Depresja a uzależnienia

Depresja a uzależnienia
Maciej Plichtowski
Specjalista psychiatra
Specjalista psychoterapii uzależnień
Alkoholizm w chorobach afektywnych
Badania NIMH* (1990)
(uzależnienie + nadużywanie)
Badania II Kliniki
Psychiatrycznej IPiN (1991)
46,2%
21%
20%
13,5%
uzależnienie 10%
nadużywanie 10%
populacja
ogólna
choroby
afektywne
choroba
afektywna
dwubiegunowa
choroby
afektywne
Im nowsze dane tym wyższe odsetki !
*NIMH - National Institute of Mental Health
Depresje w alkoholizmie
Badanie NIMH* (1990)
Depresja
7,5%
populacja ogólna
13,5%
rozpoznanie
„alkoholowe”
* NIMH - National Institute of Mental Health
Alkoholizm a zaburzenia afektywne
Współwystępowanie depresji i alkoholizmu
 Przypadkowe i niezależne
 Depresja jako czynnik sprawczy zwiększonego spożycia alkoholu
 Zwiększone spożycie alkoholu jako czynnik sprawczy depresji
 Wspólny czynnik etiologiczny lub patogenetyczny
 Wymiarowa a nie kategoryczna interpretacja
współwystępowania obu zaburzeń
Przypadkowe i niezależne współwystępowanie
zaburzeń afektywnych i alkoholizmu
 Prawdopodobnie istnieje, ale przypadki kliniczne
są relatywnie rzadkie
wynik iloczynu ryzyka zapadalności na choroby afektywne (5-10%)
i zapadalności na alkoholizm (10-15%)
• Związki małżeńskie depresyjnych kobiet z
alkoholikami
- częstsze niż przypadkowe
Wpływ chorób afektywnych na nadużywanie alkoholu
(1)
Wzrost spożycia alkoholu:
 „poprawiacz” nastroju
 wzrost aktywności układów Na, DA i 5HTOH
po stosowaniu małych, jednorazowych dawek
 podatność osób z pierwotnie obniżoną
aktywnością ww. układów na „samoleczenie”
alkoholem
(większa u kobiet)
Wpływ chorób afektywnych (2)
• Większą predyspozycję do uzależnienia od
alkoholu mają osoby o obniżonej tolerancji
na przykre stany psychiczne i na stres.
Poczucie braku sensu życia, samotności.
Skłonność do przygnębienia, nadmiernie
krytyczna ocena sytuacji własnej i
przyszłości.
Niskie poczucie własnej wartości.
Wpływ chorób afektywnych na nadużywanie alkoholu
(3)
 Obniżenie nastroju podawane jako przyczyna picia przez
50% chorych
 Podwójne rozpoznanie:
- 10% pierwotna depresja
- 90% pierwotny alkoholizm
 Depresja:
- u 40% chorych rozwijają się problemy alkoholowe
(w tym 3x częściej u kobiet)
Przypadki uzależnienia w nadużywaniu
alkoholu wtórnym do depresji są rzadkie
Alkohol jako czynnik sprawczy chorób afektywnych
 Dwufazowe działanie alkoholu na O.U.N.
 Hipowitaminozy prowadzące do zaburzeń metabolizmu
neuroprzekaźników
 Depresjogenne produkty kondensacji aldehydu
octowego
z aminami biogennymi
 Uszkodzenia struktur poznawczych
 Zjawisko „rozniecania” (ang.: kindling)
 Indukcja wtórnych czynników psychicznych
i społecznych
Alkohol jako czynnik sprawczy – cz. II
• W chorobie alkoholowej działa szczególnie dużo
potencjalnie depresjogennych czynników:
- psychologicznych (głód alkoholowy, trudności zawodowe,
osobiste, materialne, zdrowotne, osamotnienie, próba
trzeźwego życia jako stresująca zmiana życiowa)
- biologicznych
- społecznych (presja środowiska, dezadaptacja społeczna).
Praktyczne aspekty znajomości teorii
„podwójnej diagnozy”
 Właściwe rozpoznanie warunkuje właściwe
leczenie (możliwość nacelowania leczenia na
zaburzenie pierwotne)
 Wskazania do leczenia kompleksowego
 W przypadku farmakoterapii wskazany dobór leku
wpływającego zarówno na depresję jak i na
redukcję spożycia alkoholu
Leczenie osób z chorobami afektywnymi
i alkoholizmem
Terapia w oparciu o:
 leczenie równoległe obu zaburzeń
 nacisk terapeutyczny w kierunku schorzenia
pierwotnego
 tworzenie programów obejmujących oba zaburzenia
 stosowanie leków wpływających na oba schorzenia
Trudności diagnostyczne i terapeutyczne
• Odmienność kwalifikacji zawodowych i preferowanego
postępowania leczniczego przez lekarzy i
psychoterapeutów (tu:obronna postawa pacjenta
wobec swojego problemu alkoholowego). Lekarze
koncentrują się na farmakologicznym leczeniu
objawów depresji.
• Psychoterapeuci koncentrują się na terapii
uzależnienia. Skłonni są do wyjaśniania problemów
pacjenta poprzez samą tylko diagnozę problemową z
pominięciem diagnozy nozologicznej.
Inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny (SSRI)
 Zalety:
- dobra tolerancja
- mała toksyczność przy przedawkowaniu i w interakcji
z alkoholem
- wpływ na redukcję spożycia alkoholu
 Wątpliwości:
- równoczesna terapia depresji i alkoholizmu
brak jednoznacznego potwierdzenia
- niska skuteczność w zapobieganiu nawrotom picia
Konieczny właściwy dobór pacjentów
(kobiety, alkoholizm typu 1)
Przypadek kliniczny 1
 Kobieta, lat 52, zawsze była „znerwicowana”, wycofująca się,
miała trudności w nawiązywaniu kontaktów
 Od 25 r.ż. kilkutygodniowe okresy obniżonego nastroju - nieleczone
 Ok 32 r.ż. zauważyła, że alkohol poprawia jej nastrój,
ułatwia kontakty międzyludzkie, „wyluzowuje”
 Od ok. 35 r.ż. głębsze depresje wymagające leczenia, obwiniała się,
że jest skończoną alkoholiczką, w okresie depresji dużo piła,
w okresie poprawy prawie w ogóle,
2 próby samobójcze TLPD + alkohol
 Obecnie w niezbyt głębokiej depresji od 3 tygodni, niepokój,
trudności z zaśnięciem - próbuje je leczyć alkoholem
Przypadek kliniczny 2
 Mężczyzna, lat 44
 Sprawiał różne kłopoty wychowawcze, od ok. 16 r.ż. związane z piciem
alkoholu
 Karany dwukrotnie za spowodowanie wypadków po pijanemu,
trzykrotnie żonaty, powodem rozwodów były zachowania po alkoholu,
ostatnia żona wniosła o rozwód, gdy pacjent dokonał poważnych
samouszkodzeń
Powodem było zagrożenie zwolnieniem z pracy, obawy o zasądzenie
dużego odszkodowania za spowodowanie wypadku, mniejsza sprawność
seksualna, niepokój, zaburzenia snu, negatywna ocena przyszłości
 Teraz bez myśli „s”. Nie pije, ale myśli o alkoholu
 Leczenie jednym z SSRI spowodowało nasilenie zaburzeń seksualnych
i niepokoju