Świerzb - przyczyny, objawy, leczenie Coraz więcej Polaków cierpi

Świerzb - przyczyny, objawy, leczenie
Coraz więcej Polaków cierpi na choroby skórne. Ich objawy są bardzo uciążliwe, a leczenie
może być długotrwałe, jeśli nie dba się odpowiednio o higienę i nie stosuje do zaleceń
lekarza. Jedną z takich chorób jest świerzb. Na tę dolegliwość zapadło na świecie ok. 300 mln
ludzi. Obecnie zachorowalność spada, mimo to nadal istnieje ryzyko wystąpienia zakażenia.
Oto co warto wiedzieć o tej chorobie, jak jej uniknąć oraz co zrobić, kiedy już na nią
zachorujemy.
1. Czym jest świerzb i co powoduje tę chorobę?
Świerzb jest zakaźną chorobą skóry, którą powodują pasożyty, jakimi są świerzbowce.
Dolegliwość ta występuje zarówno u zwierząt, jak i ludzi. W tym drugim przypadku chorobę
powoduje świerzbowiec ludzki. Skóra zostaje zaatakowana przez samicę świerzbowca, która
wnika w głąb naskórka i tam składa swoje jaja Samica pasożyta jest w stanie złożyć dziennie
przynajmniej dwa takie jaja. Gdy z jaj wyklują się larwy, a trwa to zwykle ok. 3 trzech
tygodni, przemieszczają się one na powierzchnię skóry, a następnie dojrzewają. Wówczas w
okolicach, w których zagnieździły się larwy, pojawiają się zmiany skórne w postaci
czerwonej i swędzącej wysypki. Świerzb najczęściej występuje na stopach, łokciach, kostkach
na dłoniach między palcami, w okolicach pępka i brodawek, czasem w okolicach męskich i
żeńskich narządów płciowych. Jednak pod wpływem dotyku, np. podczas mycia, wysypka
może się rozprzestrzenić na inne partie ciała. Jeśli choroba rozwija się na terenach o złym
poziomie sanitarnym, może dojść do epidemii. Badania wykazują, że przypadłość ta pojawia
się często u osób starszych, zwłaszcza tych, które mieszkają w domach opieki społecznej lub
przebywają w innych, zamkniętych ośrodkach, ale także i u dzieci, które często korzystają z
placówek publicznych lub bawią się na dużych placach zabaw.
2. Jak można zarazić się świerzbem?
Najczęstszym sposobem zarażenia się tą chorobą jest bezpośredni kontakt z innym chorym,
zarówno powierzchowny, jak i bardziej intymny. Rzadziej zarażamy się poprzez np.
dotknięcie pościeli czy ręcznika, z którego korzystał pacjent. Mimo to zaleca się, aby chory
zmieniał regularnie bieliznę i nie zakładał jej na ciało ponownie, ponieważ pasożyty
powodujące chorobę żyją poza ciałem do czterech dni. Bieliznę, jak i inne ubrania noszone
przez zarażoną osobę, należy od razu porządnie wyprać w wysokiej temperaturze, a następnie
wyprasować. Jeśli w pomieszczeniu, w którym znajduje się osoba chora, przebywają inni
domownicy warto zdezynfekować podłogi, dywany, zmieniać ręczniki, (a najlepiej nie dzielić
ich z osobą zarażoną) oraz zmieniać często pościel. Należy także unikać bezpośredniego
kontaktu fizycznego z osobą chorą. Świerzb z reguły atakuje ludzi z środowisk, w których
trudno o zachowanie podstawowej higieny osobistej. Zdarza się jednak coraz częściej, że
występuje on u ludzi mocno przestrzegających higieny. Najczęściej choroba ta pojawia się w
dużych skupiskach. Do grupy osób najbardziej narażonych na możliwość zachorowania
należą ludzie o obniżonej odporności i dzieci, które często korzystają z ogólnodostępnych
placówek takich, jak przedszkola, szkoły, świetlice środowiskowe oraz miejsc, do których
przychodzi wiele innych osób, np. place zabaw.
