pasożyty zarówno mechanicznie uszkadzają tkanki i narządy
jak i poprzez toksyczne produkty swojej przemiany materii powodują
zatrucia organizmu. I tak np. zarażenie:
• motylicą wątrobową powoduje mechaniczne uszkodzenia miąższu
wątroby połączone z rozrostem tkanki łącznej oraz pojawianie się
zwapnień w przewodach żółciowych.
• nicieniami płucnymi prowadzi do zapalenia płuc i zmian w tym
narządzie.
• nicieniami krwiopijnymi, jak np. Astworthius sidemi przywleczony
z jeleniem sika– jest obecnie stwierdzany u 100% badanych żubrów
w Puszczy Białowieskiej (w bardzo krótkim czasie opanowały całe
populacje żubra)
Nekrotyczne zapalenie napletka
NZN- nekrotyczne zapalenie napletka (łac. posthitis)schorzenie narządów moczowo- płciowych samców
żubra o nieznanej jak dotąd etiologii.
W początkowej fazie choroby może występować
zaledwie jedno ognisko martwicowo-ropne na
krawędzi napletka, (towarzyszy mu cuchnąca śluzoworopna wydzielina na włosach pędzla napletka).
Fot. M. Krzysiak
Fot. Z. Krasiński
W kolejnych etapach choroby dochodzi do:
owrzodzenia, ubytków ściany napletka, zmian zapalnomartwicowych prącia, a nawet jego autoamputacji,
zarośnięcia otworu napletkowego i tworzenia się
przetok moczowych.
Fot. M. Krzysiak
W wolnej populacji żubrów we wschodniej części
Puszczy Białowieskiej pierwsze przypadki tego
schorzenia odnotowano pod koniec lat 70-tych. W
polskiej części Puszczy Białowieskiej pierwsze
przypadki samców z objawami NZN zaobserwowano w
1980 roku.
W latach 1980- 2002 w wolnej populacji w Puszczy
Białowieskiej posthitis stwierdzono łącznie u 167
samców (147 odstrzelonych, 20 padłych).
Badania chorobowo zmienionych tkanek wykazały
obecność różnych bakterii (z rodzaju Corynebacterium
sp., Bacillus sp., Staphylococcus, Pseudomonas a., i
inne), jednak jak dotąd nie ujawniono jednoznacznego
czynnika patogennego tej choroby, ani określić źródła
zakażenia.
Fot. M. Krzysiak
Zagrożenia:
Niewłaściwe metody utrzymania:
(żywienia, opieki, transportu)
fot. P.DuellFot. T.Budziński
Zagrożenia:
Krzyżowanie z bizonem
fot. P.DuellFot. T.Budziński
Bizony w Polsce
Duży problem