Przegląd różnorodności organizmów 1. BEZKRĘGOWCE Gąbki – typ prymitywnych, beztkankowych zwierząt wyłącznie wodnych (najczęściej morskich), osiadłych, zwykle kolonijnych, o nieregularnym i najczęściej zmiennym kształcie, charakteryzującym się brakiem symetrii. Gąbki należą do najstarszych organizmów wielokomórkowych. Wiele gąbek ma szkielet z węglanu wapnia (wapienny), krzemionki lub sponginy (elastycznej substancji organicznej). Typy budowy zewnętrznej: A – askon, B – sykon i C - leukon. Ciało gąbki przypomina worek z otworem na górnym biegunie. Jama wewnętrzna to jama pragastralna. Woda z drobnym pokarmem wpływa do wnętrza gąbki za pośrednictwem porów (filtratory), które tworzą kanały wewnątrz komórek lub przestrzeń między zespołami komórek. Kanały nazywane są wtedy ostiami. W ich ciele nie występują właściwe organy ani tkanki. Brak komórek nerwowych i mięśniowych. Przegląd gąbek - koronkowiec, gąbka grecka, nadecznik stawowy Parzydełkowce – typ dwuwarstwowych, wodnych, osiadłych lub pływających zwierząt tkankowych o promienistej symetrii ciała, charakteryzujących się obecnością komórek parzydełkowych. Tradycyjnie zaliczane były do jamochłonów. Żyją samotnie lub tworzą kolonie. Kształt meduzy (z lewej) i polipa Osobniki dorosłe występują w postaci osiadłego polipa lub wolnożyjącej meduzy. Ciało polipa ma kształt workowaty, natomiast meduzy dzwonkowaty. Wnętrze ciała stanowi jama chłonąco-trawiąca (odbywa się trawienie i wchłanianie pokarmu). Otwór gębowy otoczony wieńcem czułków, na których występują komórki parzydełkowe (służące do zdobywania pokarmu i do obrony). Osiągają rozmiary od kilku milimetrów do 2 m wysokości lub średnicy. Odżywiają się innymi zwierzętami. Zamieszkują wyłącznie środowiska wodne, przede wszystkim czyste i dobrze natlenione wody słone. Podział parzydełkowców 1. Stułbiopławy - jamochłony osiadłe. Występują w wodach słodkich, np.: stułbia płowa, i słonych. Ich ciało ma kształt polipa. Rozmnażają się głównie bezpłciowo - przez pączkowanie. Posiadają zdolności regeneracyjne. 2. Krążkopławy - swobodnie pływające morskie jamochłony. Ich ciało zawiera 98% wody, ma kształt meduzy. Chełbia modra porusza się za pomocą silnych skurczów parasola. 3. Koralowce - żyją pojedynczo (ukwiały) lub w koloniach (koral szlachetny). Występują w formie polipa o podzielonej przegrodami jamie chłonąco-trawiącej. Środowiskiem życia są ciepłe, czyste morza. Formy kolonijne tworzą szkielety wapienne, przyczyniając się do powstawania skał wapiennych. Rozmnażają się przez pączkowanie lub płciowo. Płazińce (robaki płaskie) Strona Podział - wirki (wolnożyjące) - przywry - tasiemce 1 Są to zwierzęta o ciele spłaszczonym, otoczonym worem skórno-mięśniowym, symetrii dwubocznej. Płazińce, które prowadzą pasożytniczy tryb życia nie posiadają układu pokarmowego. Typowym przedstawicielem płazińców są tasiemce. W ciele tasiemca wyróżniamy główkę zaopatrzoną w przyssawki, a u tasiemca uzbrojonego na główce występują dodatkowo haczyki. Nowe człony powstają tuż za główką. Człony końcowe wypełnione są zapłodnionymi jajami i stale są odrzucane. Cechy przystosowujące tasiemca do pasożytniczego trybu życia: - narządy czepne (haczyki, przyssawki) - brak układu pokarmowego i pobieranie pokarmu całą powierzchnią ciała, - oddychanie beztlenowe, - obojnactwo - bardzo duża ilość składanych jaj. tasiemiec uzbrojony przywra Nicienie (obleńce) - robaki obłe Charakterystyczną cechą tych zwierząt jest obły wydłużony kształt ciała. Ciało pokryte jest worem skórnomięśniowym z grubym oskórkiem. W budowie wewnętrznej występuje układ pokarmowy zakończony odbytem, nerwowy, wydalniczy, rozrodczy. Brak jest natomiast układu oddechowego i krwionośnego. Obleńce żyją wszędzie – zarówno w gorących źródłach, jak i w krajach polarnych. Żyją w ciałach innych organizmów, w ich odchodach, a także w mule i w glebie. Obleńce w większości są rozdzielnopłciowe, często występuje dymorfizm czyli różnice w wyglądzie samca i samicy. Do obleńców zaliczamy: - glistę ludzką, owsiki, włośnia spiralnego Aby ustrzec się zarażeniu pasożytami jelitowymi, należy: w przypadku tasiemca - spożywać mięso badane przez weterynarza, - przestrzegać czasu gotowania i smażenia mięsa, - trzymać zwierzęta hodowlane w czystości; w przypadku glisty ludzkiej - pić przegotowaną wodę, - myć owoce i warzywa przed jedzeniem, - przestrzegać zasad higieny. Strona Pierścienice Zamieszkują wilgotne gleby