3. Objawy i rozpoznanie choroby
W początkowym stadium, tuż po zakażeniu, objawy są praktycznie niewidoczne. Pojawiają
się dopiero z czasem. Najczęściej uczucie nieprzyjemnego świądu, które towarzyszy tej
chorobie, pojawia się w pierwszej kolejności w okolicach udowych. Ma to zwykle miejsce ok.
3-4 tygodnie po zakażeniu. Nie jest to jednak reguła, ponieważ uczucie to może towarzyszyć
także innym częściom ciała. Kolejnym objawem wystąpienia świerzbu jest delikatne
zaczerwienienie skóry tam, gdzie zagnieździł się pasożyt. Z czasem, w zmienionych
chorobowo miejscach, zaczyna pojawiać się wysypka i przeczosy, czyli liniowe ubytki w
skórze, które najczęściej pojawiają się na skutek drapania, oraz grudki wypełnione treścią
ropną lub surowiczą. Powstałe zmiany skórne powodują uczucie nieprzyjemnego świądu.
Dolegliwość ta zwykle nasila się w nocy, najczęściej po uprzedniej kąpieli, na skutek której
zmiany chorobowe zostały rozgrzane ciepłą wodą. Zmiana temperatury sprawia, że
świerzbowce stają się bardziej pobudzone, co powoduje wzmożone swędzenie oraz pieczenie.
Początkowo wysypka pojawia się najczęściej między palcami, pod łokciami, kolanami,
piersiami, wokół członka oraz pomiędzy łopatkami. Z czasem objawy się nasilają, miejsc
zakażonych jest coraz więcej i zaczynają one coraz dotkliwiej swędzieć. Niestety rozpoznanie
choroby bywa niekiedy trudne, zwłaszcza wśród osób mocno dbających o higienę osobistą,
ponieważ może ona przypominać, dzięki towarzyszącym jej dolegliwościom, zwykłą alergię.
W takiej sytuacji często przyczyn jej powstania szukamy w sposobie odżywiania, w
detergentach, eliminując co chwilę nowe przypuszczenia bez wyraźnego rezultatu. Jeśli
jednak mamy do czynienia z powyższymi objawami, należy jak najszybciej udać się do
dermatologa. Gdy choroba zostanie wykryta we wczesnym jej stadium, leczenie będzie
krótkie i nieuciążliwe, a objawy powinny szybko minąć. Jednak przypadłość ta jest prawie nie
do wykrycia w pierwszych dniach się, ponieważ objawy zarażania świerzbem widoczne są
dopiero po upływie czasu.
4. Diagnoza i leczenie choroby
Wizyta u dermatologa pozwoli na postawienie odpowiedniej diagnozy i zalecenie właściwego
do zaistniałego przypadku leczenia. Jeśli pacjent zgłosi się do lekarza stosunkowo wcześnie, a
zmiany skórne nie będą znaczące, lekarz powinien przepisać jedynie maść zawierającą
permetrynę, która, dzięki swym właściwościom, chłodzi i równocześnie osusza skórę, co daje
uczucie złagodzenia nieprzyjemnego świądu. Smarowanie ciała specyfikiem powinno się
zacząć od szyi. Należy smarować całe ciało, nie tylko powierzchnie zmienione chorobowo,
jednak na zaczerwienione i swędzące fragmenty należy nałożyć grubszą warstwę leku i
wsmarowywać go ze szczególną dokładnością. Maść na skórze powinno się trzymać
przynajmniej 8 - 10 godzin, dlatego też zaleca się jej stosowanie po kąpieli tuż przed pójściem
spać, wówczas nie usuniemy substancji, np. podczas mycia lub za pomocą ocierającego się o
ciało ubrania. Po nałożeniu maści należy chwilę odczekać, aby nie wetrzeć w specyfiku w
piżamę. Takie zabiegi powinno się powtarzać przez najbliższe 3-4 dni. Można się także
zaopatrzyć w inne leki i preparaty, których działanie zmniejszy uporczywy świąd. Należą do
nich leki przeciwhistaminowe oraz kalamina w postaci pudru, który ma właściwości kojące,
łagodzące i przeciwdziałających nadreaktywności skóry. W każdej aptece można zakupić
preparaty przeciwświerzbowe. Każdy przypadek choroby jest indywidualny, dlatego nie
warto działać jedynie na własną rękę. Zmiany chorobowe powinien obejrzeć lekarz, który
jako jedyny może realnie ocenić stadium choroby. Być może przepisze on maść wykonaną na
specjalne zamówienie. W przypadku bardziej zaawansowanej postaci choroby, niezbędne jest
leczenie farmakologiczne. Zazwyczaj dermatolog przepisuje w takich przypadkach
iwermektynę, czyli lek na receptę. W trakcie leczenia bardzo ważne jest przestrzeganie
zarówno przez osobę chorą, jak i pozostałych domowników higieny osobistej, czyli
zażywanie częstych i dokładnych kąpieli oraz regularna zmiana bielizny. Ludzie, którzy
często przebywają w jednym pomieszczeniu z osobą zakażoną, powinny systematycznie
obserwować swoje ciało, celem wykluczenia pojawiających się na nim zmian chorobowych.
