PROJEKT NIEBIESKIEJ KSIĘGI Fragmenty Wstęp W ramach
advertisement
PROJEKT NIEBIESKIEJ KSIĘGI Fragmenty Wstęp W ramach Mechanizmu Finansowego Europejskiego Obszaru Gospodarczego i Norweskiego Mechanizmu Finansowego, Islandia, Liechtenstein i Norwegia ściśle współpracują z partnerami z piętnastu państw członkowskich Unii Europejskiej, rozpoznanych jako obszary spójności, na rzecz ograniczania nierówności społecznych i gospodarczych i dalszego wzmacniania współpracy dwustronnej. Całość pięciu sektorów priorytetowych i dwudziestu trzech obszarów programowych objętych pomocą w latach 2014-2021 odzwierciedla priorytety przedstawione treścią unijnej strategii „Europa 2020” – dziesięcioletniej strategii przyjętej przez Unię Europejską na rzecz inteligentnego wzrostu opartego na zasadach zrównoważonego rozwoju i włączenia społecznego – oraz jedenastu celów tematycznych polityki spójności. Wymienione sektory i obszary programowe mają na celu wspieranie wzrostu i procesu tworzenia nowych miejsc pracy, przeciwdziałanie zmianom klimatu i różnicowanie koszyka źródeł energii, oraz ograniczanie ubóstwa i wykluczenia społecznego. Celem jest również promowanie współpracy dwustronnej i międzynarodowej. Granty z Mechanizmu Finansowego Europejskiego Obszaru Gospodarczego i Norweskiego Mechanizmu Finansowego Od dnia zawarcia Umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym w 1994 roku, Islandia, Liechtenstein i Norwegia udzieliły wsparcia finansowego dla potrzeb projektów realizowanych przez beneficjentów w kwocie przekraczającej łącznie 3 miliardy EUR. Na kolejny okres finansowania (2014-2021) uzgodniono budżet w łącznej wysokości 2,8 miliarda EUR. Dla potrzeb kolejnego okresu finansowania (2014-2021) kraje-donatorzy uzgodniły z Unią Europejską następujących pięć sektorów priorytetowych: a) b) c) d) innowacyjność, badania naukowe, oświata a i konkurencyjność; włączenie społeczne, zatrudnienie młodzieży i ograniczanie ubóstwa; środowisko, energia, zmiany klimatu i gospodarka niskoemisyjna; kultura, społeczeństwo obywatelskie, dobre zarządzanie i podstawowe prawa i wolności; e) wymiar sprawiedliwości i sprawy wewnętrzne. Wykaz powiązanych obszarów programowych został uzgodniony wspólnie przez krajedonatorów i Unię Europejską. Wykaz ten załączono do Protokółu 38c w sprawie Mechanizmu Finansowego Europejskiego Obszaru Gospodarczego (2014-2021) oraz do Umowy między Królestwem Norwegii a Unią Europejską w sprawie Norweskiego Mechanizmu Finansowego (2014-2021). Ze względu na potrzebę skupienia się na wyzwaniach bieżących, sektory priorytetowe i obszary programowe na okres 2014-2021 ujednolicono. Obecnie granty z obu mechanizmów (Mechanizmu Finansowego Europejskiego Obszaru Gospodarczego i Norweskiego Mechanizmu Finansowego) obejmują identyczne sektory priorytetowe i powiązane z nimi obszary programowe1; szczególną uwagę poświęcono nierównościom społecznogospodarczym w poszczególnych sektorach oraz podnoszeniu świadomości wyzwań stwierdzonych dla poszczególnych obszarów. Nowy okres finansowania zbudowano na historiach sukcesu perspektywy 2004-2009, z jednoczesnym wzmocnieniem zastosowanego wówczas podejścia opartego na wynikach. Proces opracowywania programów zmodyfikowano z myślą o poświęceniu pełnej uwagi określonym wyzwaniom rozpoznanym dla poszczególnych krajów-beneficjentów. Planowanie strategiczne i zaangażowanie w proces tworzenia programu wszystkich istotnych interesariuszy przyczyniają się do wydajnego i efektywnego wykorzystania zasobów, rozszerzenia zakresu wpływu realizowanych programów i ułatwia proces monitorowania osiąganych efektów. Ograniczanie