PROGRAM WYCHOWAWCZY
advertisement
CYKL LEKCJI WYCHOWAWCZYCH KOMUNIKACJA Lekcja 1 (2 godziny) PRAWIDŁOWA KOMUNIKACJA WARUNKIEM DOBRYCH Z LUDŹMI RELACJI Cele: kształtowanie umiejętności mówienia i słuchania, uświadomienie roli komunikacji niewerbalnej, uświadomienie efektów niewłaściwego słuchania. 1. Nauczyciel prosi, aby uczniowie dobrali się w 3-osobowe zespoły. Wybiera w zespołach osoby A, które lubią dużo mówić. Wychodzi z nimi za drzwi, gdzie przekazuje im instrukcję: mają przygotować jakiś tekst, który po powrocie będą wygłaszać w swoim zespole. Wszystkie osoby A będą mówiły jednocześnie w swoich zespołach (może to być np. wspomnienie z wakacji, filmu, książki). Mają mówić tylko w swoich zespołach i mają na to tylko 5 minut. 2. Nauczyciel wraca do pozostałych uczniów i prosi, aby wybrali osoby B, które będą słuchaczami, i osoby C, które będą obserwatorami. Osoby A nie wiedzą, że B mają za zadanie robić wszystko, aby przeszkadzać mówiącemu. Zadaniem osób C jest obserwować reakcje, zachowania zarówno, jak i B. 3. W trakcie ćwiczenia nauczyciel uważnie obserwuje grupę i stara się zapamiętać jak najwięcej zachowań i reakcji, elementów komunikacji niewerbalnej biorących udział w ćwiczeniu. 4. Omawiamy ćwiczenie według schematu: osoby A odpowiadają „jak ci się mówiło, co czułeś?”, osoby B „jak ci się odgrywało narzuconą rolę, co czułeś?”, osoby C wypowiadają się na temat, jakie zachowania, reakcje zauważyły zarówno u A, jak i B ( można dopytać jak te osoby siedziały, co się działo z ich rękami, nogami, gdzie patrzyły, jakie miały miny). W trakcie wypowiedzi zapisujemy na tablicy refleksje uczniów. Nadawca ( zachowanie i uczucia ): - przerywa mówienie, - traci wątek, - czuje złość, - denerwuje się, - jest mu przykro itp. Na drugiej tablicy zapisujemy to, co pojawia się w wypowiedziach A, B i C. - gestykulacja, - mimika, 1 - kontakt wzrokowy, - ton głosu, - postawa ciała itp. Informujemy, że to elementy komunikacji niewerbalnej, czyli mowy ciała, która jest równie ważna, a może ważniejsza niż słowa. Rysujemy schemat komunikacji: Nadawca → przekaz → kanał → odbiorca (treści) (sposób) Wspólnie z młodzieżą ustalamy istotne cechy i warunki, jakie musi spełniać każdy element schematu, aby komunikacja była prawidłowa. Np. Nadawca musi: umieć zainteresować, być komunikatywnym (język jasny, zrozumiały), ważna jest technika mówienia (tempo, akcent, ton, wymowa), musi mieć pozytywny stosunek do odbiorcy. Odbiorca musi umieć słuchać, dać czas i uwagę; przekaz ma być zrozumiały, interesujący i rzetelny a jakiekolwiek zakłócenie w sposobie komunikowania się powoduje, że komunikacja jest nieprawidłowa. Staramy się, aby jak najwięcej informacji wychodziło od młodzieży – my umiejętnie naprowadzamy, uogólniamy i nazywamy właściwie. W podsumowaniu należy wyraźnie podkreślić, że prawidłowa komunikacja jest niezbędnym warunkiem dobrych kontaktów z ludźmi. Ważne jest, aby komunikacja werbalna współgrała z niewerbalną. Warto nawiązać do rzeczywistości szkolnej, w której zarówno nauczyciel, jak i uczeń występuje w rolach nadawcy i odbiorcy. Na koniec rozdajemy uczniom testy umiejętności mówienia i słuchania, aby lepiej poznali siebie. Testy pochodzą z książki E. Karney Psychologia w zarządzaniu. 