Jeśli w jakimkolwiek miejscu pojawi się zaczerwienienie, wysypka i pieczenie, należy jak
najszybciej udać się do dermatologa, by powstrzymać rozwój choroby. W czasie leczenia
należy także pamiętać o tym, by mimo uporczywego swędzenia nie drapać chorych miejsc,
ponieważ mogą po nich zostać nieprzyjemne, trudne do usunięcia blizny lub może nawet
dojść do infekcji. Obecnie można kupić specjalne preparaty biobójcze do prania zwalczające
świerzb. Występują one w formie koncentratu rozcieńczanego z wodą. Można je stosować do
prania ubrań, bielizny, pościeli, ręczników i wszelkich innych materiałów, z którymi miały do
czynienia osoby zakażone. Preparat niszczy pasożyty oraz ich jaja i larwy przedostające się
do domowego otoczenia. Jego koszt nie jest wysoki, bowiem można go kupić za ok.14-16 zł.
Jest to nowość, dlatego może być go trudno dostać w tradycyjnych sklepach lub aptekach,
jednak jest dostępny w wielu sklepach internetowych. Piorąc ubrania z zastosowaniem tego
środka, możliwe jest to już w temperaturze 30-60°, podczas gdy pranie w zwykłym proszku
powinno się odbywać w temperaturze minimum 90°. Niekiedy bieliznę i ubranie należy w
takiej sytuacji wygotować. Preparat biobójczy ułatwia pranie bez stosowania zbędnych
zabiegów dodatkowych. Poza lekami, które przepisze dermatolog, można stosować
alternatywne środki domowe w postaci okładów z ziół. Najskuteczniejszym środkiem
ziołowym, który pomaga zwalczać pasożyty jest ostróżka polna. Można także zastosować
mąkę pszenną lub ptasie ziele, dodając je do kąpieli. Warto jednak uzgodnić to wcześniej z
dermatologiem, by wykluczyć możliwość powstania reakcji alergicznej lub osłabienia
działania przepisanych przez niego leków. Po zakończonej kuracji swędzenie lub pieczenie
może się jeszcze utrzymywać przez kilka dni. Nie należy w tej sytuacji wnioskować, że
kuracja nie przyniosła oczekiwanego rezultatu. Trzeba odczekać, aż objawy stopniowo zaczną
ustępować. Dopiero w sytuacji, gdy będą się one utrzymywały długi czas po zakończeniu
leczenia, trzeba będzie ponownie odwiedzić lekarza, zaczerpnąć fachowej konsultacji i być
może zacząć leczenie od nowa. Długość leczenia tej choroby jest uzależniona od
indywidualnego przypadku i stadium zaawansowania. W lżejszych przypadkach trwa to kilka,
kilkanaście dni, natomiast, gdy choroba zostanie dosyć późno zdiagnozowana, może się ono
wydłużyć do kilku miesięcy lub nawet lat. Przestrzeganie zaleceń lekarza jest bardzo ważne,
w innym przypadku mogą wystąpić nieprzyjemne powikłania, jak wtórne nadkażenie, które
może nawet doprowadzić do zapalenia kłębuszkowego nerek.
5. Występowanie świerzbu u dzieci
Ta nieprzyjemna choroba występuje nie tylko u osób starszych, ale obecnie coraz częściej u
małych dzieci. Rozpoznanie choroby u maluchów jest nieco trudniejsze niż u osób dorosłych.