nierówności: niezależnie od widocznych postępów, w Europie utrzymują się różnice pod względem poziomu rozwoju gospodarczego i warunków bytowych. Środki finansowe są kierowane do obszarów o jasno stwierdzonych potrzebach w poszczególnych krajach-beneficjentach, zgodnych z szerzej zakrojonymi strategiami i politykami europejskimi. Do obszarów priorytetowych należą zmiany klimatu, badania naukowe i innowacyjność, społeczeństwo obywatelskie i inwestowanie w ludzi za pośrednictwem rozwoju kapitału ludzkiego i rozwoju społecznego. Wzmacnianie współpracy: promowanie współpracy jest kluczowym elementem grantów z obu mechanizmów, przy czym szczególnie wspierany jest proces nawiązywania relacji partnerskich pomiędzy organizacjami z siedzibą na terytorium krajów-donatorów i beneficjentów. Wzmacnianie więzi pomiędzy organizacjami a instytucjami zapewnia korzyści wszystkim państwom uczestniczącym. W nowej perspektywie finansowej nadal obowiązuje założenie działań na rzecz dalszego wzmacniania współpracy dwustronnej i międzynarodowej. Granty umożliwiają interesariuszom z państw-donatorów i –beneficjentów konstruktywną współpracę na rzecz wspólnych rozwiązań dla wspólnych wyzwań. Międzynarodowe partnerstwo z takimi organizacjami, jak Rada Europy, Organizacja Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD) i Agencją Praw Podstawowych Unii Europejskiej wiąże się z możliwością wzbogacenia współpracy o elementy wiedzy eksperckiej i wartości dodanej. Jak działa mechanizm? Niniejszy projekt Niebieskiej Księgi zawiera ogólny opis sektorów priorytetowych i powiązanych z nimi obszarów programowych. Każdy sektor priorytetowy przedstawiono treścią krótkiego wprowadzenia z opisem przesłanek udzielanej pomocy, powiązań sektora priorytetowego z odpowiednimi elementami unijnej polityki spójności, oraz wartości dodanej wsparcia zapewnianego dzięki grantom. Dla każdego obszaru programowego określono zakres merytoryczny, cel i obszary współpracy. Opis obszarów programowych zawarty w Niebieskiej Księdze obejmuje następujące elementy: - cel – któremu służy sam program i projekty realizowane w jego ramach, - obszary wsparcia Z wyjątkiem obszaru programowego „Dialog społeczny – godna praca”, dostępnego wyłącznie w ramach Norweskiego Mechanizmu Finansowego. 1 - sugerowane działania – otwarty katalog przykładowych działań, jakie mogą otrzymać wsparcie ze środków pochodzących z grantów, - znaczenie wsparcia – uzasadnienie istoty i znaczenia wsparcia finansowego udzielonego określonemu obszarowi programowemu, opis powiązań danego obszaru z unijnymi celami w zakresie spójności, oraz opis wartości dodanej grantów jako formy pomocy, - zakres merytoryczny obszarów programowych – jest to element istotny dla ogólnego wkładu programów w proces realizacji celu obszaru programowego. Przedstawiono głównie warunki obowiązkowe, których należy przestrzegać w poszczególnych obszarach programowych, - kwestie istotne w relacjach dwustronnych – dowolny priorytet lub obszar wiedzy eksperckiej w krajach-donatorach i krajach-beneficjentach przyczyniający się do wzmacniania powiązań dwustronnych. Każdy kraj-beneficjent uzgadnia z krajami-donatorami zakres sektorów priorytetowych i obszarów programowych w oparciu o potrzeby krajowe i rozpoznane priorytety. W wyniku powyższego podpisywany jest protokół ustaleń (Memorandum of Understanding – MoU), określający szczegóły dotyczące pomocy przewidzianej dla danego państwa, planowanych programów oraz rozwiązań zarządczych, w tym informacji na temat współpracy z krajami-donatorami i organizacjami międzynarodowymi. W wypadku wybranych programów