Gmina Jeziora Wielkie
advertisement
Gmina Jeziora Wielkie AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY JEZIORA WIELKIE NA LATA 2008-2011 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2012-2014 Czerwiec 2008 r. 1 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Jeziora Wielkie na lata 2008-2011 z perspektywą na lata 2012-2014 2 ul. Daleka 33, 60 – 124 Poznań tel. (+48 61) 65 58 100 fax: (+48 61)65 58 101 www.abrys.pl e – mail: [email protected] A AK KT TU UA AL LIIZ ZA AC CJJA AP PR RO OG GR RA AM MU UO OC CH HR RO ON NY Y Ś ŚR RO OD DO OW WIIS SK KA A D DL LA AG GM MIIN NY Y JJE EZ ZIIO OR RA AW WIIE EL LK KIIE E N NA AL LA AT TA A 22000088--22001111 Z ZP PE ER RS SP PE EK KT TY YW WĄ ĄN NA AL LA AT TA A 22001122--22001144 Zespół autorski: mgr Igor Szymkowiak mgr Joanna Witkowska mgr inż. Magdalena Przybyła Ewelina Sergiel Żaneta Krysiak 3 4 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Jeziora Wielkie na lata 2008-2011 z perspektywą na lata 2012-2014 1. WSTĘP ............................................................................................................................................................ 9 1.1. 1.2. 1.3. 1.4. 1.5. 2. PRZEDMIOT OPRACOWANIA ....................................................................................................................... 9 CEL I ZAKRES OPRACOWANIA .................................................................................................................... 9 PODSTAWA PRAWNA OPRACOWANIA .......................................................................................................... 9 PODSTAWA FORMALNA OPRACOWANIA ....................................................................................................... 9 ŹRÓDŁA DANYCH ..................................................................................................................................... 9 CHARAKTERYSTYKA GMINY ..................................................................................................................... 10 2.1. 2.2. 2.3. 2.4. 2.5. POŁOŻENIE I UWARUNKOWANIA Z NIM ZWIĄZANE ........................................................................................ 10 STAN PRZESTRZENI ................................................................................................................................ 11 ŚRODOWISKO PRZYRODNICZE ................................................................................................................. 11 SPOŁECZNOŚĆ ...................................................................................................................................... 12 GOSPODARKA ....................................................................................................................................... 12 3. CELE, PRIORYTETY I PRZEDSIĘWZIĘCIA, INWESTYCYJNE I POZAINWESTYCYJNE, KONIECZNE DO REALIZACJI W PERSPEKTYWIE WIELOLETNIEJ, W SFERZE OCHRONY DZIEDZICTWA PRZYRODNICZEGO I RACJONALNEGO UŻYTKOWANIA ZASOBÓW PRZYRODY ....................................... 13 3.1. OCHRONA PRZYRODY. RÓŻNORODNOŚĆ BIOLOGICZNA I KRAJOBRAZOWA ..................................................... 13 3.1.1. Analiza stanu istniejącego .............................................................................................................. 13 POJEZIERZE GNIEŹNIEŃSKIE .................................................................................................................................. 15 3.1.2. Przyjęte cele i priorytety ................................................................................................................. 16 3.1.3. Lista przedsięwzięć własnych i koordynowanych wynikających z Programu Województwa i Powiatu 16 3.1.4. Zhierarchizowana lista przedsięwzięć własnych i koordynowanych, w podziale na inwestycyjne i pozainwestycyjne, przewidzianych do realizacji w ramach Programu w perspektywie wieloletniej ............... 17 3.2. OCHRONA I ZRÓWNOWAŻONY ROZWÓJ LASÓW .......................................................................................... 18 3.2.1. Analiza stanu istniejącego .............................................................................................................. 18 3.2.2. Przyjęte cele i priorytety ................................................................................................................. 19 3.2.3. Lista przedsięwzięć własnych i koordynowanych wynikających z Programów Województwa i Powiatu 19 3.2.4. Zhierarchizowana lista przedsięwzięć własnych i koordynowanych, w podziale na inwestycyjne i pozainwestycyjne, przewidzianych do realizacji w ramach Programu w perspektywie wieloletniej ............... 19 3.3. OCHRONA GLEB ..................................................................................................................................... 20 3.3.1. Analiza stanu istniejącego .............................................................................................................. 20 3.3.2. Potencjalne zagrożenia gleb na terenie gminy ............................................................................... 20 3.3.3. Przyjęte cele i priorytety ................................................................................................................. 21 3.3.4. Lista przedsięwzięć własnych i koordynowanych wynikających z Programów Województwa i Powiatu 21 3.3.5. Zhierarchizowana lista przedsięwzięć własnych i koordynowanych, w podziale na inwestycyjne i pozainwestycyjne, przewidzianych do realizacji w ramach Programu w perspektywie wieloletniej ............... 22 3.4. OCHRONA ZASOBÓW KOPALIN I WÓD PODZIEMNYCH ................................................................................... 22 3.4.1. Analiza stanu istniejącego .............................................................................................................. 22 3.4.2. Przyjęte cele i priorytety ................................................................................................................. 23 3.4.3. Zhierarchizowana lista przedsięwzięć własnych i koordynowanych, w podziale na inwestycyjne i pozainwestycyjne, przewidzianych do realizacji w ramach Programu w perspektywie wieloletniej ............... 24 4. CELE, PRIORYTETY I PRZEDSIĘWZIĘCIA, INWESTYCYJNE I POZAINWESTYCYJNE, KONIECZNE DO REALIZACJI W PERSPEKTYWIE WIELOLETNIEJ, W SFERZE ZRÓWNOWAŻONEGO WYKORZYSTANIA SUROWCÓW, MATERIAŁÓW, WODY I ENERGII ............................................................................................... 25 4.1. ZMNIEJSZENIE WODOCHŁONNOŚCI, MATERIAŁOCHŁONNOŚCI I ENERGOCHŁONNOŚCI GOSPODARKI .................. 25 4.1.1. Analiza stanu istniejącego .............................................................................................................. 25 4.1.2. Przyjęte cele i priorytety ................................................................................................................. 26 4.1.3. Lista przedsięwzięć własnych i koordynowanych wynikających z Programu Województwa i Powiatu 26 4.1.4. Zhierarchizowana lista przedsięwzięć własnych i koordynowanych, w podziale na inwestycyjne i pozainwestycyjne, przewidzianych do realizacji w ramach Programu w perspektywie wieloletniej .............. 27 4.2. W YKORZYSTANIE ENERGII ODNAWIALNEJ .................................................................................................. 27 4.2.1. Analiza stanu istniejącego .............................................................................................................. 