2 Test umiejętności mówienia Test zawiera 15 pytań dotyczących Twojego zachowania podczas mówienia. Odpowiadając zaznacz jedną z możliwości, wpisując w odpowiedniej rubryce znak „+” Sposób zachowania nigdy rzadko zawsze okazyjnie przeważnie 1.Jeśli mówię do kogoś o czymś, to wiem, po co to mówię i jaki cel chcę osiągnąć. 2.Kontroluję stan mych uczuć i emocji podczas mówienia. 3.Zwracam uwagę na wartość czasu słuchającego. 4.Obserwuję stan uczuć rozmówcy, z którym prowadzę dyskusję. 5.Interesuję się tym, jak jestem słuchany. 6.Zwracam uwagę na mowę ciała, spojrzenie, wyraz twarzy, mimikę, gestykulację. 7.Mówię wyraźnie, zrozumiale, nie za szybko. 8.Podkreślam to, co najważniejsze w wypowiedzi. 9Unikam zbyt długich zdań i nadmiaru określeń w wypowiedzi. 10.Używam słów rodzimego pochodzenia. 11.Posługuję się przeważnie wyrazami konkretnymi, unikając abstrakcyjnych. 12.Potrafie się trzymać głównego wątku wypowiedzi. 13.Zwracam uwagę na swoją gestykulację i mimikę. 14.Urozmaicam swoje wypowiedzi żartami, anegdotami, przykładami. 15.Mówiąc, patrzę w oczy słuchaczowi, przyglądam się słuchaczom. Połącz ciągłą linią każdy z punktów zaznaczających odpowiedzi. Uzyskasz w ten sposób wykres Twoich możliwości, umiejętności krasomówczych. Im bardziej linia wykresu zbliżać się będzie do prawej strony tabeli, tym sprawniejszym jesteś mówcą. Najlepiej byłoby, gdyby powstały wykres był linią prosta po prawej stronie od środkowej kolumny. 3 Test umiejętności słuchania Sposób zachowania nigdy rzadko zawsze okazyjnie przeważnie 1.Zwracam uwagę na uczucia, wrażenia, zachowania innych tylko w takim stopniu, w jakim interesują mnie fakty. 2.Potrafię także usłyszeć to, co nie zostało powiedziane. 3.Wystrzegam się przerywania osobie, która do mnie mówi. 4.Potrafię okazać zainteresowanie, nie udając tego. 5.Zwracam uwagę na to, żeby nie zrażać się do mówiącego ze względu na jego wygląd, maniery, sposób mówienia. 6.Jestem pewien, że pozycja, status mówiącego nie ma wpływu na to, jak go słucham. 7.W trakcie słuchania wystrzegam się osądzania tego, co zostało powiedziane. 8.Próbuję zwrócić uwag na zachowanie mówiącego, na to, co mówi jego ciało. 9.Nie przeszkadzam mówiącemu. 10.Koncentruję się na słuchaniu, odwracam swoją uwagę od zewnętrznych wydarzeń. 11.Potrafię słuchać kogoś, kto wypowiada się z trudnością, powtarza się itp. 12.Jako słuchający używam pozasłownej komunikacji: uśmiech, spojrzenie w oczy, przytakiwanie. 13.Potrafię krótko podsumować wypowiedź, żeby sprawdzić, czy właściwie ją zrozumiałem. 14.Kiedy nie dociera do mnie to, co ktoś mówi, to przyznaję się do tego i proszę o wyjaśnienie? 15.Słuchając, zwracam uwagę na to, czego się mogę nauczyć od mówiącego. Przez połączenie jedną linia odpowiedzi otrzymasz wykres sprawności słuchania. Im bardziej linia wykresu zbliżać się będzie ku lewej stronie, tym lepiej potrafisz słuchać. 4 Załącznik nr 1 Sytuacja 1. Podczas lekcji kolega prosi cię byś pożyczył mu kartkę 2. ktoś przerywa ci kiedy mówisz 3. Mama prosi cie żebyś pomógł jej w pracach domowych. Akurat odrabiasz lekcje. 4. Czekasz w kolejce przy barze kiedy ktoś wskakuje przed ciebie i zostaje obsłużony przed tobą 5. Jeden z graczy twojej drużyny piłkarskiej oskarża cię, że nie wysiliłeś się zbytnio podczas ostatniego meczu 6. Kolega ma pewien problem i prosi cię o radę. 7. Akurat wtedy, kiedy nadawany jest twój ulubiony program jeden z domowników chce oglądać inny program. 