Autor: lek. Anna Zielińska Tytuł: Zaburzenia emocjonalne

Autor:
lek. Anna Zielińska
Tytuł:
Zaburzenia emocjonalne, behawioralne, poznawcze oraz jakość życia
u dzieci i młodzieży z wrodzonym zakażeniem HIV
Promotor:
dr hab. Anita Bryńska
STRESZCZENIE
WSTĘP: W piśmiennictwie dotyczącym zakażenia HIV u dorosłych podkreśla się wysoką
częstość występowania zaburzeń psychicznych i poznawczych w tej grupie pacjentów. Biorąc
pod uwagę wpływ infekcji HIV na rozwijający się układ nerwowy, a także sam fakt
świadomości zagrażającej życiu choroby przewlekłej oraz obaw przed stygmatyzacją,
uzasadnionym jest założenie, że grupa dzieci i młodzieży z wertykalnym zakażeniem HIV jest
grupą podwyższonego ryzyka wystąpienia zaburzeń psychicznych i poznawczych.
CEL BADANIA: Celem realizowanego projektu była (1) ocena częstości występowania
zaburzeń psychicznych, behawioralnych, emocjonalnych i poznawczych, (2) ustalenie
związków pomiędzy występowaniem objawów zaburzeń psychicznych i poznawczych a
zmiennymi klinicznymi i socjodemograficznymi, (3) ocena jakości życia zależnej od zdrowia
u dzieci i młodzieży z wertykalnym zakażeniem HIV.
MATERIAŁ I METODA: Do grupy eksperymentalnej (PHIV+) zakwalifikowano 56 dzieci
z wrodzonym zakażeniem HIV, w wieku 6-18 lat. Zrekrutowano dwie, dobrane pod względem
płci i wieku, grupy referencyjne: (1) grupę PHEU - 24 zdrowych dzieci urodzonych przez
matki zakażone HIV; (2) grupę HIV-nA - 43 zdrowych dzieci zdrowych rodziców. Do oceny
zaburzeń behawioralnych i emocjonalnych zastosowano Kwestionariusz dla Rodziców CBCL
oraz Kwestionariusz Samooceny YSR. Przeprowadzono półustrukturyzowany wywiad
diagnostyczny K-SADS-PL służący do oceny objawów zaburzeń psychicznych. Jakość życia
zależną od zdrowia (HRQoL) oceniono na podstawie Pediatrycznego Kwestionariusza Jakości
Życia (PedsQL 4.0. Generic Core). Ocenę zaburzeń funkcji poznawczych przeprowadzono
przy użyciu baterii testów Cantab Research Suit. Opiekunowie osób badanych wypełnili
wywiad wstępny oraz skalę MacArthur’a do oceny statusu socjoekonomicznego.
WYNIKI:
(1) Osoby z grupy PHIV+ nie osiągnęły wyników w przedziale klinicznym dla żadnej ze skal
problemowych CBCL oraz YSR, ale w ocenie rodziców miały większe nasilenie
problemów w skali Wycofanie, Problemy społeczne oraz Zaburzenia uwagi w
porównaniu z grupą PHEU oraz większe nasilenie problemów w skali Wycofanie,
Zachowania agresywne, Zachowania Przestępcze oraz Zachowania eksternalizacyjne
(dzieci w wieku 6-11 lat), w porównaniu z grupą HIV-nA.
(2) U 22 (40%) osób z grupy PHIV+ stwierdzono występowanie przynajmniej jednego
zaburzenia psychicznego w chwili badania oraz u 29 (52,7%) w ciągu życia. Najczęściej
diagnozowano zaburzenia lękowe (21,8%), zaburzenia eksternalizacyjne (18,2%) oraz
zaburzenia nastroju (16,4%). Zaburzenia psychiczne występowały częściej u osób, u
których leczenie ARV rozpoczęto po 12 miesiącu życia. Częstość występowania
zaburzeń psychicznych, zaburzeń eksternalizacyjnych i internalizacyjnych w grupie
PHIV+ nie była istotnie wyższa od częstości w grupach referencyjnyjnych (PHEU:
37,5%; HIV-nA: 23,2%).
