Porównanie budowy naczyń krwionośnych - żyły

1.33. Krążenie krwi
Opracowała Bożena Smolik
Konsultant Arleta Poręba-Konopczyńska

Aby krew mogła spełniać swoją funkcję musi nieustannie krążyć
po organizmie w zamkniętym systemie naczyń krwionośnych.

Krążenie umożliwiają regularne skurcze serca.
Serce






Zbudowane jest z tkanki mięśniowej serca.
Jest to rodzaj mięśnia poprzecznie
prążkowanego, ale działającego niezależnie
od woli człowieka.
Ma kształt spłaszczonego stożka.
Położone jest asymetrycznie w klatce
piersiowej – 2/3 po stronie lewej.
Ma wielkość zaciśniętej pięści. Serce
mężczyzny waży około 300 g, a kobiety
270 g.
Serce otoczone jest osierdziem –
elastyczną błoną łącznotkankową
wypełnioną płynem surowiczym. Chroni on
serce przed tarciem podczas jego pracy.
System naczyń wieńcowych doprowadza
składniki odżywcze i tlen niezbędne do
pracy tkanki mięśnia sercowego.
Praca serca
Praca serca polega na rytmicznych skurczach.
Jeden cykl pracy serca trwa około 1 sekundy. Wyróżniamy trzy fazy pracy
serca:

skurcz przedsionków – krew z przedsionków tłoczona jest do
komór. Komory są rozkurczone, zastawki półksiężycowate zamknięte.

skurcz komór – krew tłoczona jest z komór do tętnic. Przedsionki
rozkurczone, zastawki przedsionkowo – komorowe zamknięte.

pauza – krótki odpoczynek serca (kilka milisekund). Komory i
przedsionki rozkurczone. Krew biernie napływa do przedsionków.
Pomiary pracy serca

Tętno możemy zmierzyć sami na tętnicy szyjnej lub
skroniowej. Wartość tętna mówi nam o ilości „uderzeń”
serca w ciągu 1 minuty. W spoczynku powinno wynosić 60
do 80 uderzeń/minutę. Wysiłek fizyczny i duże emocje
wpływają na szybsze bicie serca.

Ciśnienie krwi mówi nam o sile z jaką serce pompuje
krew do tętnic, ale zależy też od stanu tych naczyń
krwionośnych. Ciśnienie powinno wynosić u osoby młodej
120/80 mm Hg, przy czym 120 to ciśnienie skurczowe, czyli
najwyższe ciśnienie panujące w tętnicy podczas skurczu
lewej komory serca. 80 to ciśnienie rozkurczowe, czyli
najniższe ciśnienie krwi, jakie występuje w tętnicy podczas
rozkurczu komór.

EKG to zapis pracy serca przy pomocy sprzętu
medycznego – elektrokardiografu - mówi o częstości
skurczów przedsionków i komór, o czasie i regularności
trwania tych skurczów.
Naczynia krwionośne
■ Tętnice - wyprowadzają krew z serca.
■
Żyły - doprowadzają krew do serca.
■
Naczynia włosowate – łączą żyły
z tętnicami, wymieniają substancje
z komórkami.
a - warstwa zewnętrzna
b - warstwa środkowa
c - warstwa wewnętrzna
Porównanie budowy naczyń
krwionośnych - tętnice

Są to naczynia grube i elastyczne.

Krew płynie w nich pod większym ciśnieniem niż
w żyłach, dlatego muszą być bardziej wytrzymałe.

Mogą kurczyć się i rozkurczać, dzięki czemu zapewniają
jednolity przepływ krwi.
Porównanie budowy naczyń
krwionośnych - żyły

Mają ściany cieńsze i nie tak elastyczne jak tętnice.

Krew płynie w nich pod mniejszym ciśnieniem.

Wewnątrz żył, na całej długości znajdują się zastawki.
Są to fałdy zapobiegające cofaniu się krwi (krew
w żyłach płynie przeciwnie do siły ciężkości).
a - żyła
b - zastawka otwarta
c - zastawka zamknięta
Porównanie budowy naczyń
krwionośnych - naczynia
włosowate (włośniczki)

Najdrobniejsze naczynia krwionośne, zbudowane z jednej
warstwy komórek nabłonkowych.

Nazywają się tak, ponieważ są cienkie jak włos.

Umożliwiają wymianę substancji pomiędzy krwią
i komórkami.
Krążenie krwi
a - płuca
b - tętnica płucna
c - żyła główna
d - prawy przedsionek serca
e - prawa komora serca
f - naczynia włosowate w
tkankach
g - aorta
h - żyła płucna
i - lewy przedsionek serca
j - lewa komora serca
Obiegi krwi
Krew krąży po naszym organizmie w dwóch obiegach – małym i dużym.
Mały obieg krwi:
W małym obiegu krwi, zwanym też płucnym, następuje natlenowanie krwi.

W płucach pomiędzy włosowatymi naczyniami krwionośnymi, a pęcherzykami
płucnymi następuje zewnętrzna wymiana gazowa.

