Układ rozrodczy męski

2016-10-27
Patologia męskiego układu
rozrodczego
KANALIKI
PLEMNIKOTWÓRCZE:
- nabłonek
plemnikotwórczy
- komórki Sertoliego
J
Ą
D
R
O
TKANKA
ŚRÓDMIĄŻSZOWA
(tkanka łączna):
- komórki Leydiga
- fibroblasty,
makrofagi, komórki
tuczne
- kolagen
- naczynia
krwionośne i
limfatyczne
NOWOTWORY
1
2016-10-27
NOWOTWORY
 najważniejsza przyczyna
bezbolesnego powiększenia
jądra!!!
 szczyt zachorowalności 15 – 24 r. ż.
 poziom markerów
nowotworowych:
wzrost hCG zawsze w choriocarcinoma
wzrost AFP zawsze w guzie zatoki
endodermalnej
WEWNĄTRZKANALIKOWA
NEOPLAZJA KOMÓREK ROZRODCZYCH
• INTRATUBULAR GERM CELL
NEOPLASIA (IGCN)
• NEOPLASMA IN SITU
• polimorficzne komórki nowotworowe:
1.
2.
3.
4.
powiększone, hiperchromatyczne jądra,
nieregularne pogrubienie błony jądrowej
duże jąderka
jasna cytoplazma
• błona podstawna
kanalików nie jest
naciekana!!!
WEWNĄTRZKANALIKOWA
NEOPLAZJA KOMÓREK ROZRODCZYCH
50%
INWAZYJNY
GUZ
GERMINALNY
w ciągu 5 lat od rozpoznania IGCN
2
2016-10-27
CZYNNIKI RYZYKA:
1.wnętrostwo
2.dysgenezja gonad
3.czynniki genetyczne
4.uprzednio rozpoznany guz jądra
5.niepłodność z oligospermią
BIOPSJA!!!
PODZIAŁ
Nowotwory
GERMINALNE
= zarodkowe nowotwory jądra
- większość z nich to guzy bardzo
złośliwe
- wcześnie dają przerzuty
- zwykle występują u młodych
mężczyzn
Nowotwory
NIEGERMINALNE
- na ogół są łagodne
- niektóre wytwarzają
hormony sterydowe
NASIENIAKI
3
2016-10-27
NASIENIAK „KLASYCZNY”
• 50% zarodkowych nowotworów jąder
• między 40-50 r. ż.
• nasieniaki są zwykle ograniczone do jądra w
momencie rozpoznania
• wybitnie promienioczuły!!!
NASIENIAK – MAKRO:
- zwykle dobrze
odgraniczone
- duże, lite lub wieloguzkowe
- miękkie, szaro – kremowe
(ogniska martwicy)
- guz uwypukla się ponad
powierzchnię przekroju
zajętego jądra
NASIENIAK – MIKRO:
1. gniazda komórek neo z
przegrodami łącznotkankowymi
2. naciek z limfocytów w
przegrodach
3. duże, dobrze odgraniczone,
jednorodne komórki o jasnej
cytoplazmie (glikogen)
4. duże jądro, wyraźne jąderka
4
2016-10-27
NASIENIAK SPERMATOCYTOWY
• 55 r.ż.
• nie związany z klasycznym nasieniakiem
• nie powstaje na podłożu IGCN
• bardzo rzadko przerzuty
NASIENIAK SPERMATOCYTOWY –
MAKRO:
•
•
•
•
szary
7 cm średnicy
miękki
uwypukla się
NASIENIAK SPERMATOCYTOWY –
MIKRO:
3 typy komórek:
- małe (podobne do
limfocytów)
- średnie (przypominają
spermatocyty 2N) –
najwięcej!!!