(3) Większe nasilenie problemów w zakresie skal YSR Zachowania przestępcze,
Zachowania agresywne oraz Zachowania eksternalizacyjne stwierdzono u osób, które
posiadały niższą niż C klasę kliniczną zakażenia HIV. Stwierdzono dodatnią korelację
pomiędzy wynikiem dla powyższych skal i skali CBCL Zaburzenia uwagi a liczbą
limfocytów CD4 w momencie przeprowadzania badań oraz dodatnią korelację pomiędzy
wyższym logarytmem wiremii na początku leczenia ARV a wynikami w skali CBCL
Problemy społeczne, Lęk i depresja, Zachowania internalizacyjne oraz Wynik całkowity.
Wynik w skali Problemy społeczne korelował dodatnio z logarytmem wiremii w
momencie ustalenia rozpoznania zakażenia HIV.
(4) Istotne statystycznie różnice dla wyniku skal CBCL oraz YSR w grupie PHIV+
stwierdzono w odniesieniu do takich zmiennych socjodemograficznych jak (1) płeć
męska (różnica istotna tylko dla YSR), (2) zamieszkiwanie z opiekunem biologicznym
(różnica istotna tylko dla CBCL), (3) zamieszkiwanie w rodzinie pełnej (różnice istotne
tylko dla YSR) oraz (4) doświadczenie stresującego wydarzenia w życiu dziecka (różnica
istotna tylko dla CBCL). W grupie PHEU istotne różnice dla skal CBCL wykazano dla
grup wyodrębnionych ze względu na (1) płeć, (2) zamieszkiwanie z opiekunem
biologicznym oraz (3) doświadczenie stresującego wydarzenia w życiu.
(5) U osób z grupy PHIV+ stwierdzono zaburzenia funkcji poznawczych w każdym z
wykonanych testów - istotnie gorsze, niż grupa HIV-nA, wyniki testu badającego
szybkość wykonywania ruchu i pamięci roboczej, dłuższy czas planowania podczas
wykonania zadania w porównaniu do grupy PHEU oraz istotnie gorsze wyniki w
porównaniu z obiema grupami w zakresie przełączania uwagi, elastyczności poznawczej
oraz wykorzystywania informacji zwrotnych. Analiza wyników dla grupy wiekowej 1218 lat wskazuje na pogorszenie funkcji wykonawczych w grupie PHIV+ w stosunku do
grupy HIV-nA, widoczne dla każdego z testów.
(6) U osób z grupy PHIV+, które rozpoczęły leczenie przed 3 m.ż. stwierdzono słabsze
wyniki w zakresie korzystania z informacji zwrotnej, przerzutności uwagi i elastyczności
poznawczej, zaś lepsze wyniki w zakresie planowania, korzystania z informacji zwrotnej
i elastyczności poznawczej w grupie osób, które rozpoczęły leczenie po 12 m.ż. Wyższy
logarytm wiremii na początku wdrożonego leczenia ARV związany był z wolniejszym
przetwarzaniem, słabszym planowaniem oraz gorszym wykorzystywaniem informacji
zwrotnych i elastycznością poznawczą.
(7) Osoby z grupy PHIV+ (6-18 lat) istotnie gorzej oceniły swoje funkcjonowanie szkolne w
porównaniu z grupą PHEU, w ocenie własnej jak i opiekunów gorzej funkcjonowały
społecznie. W odniesieniu do grupy HIV-nA w ocenie rodziców uzyskały istotnie niższą
całkowitą ocenę jakości życia zależnej od zdrowia oraz w zakresie funkcjonowania
szkolnego i psychospołecznego.
(8) Osoby z grupy PHIV+ z ostateczną klasą kliniczną C zakażenia gorzej oceniały swoje
funkcjonowanie fizyczne, a ich opiekunowie gorzej oceniali wszystkie sfery
funkcjonowania,
z
wyjątkiem
funkcjonowania
społecznego.