27 4.2.2. Przyjęte cele i priorytety ................................................................................................................. 30 4.2.3. Zhierarchizowana lista przedsięwzięć własnych i koordynowanych, w podziale na inwestycyjne i pozainwestycyjne, przewidzianych do realizacji w ramach Programu w perspektywie wieloletniej .............. 30 4.3. KSZTAŁTOWANIE STOSUNKÓW WODNYCH I OCHRONA PRZED POWODZIĄ ....................................................... 31 4.3.1. Analiza stanu istniejącego .............................................................................................................. 31 4.3.2. Przyjęte cele i priorytety ................................................................................................................. 31 4.3.3. Lista przedsięwzięć własnych i koordynowanych wynikających z Programu Województwa .......... 32 5 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Jeziora Wielkie na lata 2008-2011 z perspektywą na lata 2012-2014 4.3.4. Zhierarchizowana lista przedsięwzięć własnych i koordynowanych, w podziale na inwestycyjne i pozainwestycyjne, przewidzianych do realizacji w ramach Programu w perspektywie wieloletniej............... 32 5. CELE, PRIORYTETY I PRZEDSIĘWZIĘCIA, INWESTYCYJNE I POZAINWESTYCYJNE, KONIECZNE DO REALIZACJI W PERSPEKTYWIE WIELOLETNIEJ W SFERZE POPRAWY JAKOŚCI ŚRODOWISKA ........... 33 5.1. GOSPODAROWANIE ODPADAMI ................................................................................................................ 33 5.2. JAKOŚĆ WÓD ......................................................................................................................................... 33 5.2.1. Analiza stanu istniejącego .............................................................................................................. 33 5.2.2. Przyjęte cele i priorytety ................................................................................................................. 37 5.2.3. Lista przedsięwzięć własnych i koordynowanych wynikających z Programu Województwa .......... 38 5.2.4. Zhierarchizowana lista przedsięwzięć własnych, koordynowanych i gminnych, w podziale na inwestycyjne i pozainwestycyjne, przewidzianych do realizacji w ramach Programu w perspektywie wieloletniej ..................................................................................................................................................... 38 5.3. JAKOŚĆ POWIETRZA I ZMIANY KLIMATU ..................................................................................................... 39 5.3.1. Analiza stanu istniejącego .............................................................................................................. 39 5.3.2. Przyjęte cele i priorytety ................................................................................................................. 40 5.3.3. Lista przedsięwzięć własnych i koordynowanych wynikających z Programu Województwa .......... 40 5.3.4. Zhierarchizowana lista przedsięwzięć własnych i koordynowanych, w podziale na inwestycyjne i pozainwestycyjne, przewidzianych do realizacji w ramach Programu w perspektywie wieloletniej ............... 41 5.4. ODDZIAŁYWANIE HAŁASU ........................................................................................................................ 42 5.4.1. Analiza stanu istniejącego .............................................................................................................. 43 5.4.2. Przyjęte cele i priorytety ................................................................................................................. 43 5.4.3. Lista przedsięwzięć własnych i koordynowanych wynikających z Programu Województwa .......... 43 5.4.4. Zhierarchizowana lista przedsięwzięć własnych i koordynowanych, w podziale na inwestycyjne i pozainwestycyjne, przewidzianych do realizacji ramach Programu w perspektywie wieloletniej .................. 44 5.5. ODDZIAŁYWANIE PÓL ELEKTROMAGNETYCZNYCH ....................................................................................... 45 5.5.1. Analiza stanu istniejącego .............................................................................................................. 45 5.5.2. Przyjęte cele i priorytety ................................................................................................................. 46 5.5.3. Lista przedsięwzięć przewidzianych do realizacji w ramach Programu .......................................... 46 5.6. CHEMIKALIA W ŚRODOWISKU, POWAŻNE AWARIE PRZEMYSŁOWE, KLĘSKI ŻYWIOŁOWE ................................... 46 5.6.1. Analiza stanu istniejącego .............................................................................................................. 46 5.6.2. Przyjęte cele i priorytety ................................................................................................................. 47 5.6.3. Lista przedsięwzięć własnych i koordynowanych wynikających z Programu Województwa .......... 48 5.6.4. Zhierarchizowana lista przedsięwzięć własnych, koordynowanych i gminnych, w podziale na inwestycyjne i pozainwestycyjne, przewidzianych do realizacji w ramach Programu w perspektywie wieloletniej ..................................................................................................................................................... 48 5.7. ODPOWIEDZIALNOŚĆ ZA SZKODY W ŚRODOWISKU ...................................................................................... 49 5.7.1. Przyjęte cele i priorytety ................................................................................................................. 49 6. NARZĘDZIA I INSTRUMENTY REALIZACJI PROGRAMU ......................................................................... 50 6.1. 6.2. 6.3. 6.4. 6.5. NARZĘDZIA I INSTRUMENTY PROGRAMOWO-PLANISTYCZNE ......................................................................... 50 NARZĘDZIA I INSTRUMENTY REGLAMENTUJĄCE MOŻLIWOŚCI KORZYSTANIA ZE ŚRODOWISKA........................... 50 NARZĘDZIA I INSTRUMENTY FINANSOWE ................................................................................................... 50 NARZĘDZIA I INSTRUMENTY KARNE I ADMINISTRACYJNE .............................................................................. 51 DZIAŁALNOŚĆ KONTROLNA GMINY ............................................................................................................ 51 7. ŹRÓDŁA FINANSOWANIA ........................................................................................................................... 51 8. STRESZCZENIE PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA ........................................................................ 53 SPIS TABEL: Tabela 1 Użytkowanie gruntów w gminie Jeziora Wielkie ...................................................................................... 11 Tabela 2 Ludność w gminie Jeziora Wielkie w latach 2004-2007 .......................................................................... 12 Tabela 3 Działania w ramach ochrony przyrody do realizacji w latach 2008-2014 ................................................ 17 Tabela 4 Powierzchnia gruntów leśnych w Gminie Jeziora Wielkie ....................................................................... 18 Tabela 5 Ochrona i zrównoważony rozwój lasów .................................................................................................. 