- olbrzymie – jedno lub
wielojądrowe
5
2016-10-27
NIENASIENIAKI
POTWORNIAKI
• różnicujące się w kierunku tkanek
somatycznych (tkanek zarodka)
• u dzieci: jednorodny
• u dorosłych: składnik guzów mieszanych
• łagodne lub złośliwe
POTWORNIAKI – MAKRO:
• Torbielowaty guz
6
2016-10-27
POTWORNIAKI
Histologiczne warianty:
1. Potworniaki dojrzałe
2. Potworniaki niedojrzałe
3. Potworniaki z wtórną transformacją złośliwą
POTWORNIAKI DOJRZAŁE
• z dobrze zróżnicowanych dojrzałych tkanek i
komórek (tkanka nerwowa, chrząstka, tkanka tłuszczowa,
pasma tkanki łącznej, kość, włosy, nabłonki, pnie nerwowe,
zęby, siatkówka oka)
• wszystkie te elementy leżą bezładnie
przemieszane z tkanką łączną
• częściej u dzieci i noworodków
POTWORNIAKI NIEDOJRZAŁE
• zawierają niedojrzałe elementy somatyczne
(niedojrzałe tkanki np.: neuroepitelium, blastema, niedojrzała
chrząstka, embrionalne cewki gruczołowe)
• w połączeniu z elementami dojrzałymi
• nowotwór złośliwy
7
2016-10-27
NIEDOJRZAŁY ZRĄB OTACZA
STRUKTURĘ CEWKOWĄ
BLASTEMA + MYKSOIDNE
PODŚCIELISKO + STRUKTURY
CEWKOWE
NIEDOJRZAŁE NEUROEPITELIUM
POTWORNIAKI
Z TRANSFORMACJĄ ZŁOŚLIWĄ
• na bazie elementów potworniaka dochodzi do
rozwoju nowotworu złośliwego
• obecny wyraźnie złośliwy składnik:
•
•
•
•
rak płaskonabłonkowy,
rak gruczołowy,
rak niezróżnicowany,
mięsak
YOLK SAC TUMOR
• różnicujący się w kierunku komórek zatoki
endodermalnej, w kierunku struktur pęcherzyka
żółtkowego
• u chłopców poniżej 3 r. ż. - najczęstszy pierwotny
nowotwór jądra
• u dorosłych najczęściej towarzyszy rakowi
zarodkowemu
• AFP (+) w surowicy krwi i IHCH
8
2016-10-27
YOLK SAC TUMOR – MAKRO:
• duży
• dobrze odgraniczony
• powierzchnia
przekroju jest szaro –
brunatno – biaława,
śluzowata
YOLK SAC TUMOR – MIKRO:
• najczęściej mikrotorbielkowaty
• struktury gruczołowe, brodawkowate,
ławicowe
• kwasochłonne ciałka szkliste w obrębie
komórek oraz pozakomórkowo
• wodniczki w obrębie cytoplazmy komórek
nowotworowych
• ciałka Schiller - Duvala
CHORIOCARCIONOMA
• różnicuje się w kierunku tkanek pozazarodkowych
(cyto - i syncytiotrofoblast)
• częściej składnik mieszanych guzów germinalnych
• bardzo złośliwy
• przerzuty do mózgu, płuc, wątroby
20 – 30
r.ż.
• ↑ hCG (ginekomastia, thyreotoxicosis)
9
2016-10-27
CHORIOCARCINOMA – MIKRO:
2 typy komórek:
- komórki typu cytotrofoblastu:
- prostokątne, wyraźne granice komórkowe
- jedno jądro, jasna/bladoróżowa cytoplazma
- komórki typu syncytiotrofoblastu:
- duże, o nieregularnych jądrach, wielojądrowe
- cytoplazma czerwona z wodniczkami,
zawierającymi erytrocyty
komórki typu trofoblastu
komórki typu syncytiotrofoblastu
CARCINOMA EMBRYONALE
• bardzo często składnik guzów mieszanych
• najczęściej między 20-35 r.ż.