8. Miesiąc temu pożyczyłeś koledze płytę i do tej pory nie oddał jej, chociaż obiecywał zwrócić po dwóch tygodniach. 9. Na przyjęciu ktoś częstuje cię koktajlem mówiąc, że nie zawiera on alkoholu. Uważasz, że to nieprawda. 10.Zauważasz, że ostatnio mama często bierze przepisane przez lekarza tabletki uspokajające Reakcja Ty to ciągle coś wyłudzasz. Przepraszam, ale chciałbym skończyć swoją wypowiedź. No dobrze, co prawda właśnie odrabiam pracę domową, ale … Nic nie mówisz wzdychasz. tylko głośno Sądzę, że jesteś niesprawiedliwy. Wydawało mi się, że gram dobrze. Skąd mam wiedzieć, co zrobić? To jest twoja sprawa. Dobrze oglądaj, co chcesz. Ja mogę zająć się czymś innym. Przykro mi, że do tej pory nie oddałeś mi płyty. Czy możesz mi ją jutro zwrócić? Spływaj! Nie tknę tego! Ciągle coś łykasz! Co ci właściwie jest? 5 Lekcja 2 KOMUNIKACJA NIEWERBALNA Cele: uświadomienie znaczenia niewerbalnego porozumiewania się. 1. Uczniowie przeprowadzają rozmowy w parach przy następujących utrudnieniach: siedzą odwróceni do siebie plecami nie wolno im wykonywać najmniejszych ruchów mają zamknięte oczy zachowują kamienny wyraz twarzy. Temat rozmowy np. wartości, jakie staram się realizować w swoim życiu. 2. Omówienie ćwiczenia – uczniowie odpowiadają na pytania: „Czy trudno było porozumieć się w taki sposób? Czy zachowania niewerbalne ułatwiają czy utrudniają komunikację i dlaczego? 3. Uczniowie losują kartoniki, na których zapisujemy różne uczucia. Każdy uczeń ma wypowiedzieć zdanie „Znowu nie wyniosłaś śmieci” w taki sposób, aby oddać uczucie widniejące na jego kartoniku. Reszta klasy próbuje odgadnąć, jakie to było uczucie. Lista uczuć do wykorzystania w ćwiczeniu: radość, osłupienie, miłość, złość, żal, zadowolenie, obraźliwość, wrogość, oburzenie, duma, uprzejmość, pogarda, wstyd, wściekłość, strach, ulga, przyjemność, przerażenie, euforia, melancholia, życzliwość, obrzydzenie, zakłopotanie, uwielbienie, onieśmielenie, satysfakcja, ufność, zdumienie, zażenowanie, przygnębienie. 4. Omówienie ćwiczenia – uczniowie wypowiadają się, jakie elementy komunikacji niewerbalnej ułatwiały rozpoznanie uczuć (ton głosu, mimika, gestykulacja, pozycja ciała). 5. Podsumowanie – nauczyciel uzupełnia temat dodatkowymi informacjami: Komunikaty niewerbalne uzupełniają i wspomagają komunikaty słowne. Warto pamiętać o wieloznaczności komunikatów niewerbalnych, np. wzmożona gestykulacja może oznaczać gniew, strach, radość. Podczas normalnej rozmowy dwóch osób tylko niecałe 35% informacji jest przekazywanych słowami, a niewerbalnie 65%. Ważne, aby komunikaty niewerbalne były zgodne z werbalnymi. Jest to istotny warunek porozumienia. 6 ASERTYWNOŚĆ Lekcja 1 (1 godzina) Wprowadzenie do asertywności Cele: uczenie rozpoznawania reakcji agresywnych, uległych, asertywnych, uświadomienie korzyści jakie dają zachowania asertywne Rozpoczęcie lekcji od omówienia różnych sytuacji i bardzo różnego reagowania na nie. Nauczyciel podaje przykłady sytuacji, w których zachowujemy się agresywnie lub uległe i często jesteśmy siebie niezadowoleni. Często zdarza się, iż ulegając innym robimy to wbrew sobie, ale niekiedy stajemy się agresywni mamy na uwadze tylko nasze prawa, prawa innych dla nas nie istnieją. Uczniowie próbują znaleźć „złoty środek” na asertywne zachowania. Nauczyciel podaje definicję zachowań asertywnych: Zachowując się