19 Tabela 6 Struktura bonitacji gleb w gminie Jeziora Wielkie ................................................................................... 20 Tabela 7 Lista przedsięwzięć przewidzianych do realizacji w ramach Programu .................................................. 22 Tabela 8 Zużycie wody w gminie ........................................................................................................................... 23 Tabela 9 Lista przedsięwzięć przewidzianych do realizacji w ramach Programu .................................................. 24 Tabela 10 Zużycie wody w gminie Jeziora Wielkie w latach 2004-2006 ................................................................ 25 Tabela 11 Ilość mieszkań w gminie Jeziora Wielkie w latach 2004-2006 .............................................................. 25 Tabela 12 Lista przedsięwzięć przewidzianych do realizacji w ramach Programu................................................. 27 Tabela 13. Potencjalna energia użyteczna w kWh/m 2/rok w wyróżnionych rejonach Polski ................................. 29 Tabela 14 Lista przedsięwzięć przewidzianych do realizacji w ramach Programu................................................. 30 6 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Jeziora Wielkie na lata 2008-2011 z perspektywą na lata 2012-2014 Tabela 15 Lista przedsięwzięć przewidzianych do realizacji w ramach Programu................................................. 32 Tabela 16 Wyniki badań krajowego monitoringu wód podziemnych w powiecie mogileńskim ............................... 34 Tabela 17 Wyniki badań regionalnego monitoringu wód podziemnych w gminie Jeziora Wielkie ......................... 34 Tabela 18 Wyniki badań lokalnego monitoringu wód podziemnych w gminie Jeziora Wielkie ............................... 35 Tabela 19 Zużycie wody w gospodarstwach domowych gminy Jeziora Wielkie w latach 2004-2006 .................... 35 Tabela 20 Miejscowości w gminie Jeziora Wielkie podłączone do oczyszczalni ścieków w Przyjezierzu .............. 36 Tabela 21 Miejscowości podłączone do oczyszczalni ścieków w Siemionkach ..................................................... 37 Tabela 22 Zadania przewidziane do realizacji w latach 2008- 2014 ...................................................................... 38 Tabela 23 Zadania przewidziane do realizacji w latach 2008- 2014 w zakresie ochrony powietrza atmosferycznego.................................................................................................................................................... 41 Tabela 24 Dopuszczalne poziomy hałasu w środowisku powodowanego przez poszczególne grupy źródeł hałasu, z wyłączeniem hałasu powodowanego przez starty, lądowania i przeloty statków powietrznych oraz linie elektroenergetyczne, wyrażone wskaźnikiem LAeq D i LAeq N, które to wskaźniki mają zastosowanie do ustalania i kontroli warunków korzystania ze środowiska, w odniesieniu do jednej doby ........................................................ 42 Tabela 25 Przedsięwzięcia ukierunkowane na ograniczenie ponadnormatywnego hałasu ................................... 44 Tabela 26 Ochrona przed oddziaływanie pól elektromagnetycznych..................................................................... 46 Tabela 27 Ilość zdarzeń jakie miały miejsce na terenie gminy Jeziora Wielkie w latach 2004-2008 ..................... 47 Tabela 28 Przedsięwzięcia ukierunkowane na ograniczenie stosowania chemikaliów, wystąpienia poważnych awarii i klęsk żywiołowych w gminie ....................................................................................................................... 48 SPIS RYSUNKÓW: Rysunek 1 Gmina Jeziora Wielkie na tle powiatu mogileńskiego........................................................................... 10 Rysunek 2 Mapa gminy Jeziora Wielkie ................................................................................................................ 11 Rysunek 3 Strefy energetyczne wiatru w Polsce. Mapa opracowana przez prof. H. Lorenc na podstawie danych pomiarowych z lat 1971-2000 ................................................................................................................................ 28 Rysunek 4 Rejonizacja średniorocznych sum promieniowania słonecznego całkowitego padającego na jednostkę powierzchni poziomej w kWh/m2/rok. Liczby wskazują całkowite zasoby energii promieniowania słonecznego w ciągu roku dla wskazanych rejonów kraju .............................................................................................................. 29 Rysunek 5 Mapa temperatury w stropie utworów jury dolnej na Niżu Polskim ...................................................... 30 LEGENDA SKRÓTÓW: ARiMR – Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa GUS – Główny Urząd Statystyczny GFOŚiGW – Gminny Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej GDDKiA,- Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad GZWP – główny zbiornik wód podziemnych IKŚ – Instytut Kształtowania Środowiska IMiGW – Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej NFOŚiGW – Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej ODR – Ośrodek Doradztwa Rolniczego OZE – odnawialne źródła energii OWO – obszar wysokiej ochrony (wód podziemnych) PSE – Polskie Sieci Energetyczne S.A. PFOŚiGW – Powiatowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej RZGW – Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej WPI – Wieloletni Plan Inwestycyjny WFOŚiGW - Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej WIOŚ – Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska ZDW – Zarząd Dróg Wojewódzkich ZDP – Zarząd Dróg Powiatowych ZMiUW – Zarząd Melioracji i Urządzeń Wodnych 7 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Jeziora Wielkie na lata 2008-2011 z perspektywą na lata 2012-2014 8 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Jeziora Wielkie na lata 2008-2011 z perspektywą na lata 2012-2014 1. Wstęp 1.1. Przedmiot opracowania Przedmiotem niniejszego opracowania jest aktualizacja uchwalonego przez Radę Gminy Jeziora Wielkie (Uchwała Nr XXII/105/2004 z dnia 22 października 2004 r.) Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Jeziora Wielkie. 1.2. Cel i zakres opracowania Zgodne z przepisami ustawy Prawo Ochrony Środowiska (Dz. U. z 2008r. Nr 25 poz.150 z późniejszymi zmianami) oraz ustawy o odpadach (Dz. U. z 2007r. Nr 39 poz. 251 z późn. zm.), przyjęte dokumenty podlegają aktualizacji nie rzadziej niż co 4 lata. Celem opracowania jest aktualizacja „Programu Ochrony środowiska dla gminy Jeziora Wielkie”. Program swoją strukturą bezpośrednio nawiązuje do projektu Polityki Ekologicznej Państwa na lata 2007 – 2010 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2011 – 2014. Niniejsze opracowanie, określające kierunki polityki ekologicznej na lata 2007 - 2010 oraz 2011-2014, należy traktować jako wypełnienie obowiązku aktualizacji Polityki ekologicznej Państwa na lata 2003-2006 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2007-2010", a więc odniesienia jej celów i niezbędnych działań do aktualnej sytuacji społeczno-gospodarczej oraz stanu środowiska. Potrzeba tej aktualizacji wynikała też z uzyskania przez Polskę członkostwa w Unii Europejskiej. Stwarza to szansę szybkiego rozwiązania wielu problemów ochrony środowiska i poprawy jakości życia mieszkańców, przykładowo poprzez możliwość korzystania ze środków finansowych UE. Prawo ochrony środowiska w art. 13-16 wprowadza obowiązek przygotowywania i aktualizowania co 4 lata polityki ekologicznej państwa. Zgodnie z Art. 18. pkt. 2 ustawy prawo ochrony środowiska z wykonania programów organ wykonawczy gminy sporządza co 2 lata raporty, które przedstawia się radzie gminy. Zgodnie z art. 14 Ustawy o odpadach Programy ochrony środowiska podlegają aktualizacji nie rzadziej niż co 4 lata. Zgodnie z ustawą o odpadach art. 14, ust. 7, projekty gminnych planów gospodarki odpadami podlegają zaopiniowaniu przez zarząd województwa oraz zarząd powiatu, natomiast projekty programów ochrony środowiska, zgodnie z prawem ochrony środowiska (art. 17, ust. 2) są opiniowane odpowiednio przez zarząd jednostki wyższego szczebla, czyli przez zarząd powiatu. 