Szkolny program przeciwdziałania przemocy

Polsko- Francuska Niepubliczna
Szkoła Podstawowa i Gimnazjum
„ La Fontaine”
SZKOLNY PROGRAM
PRZECIWDZIAŁANIA PRZEMOCY
1.
WSTĘP
Jednym z widocznych zjawisk, które możemy zaobserwować wśród dzieci i młodzieży
w ostatnich latach jest eskalacja zachowań nasyconych agresją.
Niniejszy program został stworzony z potrzeby profilaktyki, minimalizowania przyczyn
agresji i przeciwdziałania przemocy, a także wskazania właściwych wyborów i umiejętności
rozładowania napięcia
w alternatywny sposób.
Skuteczność niniejszego programu jest uzależniona od ścisłej współpracy ze środowiskiem
rodzinnym.
Założenia teoretyczne programu wynikają z podstawowych prawidłowości i zasad
psychologii ogólnej i społecznej.
2.
CELE PROGRAMU
Cele ogólne:



Eliminowanie zachowań agresywnych i przemocy wśród dzieci i młodzieży.
Wzrost poczucia bezpieczeństwa uczniów w szkole.
Integracja uczniów i wzmocnienie więzi między uczniami, nauczycielami
i rodzicami we wspólnym działaniu na rzecz przeciwdziałania agresji.
Cele szczegółowe:
Uczniowie:
 mają
świadomość
i
wiedzę,
jakie
zachowania
uznajemy
za
agresję
i przemoc,
 uczą się sposobów zastępowania agresji, kontroli negatywnych emocji,
 znają i stosują zasady prawidłowego reagowania na doraźne zachowania agresywne,
w szkole i poza nią,
 znają konsekwencje ponoszone w przypadku stosowania agresji i przemocy w szkole,
 mają świadomość i wiedzę o możliwościach wpływania na swój stan psychiczny,
 hamują swoje zachowania agresywne i silne emocje,
 potrafią rozwiązywać konflikty,
 wiedzą, jak oprzeć się presji grupy,
 potrafią szukać u dorosłych pomocy w trudnych dla siebie sytuacjach życiowych.
Aby przeciwdziałać zjawisku przemocy nauczyciele:
 potrzebują gruntownej wiedzy na temat mechanizmów uruchamiających
zachowania agresywne na terenie szkoły i innych placówek, w których dzieci i
młodzież przebywają przez dłuższy czas,
 muszą podjąć decyzję o włączeniu puli zachowań agresywnych do obszaru, na
który mają wpływ i mogą wziąć za ten obszar odpowiedzialność,
 muszą mieć jasny obraz wartości i zasad, w imię których będą działać - mieć
świadomość własnych zachowań i ich wpływu na inne osoby,
 potrafią wyodrębniać wszelkie postacie zachowań agresywnych z całego spektrum
innych zachowań w klasie czy grupie,
 umieją dostrzegać i wzmacniać zachowania przyjazne, kooperatywne, sami
stanowią przykład takiej postawy,
 potrafią pracować ze sprawcami i ofiarami przemocy (powstrzymują tego typu
akcje, prowadzą rozmowy w celu diagnozy problemu, ustalają rodzaj szkody,
pomagają w odreagowaniu silnych emocji, ustalają konsekwencje naruszania reguł,
 mają oparcie w innych nauczycielach i dyrekcji,
 w sposób zdecydowany reagują na obecność w szkole osób obcych, które swoim
podejrzanym zachowaniem stwarzają zagrożenie dla uczniów,
 mają możliwość współpracy z rodzicami osób o szczególnie destrukcyjnych
zachowaniach i w razie potrzeby dysponują adresami instytucji, które mogą pomóc
rodzinie z problemem przemocy lub zaniedbującej swoje dzieci,
 kształtują umiejętności poprawnego komunikowania się uczniów, rozwiązywania
konfliktów oraz radzenia sobie z przemocą,
 wzmacniają więzi między uczniami w klasie, w szkole,
 dbają o dobre relacje koleżeńskie, atmosferę w szkole, tak by wszyscy czuli się w niej
dobrze,
 tworzą jasne reguły zwalczania zachowań agresywnych i przemocy,
 zapewniają pomoc i wsparcie psychologiczno-pedagogiczne,
 zapoznają uczniów ze sposobami radzenia sobie w sytuacji przemocy fizycznej,
 zapewniają bezpieczeństwo szykanowanym i odizolowanym, pomagają im uwierzyć w
siebie.