asertywnie, bezpośrednio, uczciwie i stanowczo wyrażamy swoje uczucia, postawy, opinie lub pragnienia, uwzględniając przy tym uczucia, postawy, opinie i pragnienia osób, z którymi jesteśmy jesteśmy kontakcie. Ćwiczenie: Prezentujemy uczniom planszę z opisem sytuacji i reakcji, wspólnie oznaczamy odpowiednio AS jeśli, jest asertywna, U – uległa, AG – agresywna. Uczniowie w parach bądź w grupach zastanawiają się, co daje im zachowanie asertywne i czy jest to umiejętność, której można się nauczyć. Przedstawiają swoje wnioski, a nauczyciel je uzupełnia. Na zakończenie uczniowie dostają karteczki, na których zapisane są asertywne prawa wg Fensterheima: Masz prawo do robienia tego, co chcesz – dopóty, dopóki nie rani to kogoś innego. Masz prawo do zachowania swojej godności poprzez asertywne zachowanie – nawet, jeśli rani to kogoś innego – dopóty, dopóki twoje intencje nie są agresywne, lecz asertywne. Masz prawo do przedstawiania innym swoich próśb dopóty, dopóki uznajesz, że druga osoba ma prawo odmówić. Istnieją takie sytuacje między ludźmi, w których prawa nie są oczywiste. Zawsze jednak można przedyskutować sprawę z drugą osobą. Masz prawo do korzystania ze swoich praw. 7 Lekcja 2 (2 godziny) I. Asertywne reagowanie na oceny – krytykę i pochwały Cele: radzenie sobie w trudnych sytuacjach zwrócenie uwagi na znaczenie pozytywnego stosunku do siebie i dobrych kontaktów z innymi ludźmi dostarczenie doświadczeń angażujących integrujących uczniów doskonalenie umiejętności asertywnego reagowania na ocenę innych kształtowanie umiejętności konstruktywnego wyrażania krytyki kształtowanie umiejętności wyrażania uczuć pozytywnych Ćwiczenie mające na celu wymienienie uczuć, które kojarzą się im z ostrą krytyką. OSTRA KRYTYKA Zadajemy uczniom pytanie, jak nazwać te uczucia i których jest więcej: pozytywnych czy negatywnych. Aby wprowadzić uczniów bardziej w temat zaznaczamy, iż trudno jest znosić i akceptować krytykę. Ale może ona być przydatna, pobudzać nas do działania. Reagowania na krytykę można się nauczyć i będziemy to robić na kolejnych zajęciach. Inną formą ocen są pochwały. Czasami jednak jest trudno reagować na pozytywną formę oceny. 8 Ćwiczenie mocnych stron. Nauczyciel rozdaje uczniom kartki i prosi o ich podpisanie. Zadaniem uczniów jest wpisanie każdej osobie jednego pozytywnego zdania na jej temat. Kartki zwijamy w harmonijkę i podajemy kolejno osobom w kręgu, zaczynając od pierwszej osoby z lewej strony. Kiedy każdy zbierze już wszystkie wpisy odczytuje po cichu swoją kartkę. Następnie uczniowie głośno odczytują swoje kartki. Ćwiczenia ma na celu dostarczenie doświadczeń z pozytywna oceną i integrujących grupę. Ćwiczenie – odpowiedź na krytykę. Wykonując ćwiczenie uczeń musi wyobrazić sobie, że poniższe słowa kierowane są do niego. Musi przy tym zachować spokój i nie pokazywać gniewu. Krytyka 1. Nie wiem, czy wiesz, że powinieneś sprzątać swój pokój codziennie 2. Za dużo czasu marnujesz na gadanie 3. W tym miesiącu opuściłeś 5 dni w szkole. Jak to się stało? 4. Wiesz, że jak skończysz tę pracę to powinieneś robić co innego! 5. Jeśli nie wiesz co robić z tą maszyną, to zapytaj kogoś! 6. W tej książce jest napisane jak to robić. Nie umiesz czytać? 7. Za każdym razem gdy wycierasz kurz, musisz coś zbić. Bądź bardziej ostrożny! 8. Jeśli nie możesz powiedzieć czegoś miłego, to najlepiej nie odzywaj się w ogóle. 