NERWICE SZKOLNE
advertisement
PROBLEM NERWIC SZKOLNYCH U DZIECI I MŁODZIEŻY Maria Magdalena Mastalerz SERDECZNIE WITAM UCZESTNIKÓW KONFERENCJI NERWICA Zaburzenie funkcjonowania fizjologicznego nie mające strukturalnych podstaw w obrębie narządów. Charakteryzuje się objawami zaburzeń ze strony poznawczej, emocjonalnej oraz behawioralnej. Objawy te są wynikiem wewnętrznego konfliktu, którego przeciwstawne elementy (dążenie – unikanie) są nieświadome. NERWICE Dotknięta nią osoba ocenia symptomy jako dziwne i niezrozumiałe. Obwinia zwykle siebie. Nienaruszona pozostaje ocena rzeczywistości jako takiej. PSYCHOZY Badanie rzeczywistości jest znacząco zakłócone (urojenia, halucynacje). PSYCHOZY NERWICE ZABURZENIA NASTROJU (depresje) ZABURZENIA OSOBOWOŚCI (osobowość unikajaca) NERWICE SZKOLNE czy FOBIA SZKOLNA to pojęcia , na które mogą składać się RÓŻNORODNE zaburzenia ZROZUMIENIE PROBLEMU WSKAZUJE ROZWIĄZANIA Sposoby klasyfikacji DSM IV (R) ICD – 10 „Podręcznik diagnostyczny i statystyczny” Amerykańskie Towarzystwo Psychiatryczne „Międzynarodowa klasyfikacja chorób” WHO ICD - 10 F90 – F98 Zaburzenia zachowania i emocji rozpoczynające się zwykle w dzieciństwie i w wieku młodzieńczym F93 Zaburzenia emocjonalne rozpoczynające się zwykle w dzieciństwie F93 ICD - 10 F93.0 Lęk przed separacją w dzieciństwie F93.1 Zaburzenie lękowe w postaci fobii w dzieciństwie F93.2 Lęk społeczny w dzieciństwie F93.8 Uogólnione zaburzenie lękowe w dzieciństwie – F48 Zaburzenia nerwicowe, związane ze stresem i pod postacią somatyczną F40 F40 – F48 ICD -10 F40.1 Fobie społeczne F40.2 Specyficzne (izolowane) postacie fobii F41.0 Zaburzenia lękowe z napadami lęku F41.1 Zaburzenie lękowe uogólnione F41.2 Zaburzenie depresyjne i lękowe mieszane RÓŻNICOWANIE Czy istnieje zgodność z tendencjami rozwojowymi ? TAK - (F93.-) NIE - (F40 – F49) WIĘKSZOŚĆ DZIECI Z ZABURZENIAMI EMOCJONALNYMI STAJE SIĘ NORMALNYMI DOROSŁYMI F93 ICD - 10 F93.0 Lęk przed separacją w dzieciństwie F93.1 Zaburzenie lękowe w postaci fobii w dzieciństwie F93.2 Lęk społeczny w dzieciństwie F93.8 Uogólnione zaburzenie lękowe w dzieciństwie Lęk przed separacją w dzieciństwie Okres niemowlęcy, a potem okres wczesno – przedszkolny to rozwojowo właściwe momenty na wystąpienie lęków separacyjnych. Lęki te dotyczą realnego lub zagrażającego oddalenia od osób, z którymi dzieci są związane. Nieprawidłowe nasilenie lub utrzymywanie się poza zwykły okres wieku. Lęk przed separacją c.d. Początek zaburzenia zwykle 2- 5 rok życia Największe nasilenie zachorowań wiek 7,5 lat Częściej pojawia się u dziewcząt, u dzieci wychowywanych przez samotną matkę (rzadziej ojca), niższy status społeczno – ekonomiczny rodziców. Lęk separacyjny - objawy Martwienie się o bliskich, Uporczywe myśli o śmierci, Martwienie się o wydarzenia zagrażające byciu blisko, Odmowa chodzenia do szkoły / lub niechęć, Objawy somatyczne Początek przed 6 rokiem życia F93 ICD - 10 F93.0 Lęk przed separacją w dzieciństwie F93.1 Zaburzenie lękowe w postaci fobii w dzieciństwie F93.2 Lęk społeczny w dzieciństwie F93.8 Uogólnione zaburzenie lękowe w dzieciństwie Uogólnione zaburzenie lękowe w dzieciństwie Od 2.9 – 4,6 % dzieci obojga płci Okres adolescencji dziewczęta 6:1 Wyższy status społeczno ekonomiczny rodziny Często towarzyszy lękowi separacyjnemu, fobiom, depresji Uogólnione zaburzenie lękowe - etiologia Predyspozycje osobowościowe Więzi nie dające poczucia bezpieczeństwa Wzory zachowań rodziców (lęk, depresja) Uogólnione zaburzenie lękowe – obraz kliniczny Skargi somatyczne Bezsenność Niechęć do kontaktów społecznych Depresja Myśli samobójcze Zamartwianie się sytuacją rodziny UZL – zamartwianie się Możliwość zapanowania nad zmartwieniem postrzegana jako zbyt trudna Poczucie psychicznego „bycia na krawędzi” Poczucie zmęczenia, zużycia Trudności koncentracji lub poczucie