• w chwili rozpoznania u 40% objawy
przerzutów nowotworowych
10
2016-10-27
CARCINOMA EMBRYONALE –
MAKRO:
• słabo odgraniczony
• często naciekający najądrze, powrózek
nasienny
CARCINOMA EMBRYONALE –
MIKRO:
• komórki nowotworowe
duże, o zasadochłonnej
cytoplazmie
• komórki mają
niewyraźne granice,
duże jądra i wyraźne
jąderka
MIESZANE
GUZY GERMINALNE
11
2016-10-27
MIESZANE GUZY GERMINALNE
• 60% wszystkich nowotworów jąder i około 1/3 nowotworów
germinalnych jąder
• najczęściej: teratoma, carcinoma embryonale, yolk sac tumor
• nowotwory złośliwe
• odmianą jest wielozarodkowiak (polyembryoma)
NOWOTWORY ZE SZNURÓW
PŁCIOWYCH
I PODŚCIELISKA GONAD
(4%)
1. GUZ Z KOMÓREK SERTOLIEGO (SERTOLI CELL
TUMOR, SERTOLIOMA, ANDROBLASTOMA) (w
10% złośliwy)
2. GUZ Z KOMÓREK LEYDIGA (LEYDIG CELL
TUMOR, LEYDIGIOMA) (u dzieci łagodne, u
10% dorosłych złośliwe)
3. ZIARNISZCZAK (GRANULOSA CELL TUMOR)
12
2016-10-27
INNE ZMIANY
W OBRĘBIE JĄDRA
• WNĘTROSTWO
• ATROFIA
• WODNIAK
• SKRĘT
• ŻYLAKI POWRÓZKA NASIENNEGO
WNĘTROSTWO
= stan, w którym nie dokonał się proces
przemieszczenia się jądra z jamy brzusznej do
moszny.
• 1 – 2 % chłopców
• częściej u wcześniaków i dystrofików
13
2016-10-27
WNĘTROSTWO
Pierścień
pachwinowy
wewnętrzny
Brzuszne 10%
Pachwinowe
Kanał
pachwinowy
Kroczowe
Pierścień
pachwinowy
zewnętrzny
Normalne położenie
WNĘTROSTWO
• Leczenie operacyjne przeprowadzane i
zakończone przed 12-18 m.ż. (może wcześniej po 3-6 m.ż.)
• Niepłodność: od 12%, gdy leczenie
przeprowadzono przed 2 rokiem życia do 80%,
gdy leczenie odbyło się po okresie dojrzewania.
• Ryzyko przemiany nowotworowej!!!
ATROFIA
Przyczyny:
- genetyczne (np. zespół Klinefeltera)
- przewlekłe zapalenie
- wnętrostwo
- podeszły wiek (miażdżyca)
- wyniszczenie
- awitaminoza
- niedoczynność przysadki
- napromienianie
- przewlekły wpływ estrogenów
14
2016-10-27
WODNIAK
SKRĘT
Wysokie zawieszenie jądra,
Nadmierna ruchomość
↓
Gwałtowny ruch/wysiłek fizyczny
↓
Ból + obrzęk
ŻYLAKI POWRÓZKA NASIENNEGO
15
2016-10-27
PROSTATA
PROSTATA - histologia
OBJAWY BPH
• objawy
podrażnieniowe:
– częstomocz
– nykturia (oddawanie
moczu w nocy)
– gwałtowne parcia na
mocz
– niemożność
powstrzymania mikcji
– ból w trakcie mikcji
• objawy "przeszkody
podpęcherzowej":
– trudność w rozpoczęciu
mikcji
– zwężony strumień moczu
– wydłużony czas mikcji
– osłabienie strumienia
moczu i/lub przerwany
wyciek moczu
– wykapywanie moczu po
zakończeniu mikcji
– zatrzymanie moczu.
16
2016-10-27
CO DALEJ?
Zmiany
łagodne
prostaty
???
Rak
prostaty
???