Podobnie
źle
funkcjonowanie oceniali opiekunowie dzieci z rozpoznaną encefalopatią. Liczba
limfocytów CD4 w momencie przeprowadzania badania, korelowała ujemnie ze skalą
funkcjonowania społecznego w ocenie dzieci, zaś odsetek limfocytów CD4 ujemnie ze
skalą funkcjonowania fizycznego. Wyższa liczba limfocytów CD4 korelowała ujemnie ze
skalą funkcjonowania fizycznego, psychospołecznego oraz całkowitym wynikiem dla
jakość życia wg rodziców, zaś wyższy odsetek limfocytów CD4 ujemnie ze skalą
funkcjonowania fizycznego i wynikiem całkowitym. Wyższy logarytm wiremii na
początku wdrożonego leczenia ARV związany był z niższą oceną funkcjonowania
społecznego, psychospołecznego oraz całkowitą oceną jakości życia wg dzieci, a wg
opiekunów dodatkowo z gorszym funkcjonowaniem fizycznym. Dzieci, które rozpoczęły
terapię ARV po 12 m.ż., w ocenie opiekunów lepiej funkcjonowały fizyczne, niż dzieci,
które leczone były już przed ukończeniem 1 roku życia.
(9) Występowanie zaburzeń psychicznych u dziecka (stwierdzone badaniem K-SADS-PL)
związane było z gorszą oceną jakości życia w różnych sferach funkcjonowania w ocenie
dzieci, jak również w ocenie rodziców/opiekunów we wszystkich badanych grupach.
WNIOSKI:
(1) Częstość występowania zaburzeń psychicznych w grupie PHIV+ oraz w grupie PHEU
jest wyższa w porównaniu z grupą HIV-nA, przy czym profil rozpoznań jest
charakterystyczny dla populacji ogólnej w wieku rozwojowym.
(2) W grupie PHIV+ występuje większe nasilenie problemów internalizacyjnych w
porównaniu
z
osobami
z grupy PHEU
oraz
większe nasilenie problemów
eksternalizacyjnych w porównaniu z osobami z grupy HIV-nA.
(3) Częstsze występowanie objawów zaburzeń emocjonalnych i behawioralnych w grupie
PHIV+
oraz
w
grupie
PHEU
jest
związane
z
podobnymi
zmiennymi
socjodemograficznymi (płeć męska, nie zamieszkiwanie z opiekunem biologicznym,
doświadczenie stresującego wydarzenia w życiu, dla grupy PHIV+ dodatkowo nie
zamieszkiwanie w rodzinie pełnej).
(4) W grupie młodzieży (w wieku 12-18 lat) z grupy PHIV+ stwierdza się gorsze
funkcjonowanie poznawcze w porównaniu z osobami z grupy HIV-nA, przy czym do
narastania deficytów w zakresie funkcji wykonawczych dochodzi wraz z czasem trwania
neuroinfekcji HIV oraz prowadzonego leczenia.
(5) W grupie PHIV+ stwierdza się gorsze funkcjonowanie szkolne i społeczne w porównaniu
z osobami z grupy PHEU, zaś w odniesieniu do grupy HIV-nA niższą całkowitą ocenę
jakości życia zależnej od zdrowia oraz gorsze funkcjonowanie szkolne, fizyczne i
psychospołeczne.
(6) Występowanie zaburzeń psychicznych wiąże się z gorszą oceną jakości życia w różnych
sferach funkcjonowania w ocenie dzieci, jak również w ocenie rodziców/opiekunów we
wszystkich badanych grupach.
(7) Cięższy przebieg zakażenia HIV i jego nasilenie przed rozpoczęciem leczenia wiąże się z
większym nasileniem deficytów w zakresie funkcji wykonawczych, problemów
internalizacyjnych oraz niższą oceną funkcjonowania w różnych sferach i gorszą
całkowitą oceną jakości życia, zaś lepszy aktualny stan kliniczny z większym nasileniem
problemów eksternalizacyjnych.