 dostarczają wiedzy na temat praw człowieka, dziecka i ucznia oraz procedur
postępowania w przypadku łamania zasad,
 zdobywają wiedzę na temat zachowań agresywnych,
 nabywają umiejętności rozwiązywania konfliktów.
3. REALIZACJA PROGRAMU
I. Diagnoza
Na podstawie przeprowadzonych ankiet, rozmów indywidualnych z nauczycielami,
pedagogiem, rodzicami, uczniami dokonujemy oceny stanu bezpieczeństwa na terenie
szkoły i poza nią, określamy z jakimi zachowaniami agresywnymi mamy do czynienia
w naszej szkole i zapoznajemy się ze skalą zjawiska agresji.
Wychowawcy/pedagog szkolny przeprowadzają w klasach badania socjometryczne
i opracowują wyniki.
Nauczyciele obserwują zachowania dzieci w grupie, wymieniają się uwagami.
Określamy grupę najbardziej agresywnych uczniów w szkole, ustalamy przyczyny ich
agresywnych zachowań oraz „niebezpieczne miejsca w szkole”.
Wyselekcjonowanie grup zwiększonego ryzyka (tzn. sprawców i ofiar) pozwoli podjąć
odpowiednie działania naprawcze.
II Przekazanie uczniom wiedzy na temat praw człowieka, dziecka i ucznia oraz procedur
postępowania w przypadku łamania zasad
 wychowawcy i uczniowie poszczególnych klas mają obowiązek
wspólnie opracować klasowy kodeks [zał.1],
 szczegółowo omówić prawa i obowiązki ucznia,
 zapoznać młodzież z prawami człowieka i dziecka,
 omówić system interwencji [zał.2],
 przedstawić procedury w przypadku łamania obowiązujących zasad [zał.3],
 kształtować świadomość w zakresie ponoszenia konsekwencji wynikających
z popełnionych czynów,
 wprowadzić działania prewencyjne w przypadku agresji,
 stosować system nagród i kar (formy zadośćuczynienia moralnego i materialnego)
[zał.4],
 zapoznać z formami oddziaływania na skrzywdzone dziecko [zał.5],
 uaktualniać na bieżąco gazetkę informacyjną.