9. Te kolorowe włosy muszą zniknąć! 10.Znowu spóźniłeś się, co tym razem? 11.Taki stosunek do kolegów jest niedopuszczalny. Nikt nie lubi gdy tak mówisz! Twoja odpowiedź Nauczyciel wydaje polecenie uczniom, by w domu przemyśleli swoje odpowiedzi – czy łatwo było je konstruować, co stanowiło trudność. 9 Załącznik nr 2 1. To w czym jestem dobra/y 2. To w czym chciałabym/chciałbym być lepsza/y 3. Nadrzędna wartość w moim życiu 4. Moje zainteresowania (hobby) 5. To o czym inni o mnie nie wiedzą 6. Cztery słowa, które chciałabym/chciałbym o sobie usłyszeć od innych MÓJ HERB 10 II. Asertywne reagowanie na oceny c.d. Omówienie zadania domowego. Nauczyciel prezentuje planszę i omawia zasady formułowania konstruktywnej krytyki: „Asertywna konstruktywna krytyka” Formułujemy komunikaty typu: moim zdaniem, uważam, mnie się podoba lub nie podoba Mówiąc o ocenianiu danej osoby, nie oceniamy i nie wartościujemy Operujemy faktami, nie wyciągamy wniosków Operujemy konkretami, nie uogólniamy i generalizujemy Nie skupiamy się tylko na negatywnej opinii, ale pokazujemy jak dana osoba może się zmienić Ćwiczenie w grupach: Grupy otrzymują na kartce zdanie krytyczne niewłaściwie sformułowane. Uczniowie mają je zmienić, aby wyrażało ono konstruktywną krytykę. 1. Ty nigdy nie wracasz na czas ze szkoły. 2. Ty nie znosisz jak się spotykam z kolegami. 3. Jesteś bezmyślny, zniszczyłeś kurtkę. 4. Jak mogłeś dostać jedynkę ze sprawdzianu. Jesteś chyba całkowicie pozbawiony rozumu, zero szarych komórek. Przedstawiciele poszczególnych zespołów prezentują zdania wyrażające konstruktywną krytykę. Ukazanie uczniom, że oprócz krytyki, która w obecnych czasach coraz łatwiej nam przychodzi, ważne jest także wyrażanie uczuć pozytywnych względem drugiego człowieka. Nauczyciel formułuje pytanie: Czy macie trudności w wyrażaniu uczuć pozytywnych, jeżeli tak to dlaczego? Nauczyciel uzupełnia wypowiedzi uczniów mówiąc im o stereotypach – plansza: Nie warto mówić o pozytywnych uczuciach, bo osoba do której się to czuje i tak wie o tym (czuje to) Uczucia pozytywne są bardzo delikatne i najlepiej wzrastają w milczeniu Wyrażanie uczuć pozytywnych stanowi zobowiązanie Są to przesądy chroniące człowieka przed prawdziwym wyrażaniem siebie. Ćwiczenie – uczniowie mają za zadanie stworzyć listę uczuć pozytywnych. Nauczyciel dla ułatwienia podaje kilka przykładów: Lubię z tobą rozmawiać. Bardzo dziękuję, że mi pomogłeś. 11 ZŁOŚĆ, GNIEW, AGRESJA Lekcja 1 Wprowadzenie Cel: uświadomienie wpływu zachowań agresywnych na nasze zdrowie i relacje z innymi ludźmi „Burza mózgów” – co jest przyczyną zachowań agresywnych, po co je stosujemy i co chcemy osiągnąć. (przykładowe wypowiedzi: chcemy osiągnąć cel, nie chcemy się podporządkować, wyładowujemy złość itp.) Następnie uczniowie anonimowo na kartkach zapisują przykładowe sytuacje, które najczęściej wywołują u nich złość. Kartki zbieramy, odczytujemy, tworzymy listę hipotetycznych sytuacji wywołujących złość u uczniów. Uczniowie wspólnie z nauczycielem zastanawiają się, jakie skutki wywołują gniew, złość i agresja oraz jak można im zaradzić. Na zakończenie zajęć nauczyciel zwraca uwagę, że radzenie sobie ze złością jest ważną umiejętnością człowieka i warto nauczyć się tej sztuki. Lekcja 2 (2 godziny) Jak sobie radzić ze złością, gniewem i agresją? Pytamy uczniów, jakie