BLIŻEJ BIOLOGII
advertisement
BLIŻEJ BIOLOGII PLAN WYNIKOWY KLASA 2 1 Numer i temat lekcji Wymagania podstawowe Uczeń: Wymagania ponadpodstawowe Uczeń: Dział III. RÓŻNORODNOŚĆ ORGANIZMÓW (cd.) III.4. Królestwo roślin 1. Charakterystyka • wymienia główne cechy roślin • określa podstawowe czynności życiowe roślin. Glony roślin • podaje przykłady roślin zarodnikowych i nasiennych • wyróżnia plechowce i organowce • podaje przykłady glonów występujących w różnych środowiskach • określa znaczenie glonów 2. Mszaki. Paprotniki • określa środowisko występowania mszaków i paprotników • wymienia charakterystyczne cechy mszaków i paprotników • podaje przykłady mszaków i paprotników • określa znaczenie mszaków i paprotników 3. Rośliny nasienne • wymienia organy roślin nasiennych • określa podstawowe funkcje organów roślin • podaje przykłady form życiowych roślin nasiennych • wymienia tkanki budujące organy roślinne • różnicuje rośliny na nagonasienne i okrytonasienne • rozpoznaje okazy roślin nagonasiennych i okrytonasiennych • wyjaśnia biologiczne znaczenie fotosyntezy i oddychania u roślin • opisuje transport substancji w roślinie • wyjaśnia kryterium podziału roślin na zarodnikowe i nasienne • wyróżnia cechy plechowców i organowców • wymienia charakterystyczne cechy budowy zielenic, brunatnic i krasnorostów • wykazuje, że glony żyjące na różnych głębokościach mają różne barwniki • porównuje cechy morfologiczne glonów i roślin lądowych • uzasadnia przynależność mszaków i paprotników do roślin zarodnikowych • opisuje budowę mchu i paproci • charakteryzuje skrzypy i widłaki • przedstawia rolę paprotników kopalnych w powstawaniu węgla • wyjaśnia konieczność ochrony paprotników • wykazuje, że występowanie roślin na lądzie wiąże się z obecnością tkanek • dostrzega związek między budową anatomiczną i funkcją tkanek • planuje obserwację dotyczącą budowy i rozwoju rośliny nasiennej (hodowla wodna fasoli) 4. Korzeń • przedstawia wyniki samodzielnej obserwacji • rozróżnia podstawowe systemy korzeniowe u naturalnych okazów roślin • wymienia główne funkcje korzenia • rozpoznaje i opisuje strefy korzenia • wnioskuje, że korzeń wydłuża się w strefie wzrostu • wykazuje przystosowania korzenia do utrzymania rośliny w podłożu oraz wchłaniania i transportu wody • wykazuje różnice między systemem palowym i wiązkowym • ilustruje przykładami różnorodność form i funkcji korzeni • wykazuje związek między budową a funkcją pełnioną przez poszczególne strefy korzenia 5. Łodyga • wymienia podstawowe funkcje łodygi • rozpoznaje roślinę o łodydze zielnej i zdrewniałej • rozpoznaje roślinę o łodydze nadziemnej i podziemnej • wskazuje (na schematycznym rysunku lub okazie naturalnym rośliny okrytonasiennej) i opisuje pęd rośliny nasiennej • ilustruje przykładami różnorodność form i funkcji łodyg • uzasadnia, że po obcięciu wierzchołka pędu roślina przestaje rosnąć na długość • określa lokalizację tkanek (twórczej, okrywającej, miękiszowej, wzmacniającej, przewodzącej) w łodydze 2 Numer i temat lekcji Wymagania podstawowe Uczeń: • przedstawia budowę zewnętrzną liścia z uwzględnieniem podstawowych przystosowań do fotosyntezy • określa podstawowe funkcje liścia • rozróżnia niektóre gatunki polskich drzew • uzasadnia, że igły roślin nagonasiennych są liśćmi Wymagania ponadpodstawowe Uczeń: • wyjaśnia, co to jest transpiracja, wykazując przystosowania liścia do przeprowadzania tego procesu • wykazuje związek między