III
Podnoszenie kompetencji nauczycieli:
 zdobywanie fachowej wiedzy na temat przyczyn zachowań agresywnych poprzez
udział w szkoleniach, warsztatach,
 udział w konferencjach o tematyce przemocy i agresji,
 organizacja i udział w spotkaniach szkoleniowych i kursach do doskonalących
umiejętności wychowawcze,
 nawiązanie współpracy z innymi instytucjami i organizacjami w celu poszerzenia
wiedzy,
 zobligowanie zespołu wychowawczego do podnoszenia kwalifikacji w
przeciwdziałaniu agresji,
 wykorzystanie zdobytej wiedzy do prowadzenia zajęć edukacyjnych i
terapeutycznych ze sprawcami przemocy, ofiarami przemocy oraz rodzicami obu
tych grup,
 zaznajomienie uczniów z przyczynami zachowań agresywnych, rodzajami agresji,
 zakup wartościowych książek i filmów do biblioteki szkolnej,
IV Kształtowanie u uczniów umiejętności rozwiązywania konfliktów oraz
umiejętności radzenia sobie w sytuacji agresji i przemocy:
 stosowanie metod, form pracy i technik wychowawczych w pracy z uczniami, w celu
przeciwdziałania agresji i przestępczości wśród młodzieży,
 dostarczenie uczniom alternatywnych sposobów rozwiązywania konfliktów,
 kształtowanie postawy tolerancji i empatii,
 nauka metod opanowania i przezwyciężania złości i agresji,
 trening asertywności,
 wzmacnianie poczucia własnej wartości poprzez zajęcia kompensacyjne,
 nauczanie umiejętności radzenia sobie z destruktywnymi emocjami, egoizmem,
 opanowanie technik radzenia sobie z agresją własną i innych,
 ćwiczenie widzenia własnych działań i innych w długiej perspektywie czasowej,
 rozwijanie umiejętności wyrażania i rozpoznawania uczuć i emocji własnych i
cudzych,
 kształtowanie umiejętności kontrolowania własnych reakcji emocjonalnych,
przezwyciężania złości, agresji, lęku,
 nauka umiejętności radzenia sobie ze stresem,
 pokazanie wzorców osobowych godnych naśladowania.
V Zadania interwencyjne
Środki zaradcze na poziomie szkoły
 Dzień poświęcony przeciwdziałaniu agresji w szkole.
 Większa kontrola ze strony nauczycieli dyżurujących podczas
przerw międzylekcyjnych, częstsze interwencje.
 Uruchomienie „skrzynki zaufania".
 Ogólnoszkolne zebrania rodziców – pedagogizacja rodziców.
 Doskonalenie i samodoskonalenie nauczycieli.
 Współpraca dom – szkoła.
 Współpraca z Samorządem Uczniowskim – utworzenie grupy pomocy rówieśniczej
 Współpraca z lokalnymi instytucjami
Środki zaradcze na poziomie klasy
 Ustalenie regulaminu klasowego zawierającego normy postępowania zapobiegające
agresji i przemocy – wyjaśnienie problemu, nagrody i kary.
 Przeprowadzenie badań socjometrycznych klasy w celu wyodrębnienia agresorów i
ofiar.
 Rozmowy „w kręgu” – systematyczne omawianie spraw dotyczących relacji.
 Przeprowadzenie cyklu lekcji wychowawczych zapobiegających agresji i przemocy.
 Gry, zabawy, literatura, wycieczki klasowe.
 Nauka przez współpracę – pomoc uczniowska.
 Wspólne zajęcia wzmacniające więzi między uczniami.
 Wprowadzenie zeszytów korespondencji z rodzicami w celu ścisłej współpracy ze
środowiskiem domowym.
 Zebrania rodziców, indywidualne rozmowy.
Środki zaradcze na poziomie jednostki
 Objęcie indywidualną opieką psychologiczno-pedagogiczną agresorów i ofiar.
 Rozmowy z rodzicami uczniów, których problem dotyczy, w razie potrzeby
w obecności dziecka.
 Pomoc ze strony "neutralnych" uczniów.
 Pomoc i wsparcie dla rodziców ze strony szkoły.
 Fachowa pomoc ze strony psychologa dla rodziców i uczniów szykanowanych
(także szykanujących).
VI Ewaluacja programu
Zebranie informacji – sprawdzenie, czy opracowany program przyniósł oczekiwane
rezultaty. Ewaluacja oparta będzie na przeprowadzeniu ankiet, wywiadów,
obserwacji zachowań uczniów, ich reakcji, postaw społecznych oraz stopnia
zainteresowania zajęciami.
VII
WARUNKI WDRAŻANIA PROGRAMU
Program przeciwdziałania przemocy w szkole zakłada realizację poszczególnych
zadań we wszystkich klasach Szkoły Podstawowej i Gimnazjum „La Fontaine”.
Zakres realizacji programu w poszczególnych klasach będzie zgodny z potrzebami i
sytuacją wychowawczą danej klasy.