mogą być konsekwencje agresji, a następnie zastanawiamy się jak sobie z nią radzić. Po dyskusji nauczyciel prezentuje planszę z pomysłami na zredukowanie gniewu. Załącznik nr 3 POMYSŁY NA ZREDUKOWANIE GNIEWU WYOBRAŻENIE SOBIE OSOBY W OŚMIESZAJĄCEJ SYTUACJI SPACER PRZERWANIE KONFLIKTU (UMÓWIENIE SIĘ W INNYM TERMINIE) GŁĘBOKIE ODDECHY LICZENIE DO 10 CHWILOWE ODIZOLOWANIE SIĘ (NP. ZAMKNIĘCIE SIĘ W POKOJU) PRZEMAWIANIE DO SIEBIE (W MYSLACH LUB GŁOŚNO) ROZMOWA KIMŚ WAŻNYM ZAJĘCIE SIĘ CZYMŚ INNYM, NP. SPRZĄTANIEM WYŁADOWANIE FIZYCZNE ZŁOŚCI (WOREK TRENINGOWY, ZGNIATANIE GAZET, KÓŁKO GUMOWE) CELOWE ZIGNOROWANIE, „SŁUCH WYBIÓRCZY” SŁUCHANIE MUZYKI ĆWICZENIA GIMNASTYCZNE 12 Nauczyciel dodaje, że istnieją sposoby pomagające kontrolować nasze emocje. Prezentuje kolejną planszę i omawia ją z uczniami. Załącznik nr 4 ZASADY KONTROLOWANIA SWOJEJ ZŁOŚCI DAJ SOBIE CZAS, ŻEBY OCHŁONĄĆ I TYM SAMYM UNIKNĄĆ STOSOWANIA AGRESJI ROZCHMURZ CZOŁO I ODPRĘŻ SIĘ o SPOGLĄDAJ ŁAGODNIEJ o ODDYCHAJ GŁĘBOKO o MÓW NORMALNYM GŁOSEM o NAPNIJ KILKA MIĘŚNI A POTEM JE ROZLUŹNIJ PRZESTAŃ STARAĆ SIĘ KONTROLOWAĆ INNYCH ZAAKCEPTUJ ODMIENNOŚĆ PROŚ ZAMIAST ŻĄDAĆ NAGRADZAJ ZAMIAST STRASZYĆ I KARCIĆ MÓW SPOKOJNIE, NIE PRZEKLINAJ BIERZ ODPOWIEDZIALNOŚĆ ZA WSZYSTKO, CO MÓWISZ I ROBISZ TRAKTUJ INNYCH Z SZACUNKIEM MÓW INNYM, CO CIĘ TRAPI. BĄDŹ BEZPOŚREDNI, KONKRETNY, UPRZEJMY STOSUJ WYPOWIEDZI TYPU „JA” Na zakończenie zajęć rozdajemy uczniom kartki dotyczące zasad postępowania podczas wybuchu gniewu. ZASADY POSTĘPOWANIA PODCZAS WYBUCHÓW GNIEWU Zachowaj odległość, zrób krok lub dwa do tyłu, aby uniknąć kontaktu fizycznego z osobą, na którą się złościsz Znajdź oparcie, usiądź lub oprzyj się, to pozwoli na uspokojenie się, złapanie równego oddechu Ścisz głos, nawet do szeptu – trudno kłócić się szeptem Oddychaj powoli, pozwoli ci to przywrócić równowagę w organizmie Nie daj się ponieść, możesz nad sobą panować 13 Przemoc w szkole Lekcja 1 (1 godzina) Cele: budzenie empatii kształcenie postaw przeciwko przemocy Na zajęciach poprzedzających właściwe uczniowie wypełniają anonimową ankietę dotyczącą bezpieczeństwa w szkole. Załącznik nr 5 BEZPIECZEŃSTWO W SZKOLE 1. Czy według Ciebie szkoła jest bezpieczna? TAK NIE 2. Jeśli nie, wymień zjawiska o tym świadczące. ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. 3. Czy byłeś świadkiem przemocy w szkole? TAK NIE 4. Czy doświadczyłeś aktu przemocy? TAK NIE 5. Jeśli tak, to jakiego rodzaju? ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. 6. Czy problem przemocy istnieje w twojej klasie? TAK NIE 7. Jeśli tak, to jakiego rodzaju? ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. ................................................................................................................................. Po omówieniu wyników ankiety, przeprowadzana jest „burza mózgów” dotycząca skojarzeń z pojęciem „przemoc”. Wyniki zapisujemy na tablicy (bicie, zabieranie pieniędzy, wyzwiska, wyśmiewanie, chowanie rzeczy), a ochotnik podkreśla skojarzenia, które dotyczą przemocy fizycznej (pozostałe dotyczą psychicznej). Nauczyciel wyjaśnia, że przemoc może mieć formę jawną (bicie) lub ukrytą (izolowanie). Podkreślamy różnicę między przypadkowym, jednorazowym aktem przemocy a znęcaniem się. 14 Ćwiczenie – praca w grupach. Każda grupa otrzymuje dwa odpowiednio zatytułowane arkusze