budową a funkcjami tkanek budujących liść • rozpoznaje liście pojedyncze i złożone • podaje przykłady modyfikacji liści związanych z funkcją • ilustruje przykładami różnorodność kształtów liści • dostrzega współdziałanie liści, korzeni i łodyg w funkcjonowaniu rośliny • wyjaśnia budowę i funkcjonowanie aparatu szparkowego 7. Kwiat • przedstawia budowę kwiatu • określa funkcje poszczególnych elementów kwiatu • uzasadnia, że słupek i pręciki są organami rozmnażania płciowego • wyjaśnia, na czym polegają procesy zapylenia i zapłodnienia • rozróżnia rośliny wiatropylne i owadopylne • wymienia główne etapy rozwoju rośliny • podaje przykłady zróżnicowania budowy kwiatów • dostrzega zalety wytworzenia kwiatostanów • podaje przykłady różnych typów kwiatostanów u roślin • wykazuje rolę łagiewki pyłkowej • samodzielnie przeprowadza obserwację makroskopową • planuje doświadczenie wykazujące wpływ warunków środowiska na kiełkowanie nasion 8. Nasiona i owoce • przedstawia budowę nasienia • wymienia warunki niezbędne do kiełkowania • rozpoznaje podstawowe rodzaje owoców (suche, mięsiste) • podaje przykłady roślin rozsiewanych przez wiatr i zwierzęta • uzasadnia, że nasienie jest organem przetrwalnym rośliny • określa, z których części słupka powstają elementy owocu • wykazuje różnorodność materiałów zapasowych w nasionach roślin • podaje przystosowania owoców do rozsiewania przez wiatr i zwierzęta 9. Porównanie roślin nagonasiennych i okrytonasiennych. Znaczenie roślin nasiennych • wyróżnia rośliny nagonasienne i okrytonasienne • podaje przykłady roślin nagonasiennych i okrytonasiennych • dostrzega różnice między nasionami roślin nagonasiennych i okrytonasiennych • przedstawia rolę roślin w życiu człowieka • uzasadnia istotną rolę roślin w przyrodzie • wykazuje różnice między kwiatami i liśćmi roślin nagonasiennych i okrytonasiennych • dostrzega skutki nadmiernej eksploatacji zasobów roślinnych • rozpoznaje pospolite gatunki roślin nagonasiennych (po igłach i szyszkach) oraz okrytonasiennych (po liściach) 6. Liść Dział IV. ZWIĄZKI CHEMICZNE W ŻYCIU ORGANIZMÓW IV.1. Chemiczne podstawy życia 11. Pierwiastki biogenne. Woda i jej znaczenie • wymienia podstawowe pierwiastki życia • określa biologiczną rolę wody w życiu organizmów • przeprowadza doświadczenie • dokumentuje przebieg doświadczenia • określa biologiczną rolę pierwiastków biogennych • formułuje wnioski na podstawie doświadczenia • planuje doświadczenie 12. Związki chemiczne umożliwiające życie na Ziemi • wymienia podstawowe grupy związków chemicznych występujących w organizmach • wymienia pierwiastki wchodzące w skład związków chemicznych występujących w organizmach • określa rolę białek, tłuszczów, cukrów i kwasów nukleinowych w organizmach • określa podstawowe jednostki składowe białek, tłuszczów, cukrów i kwasów nukleinowych • uzasadnia kluczową rolę enzymów w organizmach 3 Numer i temat lekcji Wymagania podstawowe Uczeń: Wymagania ponadpodstawowe Uczeń: IV.2. Składniki pokarmów człowieka 13. Składniki pokarmów, ich rola i źródła • wymienia podstawowe składniki pokarmów: białka, cukry, tłuszcze, witaminy, sole mineralne • wyjaśnia trzy główne funkcje składników odżywczych • określa, że białka pełnią funkcję budulcową, a cukry i tłuszcze – energetyczną • wymienia pokarmy bogate w białka, cukry i tłuszcze • wnioskuje o obecności skrobi w ziemniaku na podstawie wyników przeprowadzonego doświadczenia • podaje przykłady