Program realizowany będzie przez pedagogów szkolnych, psychologów,
wychowawców we współpracy z nauczycielami poszczególnych przedmiotów.
4. Załączniki
 [zał.1] PROPOZYCJE ZASAD PRACY NA LEKCJACH, KTÓRE MOŻNA
UWZGLĘDNIĆW KONTRAKCIE.
 [zał.2] SYSTEM INTERWENCJI
 [zał.3] PROCEDURA W PRZYPADKU UJAWNIENIA AGRESJI
 [zał.4] SYSTEM NAGRÓD I KAR
 [zał. 5] RADY DLA NAUCZYCIELA, WYCHOWAWCY, RODZICA
[zał.1] PROPOZYCJE ZASAD PRACY NA LEKCJACH, KTÓRE MOŻNA
UWZGLĘDNIĆW KONTRAKCIE.
1. Obecność na zajęciach jest obowiązkowa.
2. Udział uczniów w zajęciach jest dobrowolny.
3. Zaangażowanie się w zadania jest uzależnione od stopnia gotowości ucznia.
4. Każdy ma prawo do wyrażania własnego zdania na podejmowany w czasie zajęć temat.
5. Jedna osoba mówi – reszta słucha nie przerywa wypowiedzi.
6. Zwracamy się do siebie tylko po imieniu, nie stosujemy przezwisk.
7. Nie oceniamy wypowiedzi koleżanki/kolegi.
8. Nie stosujemy ocen, tzn. ani stopni szkolnych, ani też ocen – zdań, np. To jest głupie; to
nie była mądra wypowiedź.
9. Mówimy tylko w swoim imieniu.
10. Nie rozpowszechniamy plotek.
11. Nie obrażamy się i nie urażamy uczuć i godności innych, nie ośmieszamy się
nawzajem.
12. Mówimy o konkretnym zachowaniu, a nie o osobie.
13. Każdy ma prawo powiedzieć: stop, gdy czuje, że jakieś pytania naruszają jego
intymność.
14. Nie mówimy o osobach nieobecnych na zajęciach.
15. Zwracamy uwagę na wszystkich uczniów, szczególnie tych mniej aktywnych i
wycofujących się.
16. To, o czym mówimy, co dzieje się na zajęciach, jest naszą tajemnicą.
17. Używamy przyzwoitych słów.
18. Szanujemy cudzą własność.
19. Na bieżąco wyjaśniamy sytuacje konfliktowe.
20. Nie obiecujemy rzeczy niemożliwych.
21. Pomagamy sobie nawzajem.
22. Odpowiadamy za swoje słowa i czyny.
23. Odzywamy się do siebie z szacunkiem.
24. Przyznajemy się do błędów.
25. Mówimy tylko wtedy, kiedy poprzednia osoba skończy.
26. Zachowujemy ciszę, nie mówimy naraz.
27. Wspólnie rozwiązujemy problemy.
28. Pokojowo rozwiązujemy konflikty.
29. Kontrolujemy swoją złość, potrafimy ją wyhamowywać.
30. Pamiętamy, że agresja nie jest sposobem rozwiązania konfliktu i osiągania celu.
31. Nie wstydzimy się prosić o pomoc.
32. Jesteśmy szczerzy.
33. Zgłaszamy wszelkie agresywne zachowania wychowawcy lub pedagogowi.
34. Nie jesteśmy obojętni na krzywdę innych, na agresję wobec innych.
35. Wspólnie podejmujemy działania na rzecz przeciwdziałania agresji.
36. Wykonujemy polecenia nauczyciela.
37. Nie chodzimy po klasie.
38. Nie przeszkadzamy nauczycielom w prowadzeniu lekcji.
[zał.2] SYSTEM INTERWENCJI
W sytuacjach, gdy uczniowie są ze sobą w konflikcie, ale są to osoby o podobnej sile
psychicznej lub fizycznej wystarczą tylko mediacje, podczas których nauczyciel pełni rolę
mediatora. W sytuacji kiedy mamy do czynienia z przemocą, główną metodą
postępowania powinna być interwencja, polegająca przede wszystkim na powstrzymaniu
sprawcy przed użyciem przemocy, ochronie ofiary, pomocy sprawcy w wyjściu z
negatywnej roli. Podczas interwencji z każdym dzieckiem działamy osobno, nie
przeprowadza się wspólnych rozmów sprawców i ofiar.