Gdy u dziecka pojawi się zaczerwieniona skóra i pieczenie, zwykle zabiera się malucha do
pediatry dziecięcego, który na podstawie powyższych objawów stwierdza alergię. Wszelkie
uczulenia u małych dzieci, to powszechna norma, dlatego też taka diagnoza nasuwa się jako
pierwsza. Niestety leki na alergię nie są w stanie zwalczyć choroby, co powoduje nasilenie
nieprzyjemnych objawów, a nawet może także dojść do powikłań bakteryjnych. W takiej
sytuacji należy niezwłocznie udać się z dzieckiem do dermatologa, który po wystawieniu
diagnozy, dzięki badaniu mikroskopowemu naskórka pobranego z zakażonego miejsca,
przepisze leczniczą maść lub płynny lek doustny. Pozostałe elementy leczenia wyglądają tak,
jak w przypadku osób starszych, Należy wówczas wyjątkowo dbać o higienę osobistą, czyli
zażywać częstych kąpieli oraz regularnie zmieniać bieliznę, ubrania, pościel czy ręczniki.
Leczenie dzieci może trwać nieco dłużej niż w u osób dorosłych, ponieważ lekarz przepisuje
maść o mniejszej toksyczności, co obniża jej skuteczność. Świerzb może zaatakować dziecko
w każdym możliwy miejscu, dlatego ciężko zapobiegać tej chorobie. Jednak warto regularnie
przeprowadzać badania dzieci w szkole, przedszkolu lub innym większym skupisku, by
wykluczyć możliwość wystąpienia zakażenia.
6. Występowanie świerzbu u zwierząt
Świerzb jest chorobą, która występuje nie tylko u ludzi, lecz także u zwierząt. Najczęściej
atakuje psy. Pasożytem, który powoduje świerzb u tych czworonogów jest świerzbowiec
drążący. Pasożyt rozmnaża się na powierzchni skóry, następnie samice dostają się do
naskórka, dalej wędrują znów na powierzchnię skóry i tam dochodzi do złożenia jaj. Proces
wykluwania się jaja i dojrzewania larwy trwa około trzy tygodnie. Pasożyty znajdujące się
pod skórą żywią się złuszczonym naskórkiem. W czasie ich wędrówki w głąb skóry mogą one
powodować uszkodzenie kolejnych jej warstw. Zmiany skórne pojawiają się zazwyczaj na
głowie, brzuchu, klatce piersiowej oraz na kończynach. Pierwszymi objawami pojawienia się
choroby u zwierzaka jest wystąpienie rumienia oraz wykwitów skórnych, którym tworzą
swędzące grudki oraz strupy. Uczucie swędzenia powoduje, że pies zaczyna się drapać. Z
czasem objawy nasilają się, przez co zwierzę drapie się coraz mocniej. Może to powodować
wypadanie sierści oraz tworzenie się bolesnych ran. Złe warunki higieniczne mogą
doprowadzić do powstania infekcji bakteryjnej, którą trudno będzie wyleczyć i która będzie
sprawiała psu dotkliwy ból. Świerzb występujący u zwierząt przybiera o wiele bardziej
zaawansowaną formę, z racji tego, że nie ma możliwości tak dokładnego przestrzegania
higieny jak u ludzi. Mocne drapanie się zwierzęcia pogarsza stan jego skóry, a powstałe rany
trudno się goją. Jeśli u psa pojawią się wyżej wymienione objawy, należy jak najszybciej
udać się do lekarza weterynarii, by podjąć leczenie. Pierwsze objawy, podobnie, jak w
przypadku ludzi, mogą sugerować alergię, jednak nie warto tego problemu bagatelizować,
ponieważ im wcześniej rozpocznie się terapię, tym szybciej zwierzę wyzdrowieje i mniej
będzie cierpiało. Badanie lekarskie także może dawać błędną diagnozę, ponieważ jedynie w
20% przypadków pasożyty zostają wykryte przy użyciu mikroskopu. Inną, bardziej skuteczną
metodą badawczą jest ocena kału zwierzęcia, w którym można dostrzec pasożyty, jakie
zaatakowały skórę. Jednak i ta metoda nie jest niezawodna. Jeśli żadna z nich nie zda
egzaminu, pozostaje wykonanie badań serologicznych, które dają bardzo dużą wiarygodność,
jednak dopiero w zaawansowanym stadium choroby. Leczenie świerzbu u psów zazwyczaj
polega na podawaniu leków za pomocą iniekcji, czyli wprowadzenia roztworu leczniczego do
tkanki za pomocą igły. Nie jest to przyjemna metoda, niektóre psy reagują dość agresywnie
na widok igły. Często w takich sytuacjach do zaaplikowania zwierzęciu leku potrzebnych jest
kilka osób. Inną, mniej inwazyjną metodą, jest podawanie leku w tabletkach. Taką pastylkę
można zmieszać z jedzeniem, by pies nie czuł, że ją połyka i aby jej nie wypluł. Jeszcze inną
metodą
jest
spryskanie
zmian
chorobowych
sprayem
leczniczym.
