Cukrzyca

Cukrzyca
Tegoroczne obchody Światowego Dnia Zdrowia poświęcone są ogólnoświatowemu
problemowi rozprzestrzeniania się cukrzycy. Pierwsze wzmianki o cukrzycy pochodzą z 1500
roku p.n.e. Choroba ta towarzyszy ludziom od zarania dziejów, ale w XXI wieku stała się
epidemią w krajach wysoko rozwiniętych.
Cukrzyca to przewlekła, metaboliczna choroba ogólnoustrojowa. Charakteryzuje się
hiperglikemią, czyli podwyższonym stężeniem glukozy (cukru) we krwi. Schorzenie to wynika
z defektu wydzielania lub działania insuliny. Insulina jest hormonem wytwarzanym w
trzustce, który stabilizuje prawidłowy poziom glukozy we krwi, umożliwiając jej wnikanie do
komórek. Niedobór insuliny prowadzi nie tylko do zaburzeń w metabolizmie węglowodanów,
ale też białek i tłuszczów. Przewlekłe podwyższenie poziomu glukozy we krwi powoduje
uszkodzenia różnych narządów, szczególnie oczu, nerek, układu nerwowego, serca oraz
naczyń krwionośnych.
Możemy wyróżnić cukrzycę typu 1, gdzie w wyniku uszkodzenia trzustki dochodzi do
całkowitego braku insuliny we krwi. Choroba ujawnia się zazwyczaj u dzieci poniżej 10 roku
życia, ale może dotyczyć także osób do 30 roku życia.
Poważnym zagrożeniem dla płodu jest cukrzyca w ciąży. Zaburzenie to jest spowodowane
zmianami fizjologicznymi w organizmie kobiety i przemija po urodzeniu dziecka.
Najczęściej występującym rodzajem cukrzycy jest cukrzyca typu 2. Dotyczy ponad
80% wszystkich chorych na cukrzycę. Występuje u osób starszych. U podstaw cukrzycy typu
II, oprócz upośledzonego wydzielania insuliny, leży tzw. insulinooporność, czyli niewrażliwość
komórek na działanie insuliny.
Szacuje się, że w Polsce na cukrzycę choruje ponad 3 mln osób, przy czym u 1 mln nie
została ona jeszcze wykryta. Znacznie więcej Polaków jest zagrożonych tą chorobą. Ocenia
się, że stan przedcukrzycowy występuje u 5 mln naszych rodaków.
Rutynowe kontrole pomiaru glukozy we krwi zaleca się każdemu, gdyż stan
przedcukrzycowy nie daje żadnych objawów, widocznych „gołym okiem”. Osoby po 45. roku
życia powinny badać się przynajmniej raz na trzy lata. Jeszcze częściej – raz do roku –
powinny badać się osoby z tzw. podwyższonej grupy ryzyka: z nadwagą lub otyłością (BMI
powyżej 25) lub/i obwodem talii powyżej 80 cm u kobiet i 94 cm u mężczyzn; rodzinnie
obciążone cukrzycą, praktykujące bierny tryb życia, z nadciśnieniem tętniczym lub innymi
chorobami układu sercowo-naczyniowego, z wysokim stężeniem cholesterolu i
trójglicerydów, ze stwierdzonymi wcześniej zaburzeniami przemiany glukozy i po przebytej
cukrzycy w ciąży lub urodzeniu dziecka o dużej masie ciała (powyżej 4 kg).
Stan przedcukrzycowy określa się na podstawie poziomu glukozy we krwi.
Prawidłowe jej stężenie nie powinno przekraczać 100 mg/dl. Gdy po dwukrotnym badaniu
na czczo, czyli co najmniej 8 godzin po ostatnim posiłku, utrzymuje się ono między 100 a 125
mg/dl, wtedy mówi się o stanie przedcukrzycowym. Cukrzycę diagnozuje się przy poziomie
glukozy powyżej 126 mg/dl.
Stan przedcukrzycowy nie jest chorobą i w zasadzie nie wymaga leczenia, nie daje
również żadnych dolegliwości zdrowotnych. Ale jest sygnałem ostrzegawczym. Gdy zostanie
wykryty, wystarczająca jest zmiana stylu życia, by zmniejszyć ryzyko zachorowania na
cukrzycę. Jest to konieczne, jeśli chcemy uniknąć tej groźnej choroby. U 10 proc. osób ze
stanem przedcukrzcowym w ciągu roku rozwinie się cukrzyca. Stan przedcukrzycowy ma
często charakter odwracalny, w przeciwieństwie do cukrzycy. Dlatego też Polskie
Towarzystwo Diabetologiczne u osób ze stanem przedcukrzycowym zaleca redukcję masy
ciała poprzez modyfikację stylu życia, obejmującą aktywność fizyczną i zmniejszenie
kaloryczności diety.
Dieta stosowana w stanie przedukrzycowym praktycznie nie odbiega od zalecanej w
cukrzycy typu 2. Powinna umożliwić stopniową i systematyczną redukcję masy ciała. Dlatego
też zaleca się zmniejszenie kaloryczności, co umożliwi umiarkowaną redukcję masy ciała o
mniej więcej 0,5–1 kg/tydzień. Aby osiągnąć takie wartości, zaleca się stosowanie diety o
zmniejszonej ilości węglowodanów (zwłaszcza prostych), a także dietę niskotłuszczową.
Szczególnie istotną zasadą postępowania dietetycznego przy redukcji masy ciała jest
odpowiedni rozkład i częstość posiłków w ciągu dnia. Zaleca się jedzenie 5 posiłków dziennie
w regularnych odstępach co 3 godziny.
Nieodłącznym elementem postępowania w stanie przedcukrzycowym, a tym samym
zapobieganie cukrzycy, jest aktywność fizyczna, która korzystnie wpływa na: zmniejszenie
insulinooporności tkanek, efektywną redukcję tkanki tłuszczowej, obniżenie stężenia „złego”
cholesterolu (LDL) i trójglicerydów. Ponadto poprawia wydolność fizyczną (pracę serca,
układu oddechowego i mięśniowego), obniża ciśnienie tętnicze, zwiększa gęstość kości,
poprawia samopoczucie oraz funkcje komórek nerwowych w mózgu zapobiegając demencji.
Początkowo zaleca się wprowadzenie umiarkowanej aktywności fizycznej,
dostosowanej do możliwości fizycznych i wydolności danej osoby. Najlepiej, aby wysiłek
fizyczny był regularny. U osób z otyłością i nadwagą początkowo zaleca się formę marszu
(szybki spacer aż do zadyszki), z częstotliwością 3–5 razy w tygodniu. Do proponowanej
stanie przedcukrzycowym aktywności fizycznej można zaliczyć: nordic walking, pływanie,
aqua-aerobik, bieganie, jazdę na rowerze, taniec. W miarę zwiększenia wydolności fizycznej i
ubytku masy ciała można wprowadzić bardziej intensywne formy sportu.
Państwowy Powiatowy Inspektor Sanitarny w Grójcu