Procedury postępowania w sytuacjach przemocy, obowiązują wszystkich nauczycieli.
I krok - przerwanie przemocy.
II krok - pomoc w zaprzestaniu pełnienia negatywnej roli i wypracowaniu
konstruktywnych sposobów funkcjonowania w społeczności (dowartościowanie ucznia,
tworzenie specjalnych sytuacji czy organizowanie zajęć edukacyjnych, rozwijanie
talentów, wykorzystanie mocnych stron dla dobra innych).
[zał.3]
PROCEDURA
W
PRZYPADKU
UJAWNIENIA
AGRESJI
OGÓLNE ZASADY REAGOWANIA NA AGRESJĘ I PRZEMOC:
W sytuacji zaistnienia zachowań agresywnych staramy się o przestrzeganie następujących
zasad:





Reagujemy! Nigdy nie udajemy, że problem nie istnieje.
Reagujemy wszyscy w podobny sposób.
Reagujemy w sposób przekazujący troskę zarówno o ofiarę, jak i sprawcę.
Wszyscy tworzymy front przeciw agresji i przemocy.
Jesteśmy konsekwentni.
Wobec sprawców zachowujemy następujące zasady:
 Podejmowane działania prowadzimy do momentu wygaśnięcia problemu.
 Ze sprawcami agresji i przemocy rozmawiamy osobno w celu stosowania
odpowiedzialności indywidualnej i uniknięcia „rozmywania się” jej.
 Rozmowy i konsekwencje powinny być stopniowane w określonej hierarchii.
 O postanowieniach wobec sprawcy powinni być poinformowani nauczyciele uczący w
danej klasie w celu skupienia uwagi na jego zachowaniu.
SPOSOBY REAGOWANIA PRZEZ
OSOBY DOROSŁE NA SYTUACJE
AGRESJI
Zasady reagowania:
 Reagując na doraźne, jednorazowe sytuacje, unikajmy szczególnie:
– agresji fizycznej (szarpania, popychania, ściskania za rękę),
– agresji słownej (obrażania, zawstydzania, oceniania) w postaci komunikatów,
np.: ”Ty łobuzie”, „Bandyta z ciebie wyrośnie”, „Zawsze mam z tobą kłopoty”,
– okazywania niepewności (opuszczania wzroku, udawania, że się nie widzi,
rozśmieszania sytuacji),
– długich monologów i moralizowania (uwaga dziecka szybko się „wyłącza”),
– wchodzenia w rolę sprawcy („Jak ja bym cię teraz uderzyła, to jakbyś się
czuł?”).
Reagując, staramy się o:
 Rozdzielenie bijących się:
- Używaj tylko tyle siły, ile jest potrzebne do rozdzielenia bijących się (najlepiej
otoczyć od tyłu klatkę piersiową dziecka i ograniczyć ruchy ramion).
- Poproś o pomoc drugą osobę, jeśli tylko jest to możliwe.
- Zrób to bez agresji.
 Stanowczość w reagowaniu:
-Mów w sposób zdecydowany, mocnym głosem, ale bez krzyku.
-Bądź poważny.
-Patrz na ucznia.
-Miej wyprostowaną sylwetkę.
 Formułowanie krótkich i jasnych komunikatów:
-Mów krótkie zdania.
-Opisz fakt i nazwij go (,,Słyszę, że wyśmiewasz się z...”, ,,Widzę, że podstawiłeś
nogę koledze”, ,,To jest przemoc”).