1.3. Podstawa prawna opracowania Dokument został opracowany w związku z obowiązkiem nałożonym na gminy przez ustawę z 27.04.2001 Prawo ochrony środowiska (Dz. U. 2008.25.150) w art.17 i 18, oraz ustawę z 27.07.2001 o wprowadzeniu ustawy – Prawo ochrony środowiska, (Dz. U. 2001.100.1085 z późn. zm.) w art. 10 w zakresie terminu jego realizacji. Zakres merytoryczny Programu ochrony środowiska określają Wytyczne sporządzania programów ochrony środowiska na szczeblu regionalnym i lokalnym (MŚ grudzień 2002). 1.4. Podstawa formalna opracowania Formalną podstawą opracowania jest podpisana umowa pomiędzy Gminą Jeziora Wielkie a firmą ABRYS Sp. z o.o. w Poznaniu. 1.5. Źródła danych Opracowując Aktualizację wykonawcy korzystali głównie z danych uzyskanych z: Urzędu Gminy Jeziora Wielkie Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Jeziora Wielkie Starostwa Powiatowego w Mogilnie Zarządu Dróg Powiatowych w Mogilnie Kujawsko - Pomorski Zarząd Melioracji i Urządzeń Wodnych we Włocławku, Biuro Terenowe w Inowrocławiu, Komendy Powiatowej Państwowej Straży Pożarnej w Mogilnie Kujawsko - Pomorskiego Ośrodka Doradztwa Rolniczego w Minikowie Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska w Bydgoszczy Głównego Urzędu Statystycznego 9 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Jeziora Wielkie na lata 2008-2011 z perspektywą na lata 2012-2014 2. Charakterystyka Gminy Położenie i uwarunkowania z nim związane Gmina Jeziora Wielkie znajduje się w południowej części województwa Kujawsko – Pomorskiego, w południowej części powiatu mogileńskiego. Położona jest na obszarze Pojezierza Gnieźnieńskiego i stanowi pomost między Wielkopolską a Kujawami. Powierzchnia gminy wynosi 123,96 km 2, z czego 63,8 % stanowią użytki rolne, 21,17% lasy, 10,53 % nieużytki. Przez gminę przebiega ważny szlak komunikacyjny droga krajowa nr 25 Bydgoszcz – Konin. 2.1. Źródło: www.bip.jeziorawielkie.pl Rysunek 1 Gmina Jeziora Wielkie na tle powiatu mogileńskiego 10 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Jeziora Wielkie na lata 2008-2011 z perspektywą na lata 2012-2014 Źródło: www.jeziorawielkie.pl Rysunek 2 Mapa gminy Jeziora Wielkie Gmina Jeziora Wielkie ma charakter turystyczno – rolniczy. Nad Jeziorem Ostrowskim znajduje się kompleks turystyczno – rekreacyjny. Do dyspozycji turystów są domy wczasowe, ośrodki kolonijne oraz pola namiotowe, 50 metrowa zjeżdżalnia , a także dobrze wyposażone wypożyczalnie sprzętu wodnego. W sezonie letnim odbywa się tu wiele imprez kulturalnych i sportowych. W miejscowości Gaj, powstało kilka gospodarstw agroturystycznych. Prawną ochroną objęte jest 90% powierzchni gminy. Gmina Jeziora Wielkie należy do 2 związków gmin: Związku Gmin Zlewni Jeziora Gopło, Kujawsko – Pałuckiego Związek Miast i Gmin oraz do stowarzyszenia „Sąsiedzi” w Mogilnie. 2.2. Stan przestrzeni Powierzchnia gminy wynosi 123,96 km2, z czego 63,8 % stanowią użytki rolne, 21,17% lasy, 10,53 % nieużytki. Tabela 1 Użytkowanie gruntów w gminie Jeziora Wielkie Gmina Jeziora Wielkie Pow. Użytki Grunty Rok Ogółem Sady rolne orne [ha] [ha] [ha] [ha] 12396 7 915 7 262 20 2005 Źródło: GUS Łąki i pastwiska Lasy Pozostałe [ha] 633 [ha] 2 624 [ha] 1 857 Środowisko przyrodnicze Pod względem geomorfologicznym, gmina Jeziora Wielkie, położona jest na terenie Niziny Wielkopolsko – Kujawskiej. Charakterystyczną dla obszaru gminy cechą są wysoczyzny morenowe oraz stosunkowo liczne rynny jeziorne i zagłębienia, zlokalizowane głównie w zachodniej i wschodniej części gminy. Obszar gminy wznosi się średnio nad poziom morza na wysokość ok. 100 m. Południowa część obszaru wznosi się na wysokość 115 – 124 m.n.p.m. natomiast najniżej położona jest rynna Jeziora Gopło (ok. 80 m.n.p.m.). 2.3. 11 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Jeziora Wielkie na lata 2008-2011 z perspektywą na lata 2012-2014 W budowie geologicznej terenu gminy Jeziora Wielkie, wyróżnić można utwory czwartorzędowe plejstoceńskie i holoceńskie, o miąższości od 20 do 115 m., które występują na przeważającym obszarze. Ponadto, występują również osady trzeciorzędowe oligoceńskie, mioceńskie i plioceńskie o miąższości od 3 do 117m. W odniesieniu do powierzchni, największy obszar zajmują gliny zwałowe moreny dennej i ablacyjnej z głazikami i otoczakami (utwory plejstocenskie). Na mniejszym obszarze występują piaski o zróżnicowanej ziarnistości, będące efektem akumulacji wodno–lodowcowej. Sporadycznie, w formie soczewek występują pospółki i żwiry. Poza tym, na obszarze gminy budowę geologiczną wzbogacają piaski rzeczne, piaski wydmowe oraz stosunkowo licznie występujące torfy (osady holoceńskie). Osady trzeciorzędowe reprezentowane są przez mułowce, piaskowce, piaski kwarcowe i mułki (utwory oligoceńskie), piaski od pylastych do średnioziarnistych (utwory mioceńskie) oraz iły poznańskie (utwory plioceńskie). Społeczność Teren gminy podzielony jest na 21 sołectw, w skład których wchodzą następujące miejscowości: Berlinek, Budy, Dobsko, Gaj, Golejewo, Jeziora Wielkie, Kożuszkowo, Kuśnierz, Krzywe Kolano, Kościeszki, Lenartowo, Lubstówek, Nożyczyn, Nowa Wieś, Pomiany, Proszyska, Przyjezierze, Rzeszyn, Rzeszynek, Radunek, Sierakowo, Sierakówek, Siedlimowo, Siemionki, Wola Kożuszkowa, Wycinki, Wysoki Most, Wójcin, Włostowo i Żółwiny 2.4. Tabela 2 Ludność w gminie Jeziora Wielkie w latach 2004-2007 Lata Liczba ludności 2007* 5 126 2006 5 073 2005 5 070 2004 5 068 Źródło: GUS, * Urząd Gminy Jeziora Wielkie 2.5. Gospodarka Na terenie Gminy Jeziora Wielkie w 2006 roku zarejestrowane były 303 podmioty gospodarcze, z czego 288 sektora prywatnego, a 15 podmiotów budżetowych. 12 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Jeziora Wielkie na lata 2008-2011 z perspektywą na lata 2012-2014 3. Cele, priorytety i przedsięwzięcia, inwestycyjne i pozainwestycyjne, konieczne do realizacji w perspektywie wieloletniej, w sferze ochrony dziedzictwa przyrodniczego i racjonalnego użytkowania zasobów przyrody 3.1. Ochrona przyrody. Różnorodność biologiczna i krajobrazowa 3.1.1. Analiza stanu istniejącego Na terenie gminy Jeziora Wielkie znajdują się następujące formy ochrony przyrody: park krajobrazowy, obszar chronionego krajobrazu, pomniki przyrody i użytki ekologiczne. 