pokarmów bogatych w błonnik • analizuje pokarmy pod względem zawartości poszczególnych składników pokarmowych • ocenia zdrowotne znaczenie błonnika • uzasadnia, że białka zwierzęce są pełnowartościowe • uzasadnia potrzebę ograniczania spożywania pokarmów bogatych w tłuszcze zwierzęce • planuje doświadczenie wykazujące obecność skrobi w ziemniaku 14. Witaminy i składniki mineralne • określa, że witaminy pełnią funkcję regulującą, a sole mineralne – budulcową i regulującą • wymienia pokarmy bogate w witaminy: A, C, B6, B12, D, kwas foliowy, a także w magnez, żelazo, wapń • przedstawia skutki niedoboru witamin (A, C, B6, B12, D, kwasu foliowego) i soli mineralnych (żelaza, wapnia, magnezu) • uzasadnia konieczność systematycznego spożywania warzyw i owoców • przedstawia znaczenie wody jako ważnego uzupełnienia pokarmów • analizuje pokarmy pod względem zawartości poszczególnych witamin i soli mineralnych • uzasadnia stwierdzenie, że najskuteczniejsze działanie mają witaminy i sole mineralne zawarte w pokarmach, a nie w tabletkach Dział V. BUDOWA l FUNKCJONOWANIE ORGANIZMU CZŁOWIEKA V.1. Organizm człowieka 16. Organizm człowieka jako zintegrowana całość • opisuje hierarchiczną budowę organizmów • wymienia i lokalizuje tkanki w organizmie człowieka • wymienia narządy wchodzące w skład poszczególnych układów • opisuje budowę i funkcje poszczególnych układów • określa zależność między budową a funkcją poszczególnych układów narządów w organizmie człowieka • uzasadnia konieczność współdziałania narządów i układów narządów we właściwym funkcjonowaniu organizmów V.2. Układ pokarmowy 17. Budowa i funkcje układu pokarmowego • rozróżnia i wskazuje na schematycznym rysunku lub modelu narządy układu pokarmowego • określa rolę układu pokarmowego • przedstawia rolę jamy ustnej, żołądka, dwunastnicy, jelita cienkiego i jelita grubego • opisuje rolę zębów • przedstawia przyczyny powstawania próchnicy zębów • wyjaśnia, na czym polega trawienie pokarmów • lokalizuje narządy układu pokarmowego na modelu lub schemacie • przedstawia związek budowy poszczególnych odcinków przewodu pokarmowego z pełnioną przez nie funkcją 18. Trawienie pokarmów • wyjaśnia, na czym polega trawienie • przedstawia miejsce i produkty trawienia białek, cukrów i tłuszczów • określa miejsce wchłaniania produktów trawienia i wskazuje je na schematycznym rysunku lub modelu • stwierdza doświadczalnie trawienie skrobi w jamie ustnej • określa warunki, w jakich przebiega trawienie • wyjaśnia rolę ślinianek, trzustki i wątroby w procesie trawienia • uzasadnia rolę enzymów trawiennych w procesie rozkładu pokarmu • uzasadnia związek budowy poszczególnych odcinków przewodu pokarmowego z pełnioną przez nie funkcją 4 Numer i temat lekcji Wymagania podstawowe Uczeń: Wymagania ponadpodstawowe Uczeń: 19. Potrzeby pokarmowe ludzi • wyjaśnia, dlaczego potrzeby pokarmowe ludzi się różnią • uzasadnia, że potrzeby pokarmowe ludzi zależą od wieku, stanu zdrowia, trybu życia, aktywności fizycznej • określa zawartość poszczególnych składników pokarmowych w wybranych produktach spożywczych na podstawie analizy treści etykiet • określa zawartość dodatków do żywności w wybranych produktach spożywczych na podstawie analizy treści etykiet • uzasadnia potrzebę czytania informacji na etykietach produktów spożywczych • wymienia wady i zalety dodatków do żywności • wykazuje wpływ na nasze zdrowie sposobu przechowywania i przygotowania żywności • ocenia