-Mocno akcentuj swoje zdanie (,,Nie zgadzam się na to!”).
-Powołaj się na normy panujące w klasie i szkole (,,Ustaliliśmy, że nikogo nie
bijemy”. „W naszej szkole nie zgadzamy się na przezywanie”).
-Pokaż konsekwencje agresywnego zachowania dla poszkodowanego („Bartka boli,
jeśli go szczypiesz”, „Ani jest przykro, jeśli ją przezywasz”).
 Wyrażanie swoich oczekiwań na przyszłość – sprawca jest osobą, która może
wziąć odpowiedzialność za swoje zachowanie:
-Powiedz, czego oczekujesz („Zależy mi, abyś przestrzegał tej zasady”).
FORMY REAGOWANIA UCZNIÓW NA ZACHOWANIA AGRESYWNE
Uczniowie szkoły powinni reagować w następujący sposób:
 podjąć próbę rozdzielenia bijących się, o ile nie grozi to rozszerzeniem konfliktu,
pamiętając o tym, że samemu nie wolno wymierzać sprawiedliwości,
 w żadnym wypadku nie przyłączać się do bójki, wyzywania, popychania, szarpania
itp.,
 nie „dopingować” walczących stron,
 stanąć po stronie poszkodowanego,
 podjąć próbę mediacji (doprowadzenia do wyjaśnienia sytuacji konfliktowej),
 odwrócić uwagę bijących się, np. głośno krzycząc: „Uwaga, idzie.......”,
 zwrócić się do najbliżej znajdującej się osoby dorosłej z prośbą o interwencję,
 jeśli jest to konieczne, pomóc przy wyjaśnianiu konfliktu.
Nauczyciele w naszej szkole powinni:
 doprowadzić do natychmiastowego przerwania zachowań agresywnych
 (np. rozdzielić bijących się, przerwać wyzywanie),
 krótko i jasno opisać to, co widzą, nazwać zachowanie, odwołać się do norm
panujących w klasie i szkole, wyrazić swoje oczekiwania na przyszłość,
 doprowadzić do wyciszenia emocji, nazywając je, np.,,Widzę, że jesteś bardzo zły”,
 wyjaśnić istotę konfliktu, biorąc pod uwagę wszystkie okoliczności,
 starać się rozwiązać konflikt,
 upewnić się, czy był to jednorazowy konflikt.
Rodzice widząc akt agresji, powinni:
 podjąć próbę przerwania zachowania agresywnego,
 zwrócić się o pomoc do pracowników szkoły,
 pamiętać o zasadach reagowania wobec sprawców.
SPOSOBY REAGOWANIA W PRZYPADKU WYSTĄPIENIA ZJAWISKA
PRZEMOCY W SZKOLE
Długotrwała przemoc wymaga od wszystkich uczestników życia szkolnego, szczególnie
od dorosłych, podejmowania różnorodnych form interwencji aż do momentu wygaśnięcia
problemu.
Uczniowie naszej szkoły wiedząc o przemocy, powinni:
 stanąć w obronie ofiary,
 poinformować dorosłych o problemie,
 nie przyłączać się do sprawców ani nie pozostawać biernym świadkiem
przemocy.