papieru: dlaczego uczniowie znęcają się nad innymi (np. z zazdrości, głupoty, dla zabawy itp.) jak rozpoznać osobę wobec której stosowana jest przemoc (np. bo jest małomówny, krzykliwy, smutny itp.) Przedstawiciele grup omawiają wyniki pracy na forum klasy. „Burza mózgów” dotycząca skutków przemocy. Uczniowie zapisują skojarzenia na tablicy (np. lęki, izolacja, niechęć do szkoły, wagary itp.). Ćwiczenie – praca w trzech zespołach. Każdy z nich otrzymuje arkusz papieru, na którym zapisują, jakie działania przeciwko przemocy mogą podejmować rodzice, uczniowie, bądź nauczyciele. Omówienie wyników przez przedstawicieli poszczególnych zespołów. Podsumowanie zajęć – nauczyciel zwraca uwagę na fakt, iż każdy ma prawo do poczucia bezpieczeństwa w szkole, a także, iż każdy z nas może skrzywdzić osobę, jeśli postępuje niedelikatnie, niesprawiedliwie czy bezmyślnie. 15 Uzależnienia Lekcja 1 (1 godzina) Wprowadzenie Nauczyciel wspólnie z uczniami próbuje określić definicję słowa „uzależnienie”, a następnie przytaczają definicję słownikową. Dyskusja na temat rodzajów uzależnień. Przeprowadzenie anonimowej ankiety dotyczącej uzależnień. Załącznik nr 6 ANKIETA DOTYCZĄCA UZALEŻNIEŃ 1. Wiek: 17 lat 18 lat 19 lat 2. Jaki rodzaj alkoholu spróbowałeś? piwo wino wódka 3. W której klasie spróbowałeś po raz pierwszy? IV V VI I gimnazjum II gimnazjum III gimnazjum po gimnazjum nie próbowałem 4. Kto namawiał Cię do spróbowania alkoholu? koledzy dorośli nikt nie próbowałem 5. Jak oceniasz wiedzę dotyczącą alkoholu? bardzo dobry dobry dostateczny niedostateczny 6. Jakiego rodzaju narkotyków próbowałeś? miękkie twarde 7. W której klasie spróbowałeś po raz pierwszy? IV V VI I gimnazjum II gimnazjum III gimnazjum po gimnazjum nie próbowałem 8. Skąd wziąłeś narkotyk? od dealera od kolegi dostałem na imprezie 9. Czy palisz papierosy? TAK NIE 10.Ile dziennie wypalasz papierosów? 5 – 10 10 – 15 15 i więcej 11.Skąd masz pieniądze na używki? z kieszonkowego zatrzymuję reszty z zakupów zdobywam w inny sposób 12.Czy uważasz się za osobę uzależnioną? TAK NIE 13. Od czego jesteś uzależniony? alkohol narkotyki papierosy 16 Lekcja 2 (1 godzina) Narkotyki Cel: zwiększenie świadomości zagrożeń, jakie niosą narkotyki zwiększenie świadomości powodów, dla których młodzież sięga po narkotyki Omówienie wyników ankiety przeprowadzonej na poprzednich zajęciach. Uczniowie na kartkach anonimowo zapisują „z czym kojarzy Ci się słowo narkomania”. Na tej podstawie tworzymy listę skojarzeń, którą zapisujemy na tablicy. Uczniowie ponownie dostają kartki, na których zapisują powody „dlaczego młody człowiek sięga po narkotyki?” Sporządzenie listy powodów na tablicy i omówienie jej. Przy omawianiu zwracamy uwagę, że na co najmniej 90% powodów sięgania po narkotyki młodzież sama ma wpływ. To my sami decydujemy, czy sięgnąć po narkotyk. Możemy, a nawet powinniśmy mieć wpływ na decyzje naszych kolegów. BEZPŁATNE TELEFONY ZAUFANIA DZIAŁAJĄCE NA TERENIE CAŁEGO KRAJU STOWARZYSZENIE KARAN 0800120289 POGOTOWIE MAKOWE 0800120359 Lekcja 3 (2 godziny) Alkohol Cele: poznanie podstawowych wiadomości o alkoholu, które pomogą zrozumieć sens nie rozpoczynania picia rozróżnianie pojęć „używanie” i „nadużywanie” poznanie skutków picia alkoholu Nauczyciel pisze na tablicy zdanie: „Jak alkohol wpływa na organizm?” Plan dyskusji: Co to jest alkohol? Definicja alkoholu Swobodna rozmowa o wpływie alkoholu na organizm człowieka Rozdanie uczniom kart pracy 17 KARTA PRACY: OPINIE O ALKOHOLU Przeczytaj poniższe opinie i zastanów się, które są prawdziwe. 