reklamy żywności 20. Właściwe odżywianie się • wyjaśnia pojęcie dieta • wymienia zasady właściwego odżywiania się • oblicza indeks swojej masy ciała • właściwie interpretuje BMI • uzasadnia, dlaczego należy stosować dietę zróżnicowaną pod względem składników pokarmowych • analizuje konsekwencje niewłaściwego odżywiania się • przedstawia przyczyny i skutki otyłości i niedowagi • doskonali umiejętność argumentowania swojego stanowiska podczas dyskusji • oblicza wartość kaloryczną posiłku • wyjaśnia wady i zalety diety wegetariańskiej • analizuje swój jadłospis w odniesieniu do zasad właściwego odżywiania się V.3. Układ krążenia i odpornościowy 22. Krew i jej funkcje • wymienia główne składniki krwi • określa funkcje składników krwi • prowadzi obserwację mikroskopową preparatu trwałego krwi • uzasadnia znaczenie krwiodawstwa • wyróżnia grupy krwi • wykonuje rysunek schematyczny dokumentujący wyniki obserwacji mikroskopowej 23. Budowa i funkcje układu krwionośnego • wymienia narządy układu krwionośnego • określa główne funkcje układu krwionośnego • przeprowadza obserwacje mikroskopowe tętnicy i żyły • ilustruje za pomocą schematu przepływ krwi w małym i dużym obiegu • wykazuje związek między budową różnych naczyń krwionośnych a ich funkcjami • porównuje naczynia krwionośne 24. Serce • opisuje budowę serca • wyjaśnia, jak pracuje serce • wymienia czynniki wpływające na pracę serca • wykonuje pomiar tętna i ciśnienia krwi • wymienia badania wykonywane w diagnostyce chorób serca • określa rolę zastawek w sercu • wyjaśnia związek między pracą serca a tętnem i ciśnieniem • wykazuje związek między pracą serca a wysiłkiem fizycznym 25. Higiena układu • wymienia przyczyny chorób serca i układu krążenia krwionośnego • określa wpływ różnych czynników na pracę serca i układu krwionośnego • podaje przyczyny nadciśnienia • wyjaśnia rolę prostych badań diagnostycznych w profilaktyce chorób układu krążenia • podaje główne objawy wybranych chorób serca i układu krążenia • wyjaśnia związek między trybem życia a właściwym funkcjonowaniem układu krążenia • uzasadnia znaczenie badań profilaktycznych serca i krwi w diagnostyce chorób 5 Numer i temat lekcji Wymagania podstawowe Uczeń: • określa układ limfatyczny jako część układu krążenia • wymienia elementy układu limfatycznego • określa główne funkcje układu limfatycznego • określa funkcje płynu tkankowego i limfy Wymagania ponadpodstawowe Uczeń: • wyjaśnia związek między układem krwionośnym a układem limfatycznym • wskazuje na powiązania między krwią, limfą i płynem tkankowym 27. Układ odpornościowy • definiuje pojęcie odporności • wymienia drogi wnikania drobnoustrojów chorobotwórczych do organizmu • wymienia różne reakcje organizmu na obecność drobnoustrojów chorobotwórczych • wymienia sposoby nabywania odporności • wyjaśnia, na czym polega zgodność tkankowa • rozróżnia rodzaje odporności • wyjaśnia przykładowe reakcje odpornościowe 28. Zastosowanie wiedzy o odporności • wymienia czynniki wywołujące reakcje odpornościowe organizmu • wyjaśnia działanie szczepionki i surowicy • uzasadnia celowość stosowania szczepień • wymienia przeszczepiane narządy • wyjaśnia istotę konfliktu serologicznego • uzasadnia znaczenie przeszczepów w utrzymaniu życia 30. Budowa i funkcje układu oddechowego • przedstawia znaczenie oddychania dla organizmu człowieka • wymienia elementy układu oddechowego • wyjaśnia rolę mięśni w mechanizmie wentylacji płuc 