Przy bardziej
zaawansowanym stadium choroby, niekiedy konieczne staje się podawanie psu antybiotyku.
Wówczas terapia może trwać dużo dłużej. Wtedy ważne jest, aby pies leczony był w jak
najlepszych higienicznie warunkach, ponieważ, inaczej terapia nie będzie miała końca. Inną,
równie często pojawiającą sie odmianą pasożyta, który powoduje świerzb u psów, jest
świerzbowiec uszny. Ten typ, jak sama nazwa wskazuje, atakuje jedynie okolice uszu.
Pasożyt ten może przeżyć na skórze psa dwa miesiące. Tak jak w przypadku ludzi, tak i u
zwierząt zarażenie się świerzbem następuje na skutek bezpośredniego kontaktu z innym
zarażonym. Jednak zwierzę to nie musi zarazić się świerzbem jedynie od drugiego psa, ale
także od innych gatunków zwierząt. Pierwszymi objawami występowania u czworonoga
odmiany usznej świerzbu jest uporczywe drapanie się po uszach, a w następnie pojawienie
się zaczerwienienia i krwiaków, które mogą prowadzić do zakażeń bakteryjnych i ropnego
zapalenia. Pasożyty powodujące świerzb potrafią przeżyć poza organizmem psa nawet do
trzech tygodni, dlatego bardzo ważna jest dezynfekcja pomieszczeń, w których znajdowało
się chore zwierzę, oraz pozbycie się lub dokładne wyczyszczenie przedmiotów, z którymi
miało do czynienia. Świerzb najczęściej atakuje psy w dużych skupiskach, takich jak
schroniska. Jednak może się też zdarzyć, że na chorobę tę zapadnie pies podwórkowy.
Świerzbowiec uszny może także zaatakować koty. Objawy i sposób leczenia są podobne jak
w przypadku zachorowania na tę przypadłość psa. Weterynarz najczęściej przepisuje krople,
które należy wcierać w chore miejsce. Dodatkowo pomagają one również zwalczać pchły
oraz pasożyty jelitowe. Poza stosowaniem specyfiku, ważne jest także dokładne oraz
regularne czyszczeniu uszu. Zdarzają się przypadki zarażenia przez człowieka świerzbem
kocim, jednak należą one do rzadkości. Świerzb może też występować u ptaków. Choroba ta
zwana jest knemidokoptozą. Pasożyty świerzbowca, np. u papug dojrzewają w naskórku.
Wówczas dochodzi do reakcji zapalnej skóry. Gromadzą się one najczęściej wokół dzioba,
woskówki, oczu, a także przy nieopierzonych częściach nóg. Papugi najczęściej zarażają się
od swoich rodziców, np. podczas karmienia, lub od siebie nawzajem. Często początkowe
objawy świerzbu nie są widoczne przez pierwsze miesiące lub, w niektórych przypadkach,
nawet lata. Podstawowymi objawami wystąpienia choroby u tych ptaków, jest rozrastanie się
zaatakowanej przez pasożyty tkanki oraz pojawienie się szarawej, białawej lub żółtawej
narośli. We wczesnej fazie choroby leczenie polega na smarowaniu zmian skórnych olejem
parafinowym i wazeliną. Jeśli stadium jest bardziej zaawansowane, konieczne jest leczenie
farmakologiczne.