3.1.1.1. Formy ochrony przyrody Park Krajobrazowy Nadgoplański Park Tysiąclecia jest parkiem krajobrazowym o statucie rezerwatu przyrody, utworzonym na mocy Rozporządzenia nr 252/92 Wojewody Bydgoskiego z dnia 10.12.1992 r. Łączna powierzchnia parku wynosi 98 km2, z czego w tym na terenie gminy około 25% jego łącznej powierzchni. Obszar ten w roku 1967 uznany został za rezerwat przyrody, a następnie za park krajobrazowy. Do podstawowych celów funkcjonowania Parku należy ochrona blisko 200 gatunków ptaków wodnych i błotnych oraz szczególnie cennych gatunków roślinności. Gmina Jeziora Wielkie jest jedyną gminą w powiecie mogileńskim objętą granicami parku krajobrazowego. Obszary chronionego krajobrazu Obszar Chronionego Krajobrazu Lasów Miradzkich utworzono na mocy Rozporządzenia nr 145/94 Wojewody Bydgoskiego z dnia 11.06.1994 r. Łączna powierzchnia tego kompleksu wynosi 6,3 tys. ha, z tego 1,9 tys. na terenie gminy Jeziora Wielkie. Teren ten posiada szczególne walory przyrodnicze, do których zaliczyć można: bogactwo flory i fauny, liczne torfowiska oraz tereny wodno – leśne, atrakcyjnych z punktu widzenia turystyki. Lasy te posiadają trzy główne typy drzewostanów: - bór mieszany świeży - las mieszany świeży - las mieszany wilgotny Pomniki przyrody: Na terenie gminy znajdują się następujące pomniki przyrody: Jesion wyniosły w miejscowości Lenartowo – obwód w pierśnicy 350 cm Wiąz szypułkowy w miejscowości Kościeszki – obwód w pierśnicy 300 cm Lipa drobnolistna w miejscowości Rzeszynek– obwód w pierśnicy 380 cm Topola czarna w miejscowości Rzeszynek– obwód w pierśnicy 560 cm Robinia grochodrzew w miejscowości Żółwiny– obwód w pierśnicy 420 cm Robinia grochodrzew w miejscowości Dobsko– obwód w pierśnicy 320 cm Klon jawor w miejscowości Żółwiny– obwód w pierśnicy 230 cm Dąb szypułkowy w miejscowości Przyjezierze – obwód w pierśnicy 420 cm Buk zwyczajny w miejscowości Rzeszynek– obwód w pierśnicy 312 cm Dąb szypułkowy w miejscowości Wójcin – obwód w pierśnicy 300 cm Wiąz szypułkowy w miejscowości Wójcin – obwód w pierśnicy 370 cm Lipa drobnolistna w miejscowości Wójcin – obwód w pierśnicy 280 cm głaz narzutowy o obwodzie 410 cm, znajdujący się przy drodze w miejscowości Jeziora Wielkie głaz narzutowy o obwodzie 310 cm, znajdujący się przy drodze Strzelno – Wójcin. Użytki ekologiczne: Użytki ekologiczne zajmują 12,3 ha powierzchni gminy Jeziora Wielkie. 13 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Jeziora Wielkie na lata 2008-2011 z perspektywą na lata 2012-2014 3.1.1.2. Obszar NATURA 2000 Na terenie Gminy Jeziora Wielkie znajdują się trzy obszary Natura 2000: Jezioro Gopło nowy obszar konsultowany przez Ministerstwo Środowiska objęty Dyrektywą Siedliskową, Ostoja Nadgoplańska objęta Dyrektywą Ptasią oraz Pojezierze Gnieźnieńskie obszar proponowany przez organizacje pozarządowe w ramach Shadow List objęty Dyrektywą Siedliskową. źródło: www.natura2000.org.pl Rysunek 3 Obszary objęte programem Natura 2000 na terenie powiatu mogileńskiego Jezioro Gopło Powierzchnia: 13659 ha Kod obszaru: PLH040007 Forma ochrony w ramach sieci Natura 2000: specjalny obszar ochrony siedlisk (Dyrektywa Siedliskowa) Bogato rozwinięta linia brzegowa, liczne wysepki oraz płaskie brzegi sprzyjają rozwojowi rozległych szuwarów i wilgotnych łąk. Szeroka strefa szuwarów i łąk - zwłaszcza kalcyfilnych oraz resztki wilgotnych lasów łęgowych są najcenniejszym elementem szaty roślinnej północnego Nadgopla. W rejonie Jezior Wielkich w miejscu oligotroficznych, śródwydmowych oczek wodnych istnieją warunki do formowania się licznych zatorfień. Liczne ośrodki wypoczynkowe i turystyczne, wykup działek rekreacyjnych od rolników i budowa domków letniskowych w południowej części Nadgopla stanowią duże zagrożenie dla wartości przyrodniczych tego obszaru. Dużym problemem, mimo wyraźnej poprawy po wybudowaniu oczyszczalni ścieków komunalno-przemysłowych dla Kruszwicy, są znaczące pokłady osadów w części północnej Gopła, pochodzące z czasów, gdy do jeziora zrzucano bezpośrednio ścieki komunalne oraz przemysłowe z winiarni i zakładów tłuszczowych. Mimo spadku stosowanej ilości nawozów mineralnych, jezioro nadal zagrożone jest eutrofizacją. Czynnikiem pogarszającym warunki bytowania wielu roślin i ptaków jest prawie całkowite zaprzestanie wypasu oraz koszenia. Ostoja Nadgoplańska Powierzchnia : 10039.5 ha Kod obszaru : PLB040004 Forma ochrony w ramach sieci Natura 2000: obszar specjalnej ochrony ptaków (Dyrektywa Ptasia) Ostoja Nadgoplańska jest obszarem o powierzchni 10 tys. ha. Jej teren obejmuje Jezioro Gopło oraz jeziora Skulskie: Skulskie, Skulska Wieś, Czartowo. Nad jeziorem znajduje się jedno 14 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Jeziora Wielkie na lata 2008-2011 z perspektywą na lata 2012-2014 z najliczniejszych w Polsce stanowisko gęsi gęgawy. Na stałe zamieszkuje ten teren około 300 par. Poza tym nierzadko zatrzymuje się tutaj, w czasie przelotów, kilka do kilkunastu tysięcy gęsi. Są to gęś gęgawa, zbożowa i białoczelna. Obszar ten zamieszkuje również wydra i gacek brunatny, a wśród płazów można spotkać kumaka nizinnego, traszkę grzebieniastą, grzebiuszkę ziemną czy liczne gatunki żab. Można znaleźć tu także wiele rzadkich i zagrożonych roślin. Ostoi Nadgoplańskiej zagraża szereg czynników i działań związanych z działalnością ludzką. Na jej obszar niekorzystnie wpływa osuszanie terenu, wypalanie łąk i trzcinowisk, wycinanie starodrzewiów łęgowych, nawożenie pól na sąsiadujących terenach, a także zaniechanie gospodarowania na łąkach otaczających jezioro. Poza tym zostaje zanieczyszczone powietrze i wody przez kruszwickie zakłady przemysłowe oraz zostają naruszone stosunki wodne, głównie za sprawą funkcjonującego zbiornika Jeziorsko. Nadmierna turystyka, kłusownictwo i polowania w okresach do tego nieprzeznaczonych, mają również negatywne następstwa dla środowiska przyrodniczego ostoi. Pojezierze Gnieźnieńskie Powierzchnia : 32342 ha Kod obszaru : PLH300026 Forma ochrony w ramach sieci Natura 2000: specjalny obszar ochrony siedlisk (Dyrektywa Siedliskowa) Status obszaru : obszar proponowany przez organizacje pozarządowe w ramach Shadow List Obszar o charakterystycznej rzeźbie młodoglacjalnej z bogactwem form - rynny polodowcowe, morena czołowa, morena denna, równina sandrowa. Znajduje się tu kompleks jezior (Białe, Budzisławskie, Skubarczewskie, Czarne, Hutka, Kamienieckie, Kosewskie, Modrze, Niedzięgiel, Orchowskie, Ostrowickie, Powidzkie, Procyń, Rusin, Salomonowskie, Słowikowo, Suszewskie, Wierzbiczańskie, Wilczyńskie, Wójcińskie i Ostrowskie), głównie rynnowych. Przez obszar przechodzi dział wodny III rzędu, rozdzielający zlewnię Noteci i Warty. Na tym obszarze biorą swe źródła rzeki: Wełna, Noteć Zach., Meszna. Lasy, mimo użytkowania, zachowały swe zasadnicze, naturalne rysy. Przeważają drzewostany mieszane. Do najlepiej zachowanych kompleksów leśnych należą lasy miradzkie i skorzęcińskie. Na szczególną uwagę zasługują tam dobrze zachowane fitocenozy świetlistej dąbrowy, gradów środkowoeuropejskich i kwaśnej dąbrowy. Do najpoważniejszych zagrożeń należą: obecność licznych ośrodków wypoczynkowych i turystycznych, budowa dacz letniskowych oraz zanieczyszczenie i eutrofizacja wód. 3.1.1.3. Szlaki turystyczne Na terenie Nadgoplańskiego Parku Tysiąclecia poprowadzone są cztery ścieżki edukacyjne: ścieżka przyrodniczo-historyczna, ekologiczno-przyrodnicza, ekologiczna Mare Polonorum oraz edukacyjna Potrzymiech. Traktem leśnym z Przyjezierza do Miradza prowadzi „Szlak Jerzego Wojciecha Szulczewskiego” nazwany tak dla uczczenia kujawsko-wielkopolskiego etnografa, fizjografa i pedagoga (1879-1969) urodzonego w pobliskim Ciencisku, który zasłynął w historii Kujaw i Wielkopolski jako badacz – przyrodnik. 