31. Wymiana gazowa w płucach i tkankach • wyjaśnia, na czym polega wymiana gazowa w pęcherzykach płucnych i w tkankach • przedstawia różnice w składzie powietrza wdychanego i wydychanego • przeprowadza doświadczenia na podstawie instrukcji • wskazuje na zmiany tempa oddychania w czasie wysiłku fizycznego 32. Choroby i higiena układu oddechowego • wymienia czynniki mające negatywny wpływ na układ oddechowy • podaje przykłady chorób układu oddechowego • dostrzega niebezpieczeństwa związane z paleniem papierosów 33. Budowa i funkcje układu wydalniczego • wymienia uboczne produkty metabolizmu komórkowego • przedstawia narządy układu wydalniczego • określa funkcje narządów układu wydalniczego • wymienia składniki moczu zdrowego człowieka • rozumie konieczność zachowania higieny •układu podajewydalniczego funkcje skóry • wymienia elementy budowy skóry • przeprowadza doświadczenia, korzystając z instrukcji 26. Transport tlenu i substancji odżywczych do komórek 34. Budowa i funkcje skóry V.4. Układ oddechowy i wydalniczy. Skóra • wyjaśnia istotę procesu oddychania • przedstawia funkcje narządów układu oddechowego • dostrzega rolę nabłonka orzęsionego w oczyszczaniu wdychanego powietrza • wyjaśnia zmiany w ciśnieniu i objętości klatki piersiowej w czasie wdechu i wydechu • wyjaśnia mechanizm wymiany gazowej w pęcherzykach płucnych i w tkankach • wyjaśnia rolę hemoglobiny w transporcie tlenu • projektuje doświadczenia wykazujące wpływ wysiłku fizycznego na tempo oddychania • dostrzega niezbędność próby kontrolnej • przedstawia czynniki mające wpływ na tempo oddychania • wyjaśnia, dlaczego gruźlica jest chorobą społeczną • podaje argumenty przeciw paleniu papierosów • podaje produkty metabolizmu cukrów, tłuszczów i białek • charakteryzuje równowagę wodną w organizmie człowieka • uzasadnia potrzebę wykonywania okresowych badań moczu w profilaktyce • podaje przykłady nieprawidłowości w składzie moczu • wykazuje wydalniczą funkcję skóry • podaje przykłady roli skóry jako narządu wydzielniczego, czuciowego, regulacyjnego i ochronnego • określa funkcje tworów naskórka • planuje doświadczenie wykazujące rozmieszczenie receptorów dotyku w skórze człowieka • interpretuje wyniki doświadczeń 6 Numer i temat lekcji 35. Udział skóry w termoregulacji. Choroby i higiena skóry Wymagania podstawowe Uczeń: • podaje przykłady reakcji skóry na ciepło i zimno • wymienia przykłady chorób skóry • określa zasady korzystania z kąpieli słonecznych • dostrzega związek między nadmiernym opalaniem a rakiem skóry Wymagania ponadpodstawowe Uczeń: • wyjaśnia zmiany w skórze zachodzące w wysokiej i niskiej temperaturze • wymienia korzyści i zagrożenia wynikające z opalania się • podaje przykłady pasożytów skóry V.5. Układ nerwowy i dokrewny 37. Budowa i funkcje układu nerwowego • wyjaśnia rolę układu nerwowego • dokonuje podziału układu nerwowego na ośrodkowy i obwodowy • wymienia elementy ośrodkowego i obwodowego układu nerwowego, i wskazuje je na schematycznym rysunku lub modelu • wskazuje na schematycznym rysunku elementy neuronu (akson, dendryty, ciało komórki) • wskazuje kierunek przepływu impulsu nerwowego wzdłuż neuronu • wskazuje części mózgowia (mózg, móżdżek 38. Czynności i rdzeń przedłużony) na schematycznym ośrodkowego układu nerwowego rysunku lub modelu • podaje przykłady działania układu nerwowego współczulnego i przywspółczulnego • podaje przykłady wyższych czynności nerwowych, np. myślenie, pamięć, kojarzenie • uzasadnia konieczność ochrony głowy przed urazami 39. Odruchy bezwarunkowe i warunkowe • opisuje drogę impulsu w łuku odruchowym, wskazując jego elementy na schematycznym rysunku • wymienia rodzaje odruchów • wskazuje kierunek przewodzenia impulsu nerwowego wzdłuż łuku odruchowego • podaje przykłady odruchów warunkowych i bezwarunkowych 40. Higiena układu • przedstawia rolę odruchów warunkowych w procesie uczenia się nerwowego • wymienia czynniki wywołujące stres • podaje przykłady pozytywnego i negatywnego działania stresu • przedstawia sposoby radzenia sobie ze stresem • wyjaśnia, że uczenie się polega na powtarzaniu i zapamiętywaniu wiadomości i umiejętności 41. Budowa i funkcje układu dokrewnego • wskazuje gruczoły dokrewne na schematycznym rysunku sylwetki człowieka • uzasadnia współdziałanie układu dokrewnego i nerwowego na przykładzie reakcji na stres • przedstawia rolę przysadki, tarczycy, trzustki, nadnerczy i gonad w regulacji procesów życiowych • wyjaśnia rolę dendrytów i aksonu • wykazuje, że budowa neuronu jest związana z jego funkcją • wyjaśnia działanie synapsy • określa funkcje części mózgowia • wyjaśnia pojęcia: kora mózgowa, ośrodek korowy • porównuje działanie układu nerwowego współczulnego i przywspółczulnego • wykazuje, że budowa mózgu (silne pofałdowanie) jest związana z jego funkcją • wskazuje ośrodki korowe na modelu mózgu lub rysunku schematycznym • uzasadnia znaczenie obronne odruchów bezwarunkowych • wskazuje różnice między odruchami bezwarunkowymi i warunkowymi • uzasadnia wpływ właściwego wysypiania się na procesy uczenia się i zapamiętywania • wyjaśnia pojęcie stres • podaje przykłady czynników wywołujących reakcję stresową • przedstawia podobieństwa i różnice w działaniu układu dokrewnego i nerwowego • wykazuje różnice między gruczołami zewnątrzwydzielniczymi i wewnątrzwydzielniczymi (dokrewnymi) 7 Numer i temat lekcji 42. Hormony i ich rola Wymagania podstawowe Uczeń: • definiuje pojęcie hormon • przedstawia antagonistyczne działanie insuliny i glukagonu • wymienia przyczyny cukrzycy i sposoby zapobiegania jej skutkom • przedstawia biologiczną rolę hormonu wzrostu, tyroksyny, insuliny, adrenaliny, testosteronu, estrogenów • wyjaśnia, dlaczego bez konsultacji z lekarzem nie należy przyjmować środków lub leków hormonalnych, np. tabletek antykoncepcyjnych, sterydów Wymagania ponadpodstawowe Uczeń: • wyjaśnia nadrzędną rolę przysadki w regulacji hormonalnej • uzasadnia konieczność jodowania soli kuchennej • wyjaśnia związek między działalnością hormonalną gruczołów płciowych a zdolnością rozmnażania • przedstawia skutki niewłaściwego działania hormonów V.6. Narządy zmysłów i układ ruchu 44. Komórki zmysłowe • wyróżnia rodzaje zmysłów • lokalizuje receptory i narządy zmysłów • przeprowadza doświadczenia badające wrażliwość komórek zmysłowych • przedstawia rolę zmysłów w odbiorze wrażeń ze środowiska • wyjaśnia na przykładach współdziałanie zmysłów • samodzielnie planuje doświadczenia lokalizujące receptory zmysłu węchu i smaku • interpretuje wyniki doświadczeń • rozumie ograniczenie wrażliwości zmysłów człowieka 45. Oko – narząd wzroku. Wady wzroku • wymienia struktury tworzące zmysł wzroku • przedstawia drogę bodźca świetlnego • określa przyczyny powstawania wad wzroku • określa zasady higieny narządu wzroku • opisuje budowę gałki ocznej • określa rolę elementów budowy oka • wyjaśnia różnice między widzeniem z różnych odległości