7. Nietypowe i rzadkie odmiany świerzbu
Świerzb norweski – to najcięższa z możliwych odmiana świerzbu. Choroba ta najczęściej
jest diagnozowana u osób, które mają obniżoną odporność, przebywają w zakładach
zamkniętych lub są upośledzone umysłowo. Przebieg tej choroby jest znacznie cięższy niż w
przypadku klasycznej odmiany. O pojawieniu się u pacjenta świerzbu norweskiego świadczą
suche, a w niektórych przypadkach wilgotne strupy, które pojawiają się praktycznie na całym
ciele. Podobnie jak w przypadku zwykłego świerzbu, tej odmianie również towarzyszy
nieprzyjemny świąd. Aby dokonać dokładnej diagnozy pacjenta, lekaż musi wykonać badanie
mikroskopowe, które ukaże zlokalizowane w skórze roztocza świerzbowca. Osobie, która
cierpi na ten typ świerzbu, zaleca się izolację, w trakcie której odbywa się leczenie Chory
leczony jest przez ok. 2 dni keratynolitykami, poprzez wcieranie specyfików w skórę. Leki te
ograniczają łuszczenie się skóry oraz blokują dalsze rozprzestrzenianie się pasożytów
wywołujących chorobę. Leczeniu powinny również poddać się wszystkie osoby z bliskiego
otoczenia chorego. W czasie terapii podstawowej ważne jest oczywiście przestrzeganie
higieny, częste mycie ciała wodą z mydłem, oraz zmiana bielizny. Dodatkowo można
stosować krem przeciwświerzbowy. W przypadku świerzbu norweskiego, należy także
smarować skórę głowy. Po zakończonej terapii, istnieje możliwość stosowania Ivermectinu,
czyli doustnego leku, który stosuje się w ciężkich przypadkach choroby. Mimo, iż lek może
wywoływać skutki uboczne, jest on najskuteczniejszym specyfikiem w walce z tą najcięższą
odmianą świerzbu. Stosowanie leku może skrócić cały proces leczenia, a tym samym
zminimalizować lub całkowicie wykluczyć ewentualność powikłań.
Świerzb odzwierzęcy – to rzadka odmiana świerzbu. Z reguły ludzie zarażają się tą chorobą
od siebie nawzajem, jednak istnieją przypadki zarażenia od zwierząt. Są to jednak bardzo
łagodne odmiany, ponieważ pasożyty powodujące świerzb zwierzęcy nie są w stanie przeżyć
w skórze człowieka. Zarażenie tą odmianą powoduje delikatne uczucie swędzenia oraz
pieczenia skóry. Świerzbu odzwierzęcego nie trzeba leczyć, ponieważ wszelkie objawy same
znikają w niedługim czasie.
Świerzb, mimo iż nie jest poważną i zagrażającą życiu chorobą, może być bardzo uciążliwą
przypadłością, z którą, przy braku odpowiedniego leczenia, ludzie zmagają się latami. Nie
warto lekceważyć symptomów sugerujących, że być może mamy do czynienia właśnie z tą
chorobą, ponieważ im później podejmie się leczenie, tym objawy będą bardziej dokuczliwe.
Poza tym nieleczona przypadłość może doprowadzić do nieprzyjemnych powikłań takich, jak
zakażenia, które będą jeszcze trudniejsze do zwalczenia niż samo schorzenie. Mimo, iż
świerzb nie jest w dzisiejszych czasach utożsamiany z chorobą, na którą zapadają głównie
ludzie z nizin społecznych mieszkających w złych warunkach sanitarnych, nadal przypadłości
tej towarzyszy poczucie wstydu. Zupełnie niepotrzebnie. Świerzb jest chorobą, jak każda inna
i nawet, w przypadku wyjątkowego przestrzegania higieny osobistej, istnieje ryzyko
zakażenia. Jednak dzięki dzisiejszej medycynie, możemy dużo szybciej niż kiedyś pozbyć się
towarzyszących schorzeniu, nieprzyjemnych dolegliwości.