Depresje wieku podeszłego

Depresje wieku podeszłego
Małgorzata Borkowska-Sztachańska
Wojewódzki Zespół Lecznictwa Psychiatrycznego w
Olsztynie
1
Rozpowszechnienie depresji w wieku
podeszłym

Depresje należą do najczęściej występujących zaburzeń
psychicznych wieku podeszłego,

Zaburzenia depresyjne obok otępień, upadków i zaburzeń
mobilności, nietrzymania moczu lub stolca, upośledzenia słuchu
i wzroku należą do tzw. „wielkich problemów geriatrycznych”,

Rozpowszechnienie depresji u osób powyżej 60 roku życia sięga
od 15 do 20 %, a wśród ludzi starszych korzystających z
pomocy medycznej – nawet do 30 %.
2
Trudności w określeniu rozpowszechnienia i
rozpoznawania depresji wieku podeszłego:

Ludzie starsi z zaburzeniami psychicznymi rzadziej kontaktują się z lekarzami,
obawiając się m.in. stygmatyzacji, a zgłaszają się głównie z powodu
dolegliwości somatycznych,

Traktowanie objawów depresyjnych (zmniejszenie liczby zainteresowań,
zaburzenia koncentracji, spadek wydolności fizycznej, zaburzenia snu,
łaknienia) jako objawów naturalnych dla wieku podeszłego lub dla osób
cierpiących z powodu licznych chorób somatycznych,

Odrębności w obrazie klinicznym depresji,

Współchorobowość somatyczna – choroby somatyczne często towarzyszą
objawom depresyjnym, nierzadko modyfikują przebieg depresji, a niekiedy
bywają jej przyczyną.
3
Etiologia zaburzeń depresyjnych wieku
podeszłego

Socjalne: ograniczenie kontaktów społecznych, samotność,
żałoba, niskie dochody, utrata niezależności, domu

Medyczne: choroby somatyczne, stosowane leki,
polipragmazja, niesprawność fizyczna i umysłowa

Psychologiczne: obniżona samoocena, ograniczenie
intymności, poczucie osamotnienia, nieprzydatności

Biologiczne: zmniejszenie liczby neuronów i
neuroprzekaźników, obciążenia genetyczne
4
Rozpoznawanie depresji u osób w wieku
podeszłym

Obowiązują te same kryteria diagnostyczne, co u osób
młodszych,

Przekonanie o szczególnej odmienności stanów depresyjnych u
osób w wieku podeszłym jest nieprawdziwe. Obserwuje się
jedynie odrębności w obrazie klinicznym,

Przekonanie o częstym występowaniu u osób w wieku
podeszłym depresji maskowanej jest nieprawdziwe.
5
Objawowe kryteria diagnostyczne dla epizodu
depresji według ICD-10
Kryterium
Opis
Co najmniej 2 z 3 objawów
podstawowych
•Obniżenie nastroju
•Utrata zainteresowań lub zadowolenia
•Zmniejszona energia lub zwiększona
męczliwość
Objawy dodatkowe w liczbie koniecznej
do uzyskania (łącznie z objawami
podstawowymi) nie mniej niż 4 objawów
•Spadek zaufania lub szacunku do siebie
•Nieracjonalne poczucie wyrzutów sumienia
lub nadmiernej a nieuzasadnionej winy
•Nawracające myśli o śmierci lub
samobójstwie, albo jakiekolwiek zachowania
samobójcze
•Skargi na zmniejszoną zdolność myślenia
•Zmiany w zakresie aktywności
psychoruchowej
•Zaburzenia snu wszelkiego typu
•Zmiany łaknienia wraz z odpowiednią zmianą
wagi
6
Kryterium
Opis
Nasilenie epizodu ocenia się na
podstawie całkowitej liczby
objawów
Epizod lekki – 4-5 objawów
Epizod umiarkowany – 6-7
objawów
Epizod ciężki – > 8 objawów
Czas trwania objawów
Minimum 2 tygodnie
7
Ocena kliniczna nasilenia depresji

Epizod lekki: objawy depresji obecne (w sumie nie mniej niż 4),
codzienne funkcjonowanie możliwe na poziomie zbliżonym do
przedchorobowego, zwykle jednak kosztem większego wysiłku,

Epizod umiarkowany: objawy depresji obecne (nie mniej niż 6),
funkcjonowanie możliwe na poziomie podstawowym, poważnie
utrudnione lub niemożliwe na poziomie instrumentalnym,