uzgodnione uprzednio projekty zostaną uwzględnione treścią MoU. Programy mogą obejmować wybrany obszar programowy lub łączyć szereg różnorodnych obszarów wsparcia w ramach wspólnego programu pod warunkiem, że wszystkie działania w ramach danego programu służą realizacji tego samego celu. Wszystkie programy finansowane z Mechanizmu Norweskiego i z Mechanizmu Finansowego Europejskiego Obszaru Gospodarczego będą realizowane z zachowaniem zgodności z zasadami dobrego zarządzania, zrównoważonego rozwoju i równości płci. Wszystkie wymienione przekrojowe zasady uwzględnia się w procesie tworzenia programów na etapie ich planowania. Wszystkie programy będą realizowane z zachowaniem zgodności z podstawowymi europejskimi wartościami, takimi jak poszanowanie godności osoby ludzkiej, wolność, demokracja, równość, praworządność i poszanowanie praw człowieka, w tym praw przedstawicieli mniejszości. Wartości te wpisano w Artykuły 2 i 6 Traktatu o Unii Europejskiej. Wszystkie programy dopuszczają możliwość współpracy transgranicznej, polegającej na wspólnej pracy na rzecz rozwiązań dla wspólnych wyzwań rozpoznanych przez dwa sąsiednie państwa. Krajowe Punkty Kontaktowe poszczególnych krajów-beneficjentów ponoszą odpowiedzialność za ogólne zarządzanie programami w poszczególnych państwach. Operatorzy Programów na terytorium poszczególnych krajów-beneficjentów ponoszą odpowiedzialność za opracowywanie programów uzgodnionych dla danego kraju, a także za zarządzanie uzgodnionymi programami. Proces tworzenia programów obejmuje dwa etapy: 1) Operator Programu opracowuje krótką „notę koncepcyjną” zawierającą opis zakresu i planowanych rezultatów programu. Nota jest opracowywana we współpracy z Biurem Mechanizmu Finansowego i w procesie konsultacji z odpowiednimi interesariuszami, w tym (w uzasadnionych wypadkach) z Partnerami Programu Grantowego i międzynarodowymi organizacjami pożytku publicznego. Treścią noty przedstawia się uzasadnienie uruchomienia i główne elementy programu, jak również opis spodziewanego wkładu na rzecz realizacji ogólnych celów Mechanizmu Finansowego Europejskiego Obszaru Gospodarczego i Norweskiego Mechanizmu Finansowego oraz celu samego programu – z uwzględnieniem planowanego(-ych) efektu(-ów), wyników, wskaźników, czynników ryzyka i grup(-y) docelowych(-ej). Nota zawiera również komentarz na temat sposobów uwzględnienia na etapie realizacji programu szczególnych postanowień MoU i istotnych wartości wspólnych. Treścią noty uwzględnia się ponadto informację na temat wstępnych założeń budżetowych oraz ewentualnych planów dotyczących tak zwanych małych grantów, projektów uzgodnionych z wyprzedzeniem i wszelkich instrumentów finansowych. 2) Komitet Mechanizmu Finansowego dokonuje oceny noty koncepcyjnej i zgłasza uwagi. Całość zgłoszonych przez Komitet uwag jest uwzględniana na kolejnych etapach opracowywania programu. Komitetowi przysługuje również prawo odrzucenia noty koncepcyjnej. W takim wypadku Operatorowi Programu przysługuje prawo jednokrotnego przedłożenia zweryfikowanej wersji noty koncepcyjnej za pośrednictwem Krajowego Punktu Kontaktowego, z uwzględnieniem warunków opisanych treścią Rozporządzenia 2014-2021. Na podstawie noty koncepcyjnej i odnośnych komentarzy Komitetu Mechanizmu Finansowego, Biuro Mechanizmu Finansowego opracowuje projekt umowy programowej, zawierającej postanowienia w kwestii warunków realizacji programu oraz praw i obowiązków wszystkich stron uczestniczących. Proces konsultacji publicznych Niebieska Księga została opracowana przez zespół specjalistów – przedstawicieli rządów krajów-donatorów. W treści uwzględniono