1 – WSZA OPCJA
– OPTYMISTYCZNA
ROZROST GUZKOWY PROSTATY
- gł. strefa wewnętrzna + strefa pośrednia
- częstość rośnie wraz z wiekiem, od 40 roku
życia -> 80 r.ż. 90%
- objawy u 25% z histologicznie stwierdzonym
rozrostem stercza
17
2016-10-27
ROZROST GUZKOWY PROSTATY
- przyczyna ???  synergistyczne działanie androgenów i
estrogenów:
5-alfa - reduktaza
testosteron
dihydrotestosteron (DHT)
+
3-alfa androstendiol
ROZROST GUZKOWY PROSTATY –
MAKRO:
• powiększenie stercza;
masa powyżej 50 g
• względnie dobrze
odgraniczone
(nieotorebkowane) guzki
uwypuklające się ponad
powierzchnię przekroju
ROZROST GUZKOWY PROSTATY –
MIKRO:
 proliferujące
struktury gruczołowe i włóknisto-mięśniowe podścielisko
1. grupy cewek gruczołowych wysłanych
wysokim nabłonkiem
walcowatokomórkowym
2. stłoczenie proliferujących komórek
nabłonka gruczołowego -> struktury
brodawkowate
proliferujące fibroblasty
i miocyty gładkie
3. warstwa komórek podstawnych oraz
błona podstawna zachowana
18
2016-10-27
wysoki nabłonek gruczołowy,
natłok komórkowy, struktury
brodawkowate
ciała piaszczakowate
(corpora amylacea)
WEWNĄTRZNABŁONKOWA
NEOPLAZJA PROSTATY (PIN)
- proliferacja nabłonka cew gruczołowych
- zaburzenia architektury nabłonka cew gruczołowych
- polimorfizm komórkowy
- obecna warstwa komórek podstawnych i nieuszkodzona błona podstawna
cewek
2 – GA OPCJA –
MNIEJ OPTYMISTYCZNA
19
2016-10-27
RAK PROSTATY
- najczęstszy nowotwór złośliwy narządowy u mężczyzn
- druga, po raku płuca nowotworowa przyczyna zgonu u
mężczyzn po 50 r.ż.
- przyczyna ???? cz. hormonalne, genetyczne, środowiskowe
- stężenie PSA w surowicy krwi > 4 ng/l
- USG przezodbytnicze + biopsja igłowa!!!
RAK PROSTATY
- najczęściej w strefie obwodowej stercza
(zmiana łatwo wyczuwalna w badaniu per
rectum; DRE-digital rectal examination)
- przerzuty do kości
- najczęściej jest to gruczolakorak!!!
OBJAWY
• długo bez objawów!!!
• objawy uciskowe sugerujące BPH:
– częstomocz,
– utrudnienie oddawania moczu,
– słaby strumień moczu,
– nagłe uczucie parcia na mocz
– konieczność pilnego oddania moczu.
20
2016-10-27
RAK PROSTATY – MAKRO:
• słabo odgraniczone zmiany
guzkowe w obwodowej części
stercza
• lite, spoiste, szaro – białawe lub
szaro- żółte nacieki o nieostrych
granicach
1. Małe cewki
gruczołowe „plecami do
siebie”
2. Mało włóknistego
podścieliska pomiędzy
cewkami
3. Bez rozgałęzień
4. Pojedyncza warstwa
sześciennych, podobnych
do siebie komórek
5. Brak komórek
podstawnych!!!
6. Blada cytoplazma
7. Powiększone jądro
8. Wyraźne jąderko
SYSTEM GLEASON’A
• GRADING (ocena
struktury
histologicznej)
• 1 – 5 pkt.
• 2 dominanujące typy
histoarchitektoniczne
(np. Gleason 8 = 3+5)
21
2016-10-27
SYSTEM GLEASONA
GS 2 – 4 komórki DOBRZE zróżnicowane
GS 5 – 7 komórki ŚREDNIO zróżnicowane
GS 8 – 10 komórki ŹLE zróżnicowane
SYSTEM GLEASONA
Silna korelacja
z
rokowaniem
oraz
stopniem
zaawansowania
ze
klinicznego.
ZMIANY W OBRĘBIE PRĄCIA
22
2016-10-27
• SPODZIECTWO
• WIERZCHNIACTWO
• STULEJKA
• RAK PŁASKONABŁONKOWY
STULEJKA
= męskie schorzenie wrodzone lub nabyte
polegające na zwężeniu ujścia napletka, które
utrudnia lub uniemożliwia ściąganie napletka w
stanie spoczynku lub we wzwodzie prącia.
RAK PŁASKONABŁONKOWY
• Rak IN SITU:
– CHOROBA BOWEN’A
– BOWEN PAPULOSIS
• Rak INWAZYJNY
23
2016-10-27
RAK PŁASKONABŁONKOWY
•
•
•
•
•
40 – 70 r.ż.
Brak higieny
Palenie tytoniu
Nieobrzezani > 40 r.ż.
Infekcje HPV 16 i 18
24