1. Ci, którzy mają mocna głowę, mogą pić spokojniej PRAWDA - NIEPRAWDA 2. Piwo i wino to nie jest prawdziwy alkohol. PRAWDA - NIEPRAWDA 3. Kierowca może się trochę napić. PRAWDA - NIEPRAWDA 4. Problemy mają tylko prymitywni ludzie z zaniedbanych środowisk. PRAWDA - NIEPRAWDA 5. Siła woli jest najważniejsza w walce z nałogiem. PRAWDA - NIEPRAWDA 6. Alkohol może dobrym lekarstwem na dolegliwości. PRAWDA - NIEPRAWDA Porównanie kart pracy, rozmowa o wynikach. Rozmowa z uczniami na tematy: Na czym polega uzależnienie? Jaka jest droga do uzależnienia? Czy osoba uzależniona jest świadoma tego, że jest chora? Jak czuje się człowiek uzależniony od alkoholu? (koncentruje życie wokół picia itp.) Kto może uratować osobę uzależnioną? Jak pomóc uzależnionemu przyjacielowi? (rozmowa bez oceniania i oskarżeń oraz okazywania litości i potępienia itp.) Alternatywa dla alkoholu? (uprawianie sportu, taniec, malowanie, kino, teatr itp.) Lekcja 4 (1 godzina) Sztuka odmawiania Cele: Uczenie podejmowania odpowiedzialnych decyzji w sytuacji nakłaniania do picia, palenia i brania narkotyków Uczenie się odmawiania w sytuacji nacisku otoczenia Nauczyciel zwraca uwagę na fakt, iż zdarzają się sytuacje, kiedy ludzie, na których nam zależy, próbują namówić nas do robienia rzeczy, których nie chcemy robić, które nie są dla nas dobre, wtedy trzeba umieć odmówić. Odmawianie jest sztuką, której można się nauczyć. Jak to można zrobić: Najpierw zastanów się czy to, co proponuje kolega jest dla Ciebie dobre? Czy jest to bezpieczne? Czy jest to dla mnie zdrowe? Czy rodzice zgodziliby się na to? Jak się będę czuł, kiedy to zrobię? 18 Wspólne szukanie sposobów bezpiecznego odmawiania, np.: PO PROSTU POWIEDZ „NIE” – bądź stanowczy, ale uprzejmy ODEJDŹ – kiedy nic innego nie da się zrobić ZIGNORUJ – nie zwracaj uwagi, jeśli nie chcesz brać w czymś udziału ZMIEŃ TEMAT OPOWIEDZ DOWCIP – obróć propozycję w żart PODSUŃ LEPSZY POMYSŁ – zachęć innych do odrzucenia głupiego pomysłu i zajęcia się twoją propozycją Podsumowując należy zwrócić uwagę, że odmawianie jest trudna sztuką, z którą nie tylko młodzież ma kłopoty. Odmawiania uczymy się całe życie. ANKIETA EWALUACYJNA 1. 2. 3. 4. 5. 6. Jakie uczucia przeżywałeś podczas wykonywania ćwiczeń? Jakie masz wrażenia po dzisiejszych zajęciach? Co było dla Ciebie ważne? Co Cię poruszyło? Co Ci się podobało? Co Ci się nie podobało? BIBLIOGRAFIA 1. E. Nowosielska (red.) „Pomóc zrozumieć świat” Poradnik dla nauczycieli wychowawców 2. J. Gut, W. Haman „Docenić konflikt. Od walki i manipulacji do współpracy” 3. E. Karney „Psychologia w zarządzaniu. Wybrane zagadnienia.” 4. „Jak żyć z ludźmi. Program profilaktyczny dla młodzieży.” MEN 5. M. Król-Fijewska „Trening asertywności” 6. M. Król-Fijewska, P. Fijewski „Przewodnik do realizacji zajęć psychologicznych” 7. S. Rees, R. S. Graham „Bądź sobą. Trening asertywności” 8. D. Goleman „Inteligencja emocjonalna” 9. R. Potter-Efron „Zycie ze złością” 10.T. Dimoff , S. Carper „Jak rozpoznać, czy dziecko sięga po narkotyki?” 11.„Drugi Elementarz czyli Program Siedmiu Kroków” PARPA 12.J. Koczurowska „co czynić, aby dzieci nie sięgały po narkotyki?” 19