Tlen z pęcherzyków przenika do naczyń, a dwutlenek węgla z naczyń do
pęcherzyków.

Tlen łączy się z hemoglobiną i w postaci oksyhemoglobiny jest
transportowany po naszym organizmie.
Duży obieg krwi:
W dużym obiegu krwi następuje przekazywanie tlenu komórkom.

Aorta wyprowadzająca krew z serca rozgałęzia się na tętnice o coraz mniejszej
średnicy.

Najmniejsze tętniczki w postaci naczyń włosowatych oplatają komórki.
Następuje tu wymiana gazowa wewnętrzna.

Tlen z naczyń przenika do komórek, a z komórek dwutlenek węgla do naczyń.

Tu w osoczu w postaci węglanów, ale też połączony z hemoglobiną w postaci
karbamylohemoglobiny jest transportowany dalej.
Krew dostarcza też komórkom inne składniki np. substancje odżywcze, a zabiera
produkty przemiany materii.
Krew przepływa przez mały obieg w ciągu 4 – 8 sekund, a przez duży w około
25 – 30 sekund. Cały układ krwionośny krew przemierza w niecałą minutę.
Krążenie wrotne






Duże znaczenie w układzie krążenia
ma tzw. krążenie wrotne.
Krew z jelit jest zbierana przez żyłę
wrotną.
W jelitach następuje przenikanie
składników pokarmowych do krwi.
Krew bogata w różnorodne
substancje pokarmowe żyłą wrotną
dociera do wątroby.
Tu następuje przetwarzanie
i magazynowanie składników
pokarmowych.
Czasem konieczne jest też
zatrzymywanie szkodliwych
substancji.
Krew po przejściu przez wątrobę
nasycona składnikami odżywczymi
wpływa do żyły głównej dolnej.
Zaburzenia w krążeniu krwi

Miażdżyca (arterioskleroza) jest to stan chorobowy wywołany
zwężonymi naczyniami krwionośnymi. Tłuszcz, a szczególnie
cholesterol odkłada się w ścianach tętnic. Tłuszcz wiąże wapń co
powoduje tworzenie się złogów i stopniowe zwężanie się światła
tętnic. Utrudnia to dostarczanie przez krew tlenu i składników
odżywczych. Zmiany miażdżycowe dotyczą głównie tętnic
mózgowych, wieńcowych i aorty.
Miażdżyca może prowadzić do uszkodzeń mózgu (udar mózgu),
wylewów krwi do mózgu, zawału serca.
Zaburzenia w krążeniu krwi
Choroba wieńcowa jest to niedokrwienie mięśnia sercowego
spowodowane zwężaniem się światła tętnic wieńcowych. Jest ona
najczęstszą przyczyną zawału serca. Zablokowanie jednej z tętnic
wieńcowych złogami miażdżycowymi powoduje zawał – czyli
martwicę fragmentu mięśnia sercowego, zaopatrywaną przez tę
tętnicę. W zależności od tego ile tętnic wieńcowych uległo
zablokowaniu zawał może być mniej lub bardziej rozległy.
Nadciśnienie tętnicze jest to zwiększone ciśnienie krwi
spowodowane najczęściej złogami cholesterolu w naczyniach
krwionośnych. Ciśnienie krwi podnosi również nikotyna, kofeina,
alkohol i nadmiar soli w pożywieniu. Może to prowadzić do pęknięć
naczyń krwionośnych i wewnętrznych wylewów.
Krwotoki
Krwotok jest to wydostawanie się krwi poza naczynia krwionośne lub
serce spowodowane przerwaniem ich ścian.
Pierwsza pomoc przy krwotokach polega na:
 zatamowaniu krwawienia poprzez założenie opatrunku uciskowego
w miejscu krwawienia,
 założeniu jałowego opatrunku aby zapobiec zakażeniu rany,
 jeśli zranienie dotyczy kończyny - uniesieniu jej do góry,
 odtransportowaniu chorego do lekarza lub wezwaniu pogotowia
ratunkowego.
W przypadku krwotoku z nosa należy przyjąć pozycję siedzącą, głowę
lekko pochylić do przodu. Na nos, czoło i kark przyłożyć zimny okład.
Jednocześnie delikatnie ucisnąć palcami skrzydełka nosa.
Zadania
1.
Wymień elementy budowy układu krwionośnego.
2.
Zmierz i podaj wartość swojego tętna.
3.
Wymień trzy różnice w budowie tętnic i żył.
4.
Określ, na czym polega rola krążenia wrotnego.
5.
Wymień trzy zalecenia w profilaktyce miażdżycy.
Źródła






W.Lewiński,J.Prokop, Biologia1, OPERON 2004r.
B.Klimuszko, Biologia I, ŻAK,2000r.
D.Cichy,I.Żeber-Dzikowska,DEBIT 2000r.
B.Potocka,W.Górski, Biologia, MAC Edukacja 2003r.
J.Loritz-Dobrowolska i wsp., Biologia, OPERON 2007r.
www.szkolnictwo.pl