Przegląd różnorodności organizmów 1. BEZKRĘGOWCE Ciało

Przegląd różnorodności organizmów
1. BEZKRĘGOWCE
Gąbki – typ prymitywnych, beztkankowych zwierząt wyłącznie wodnych (najczęściej morskich), osiadłych, zwykle
kolonijnych, o nieregularnym i najczęściej zmiennym kształcie, charakteryzującym się brakiem symetrii. Gąbki należą
do najstarszych organizmów wielokomórkowych.
Wiele gąbek ma szkielet z węglanu wapnia (wapienny), krzemionki lub sponginy (elastycznej substancji organicznej).
Typy budowy zewnętrznej:
A – askon, B – sykon i C - leukon.
Ciało gąbki przypomina worek z otworem na
górnym biegunie. Jama wewnętrzna to jama
pragastralna. Woda z drobnym pokarmem wpływa
do wnętrza gąbki za pośrednictwem porów
(filtratory), które tworzą kanały wewnątrz komórek
lub przestrzeń między zespołami komórek. Kanały
nazywane są wtedy ostiami.
W ich ciele nie występują właściwe organy ani
tkanki. Brak komórek nerwowych i mięśniowych.
Przegląd gąbek
- koronkowiec, gąbka grecka, nadecznik stawowy
Parzydełkowce – typ dwuwarstwowych, wodnych, osiadłych lub pływających zwierząt tkankowych o promienistej
symetrii ciała, charakteryzujących się obecnością komórek parzydełkowych. Tradycyjnie zaliczane były do
jamochłonów. Żyją samotnie lub tworzą kolonie.
Kształt meduzy (z lewej) i polipa
Osobniki dorosłe występują w postaci osiadłego polipa lub wolnożyjącej
meduzy. Ciało polipa ma kształt workowaty, natomiast meduzy
dzwonkowaty. Wnętrze ciała stanowi jama chłonąco-trawiąca
(odbywa się trawienie i wchłanianie pokarmu). Otwór gębowy otoczony
wieńcem czułków, na których występują komórki parzydełkowe (służące do
zdobywania pokarmu i do obrony).
Osiągają rozmiary od kilku milimetrów do 2 m wysokości lub średnicy.
Odżywiają się innymi zwierzętami. Zamieszkują wyłącznie środowiska
wodne, przede wszystkim czyste i dobrze natlenione wody słone.
Podział parzydełkowców
1. Stułbiopławy - jamochłony osiadłe. Występują w wodach słodkich, np.: stułbia płowa, i słonych. Ich ciało ma
kształt polipa. Rozmnażają się głównie bezpłciowo - przez pączkowanie. Posiadają zdolności regeneracyjne.
2. Krążkopławy - swobodnie pływające morskie jamochłony. Ich ciało zawiera 98% wody, ma kształt meduzy.
Chełbia modra porusza się za pomocą silnych skurczów parasola.
3. Koralowce - żyją pojedynczo (ukwiały) lub w koloniach (koral szlachetny). Występują w formie polipa o
podzielonej przegrodami jamie chłonąco-trawiącej. Środowiskiem życia są ciepłe, czyste morza. Formy
kolonijne tworzą szkielety wapienne, przyczyniając się do powstawania skał wapiennych. Rozmnażają się przez
pączkowanie lub płciowo.
Płazińce (robaki płaskie)
Strona
Podział
- wirki (wolnożyjące)
- przywry
- tasiemce
1
Są to zwierzęta o ciele spłaszczonym, otoczonym worem skórno-mięśniowym, symetrii dwubocznej.
Płazińce, które prowadzą pasożytniczy tryb życia nie posiadają układu pokarmowego. Typowym
przedstawicielem płazińców są tasiemce. W ciele tasiemca wyróżniamy główkę zaopatrzoną w przyssawki, a
u tasiemca uzbrojonego na główce występują dodatkowo haczyki. Nowe człony powstają tuż za główką.
Człony końcowe wypełnione są zapłodnionymi jajami i stale są odrzucane.
Cechy przystosowujące tasiemca do pasożytniczego trybu życia:
- narządy czepne (haczyki, przyssawki)
- brak układu pokarmowego i pobieranie pokarmu całą
powierzchnią ciała,
- oddychanie beztlenowe,
- obojnactwo
- bardzo duża ilość składanych jaj.
tasiemiec uzbrojony
przywra
Nicienie (obleńce) - robaki obłe
Charakterystyczną cechą tych zwierząt jest obły wydłużony kształt ciała. Ciało pokryte jest worem skórnomięśniowym z grubym oskórkiem. W budowie wewnętrznej występuje układ pokarmowy zakończony odbytem,
nerwowy, wydalniczy, rozrodczy. Brak jest natomiast układu oddechowego i krwionośnego. Obleńce żyją wszędzie –
zarówno w gorących źródłach, jak i w krajach polarnych. Żyją w ciałach innych organizmów, w ich odchodach, a także
w mule i w glebie. Obleńce w większości są rozdzielnopłciowe, często występuje dymorfizm czyli różnice w wyglądzie
samca i samicy.
Do obleńców zaliczamy:
- glistę ludzką, owsiki, włośnia spiralnego
Aby ustrzec się zarażeniu pasożytami jelitowymi, należy:
w przypadku tasiemca
- spożywać mięso badane przez weterynarza,
- przestrzegać czasu gotowania i smażenia mięsa,
- trzymać zwierzęta hodowlane w czystości;
w przypadku glisty ludzkiej
- pić przegotowaną wodę,
- myć owoce i warzywa przed jedzeniem,
- przestrzegać zasad higieny.