psychicznego wyjałowienia UZL – objawy c.d. Drażliwość Napięcie mięśniowe Zaburzenia snu (trudności zasypiania, podtrzymywania snu, sen nie dający wypoczynku) Mija w ciągu 4 lat u 80% dzieci i adolescentów F93 ICD - 10 F93.0 Lęk przed separacją w dzieciństwie F93.1 Zaburzenie lękowe w postaci fobii w dzieciństwie F93.2 Lęk społeczny w dzieciństwie F93.8 Uogólnione zaburzenie lękowe w dzieciństwie ZABURZENIE LĘKOWE W POSTACI FOBII W DZIECIŃSTWIE Fobia – to lęk zogniskowany na danym przedmiocie lub sytuacji. Niektóre lęki są specyficznie związane z fazami rozwojowymi i pojawiają się u większości dzieci. Fobie dziecięce – c.d Od 2,4 do 9, 2 % dzieci obojga płci Szczyt zachorowań pomiędzy 5. a 13. rokiem życia W okresie adolescencji częściej chorują dziewczynki FOBIE Mają prawdopodobnie EWOLUCYJNY charakter. Zachowanie lękowe jest odpowiedzią na sygnalizowane zagrożenie zewnętrzne lub wewnętrzne. Konsekwencją jest uniknięcie zagrożenia. Fobie dziecięce – obraz kliniczny Utrwalona lub nawracająca obawa, która pierwotnie odpowiadała fazie rozwoju, lecz jest nasilona w stopniu powodującym upośledzenie funkcjonowania społecznego. Spełnione są kryteria uogólnionego zaburzenia lękowego Lęki rozwojowe 7m-c – obcy ludzie, brak bliskich 2 r. życia - lęki natury słuchowej 3 r. życia – brzydota, okaleczenie 2 - 4 r. życia – zwierzęta 4 – 6 r. życia – ciemność 6 r. życia – świat nadprzyrodzony, lęk o bliskich, 7 r.ż – lęk przed śmiercią, wojną, realnymi zagrożeniami, przed spóźnieniem do szkoły, Lęki rozwojowe – c.d. 8 – 9 lat – lęk przed brakiem akceptacji, lęk przed porażką 10 lat – lęk przed zwierzętami (dzikimi), 12 lat – lęk przed odrzuceniem ze strony rówieśników, F93 ICD - 10 F93.0 Lęk przed separacją w dzieciństwie F93.1 Zaburzenie lękowe w postaci fobii w dzieciństwie F93.2 Lęk społeczny w dzieciństwie F93.8 Uogólnione zaburzenie lękowe w dzieciństwie Lęk społeczny w dzieciństwie Zwykle faza lęku przed obcymi zaczyna się około 7 miesiąca życia i trwa do ok. 30 mca. Dobre relacje z osobami z rodziny i zaprzyjaźnionymi, unikanie kontaktów z innymi. 1% dzieci - i chłopcy i dziewczynki. Nasilenie od 2 r.ż do lat wczesnoszkolnych. Lęk społeczny - objawy Unikanie kontaktów społecznych z nieznajomymi (także z rówieśnikami), Dziecko koncentruje się na sobie, jest zakłopotane, nadmiernie skupione na poprawności zachowania, W nowych sytuacjach społecznych płacz, dyskomfort, cierpienie, milczenie, wycofanie. Lęk społeczny w dzieciństwie Niestety to jedno z najdłużej utrzymujących się zaburzeń lękowych, często jest początkiem innych zaburzeń. F40 – F48 ICD -10 F40.1 Fobie społeczne F40.2 Specyficzne (izolowane) postacie fobii F41.0 Zaburzenia lękowe z napadami lęku F41.1 Zaburzenie lękowe uogólnione F41.2 Zaburzenie depresyjne i lękowe mieszane F41.0 Zaburzenia lękowe z napadami lęku (napady paniki) Nawracające napady ciężkiego lęku (panika), które nie są ograniczone do konkretnego kontekstu – nie można ich przewidzieć. Może być stadium nasilenia fobii Lęk paniczny - objawy Napad bicia serca lub bólu w klatce piersiowej Uczucie duszności Zawroty głowy Poczucie nierealności (depersonalizacja, derealizacja) Wtórny strach przed śmiercią, utratą kontroli, chorobą psychiczną Ucieczka z miejsca, w którym się jest Nerwice szkolne podsumowanie Lęk separacyjny Lęk społeczny Pamiętamy o różnicowaniu z: Fobia specyficzna Depresja Lęk uogólniony Zaburzenia osobowości Napad paniki Psychozy Leczenie zaburzeń lękowych u dzieci i młodzieży Podobnie jak przy zaburzeniach depresyjnych Leczenie farmakologiczne powinno być stosowane JEDYNIE wobec niepowodzenia postępowania psychoterapeutycznego Psychoterapia Terapia indywidualna Terapia rodzinna Psychoedukacja Trening relaksacyjny Trening społeczny - grupowy Praca z dzieckiem z lękiem W nerwicy stresor (bodziec ) wywołujący lęk jest