założenia unijnej polityki spójności, doświadczenia z poprzednich okresów finansowania programów ze środków Mechanizmu Finansowego Europejskiego Obszaru Gospodarczego i Norweskiego Mechanizmu Finansowego oraz informacje udzielone przez szereg organizacji międzynarodowych i innych interesariuszy. Niezależnie od powyższego, jesteśmy przekonani, że potencjalni odbiorcy środków pochodzących z grantów, podmioty, którym najprawdopodobniej zostanie powierzone zadanie zarządzania środkami finansowymi, jak również pozostali interesariusze mogą przyczynić się w istotny sposób do procesu opracowywania treści, o których mowa w Niebieskiej Księdze. Dlatego też jej treść będzie szeroko konsultowana. Proces konsultacji zapewni interesariuszom przedstawienia opinii na temat poszczególnych jej elementów przed publikacją wersji końcowej. Całość informacji na temat procesu konsultacji znajduje się na stronie www.eeagrants.org/bluebook. [strony 39-40] Obszar priorytetowy nr 15 SEKTOR PRIORYTETOWY: Kultura, społeczeństwo obywatelskie, dobre rządzanie oraz podstawowe prawa i wolności Społeczeństwo obywatelskie Cel Wzmocnienie społeczeństwa obywatelskiego i działań obywatelskich; upodmiotawianie grup słabszych i wrażliwych społecznie. Obszary wsparcia Demokracja, aktywni obywatele, dobre rządzenie, przejrzystość Prawa człowieka, prawa mniejszości, przeciwdziałanie dyskryminacji, w tym zwalczanie rasizmu i ksenofobii Sprawiedliwość społeczna i włączanie grup słabszych i wrażliwych społecznie Równość płci i zwalczanie przemocy ze względu na płeć Ochrona środowiska i zmiany klimatu Sugerowane działania Działanie rzecznicze, podnoszenie świadomości obywatelskiej, włączanie obywateli życie publiczne Działalność monitoringowa i działalność strażnicza, w tym kontrola wdrażania rekomendacji międzynarodowych instytucji i organów monitorujących Aktywność obywatelska, wolontariat, partycypacja obywatelska Partycypacja w procesach tworzenia polityki i w procesach decyzyjnych, w tym działania na rzecz tworzenia środowiska sprzyjającego funkcjonowaniu społeczeństwa obywatelskiego Wspieranie wolności słowa i wolności mediów Zwalczanie mowy nienawiści, w tym wspieranie sieci organizacji udzielających pomocy ofiarom przestępstw z nienawiści Budowanie potencjału sektora obywatelskiego, w tym wzmacnianie zasobów organizacji pozarządowych, zwiększanie ich przejrzystości i odpowiedzialności oraz zdolności do sieciowania Współpraca partnerska między organizacjami pozarządowymi oraz podmiotami sektorów prywatnego i publicznego Edukacja obywatelska Badania naukowe i analityczne służące tworzeniu polityk publicznych Innowacje społeczne i rozwój przedsiębiorczości społecznej Dialog wielokulturowy, w tym tworzenie płaszczyzn spotkania i współdziałania większości z mniejszością Podnoszenie świadomości w kwestiach związanych z ochroną środowiska, w tym dotyczących zmian klimatu Dostęp do informacji; partycypacja w procesach decyzyjnych; dostęp do sądu w sprawach dotyczących środowiska, zgodnie z treścią Konwencji z Aarhus Znaczenie udzielanego wsparcia Wsparcie ze środków Mechanizmu Finansowego Europejskiego Obszaru Gospodarczego i Norweskiego Mechanizmu Finansowego na rzecz społeczeństwa obywatelskiego odzwierciedla pełne uznanie roli sektora jako istotnego elementu budowania i wspierania rządów demokratycznych, praw człowieka i spójności społecznej w całej Europie. Programy społeczeństwa obywatelskiego odzwierciedlają wyzwania, przed jakimi stanął kontynent w obliczu kryzysu gospodarczego. W świetle założeń unijnej polityki spójności szczególną uwagę poświęcić należy przeciwdziałaniu