Chronostratygrafia

SEKCJA
Słownik Terminów GeOlogicznych dla Skalników
[ Część 14. ]
Chronostratygrafia
- Ciasto skalne
Chronostratygrafia – dziedzina () stratygrafii
(działu geologii zajmującego się porządkowaniem następstwa utworów geologicznych), oparta na określaniu () wieku skał i zdarzeń geologicznych.
później w pewnych okresach ceniono go tak bardzo,
że był oprawiany w otoczeniu brylantów; nazwa z gr.
chrysos – złoto i prasinos – zielonkawy.
Chryzopraz – piękny kamień jubilersko-ozdobny,
o charakterystycznej, głębokiej zielonej barwie, jeden
ze „sztandarowych” kamieni dolnośląskich; tradycyjnie
uznawany za odmianę () chalcedonu, w rzeczywistości skała polimineralna (składająca się z wielu minerałów), ale izochemiczna (minerały te mają identyczny
skład chemiczny), zbudowana z odmian krzemionki
SiO2 o różnym stopniu uporządkowania, takich jak trydymit, krystobalit ( kwarc), () chalcedon czy ()
opal, zawiera drobne domieszki talku, serpentynu,
magnezytu, zabarwiony związkami Ni (gł. minerał
Ciasto (tło) skalne w porfirowej kostce
brukowej oraz ciasto – sernik, spajające
bakalie.
pimelit); powstaje w wyniku tzw. sylifikacji, czyli
przepojenia krzemionką serpentynitu lub zwietrzeliny
serpentynitowej – stwierdzono, że proces ten zachodził w temp. 40–135OC, a więc w tzw. warunkach ()
hydrotermalnych; współczesne wystąpienia (złoża) ch.
znane są z Australii, USA, Rosji, Brazylii; od starożytności był bardzo poszukiwanym kamieniem jubilerskim,
Ciało – 1) c. geologiczne – jakikolwiek obiekt geologiczny o określonej formie i genezie, np. c. skalne,
intruzyjne ( intruzja magmowa), solne ( wysady
solne); z praktycznego punktu widzenia za najistotniejsze uznać trzeba c. złożowe, różniące się m.in.
() formą (kształtem) czy właściwościami kopaliny
(np. typem mineralizacji, strukturą czy barwą skały);
2) w mineralogii, krystalografii i optyce wyróżnia się
c. krystaliczne i amorficzne (bezpostaciowe) oraz izotropowe i anizotropowe, różnie wpływające na przechodzącą przez nie wiązkę światła ( mikroskopia
geologiczna); 3) c. niebieskie – obiekty, ich zespoły lub
tworzone przez nie struktury w kosmosie, poza granicą atmosfery ziemskiej, np. galaktyki i ich gromady,
mgławice, czarne dziury, () gwiazdy, () planety,
() planetoidy, () komety, księżyce, meteoroidy
( meteoryty).
Ciasto skalne – tło skalne – w () magmowych skałach wylewnych lub żyłowych jest to (bardzo) drobnokrystaliczna lub szklista masa spajająca większe
kryształy.
Paweł P. Zagożdżon, Katarzyna D. Zagożdżon
Przez setki lat największe, najbardziej znane i zdecydowanie
najsilniej eksploatowane złoże
CHRYZOPRAZÓW znajdowało
się w Szklarach Ząbkowickich;
historia eksploatacji tego kamienia ozdobnego na terenie
Dolnego Śląska sięga schyłku
średniowiecza, a pierwsza pisana wzmianka (1425 r.) dotyczy
pozwolenia na poszukiwania
udzielonego Antoniemu de Medici z Florencji; jednak dopiero
w 1740 r. odkryto pierwsze niewielkie żyłowe złoże pierwotne; od poł. XVIII w. nastąpiła
w rejonie Ząbkowic gorączka
poszukiwań ch., a przez całe stuFragment żyłki chryzoprazu ze Szklar Ząbkowickich.
lecie Szklary były największym
ośrodkiem jego wydobycia; systematyczne pozyskiwanie ch. (1983 r.) nastąpił okres rabunkowego, dzikiego jego wydobycia
(w ilości sięgającej 2200 kg rocznie) związane było z odkrywko- i półlegalnego wywozu na zachód; istniejące zasoby ch. w złową eksploatacją tutejszego złoża niklu, po zamknięciu kopalni żu w Szklarach Ząbkowickich oceniane są na zaledwie 100 t.
68
nK 42 | 6/2009
www.RynekKamienia.pl
FOT: ARCHIWUM AUTORÓW
Chryzo- przedrostek występujący w terminologii mineralogicznej i gemmologicznej, z gr. chrysos – złoto;
fragment nazw minerałów o charakterystycznej barwie lub o dużej wartości (np. chryzoberyl – kamień jubilerski, chryzolit – początkowo nazwa różnych najczęściej żółtych kamieni ozdobnych, dziś: żółtawozielona
wykorzystywana w jubilerstwie odmiana  oliwinu),
niekiedy etymologia jest zaskakująca, jak np. w przypadku chryzokoli (z gr. kolla – klej, w starożytności stosowana przy lutowaniu wyrobów ze złota), też chryzotyl ( azbesty,  serpentynu grupa mineralna).