Epizod ciężki: co najmniej 8 objawów depresyjnych,
upośledzających w sposób istotny codzienne, podstawowe
funkcjonowanie chorego.
8
Do najczęściej zgłaszanych skarg przez osoby
starsze cierpiące na depresje należą:











Uporczywy ból (np. głowy, pleców, brzucha)
Pobudzenie
Apatia, wycofanie
Liczne nieswoiste skargi somatyczne
Utrata wagi, apetytu
Nadmierna niesprawność
Lęk
Zaburzenia pamięci, koncentracji
Szybkie męczenie się
Zaburzenia snu: bezsenność, nadmierna senność w ciągu dnia
Trudności interpersonalne
9
Podstawowe postacie zespołów depresyjnych wieku
podeszłego ( wg. S. Pużyńskiego)

Depresja z urojeniami i podnieceniem ruchowym

Zespół depresyjno-asteniczny
10
Depresja z urojeniami i podnieceniem
ruchowym






Duży lęk i niepokój psychoruchowy;
Nastrój depresyjno-drażliwy, bojaźliwy, często z bogatą ekspresją
emocjonalną;
Skargi hipochondryczne, nierzadko osiągające rozmiary urojeń
nieuleczalnej choroby (zespół Cotarda);
Skargi typu somatycznego tj. świąd, palenie, pieczenie skóry, bóle
mięśni, tkanek i narządów, poczucie „zanikania” lub
„rozrywania” narządów, skargi na całkowity brak wypróżnień;
Urojenia winy, grzeszności, kary, klęski materialnej, ruiny oraz
przekonanie o sytuacji bez wyjścia;
Zaburzenia snu, osiągające nieraz rozmiary dużej bezsenności.
11
Zespół depresyjno-asteniczny





Apatia,
Abulia (niedomoga, brak woli, wyrażające się obniżeniem
lub brakiem zdolności do podejmowania decyzji i
działania),
Utrata zainteresowań,
Poczucie zmniejszonej sprawności fizycznej i psychicznej,
zwłaszcza intelektualnej,
Nastrój depresyjny, niekiedy ze stanem zobojętnienia, i z
nastawieniami hipochondrycznymi.
12
Leczenie epizodu depresji - zasady ogólne




Metody biologiczne – farmakoterapia, leczenie
elektrowstrząsowe;
Metody psychoterapeutyczne – psychoterapia wspierająca,
psychoedukacja, często interwencje natury psychospołecznej,
także przy wsparciu pracownika społecznego, formalna
psychoterapia (CBT, psychoterapia interpersonalna);
Wybór metody powinien uwzględniać: nasilenie objawów i obraz
kliniczny, poprzednią odpowiedź na leczenie , preferencje
pacjenta, preferencje i doświadczenie lekarza, dostępność form
terapii, koszty;
Miejsce leczenia – poradnia zdrowia psychicznego; jako regułę
należy przyjąć, że hospitalizacja psychiatryczna powinna być
sytuacją szczególną zarezerwowaną dla najciężej chorych oraz dla
tych pacjentów, co do których istnieją uzasadnione wątpliwości
co do możliwości uzyskania dobrej współpracy.
13
Następstwa nierozpoznanej i nieleczonej
depresji

Podwyższenie śmiertelności- związanej z samobójstwem
( ludzie starsi zwłaszcza mężczyźni, dwukrotnie częściej niż
młodzi dokonują skutecznych prób samobójczych), jak i z
następstwami nieleczonych lub leczonych nieadekwatnie chorób
somatycznych,

Uzależnienia – od alkoholu, benzodwuazepin,

Nasilenie niepełnosprawności osób starszych, konieczność
korzystania z form opieki (zarówno w ramach systemu
rodzinnego, jak i instytucjonalnej) oraz gorsza jakość życia.
14
Czynniki ryzyka samobójstwa w depresjach :

-

-
Cechy zespołu depresyjnego
depresja o dużym nasileniu
poczucie winy
poczucie beznadziejności
niska samoocena
lęk, niepokój
bezsenność
ujawniane myśli lub zamiary samobójcze
Cechy demograficzne
wiek >45 lat
płeć: mężczyzna
owdowiała (-y), rozwiedziona (-y)
15



-
Sytuacja socjalna
samotność, niemożność liczenia na pomoc innych
zła sytuacja materialna
utrata pracy, źródeł utrzymania
Dane z wywiadu
próby samobójcze w przeszłości
samobójstwa osób bliskich
Inne cechy
nadużywanie alkoholu
zaburzenia osobowości
przewlekłe choroby somatyczne
przewlekłe dolegliwości bólowe
16
Dziękuję za uwagę
17