Nauczyciele w sytuacji stosowania przemocy wobec uczniów powinni:
 działając w obronie ofiary, całkowicie przerwać negatywne zachowanie sprawcy –
oddzielić sprawcę od ofiary,
 ustalić przyczynę problemu, przebieg konfliktu, ocenić ewentualne szkody i straty,
 ustalić przyczynę nawracania przemocy u sprawcy z pomocą pedagoga szkolnego lub
psychologa,
 ustalić z wychowawcą plan działania wobec sprawcy,
 omówić z rodzicami plan działania wobec sprawcy,
 cyklicznie rozmawiać ze sprawcą aż do całkowitego wygaśnięcia problemu
(najlepiej, żeby odbywało się to w stałych terminach, np. raz w tygodniu, w
wyznaczonym dniu); nawet, jeśli początkowo uczeń wykazuje dużą poprawę w
zachowaniu, nie należy ich przerywać,
 stosować hierarchię rozmów – indywidualne rozmowy z wychowawcą, innym
nauczycielem, pedagogiem, psychologiem, rodzicami, dyrekcją,
 monitorować zachowania ucznia – sprawca przez cały czas trwania interwencji
powinien być obserwowany przez wszystkich uczących go nauczycieli po to, aby
uniknąć prób manipulacji z jego strony,
 w klasach, gdzie występuje przemoc – koniecznie prowadzić zajęcia na ten temat, aby
uświadomić dzieciom, czym jest przemoc i jakie są jej skutki,
 przy pomocy pedagoga szkolnego spisać kontrakt ze sprawcą przemocy dotyczący
jego zachowania,
 uprzedzić sprawcę o czekających go konsekwencjach w przypadku braku poprawy
zachowania,
 podjąć pracę edukacyjną ze sprawcą przemocy,
 podjąć pracę z ofiarą przemocy.
Rodzice wiedząc o stosowanej przemocy wobec swojego dziecka lub jego kolegów,
powinni:
 natychmiast skontaktować się z wychowawcą klasy lub innym nauczycielem w
celu omówienia sytuacji,
 być w stałym kontakcie z wychowawcą i informować go o samopoczuciu dziecka,
 nie bagatelizować żadnych zauważonych u dziecka przejawów niepokoju, smutku,
przygnębienia itp. zachowań,
 pamiętać, że ofiara przemocy wymaga fachowej pomocy
[zał.4] SYSTEM NAGRÓD I KAR
Sankcje, kary:








Uwaga w dzienniku.
Obniżenie oceny zachowania.
Upomnienie przez wychowawcę w obecności klasy z pisemnym powiadomieniem
rodziców.
Nagana dyrektora szkoły z pisemnym powiadomieniem rodziców.
Okresowe odsunięcie od udziału w wycieczkach i innych imprezach i uroczystościach
szkolnych.
Praca społeczna na rzecz szkoły.
Pozbawienie pełnionej funkcji w szkole.
Skreślenie z listy uczniów.
Nagrody:





Uwaga pozytywna.
Pochwała, wyróżnienie na forum klasy lub szkoły.
Nagroda rzeczowa.
Dyplom.
List pochwalny do rodziców.
[zał. 5] RADY DLA NAUCZYCIELA, WYCHOWAWCY, RODZICA:




Nie upokarzaj dziecka, bo ono, tak jak ty, ma silne poczucie swojej godności.
Staraj się nie stosować takich metod, których sam w dzieciństwie nie akceptowałeś.
Pozwalaj dziecku dokonywać wyboru najczęściej, jak możesz.
Jeżeli zachowałeś się wobec dziecka niewłaściwie, przeproś je i wytłumacz się:
nie bój się utraty autorytetu, dziecko i tak wie, kiedy popełniasz błędy.
 Nigdy nie mów źle o dziecku, w szczególności w obecności innych osób.
 Nie mów "zrobisz to, bo ja tak chcę" – jeżeli musisz czegoś zabronić zawsze to
uzasadnij.
 Jeśli wydajesz polecenia dziecku, staraj się nie stać nad nim i mówić "z góry swego
autorytetu".
 Nie musisz być za wszelką cenę konsekwentny, nie musisz być w zgodzie z innym
dorosłym przeciwko dziecku, jeżeli wiesz, że on nie miał racji.
 Gdy nie wiesz, jak postąpić, pomyśl, jak ty poczułbyś się, będąc dzieckiem.
 Staraj się być czasem adwokatem własnego dziecka i rzecznikiem ucznia w szkole.