3.1.1.4. Walory turystyczne gminy Naturalne zaplecze rekreacyjne stanowią jeziora, nad którymi położona jest gmina Jeziora Wielkie. Gmina nasza bogata jest również w zabytki, takie jak Spichlerz dworski z 1709r. w Rzeszynku, Dwór w Rzeszynku z II połowy XIX w. oraz otaczający go park sięgający Gopła, ze starą aleją lipową, Pałac w Wójcinie z początku XX w. oraz park, a w nim dąb i lipa uznane za pomniki przyrody, Kościół drewniany z 1786r. z wieżą zwieńczoną baniastym hełmem w Siedlimowie, Kościół drewniany z 1766r. trójnawowy w stylu barokowym w Kościeszkach, Kamień z rytem romańskim (I poł. X w.) być może symbolem słońca - przed plebanią w Kościeszkach, Neoromański Kościół poewangelicki z końca XIX w. w Jeziorach Wielkich, 15 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Jeziora Wielkie na lata 2008-2011 z perspektywą na lata 2012-2014 Budynek Szkoły Podstawowej we wsi Jeziora Wielkie z końca XIX w., Kościół neobarokowy w Wójcinie z 1916r. ( z zachowaną żeliwną tablicą z 1883r. poświęconą dwusetnej rocznicy zwycięstwa Jana III Sobieskiego pod Wiedniem). W miejscowości Kuśnierz powstała Gminna Izba Tradycji i Pamięci, w którejmieści się wiele historycznych eksponatów pochodzących z terenu naszej gminy. Na terenie Gminy Jeziora Wielkie bazę turystyczną i noclegową tworzą ośrodki wypoczynkowe i wczasowe oraz ośrodek turystyczno – wypoczynkowy i rehabilitacyjno – wypoczynkowy, a także dom wczasowy, pole namiotowe i kamping zawierające 409 miejsc sezonowych i 146 miejsc całorocznych. Skupione są one w miejscowościach Przyjezierze i Wójcin. Kompleks turystyczny w Przyjezierzu położony jest nad Jeziorem Ostrowskim, wśród Lasów Miradzkich. 3.1.1.5. Stan świadomości ekologicznej mieszkańców W latach 2005 – 2007 w gminie Jeziora Wielkie przeprowadzono następujące szkolenia: 2 szkolenia z Kodeksu Dobrej Praktyki Rolniczej przeprowadzono 19.12.2005 i 17.02.2006, 3 szkolenia o spełnieniu wymogów dobrostanu zwierząt przeprowadzono w dniach 16.11.2005 r. , 24.11.2005 r. i 16.12.2005 r., 2 szkolenia odnośnie Projektu PROW 2007 – 2013 przeprowadzono 01.12.2006 r. i 06.03.2007r., W Minikowie, gdzie znajduje się siedziba Ośrodka Doradztwa Rolnego odbywają się szkolenia odnośnie propagowania odnawialnych źródeł energii na terenach wiejskich. Na lata 2008 – 2013 planowane są szkolenia na temat Zasady Wzajemnej Zgodności. Przyjęte cele i priorytety Cel średniookresowy w zakresie ochrony różnorodności biologicznej i krajobrazowej nawiązuje do perspektywicznego celu II Polityki ekologicznej państwa - zapewnienia zachowania cennych przyrodniczo obszarów, dotychczas nie chronionych prawnie, poprzez objęcie ich różnymi formami ochrony przyrody oraz stworzenia na pozostałym obszarze kraju takich warunków i zasad prowadzenia działalności gospodarczej, w tym zasad ochrony gatunkowej roślin i zwierząt, aby możliwe było utrzymanie i odtwarzanie różnorodności biologicznej. Zahamowanie strat różnorodności biologicznej na poziomie wewnątrzgatunkowym (genetycznym), gatunkowym i ponadgatunkowym (ekosystemów i krajobrazu). 3.1.2. Lista przedsięwzięć własnych i koordynowanych wynikających z Programu Województwa i Powiatu Ochrona dziedzictwa przyrodniczego i racjonalne użytkowanie zasobów przyrody jest jednym z wojewódzkich priorytetów Programu Ochrony Środowiska Woj. Kujawsko – Pomorskiego. Związane to jest z koniecznością uwzględniania wymogów Unii Europejskiej. Główne kierunki to: Obejmowanie ochroną prawną korytarzy ekologicznych nie objętych do tej pory żadną formą ochrony prawnej, jako miejsc migracji flory i fauny, Opracowanie i zatwierdzenie planów ochrony dla rezerwatów przyrody, Opracowanie i zatwierdzenie planów ochrony parków krajobrazowych, Wdrażanie planów ochrony rezerwatów przyrody i parków krajobrazowych do miejscowego planu zagospodarowania przyrody, Opracowanie planów ochrony dla wszystkich obszarów wchodzących w skład sieci ekologicznej Natura 2000, Dostosowanie zasięgu przestrzennego obszarów sieci ekologicznej Natura 2000 do istniejących form ochrony przyrody i krajobrazu, Uzupełnienie sieci Natura 2000 o obszary o dużym nagromadzeniu rzadkich gatunków roślin i zwierząt o znaczeniu regionalnym i lokalnym, Dostosowanie reżimów ochronnych na obszarach chronionych do potrzeb ochrony przyrody i krajobrazu oraz do zamierzeń rozwoju społeczno – gospodarczego, Ochronę obszarów wodno – błotnych, będących miejscem występowania i rozrodu rzadkich i chronionych gatunków roślin i zwierząt, 3.1.3. 16 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Jeziora Wielkie na lata 2008-2011 z perspektywą na lata 2012-2014 Rozszerzenie monitoringu środowiska o badanie jakości i tendencje zmian zasobów przyrody ożywionej i nieożywionej, Wspieranie badań naukowych, dokumentacyjnych i inwentaryzacyjnych oraz rozszerzenie monitoringu regionalnego i lokalnego, prowadzących do systematycznej inwentaryzacji przyrodniczej ze szczególnym uwzględnieniem sieci ginących zbiorowisk roślinnych i rzadkich gatunków roślinnych i zwierząt regionu, Kontynuowanie badań odnośnie zagrożeń wynikających z działalności człowieka dla dziko występujących gatunków roślin i zwierząt. W działaniach powiatu dotyczących różnych aspektów gospodarczych i społecznych należy uwzględnić realizację następujących zasad związanych z ochroną przyrody: wprowadzenie odpowiednich procedur lokalizacyjnych chroniących obszary przyrodniczo cenne przed przeinwestowaniem, przy wykorzystaniu inwentaryzacji przyrodniczej gmin. nowelizacja granic obszarów chronionego krajobrazu. wspieranie gmin w ustanawianiu użytków ekologicznych i zespołów przyrodniczo krajobrazowych na terenach rolnych, gdzie występują pozostałości ekosystemów i cennych fragmentów krajobrazu. promowanie zachowań zgodnych z zasadami ochrony przyrody i krajobrazu. współpraca z gminami w zakresie rozwoju sieci szlaków turystycznych i przyrodniczych ścieżek dydaktycznych. monitoring ruchu turystycznego na obszarach chronionych. ochrona terenów przyrodniczo cennych przed przeinwestowaniem i tzw. dzikim zagospodarowaniem. ścisła współpraca z organami ochrony przyrody, społecznymi opiekunami przyrody, Państwową Strażą Rybacką, Nadgoplańskim Parkiem Tysiąclecia – w zakresie ochrony środowiska. egzekwowanie obowiązku sporządzenia raportu oddziaływania przedsięwzięć na środowisko (w przypadkach określonych w ustawie Prawo Ochrony Środowiska). 3.1.4. Zhierarchizowana lista przedsięwzięć własnych i koordynowanych, w podziale na inwestycyjne i pozainwestycyjne, przewidzianych do realizacji w ramach Programu w perspektywie wieloletniej 2014 Cel przedsięwzięcia Szacunkowe nakłady zł Potencjalne źródła finansowania 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 Okres realizacji 2013 4 2012 3 2011 2 2010 1 2009 Opis przedsięwzięcia Jednostka odpowiedzialna / Jednostki współpracujące 2008 L.p. Rodzaj przedsięwzięcia Tabela 3 Działania w ramach ochrony przyrody do realizacji w latach 2008-2014 Zadania własne Modernizacja bazy turystycznej 1 Podniesienie atrakcyjności gminy I Renowacja terenów zielonych 2 Gmina Gmina, właściciele nieruchomości I Wspomaganie urządzania i utrzymania terenów Gmina, właściciele zieleni, zadrzewień i zakrzewień oraz parków – obiektów 3 I 17 Włączenie parków w system korytarzy ekologicznych, ochrona krajobrazu kulturowego Włączenie tych obszarów w ciągi łączników ekologicznych, ochrona zabytków kultury Budżet gminy, inne fundusze 90 000 Środki właścicieli, fundusze ekologiczne, sponsorzy Środki właścicieli, budżetu państwa, fundusze ochrony środowiska, fundusze strukturalne Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Jeziora Wielkie na lata 2008-2011 z perspektywą na lata 2012-2014 4 P 5 Podejmowanie działań w sprawie ustanowienia małych form ochrony przyrody ( pomniki