lub wody. Oddychają całą powierzchnią ciała. Zbudowane są z podobnych do siebie pierścieni (metamerów). Pojawiający się układ krwionośny jest zamknięty, tzn. krew krąży cały czas w naczyniach krwionośnych. System nerwowy znajduje się po stronie brzusznej i składa się ze zwoju mózgowego, obrączki okołoprzełykowej i pnia brzusznego. W każdym segmencie występują 2 nefridia, stanowiące prymitywny układ wydalniczy. Podział pierścienic: - wieloszczety (Nereida) - skąposzczety (dżdżownica, rureczniki) - pijawki W większości pierścienice są obojnakami choć spotyka się gatunki rozdzielnopłciowe. Znanym przedstawicielem pierścienic jest dżdżownica żyjąca w glebie. Dżdżownica spulchnia glebę, poprawia jej strukturę, zwiększa zawartość próchnicy oraz ułatwia przewietrzanie gleby. 2 glista ludzka Stawonogi Najliczniejszy w gatunki typ zwierząt na Ziemi. Dotychczas opisano ponad milion gatunków. Są to bezkręgowce, które opanowały wszystkie środowiska. Spotykamy je w wodzie, na lądzie i w powietrzu. Posiadają liczne członowane kończyny, które służą do: - poruszania się, - chwytania zdobyczy, - tworzą aparat gębowy, - odbierają bodźce ze środowiska (czułki). Główne cechy budowy stawonogów - tworzą tagmy – części ciała (głowa, tułów, odwłok) - występowanie parzystych, członowanych odnóży połączonych stawami (przednie pary często przekształcone w narządy gębowe) - posiadają chitynowy pancerz albo oskórek - występowanie larw w rozwoju osobniczym - linienie w czasie wzrostu - układ krwionośny otwarty Stawonogi podzielone są na gromady: - Skorupiaki (rak, rozwielitka, krab, pąkle, langusty, homar) - Owady (mucha, motyl, pchła, mrówka), - Pajęczaki (pająk, skorpion, kleszcz, świerzbowiec). Zestawienie wiadomości o stawonogach Pajęczaki - Pająk Owady - Motyl woda ląd ląd głowotułów, odwłok głowa, tułów, odwłok głowotułów, odwłok 5 par 3 pary 4 pary skrzela otwarty - serce po stronie grzbietowej tchawki otwarty - serce po stronie grzbietowej płucotchawki otwarty - serce po stronie grzbietowej rozwój: - typy - obecność larwy złożony złożony gąsienica prosty - Cechy charakterystyczne pancerz wysycony solami wapnia, odnóża odwłokowe skrzydła na odwłoku kądziołki przędne części ciała liczba odnóży krocznych układ oddechowy układ krwionośny Mięczaki – zwierzęta o miękkim ciele W budowie mięczaków można wyróżnić głowę (poza małżami), nogę i wór trzewiowy okryty płaszczem. Wiele mięczaków posiada szkielet zewnętrzny. Większość z nich wytwarza muszlę zbudowaną z substancji organicznej: konchioliny i związków wapnia. U głowonogów jest skryta pod płaszczem. Cechy charakterystyczne - Głowa wyodrębniona (cefalizacja; poza małżami). - Układ krwionośny otwarty (w przypadku głowonogów – praktycznie zamknięty). - Ciało okryte płaszczem. - Noga płaska u ślimaków, klinowata u małży i podzielona u głowonogów. - Charakterystyczna dla mięczaków jest obecność tarki służącej do rozdrabniania pokarmu. - Większość gatunków żyje w wodzie i oddycha skrzelami, gatunki lądowe wykształciły fałdy płaszcza pełniące rolę płuc. - Rozmnażają się płciowo (rozdzielnopłciowość, rzadziej obojnactwo). - Larwa może być typu trochofory lub weliger (u niektórych małży występuje również larwa glochidium). 3 Skorupiaki - Rak Strona Cechy charakterystyczne środowisko życia Podział: - ślimaki - małże (omułek, sercówka, ostrygi) - głowonogi (ośmiornice, mątwy, kałamarnice, łodzik) Głowonogi - Cechują się posiadaniem ramion oraz lejka w miejscu nogi, charakterystycznej dla pozostałych mięczaków. Najwyżej uorganizowane spośród mięczaków, obejmują ok. 600 gatunków zamieszkujących morza i oceany. Głowonogi są rozdzielnopłciowe. Poruszają się wykorzystując siłę odrzutu wody wyrzucanej z jamy płaszczowej poprzez lejek. Osiągają rozmiary od kilkudziesięciu cm do kilkunastu metrów (największe bezkręgowce), ubarwienie różnorodne. Żywią się rybami, skorupiakami i mięczakami, polując na zdobycz przy pomocy ramion posiadających haczyki lub przyssawki. Posiadają dobrze wykształcone zmysły, głównie wzrok i najbardziej złożony układ nerwowy wśród bezkręgowców. Strona 4 Bibliografia http://pl.wikipedia.org/wiki/Kr%C4%99gowce http://pl.wikipedia.org/wiki/Bezkr%C4%99gowce – zdjęcia Biologia na czasie 1. Podręcznik dla liceum ogólnokształcącego i technikum. Zakres rozszerzony. M. Guzik, E Jastrzębska, R. Kozik, R. Matuszewska. Wydawnictwo Nowa Era. www.nowaera. pl./nowe-serie/biologia-na-czasie-sklad-serii.html