dyskryminacji, promowaniu włączania społecznego wykorzystania potencjału przedsiębiorczości społecznej w walce z wykluczeniem społecznym. Wspieranie młodych ludzi zagrożonych wykluczeniem i ze środowisk marginalizowanych jest podstawowym założeniem całego obszaru programowego. Organizacje społeczeństwa obywatelskiego, w tym organizacje pozarządowe, wspierają partycypację w życiu obywatelskim i odgrywają kluczową rolę w promowaniu aktywnego zaangażowania obywateli w procesy decyzyjne na poziomie lokalnym, krajowym i europejskim. W świetle ograniczonego wsparcia krajowego i międzynarodowego dla sektora, granty ze środków Mechanizmu Finansowego Europejskiego Obszaru Gospodarczego i Norweskiego Mechanizmu Finansowego mają ogromne znaczenie w procesie budowania wymaganego potencjału. Organizacje pozarządowe zajmują się zwalczaniem problemów wynikłych z nierówności i dyskryminacji, przyczyniając się do aktywizacji i umocowania grup nieuprzywilejowanych i mniejszościowych (na przykład społeczności romskiej), wspierając ich pracę na rzecz likwidacji barier partycypacyjnych i dając im możliwość przemawiania słyszalnym głosem. Radykalizacja, nacechowany przemocą ekstremizm i pojawienie się sił populistycznych wymagają reakcji całościowej i wielosektorowej. Wspieranie przez społeczeństwo obywatelskie procesów włączania społecznego, demokracji i partycypacji ma znaczenie w kontekście walki z mową nienawiści w Internecie; może również pomóc w podjęciu szerzej zakrojonych działań służących ograniczeniu ekstremistycznej narracji i zapobieganiu eskalacji prowadzącej do aktów przemocy. Organizacje pozarządowe są źródłem innowacyjnych rozwiązań i usług, stanowiących dla grup słabszych społecznie formę wsparcia w przełamywaniu barier partycypacyjnych w życiu społeczno-gospodarczym. Strategia „Europa 2020” podkreśla rolę organizacji społeczeństwa obywatelskiego jako siły sprawczej na rzecz innowacyjności, zrównoważonego rozwoju i wzrostu opartym na włączeniu społecznym. Organizacje społeczeństwa obywatelskiego wspieranie ze środków Mechanizmu Finansowego Europejskiego Obszaru Gospodarczego i Norweskiego Mechanizmu Finansowego często współpracują ściśle z administracją publiczną i innymi interesariuszami. Relacje partnerskie organizacji pozarządowych z administracją publiczną – szczególnie na poziomie lokalnym – mogą zagwarantować lepszy dostęp do usług, wyższy poziom odpowiedzialności partnerów uczestniczących i dobre zarządzanie. Opisany obszar programowy uwzględnia całość wyzwań ujętych treścią raportu Sekretarza Generalnego Rady Europy „Stan demokracji, praw człowieka i rządów prawa w Europie” (kwiecień 2014). Współpraca dwustronna wspiera procesy dzielenia się wiedzą, wymiany doświadczeń i tworzenia relacji partnerskich dla potrzeb projektów. Obszar programowy – zakres merytoryczny Przynajmniej jedna trzecia środków przeznaczona zostanie na działania związane ze wspieraniem demokracji i praw człowieka. W ramach wszystkich programów będzie realizowany cel włączania społecznego młodzieży. Ochrona środowiska i przeciwdziałanie zmianom klimatu będą wspierane wyłącznie w ramach działań na rzecz zwiększania partycypację obywatelską, rzecznictwa interesów, innowacji społecznych i aktywizacja obywateli. Świadczenie pomocy społecznej i usług podstawowych będzie wspierane wyłącznie w ramach szerszych działań dotyczących podnoszenia świadomości społecznej, rzecznictwa interesów, upodmiotawiania obywateli i inicjatyw reformatorskich. Przynajmniej 15% środków obszaru programowego będzie przeznaczone na budowanie potencjału i rozwój sektora społeczeństwa obywatelskiego