Strona
Pierścienice
Zamieszkują wilgotne gleby lub wody. Oddychają całą powierzchnią ciała. Zbudowane są z podobnych do siebie
pierścieni (metamerów). Pojawiający się układ krwionośny jest zamknięty, tzn. krew krąży cały czas w naczyniach
krwionośnych.
System nerwowy znajduje się po stronie brzusznej i składa się ze zwoju mózgowego, obrączki okołoprzełykowej i pnia
brzusznego. W każdym segmencie występują 2 nefridia, stanowiące prymitywny układ wydalniczy.
Podział pierścienic:
- wieloszczety (Nereida)
- skąposzczety (dżdżownica, rureczniki)
- pijawki
W większości pierścienice są obojnakami choć spotyka się gatunki rozdzielnopłciowe. Znanym przedstawicielem
pierścienic jest dżdżownica żyjąca w glebie. Dżdżownica spulchnia glebę, poprawia jej strukturę, zwiększa zawartość
próchnicy oraz ułatwia przewietrzanie gleby.
2
glista ludzka
Stawonogi
Najliczniejszy w gatunki typ zwierząt na Ziemi. Dotychczas opisano ponad milion gatunków. Są to bezkręgowce, które
opanowały wszystkie środowiska. Spotykamy je w wodzie, na lądzie i w powietrzu. Posiadają liczne członowane
kończyny, które służą do:
- poruszania się,
- chwytania zdobyczy,
- tworzą aparat gębowy,
- odbierają bodźce ze środowiska (czułki).
Główne cechy budowy stawonogów
- tworzą tagmy – części ciała (głowa, tułów, odwłok)
- występowanie parzystych, członowanych odnóży połączonych stawami (przednie pary często przekształcone w
narządy gębowe)
- posiadają chitynowy pancerz albo oskórek
- występowanie larw w rozwoju osobniczym
- linienie w czasie wzrostu
- układ krwionośny otwarty
Stawonogi podzielone są na gromady:
- Skorupiaki (rak, rozwielitka, krab, pąkle, langusty, homar)
- Owady (mucha, motyl, pchła, mrówka),
- Pajęczaki (pająk, skorpion, kleszcz, świerzbowiec).
Zestawienie wiadomości o stawonogach
Pajęczaki - Pająk
Owady - Motyl
woda
ląd
ląd
głowotułów, odwłok
głowa, tułów, odwłok
głowotułów, odwłok
5 par
3 pary
4 pary
skrzela
otwarty - serce po stronie
grzbietowej
tchawki
otwarty - serce po stronie
grzbietowej
płucotchawki
otwarty - serce po stronie
grzbietowej
rozwój:
- typy
- obecność larwy
złożony
złożony
gąsienica
prosty
-
Cechy
charakterystyczne
pancerz wysycony solami
wapnia,
odnóża odwłokowe
skrzydła
na odwłoku kądziołki
przędne
części ciała
liczba odnóży
krocznych
układ oddechowy
układ krwionośny
Mięczaki – zwierzęta o miękkim ciele
W budowie mięczaków można wyróżnić głowę (poza małżami), nogę i wór trzewiowy okryty płaszczem.
Wiele mięczaków posiada szkielet zewnętrzny. Większość z nich wytwarza muszlę zbudowaną z substancji
organicznej: konchioliny i związków wapnia. U głowonogów jest skryta pod płaszczem.
Cechy charakterystyczne
- Głowa wyodrębniona (cefalizacja; poza małżami).
- Układ krwionośny otwarty (w przypadku głowonogów – praktycznie zamknięty).
- Ciało okryte płaszczem.
- Noga płaska u ślimaków, klinowata u małży i podzielona u głowonogów.
- Charakterystyczna dla mięczaków jest obecność tarki służącej do rozdrabniania pokarmu.
- Większość gatunków żyje w wodzie i oddycha skrzelami, gatunki lądowe wykształciły fałdy płaszcza pełniące rolę
płuc.
- Rozmnażają się płciowo (rozdzielnopłciowość, rzadziej obojnactwo).
- Larwa może być typu trochofory lub weliger (u niektórych małży występuje również larwa glochidium).
3
Skorupiaki - Rak
Strona
Cechy
charakterystyczne
środowisko życia
Podział:
- ślimaki
- małże (omułek, sercówka, ostrygi)
- głowonogi (ośmiornice, mątwy, kałamarnice, łodzik)
Głowonogi - Cechują się posiadaniem ramion oraz lejka w miejscu nogi, charakterystycznej dla pozostałych
mięczaków. Najwyżej uorganizowane spośród mięczaków, obejmują ok. 600 gatunków zamieszkujących morza i oceany.
Głowonogi są rozdzielnopłciowe. Poruszają się wykorzystując siłę odrzutu wody wyrzucanej z jamy płaszczowej poprzez
lejek. Osiągają rozmiary od kilkudziesięciu cm do kilkunastu metrów (największe bezkręgowce), ubarwienie
różnorodne. Żywią się rybami, skorupiakami i mięczakami, polując na zdobycz przy pomocy ramion posiadających
haczyki lub przyssawki. Posiadają dobrze wykształcone zmysły, głównie wzrok i najbardziej złożony układ nerwowy
wśród bezkręgowców.
Strona
4
Bibliografia
 http://pl.wikipedia.org/wiki/Kr%C4%99gowce
 http://pl.wikipedia.org/wiki/Bezkr%C4%99gowce – zdjęcia
 Biologia na czasie 1. Podręcznik dla liceum ogólnokształcącego i technikum. Zakres rozszerzony. M.
Guzik, E Jastrzębska, R. Kozik, R. Matuszewska. Wydawnictwo Nowa Era.
 www.nowaera. pl./nowe-serie/biologia-na-czasie-sklad-serii.html