i w różnych warunkach świetlnych • przedstawia sposoby korygowania wad wzroku • przeprowadza doświadczenia 46. Ucho – narząd • dostrzega rolę ucha jako narządu słuchu słuchu i równowagi i równowagi • lokalizuje zmysł słuchu i równowagi • wykazuje negatywny wpływ hałasu na zdrowie człowieka • uzasadnia konieczność higieny narządu słuchu 47. Budowa układu • wymienia główne elementy układu ruchu • wskazuje główne części szkieletu na modelu ruchu. Funkcje • określa funkcje szkieletu szkieletu • wymienia elementy budowy ucha • przedstawia przebieg fali dźwiękowej • przeprowadza doświadczenia badające wrażliwość narządu słuchu • wyjaśnia działanie narządu równowagi • świadomie unika sytuacji uszkadzających słuch • wskazuje wybrane kości na modelu szkieletu • rozpoznaje tkankę chrzestną i kostną na preparacie mikroskopowym • samodzielnie wykonuje rysunki tkanek z obserwacji mikroskopowej • dostrzega związek budowy tkanek z pełnioną przez nie funkcją • podaje przykłady narządów i struktur zbudowanych z tkanek kostnej i chrzestnej 48. Kości i stawy • opisuje budowę kości • przedstawia na schemacie budowę stawu • wskazuje stawy na modelu • określa czynniki wpływające na stan kości • dostrzega zależność między budową kości i jej funkcją • wymienia rodzaje stawów, określając ich zakres ruchu • przeprowadza doświadczenie wykazujące budowę chemiczną kości 49. Mięśnie • wymienia tkanki mięśniowe • wskazuje narządy zbudowane z tych tkanek • wskazuje współdziałanie mięśni i kości w ruchu • określa rolę ścięgien i więzadeł • porównuje budowę i sposób funkcjonowania tkanek mięśniowych • samodzielnie przeprowadza obserwacje mikroskopowe • wymienia czynniki niezbędne do skurczu mięśnia 8 Numer i temat lekcji 50. Aktywność fizyczna a zdrowie człowieka Wymagania podstawowe Uczeń: • określa rolę aktywności fizycznej we właściwym funkcjonowaniu organizmu • uzasadnia szkodliwość stosowania środków dopingujących • określa sposoby zapobiegania wadom postawy Wymagania ponadpodstawowe Uczeń: • rozpoznaje wady postawy • argumentuje szkodliwość stosowania środków dopingujących • określa czynniki mające wpływ na właściwy rozwój muskulatury ciała • wymienia różne formy aktywności fizycznej • we właściwy sposób udziela pierwszej pomocy przy złamaniach i zwichnięciach V.7. Układ rozrodczy 52. Budowa i funkcje męskiego i żeńskiego układu rozrodczego • wskazuje na schematycznym rysunku narządy rozrodcze żeńskie • wskazuje na schematycznym rysunku narządy rozrodcze męskie • określa rolę narządów rozrodczych męskich i żeńskich • wymienia anatomiczne i fizjologiczne przemiany w ciele dziewczyny w okresie dojrzewania • wymienia anatomiczne i fizjologiczne przemiany w ciele chłopca w okresie dojrzewania • opisuje budowę plemnika i komórki jajowej • wyjaśnia, na czym polega zapłodnienie • wykazuje związek między zmianami w okresie dojrzewania u dziewcząt i chłopców a produkcją hormonów • wykazuje różnice między plemnikiem i komórką jajową • przedstawia rolę gamet w procesie zapłodnienia • uzasadnia znaczenie ogromnej liczby plemników w nasieniu 53. Cykl miesiączkowy kobiety. Zapłodnienie • opisuje etapy cyklu miesiączkowego kobiety • wskazuje dni płodne na wykresie zmian temperatury podczas cyklu miesiączkowego • wyjaśnia, że konsekwencją stosunku płciowego może być zapłodnienie (ciąża) • określa miejsce zapłodnienia i wskazuje je na schematycznym rysunku układu rozrodczego żeńskiego • wymienia objawy