przyrody, stanowiska dokumentacyjne, użytki ekologiczne, zespoły przyrodniczokrajobrazowe) Restrykcyjne przestrzeganie zakazu wypalania łąk, ściernisk, rowów Gmina, Wojewódzki Konserwator Przyrody Objęcie ochroną wszystkich zasługujących na to obiektów Budżet gminy Władze gminy, organizacje pozarządowe Budżet gminy Waloryzacja przyrodnicza gminy – zgodnie z przyjętą przez Sejm RP uchwała w sprawie Polityki Ekologicznej Państwa, która zakłada jako naczelną zasadę w planowaniu przestrzennym i realizacji działań gospodarczych uwzględnienie potrzeb zachowania w jak najlepszym stanie środowiska przyrodniczego. Kontynuacja zadań związanych z edukacją ekologiczna mieszkańców gminy Władze gminy Ochrona zasobów przyrodniczych przed degradacją Świadoma ochrona zasobów przyrodniczych gminy Budżet gminy, GFOŚiGW, POŚiGW Rozwój i utrzymanie ścieżek dydaktycznych wraz z opisem przyrody , Władze gminy/Nadleśnictwo Zwiększenie świadomości ekologicznej mieszkańców utrzymanie infrastruktury służącej celom poznawczo – dydaktycznymi turystycznym Ochrona obszarów, zespołów i obiektów nie objętych jeszcze ochroną prawną, a prezentujących dużą wartość przyrodniczą wojewoda/ zarząd powiatu, gminy, organizacje pozarządowe Budżet państwa, województwa, powiatu, gminy Prowadzenie masowych edukacyjnych akcji proekologicznych dla dzieci, młodzieży i dorosłych zarząd powiatu/ władze gmin, placówki oświatowe, organizacje pozarządowe Władze gmin, ODR, placówki oświatowe, organizacje pozarządowe Objęcie ochroną wszystkich n wartościowych obszarów i obiektów Świadoma ochrona zasobów przyrodniczych P 6 P 7 P 8 Władze gminy, organizacje pozarządowe P Budżet Gminy Budżet Gminy, Nadleśnictwo Miradz Zadania koordynowane 1 P 2 P Edukacja rolników w zakresie prawidłowej uprawy gruntów rolnych 3 P 4 P 5. P Popularyzacja, inicjowanie i podejmowanie działań na rzecz rozwoju rolnictwa proekologicznego Wybudowanie ścieżek rowerowych w ciągu dróg powiatowych. organizacje społeczne i zawodowe rolników, rolnicy/ ODR, władze powiatu i gmin Zarząd Powiatu, Gminy Świadoma ochrona zasobów przyrodniczych Świadoma ochrona zasobów przyrodniczych Podniesienie walorów gminy Budżet gminy, powiatu, województwa, funduszy ochrony środowiska, strukturalne Budżet gminy, powiatu, województwa, funduszy ochrony środowiska, strukturalne Budżet gminy, powiatu, województwa, funduszy ochrony środowiska, strukturalne Budżety Gmin i Powiatu 3.2. Ochrona i zrównoważony rozwój lasów 3.2.1. Analiza stanu istniejącego Według danych GUS lasy i grunty leśne w gminie Jeziora Wielkie zajmują powierzchnię 2717 ha, co stanowi 21% powierzchni gminy. Lasy państwowe stanowią 86,8%, lasy prywatne – 13,2%. Obszary leśne należą do Nadleśnictwa Miradz. Lesistość gminy Jeziora Wielkie w skali powiatu jest stosunkowo wysoka, gdyż lasy powiatu mogileńskiego stanowią jedynie 15,8% jego powierzchni. Tabela 4 Powierzchnia gruntów leśnych w Gminie Jeziora Wielkie Powierzchnia gruntów leśnych 2004 2005 2006 Ogółem [ha] 2 635,0 2 639,2 2 717,0 grunty leśne publiczne ogółem [ha] 2 349,0 2 352,5 2 359,2 grunty leśne prywatne [ha] 286,0 286,7 357,8 Źródło: GUS W skali gminy lesistość jest przestrzennie zróżnicowana. Najmniejsze zalesienie charakteryzuje obszary zlokalizowane we wschodniej i południowej części gminy, natomiast 18 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Jeziora Wielkie na lata 2008-2011 z perspektywą na lata 2012-2014 najbardziej zalesione są tereny położone w części centralnej oraz zachodniej, w otoczeniu Jeziora Ostrowskiego. Wśród drzew dominuje sosna pospolita, która porasta suche gleby piaszczyste, Ponadto na terenach leśnych gminy Jeziora Wielkie występuje stosunkowo duża liczba gatunków liściastych, z przewagą takich gatunków jak: Dąb szypułkowy Buk zwyczajny Klon Brzoza Zagrożenia dla lasów Najistotniejsze zagrożenia dla lasów gminy to: pożary, którym sprzyja skład gatunkowy drzewostanów i słabe uwilgotnienie siedlisk masowe pojawianie się szkodliwych owadów (brudnicy mniszki, strzygom choinówki, paprocha cetyniaka, boreczników) choroby grzybowe, szczególnie na gruntach porolnych szkody od zwierzyny łownej nadmierna penetracja turystyczna Przyjęte cele i priorytety W perspektywie średnioterminowej zakłada się dalsze wzmacnianie modelu racjonalnego użytkowania zasobów poprzez kształtowanie właściwej struktury lasów, gatunkowej i wiekowej i ich wykorzystania gospodarczego w sposób i tempie zapewniającym trwałe zachowanie ich bogactwa biologicznego, wysokiej produkcyjności oraz potencjału regeneracyjnego. W związku z tym celem średniookresowym do 2014 r. będzie: rozwijanie trwale zrównoważonej, wielofunkcyjnej gospodarki leśnej. 3.2.2. Lista przedsięwzięć własnych i koordynowanych wynikających z Programów Województwa i Powiatu Wśród działań związanych z ochroną lasów w Programie Ochrony Środowiska Województwa Kujawsko – Pomorskiego znalazły się: Przebudowa drzewostanów w celu osiągnięcia składów gatunkowych drzewostanów zgodnych z warunkami siedliskowymi oraz mniej narażonych na działanie zanieczyszczeń przemysłowych Kształtowanie właściwej przestrzennej budowy lasu oraz budowy piętrowej drzewostanu Działania prowadzące do zmniejszenia zagrożenia przed pożarami Ochrona przed gradacyjnym występowaniem szkodliwych owadów Ochrona przed patogenicznymi grzybami Ochrona przed zwierzyną płową Ochrona przed zanieczyszczeniami komunikacyjnymi Kształtowanie (zagospodarowanie) ekotonów ścian lasu jako ochrona przed zanieczyszczeniami gospodarki rolnej Kształtowanie właściwych stosunków wodnych Zalesienia i właściwe zagospodarowanie drzewostanów na gruntach porolnych Monitorowanie ekosystemów leśnych. Plan zakłada zalesienie do 2020 r. 13739 ha gruntów rolnych i nieużytków 3.2.3. 3.2.4. Zhierarchizowana lista przedsięwzięć własnych i koordynowanych, w podziale na inwestycyjne i pozainwestycyjne, przewidzianych do realizacji w ramach Programu w perspektywie wieloletniej 19 Termin realizacji Szacunko we nakłady zł Potencjal ne źródła finansow ania Opis przedsięwzięcia Jednostka odpowiedzialna / Jednostki współpracujące Cel przedsię wzięcia L.p. Rodzaj przedsięwzię cia Tabela 5 Ochrona i zrównoważony rozwój lasów 2014 2013 2012 4 2011 3 2010 2 2009 1 2008 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Jeziora Wielkie na lata 2008-2011 z perspektywą na lata 2012-2014 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 Zadania własne Wzmocnienie funkcji ochronnych lasów Gmina/zarządcy lasów Powstrzymanie postępującej degradacji lasów, ochrona wód Powstrzymanie postępującej degradacji lasów Budżet gminy Ochrona i wzmocnienie funkcji zadrzewień i zakrzewień, jako ważnych korytarzy ekologicznych Gmina /właściciele gruntów Włączenie do działań edukacyjnych Gmina problematyki gospodarki leśnej i ochrony lasu /nadleśnictwa – polityka ekologiczna państwa Świadoma ochrona zasobów przyrody Budżet gminy, fundusze ekologiczne Tworzenie ścieżek edukacyjnych w lasach Świadoma ochrona zasobów przyrody Budżet gminy, fundusze ekologiczne Środki producentów , budżet Powiatu Budżet państwa, budżety lasów państwowyc h, PFOŚiGW Budżet własny 1 2 P 3 P 4 P/I Gmina /nadleśnictwa Budżet gminy Zadania koordynowane 1 I 2 P 3. P Podniesienie wskaźnika lesistości gminy przez stopniowe zalesianie terenów nie przydatnych dla rolnictwa, tj. terenów o niskich klasach bonitacyjnych gleb i gruntów porolnych Ochrona lasów prywatnych i kontrola ich stanu, pomoc przy tworzeniu uproszczonych planów urządzeniowych Właściciele nieruchomości/ Zarząd Powiatu, gminy Zarządcy