zwykle nieświadomy. Psychoterapia – uświadomienie dziecku, lub praca z nieswiadomością (bajki, metafory) Im silniejszy mechanizm obronny – tym bardziej pracujemy z nieświadomą stroną. Inaczej budzi się opór. Farmakoterapia Zaburzenia lękowe uogólnione buspiron (inne niż benzodiazepiny leki przeciwlękowe i nasenne) fluoksetyny ( lek przeciwdepresyjny, selektywny inhibitor wychwytu zwrotnego serotoniny) Inne wybrane leki przeciwdepresyjne zaburzenia snu Farmakoterapia - fobie FOBIE (społeczna, szkolna) Brak skuteczności benzodiazepin (grupa leków przeciwlękowych i nasennych) Leki przeciwdepresyjne - fluoksetyna, paroksetyna, moklobemid Linia rozwojowa dzieci i młodzieży R o z w ó j Upływający czas Rozwój psychospołeczny w ujęciu Ericha Eriksona Niemowlęctwo Zdobywanie zaufania a brak zaufania Rozwój ogólnego poczucia bezpieczeństwa, optymizmu i zaufania do innych - nadzieja Okres poniemowlęcy Poczucie autonomii a wstyd i zwątpienie Rozwój autonomii i ufnej samodzielności, pokonywanie przeszkód – siła woli Rozwój psychospołeczny w ujęciu Ericha Eriksona Wczesne dzieciństwo Rozwijanie inicjatywy a poczucie winy Rozwój inicjatywy związanej z poznawaniem i manipulacją środowiskiem – osiąganie pierwszych wartościowych celów Okres szkolny Przedsiębiorczość, pracowitość – poczucie niższości Radość i opanowanie rozwojowych zadań dzieciństwa w szkole i poza szkołą współzawodnictwo Rozwój psychospołeczny w ujęciu Ericha Eriksona Dorastanie Poczucie tożsamości versus rozproszona tożsamość, zagubienie roli w życiu Osiągnięcie stabilnego i satysfakcjonującego poczucia tożsamości i celu – zdolność do podejmowania działań Zaburzenia lękowe a szkoła FOBIA SZKOLNA Drażliwość ucznia Uczeń zmęczony Kłopoty z koncentracją Utrudniony kontakt Objawy somatyczne Odmowa chodzenia do szkoły LĘK O C E N A STRESOR O R G A N I Z M R E A K C J A Perspektywa psychologiczna dziecka Podstawy temperamentalne Sytuacja rodzinna nieświadomy sojusz rodzinny poczucie winy niezrozumienie świata stresujące wydarzenia (rozwód, choroba) Szkoła – dodatkowe źródło stresu (wymagania) Optymalny poziom stresu e f e k t y w n o ś ć Pobudzenie Odmowa chodzenia do szkoły a wagary Zostaje w domu za zgodą rodziców Odmawia chodzenia tygodniami lub miesiącami Jest pilnym uczniem, zdolnym Boi się Ukrywa nieobecność w szkole Nie lubi szkoły Nie boi się, jest agresywny, pewny siebie, antyspołeczny Podstawowe wyzwania Nawiązać relację z dzieckiem (bezpieczeństwo, akceptacja, „jesteś czymś więcej niż twoje osiągnięcia czy stopnie”) Kwestionariusze, skale, wstępna diagnoza problemu Nawiązać relacje z rodzicami (wywiad, kontakt, wzajemne wsparcie, często pretensje są wynikiem bezradności) Praca z dzieckiem – podstawowy komunikat Chcę zrozumieć co czujesz Ludzie czasem się boją, to jest normalne Chcę cię wspierać Można ci pomóc, wierzę, że z tego skorzystasz Praca z dzieckiem Psychoedukacja na temat komunikacyjnej roli emocji Jesteś normalnym dzieckiem, które ma problemy Cierpliwość, akceptacja i stawianie granic ze strony osoby dorosłej Nawiązanie dobrej relacji z dzieckiem (sojusz z jego mocną stroną) Psychoterapia Terapia indywidualna Terapia rodzinna Psychoedukacja Trening relaksacyjny Trening społeczny - grupowy Wskazówki dla rodziców Wzmacniać pozytywnie każde osiągnięcie przełamania lęku Osłabiać niepowodzenia Akceptować emocje ( potwierdzać) Wskazywać drogi wyjścia z sytuacji (możesz, zobacz jak; ja też kiedyś...) Wierzyć w dziecko Stawiać granice (np.; jeśli dziecko zostaje w domu, to i tak wstaje rano) Wydawanie poleceń i planowe ignorowanie Pomoc w szkole Powrót do szkoły i technika małych kroków Kontakt z wybranym nauczycielem Stawianie granic Wyrozumiałość dla złości dziecka KAŻDE DZIECKO JEST INNE KLUCZEM JEST ZROZUMIENIE JEGO ŚWIATA SERDECZNIE DZIĘKUJĘ ZA WYSŁUCHANIE WYKŁADU ŻYCZĘ MIŁEGO WEEK - ENDU