ciąży • przedstawia zmiany hormonalne w czasie cyklu miesiączkowego • wyjaśnia znaczenie wydzielania progesteronu w utrzymaniu ciąży • wyjaśnia znaczenie świadomego macierzyństwa 54. Rozwój zarodkowy i płodowy • interpretuje zależność między postępowaniem matki w czasie ciąży a prawidłowym rozwojem zarodka i płodu • opisuje rozwój zarodkowy i płodowy • określa rolę łożyska w odżywianiu zarodka i płodu • ocenia wpływ czynników zewnętrznych na rozwój zarodka i płodu • wyjaśnia proces powstawania zarodka z zygoty • wyjaśnia, w jaki sposób powstają bliźnięta • przedstawia rolę błon i wód płodowych w rozwoju płodu • uzasadnia znaczenie higienicznego trybu życia kobiety w ciąży i potrzebę właściwego klimatu psychologicznego dla rozwoju płodu 55. Rozwój człowieka i potrzeby z nim związane • dokonuje podziału życia człowieka na okresy • wyjaśnia, jakie są potrzeby człowieka na różnych etapach rozwoju • przedstawia cechy i przebieg fizycznego, psychicznego i społecznego dojrzewania człowieka • wykazuje konieczność przystosowania się dziecka do nowych warunków życia po porodzie • uzasadnia różnice w potrzebach i ograniczenia człowieka w różnych fazach rozwoju osobniczego 56. Choroby przenoszone drogą płciową • wymienia choroby przenoszone drogą płciową: kiłę, rzeżączkę, AIDS, zarażenie HPV • przedstawia objawy wymienionych chorób • przedstawia podstawowe zasady profilaktyki chorób przenoszonych drogą płciową • uzasadnia potrzebę wierności jednemu partnerowi w celu uniknięcia zarażenia HIV i innymi chorobami przenoszonymi drogą płciową • ocenia indywidualne i społeczne skutki zakażenia HIV i HPV • opisuje przebieg kiły, rzeżączki, AIDS • określa, jakie badanie może wykryć kiłę, rzeżączkę, obecność HIV i HPV 9 Numer i temat lekcji Wymagania podstawowe Uczeń: Wymagania ponadpodstawowe Uczeń: Dział VI. ZDROWIE I CHOROBY 58. Choroby zakaźne – przyczyny • rozumie pojęcia: choroba i zdrowie • podaje przykłady chorób zakaźnych i niezakaźnych • wskazuje drogi zakażenia • definiuje pojęcia: zdrowie psychiczne, zdrowie fizyczne i zdrowie społeczne • podaje przykłady chorób wywoływanych przez wirusy, bakterie, protisty i pasożyty zwierzęce • określa ogólne tendencje w zachorowalności na niektóre choroby • ocenia indywidualne i społeczne skutki zakażenia 59. Choroby zakaźne – profilaktyka • wymienia zasady profilaktyki chorób zakaźnych • rozumie znaczenie szczepień • uzasadnia stwierdzenie, że antybiotyki należy stosować zgodnie z zaleceniami lekarza • uzasadnia konieczność wykonywania okresowych badań kontrolnych • wymienia zabiegi niszczące mikroorganizmy chorobotwórcze • wyjaśnia działanie szczepionki • analizuje informacje dołączone do leków 60. Choroby nowotworowe • wymienia czynniki sprzyjające rozwojowi nowotworów • określa podstawowe zasady profilaktyki nowotworów • podaje przykłady chorób nowotworowych • definiuje pojęcie nowotwór • wykazuje związek między profilaktyką przeciwnowotworową a skutecznością leczenia nowotworów 61. Uzależnienia w życiu człowieka • wyjaśnia, co to jest uzależnienie • wymienia możliwe przyczyny uzależnienia • przedstawia negatywny wpływ na zdrowie człowieka alkoholu, narkotyków, nadużywania leków • ocenia, że leczenie uzależnień jest trudne • wie, gdzie w razie uzależnienia należy szukać pomocy lub rady • przedstawia etapy uzależnienia • przedstawia argumenty przeciw spożywaniu alkoholu, zażywania narkotyków • ocenia społeczne koszty leczenia uzależnień 10