lasów/ Zarząd Powiatu, nadleśnictwa Przygotowanie planistyczne do zwiększania lesistości Przeciwdziałani e szkodliwej działalności w lasach Opracowanie Planu urządzenia lasu na lata 2008-2017 Nadleśnictwo Świadoma ochrona zasobów leśnych 3.3. Ochrona gleb 3.3.1. Analiza stanu istniejącego Około 31% powierzchni pokrywy glebowej zajmują bardzo słabo przydatne dla rolnictwa gleby rdzawe, ale jednocześnie około 27% bardzo wysokiej przydatności czarne ziemie. Około 1/3 ogółu zajmują gleby płowe o średniej przydatności. Na tle innych gmin powiatu mogileńskiego oraz południowo – zachodniej części województwa kujawsko–pomorskiego warunki glebowe gminy ocenić należy jako mało korzystne. Udział gruntów w poszczególnych klasach bonitacyjnych, pomimo, iż na tle średnich wojewódzkich lokuje się w graniach przeciętnych, wyraźnie odstaje od porównywanych gmin południowo – zachodniej części województwa. Gleby klas najwyższych (I, II, IIIA i IIIB) stanowią 25% ogółu podczas gdy w wielu analizowanych gminach przekraczają 60%. W gminie Mogilno, legitymującej się słabym wskaźnikiem gleby takie stanowią 43%. Gleby klas IV-tych stanowią 1/3 ogółu, a gleby najsłabsze (klas V, VI i VIz) aż 39% i jest to jeden z najwyższych wskaźników. Tabela 6 Struktura bonitacji gleb w gminie Jeziora Wielkie Klasa I-III IV Procentowy udział gleb 24,9 35,9 w powierzchni gminy Źródło: IUNG w Puławach V-VIz 39,2 Potencjalne zagrożenia gleb na terenie gminy Zanieczyszczenie gleb jest oceniane na podstawie zawartości metali ciężkich (ołowiu, kadmu, cynku, miedzi, niklu, rtęci i arsenu) w powierzchniowej, dwudziestocentymetrowej warstwie gruntu. Miarą zanieczyszczenia gleby jest zawartość metali ciężkich w porównaniu do średniej geochemicznej zawartości w regionie. Pośrednio, zanieczyszczenie gleby mierzy się również zawartością metali ciężkich, azotanów i pestycydów w jadalnych częściach roślin (świeże owoce, korzenie etc.). Miarą wielkości zanieczyszczenia gleby jest przekroczenie dopuszczalnych zawartości metali, azotanów i pestycydów w jadalnych częściach roślin. 3.3.2. 20 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Jeziora Wielkie na lata 2008-2011 z perspektywą na lata 2012-2014 Zagrożeniami dla jakości gleb są: wprowadzanie do gleby nieczyszczonych ścieków komunalnych i przemysłowych chemizacja rolnictwa (nawozy i środki ochrony roślin) „dzikie” wysypiska odpadów komunalnych emisje do atmosfery zanieczyszczeń gazowych i pyłowych Według badań gleb prowadzonych przez Okręgową Stację Chemiczno-Rolniczą w Bydgoszczy, w ramach regionalnej sieci monitoringu gleb, zawartość metali ciężkich (ołów, kadm, cynk, miedź i nikiel) w glebach gminy w stopniu „0” występuje na całym jej obszarze. 3.3.3. Przyjęte cele i priorytety Celami średniookresowymi do 2014 r. wynikającymi z polityki ekologicznej państwa są: Ograniczenie negatywnego oddziaływania procesów gospodarczych na środowisko glebowe, Wzrost powierzchni terenów przekazywanych do rekultywacji. 3.3.4. Lista przedsięwzięć własnych i koordynowanych wynikających z Programów Województwa i Powiatu Program ochrony środowiska dla województwa kujawsko – pomorskiego wyróżnia następujące kierunki działań na rzecz ochrony i rekultywacji gleb: ochrona gruntów o dużych walorach ekologicznych i produkcyjnych . ograniczenie przeznaczania tych gruntów na cele nierolnicze i nieleśne, przeciwdziałanie erozji wodnej i wietrznej, poprzez zadrzewienia gruntów na stokach o dużym nachyleniu (powyżej 120), prowadzenie specjalnego sposobu uprawy roli, stosowanie płodozmianów przeciwerozyjnych, zakładanie i pielęgnowanie śródpolnych pasów zadrzewień i zakrzewień, stałe utrzymywanie gleby pod okrywą roślinną (rośliny wieloletnie). upowszechnianie i pomnażanie wiedzy z zakresu ochrony zasobowo – jakościowej ziemi rolniczej i leśnej oraz wdrażanie do praktyki rozwiązań przyrodniczo i gospodarczo uzasadnionych, odtwarzanie gleb metodami biologicznymi (zadrzewianie, zadarnianie, wprowadzanie roślinności pionierskiej), odtworzenie gleb metodami technicznymi (zwałowanie, izolacja, przemywanie, napiaszczanie), przeciwdziałanie chemicznej degradacji gleb, w tym szczególnie zanieczyszczeniu, przeciwdziałanie zawodnieniu oraz przesuszeniu gleb . Stosowanie zabiegów melioracyjnych w celu polepszenia stosunków fizyczno-wodnych gleb uprawnych, przebudowa gleb w celu poprawy właściwości sorpcyjnych i zwiększenia zawartości składników pokarmowych i próchnicy glebowej, ukształtowanie rzeźby terenów zdewastowanych w układzie gruntów najkorzystniejszych dla przyszłego zagospodarowania (wyrównanie powierzchni, ukształtowanie zboczy i skarp, tworzenie tarasów itp.), neutralizacja gruntów toksycznych i użyźnianie gruntów jałowych. 21 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Jeziora Wielkie na lata 2008-2011 z perspektywą na lata 2012-2014 3.3.5. Zhierarchizowana lista przedsięwzięć własnych i koordynowanych, w podziale na inwestycyjne i pozainwestycyjne, przewidzianych do realizacji w ramach Programu w perspektywie wieloletniej 2010 2011 2012 2014 Cel przedsięwzięcia Szacunkowe nakłady zł Potencjalne źródła finansowania 2 2009 1 2008 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 Termin realizacji Opis przedsięwzięcia Jednostka odpowiedzialna / Jednostki współpracujące 3 4 2013 L.p. Rodzaj przedsięwzięcia Tabela 7 Lista przedsięwzięć przewidzianych do realizacji w ramach Programu Zadania własne 1 P 2 I Bieżąca ochrona gruntów rolnych, ochrona roślin, urządzeń melioracyjnych, wiejskich zbiorników wodnych w tym odmulenie, regulacja i renowacja koryt rzek i kanałów melioracyjnych Modernizacja i odbudowa systemów melioracji szczegółowej Kontrola wywozu odpadów z posesji oraz systematyczne rozszerzanie zasięgu selektywnej zbiórki odpadów „u źródła” 3 P 4. P Gmina/ spółki wodne, właściciele Gmina / WZMiUW, spółki wodne, zarząd powiatu Gmina Bieżąca kontrola i likwidacja dzikich wysypisk Gmina odpadów Zapewnienie odpowiedniego nawodnienia gleb i zatrzymania wód opadowych Zapewnienie odpowiedniego nawodnienia gleb Ochrona gleby, wód i powietrza, dążenie do uzyskania odpowiedniego wskaźnika odzysku Ochrona gleb i walorów krajobrazu Budżet gminy, PFOŚiGW WZMiUW Budżet gminy, PFOŚiGW, organizacje odzysku, opłaty mieszkańcó w Budżet gminy Zadania koordynowane Program powstawania gospodarstw ekologicznych i agroturystycznych 1 2 3 4 5 6 ODR w Minikowie/ rolnicy, gminy, Zarząd Powiatu P Współistnienie rozwoju gospod i ochrony środowiska Doradztwo w zakresie zmniejszania chemizacji ODR w Minikowie , P/I gleb gminy, zarząd powiatu, rolnicy Poprawa struktury agrarnej gospodarstw producenci rolni/ rolnych gminy, zarząd powiatu, P/I organizacje rolnicze Ochrona gleb i wód Wdrażanie rolnictwa ekologicznegoprowadzenie upraw bez użycia nawozów P/I sztucznych, gospodarowanie odpadami i energią w sposób mający niewielki wpływ na środowisko Prowadzenie prac zalesieniowych na gruntach o niskiej przydatności rolniczej. I Realizacja zadań prog rolno-środow wzmocnienie konkurencyjności rolnictwa Zwiększanie lesistości I Szkolenia dla rolników organizowane przez ODR, Producenci rolni/ gminy, Zarząd Powiatu, organizacje gospodarcze Właściciele nieruchomości/ Zarząd Powiatu, gminy ODR Poprawa efektywności ekonomicznej gospodarstw, realizacja zadań prog rolno-środow Podniesienie poziomu wiedzy rolników Organizacje gospodarcze i pozarządow e, budżety gmin i powiatu Środki producentów ODR, Środki prod rol, budżety gmin i powiatu, fundusze ochrony środow. Środki producentów , budżet państwa Środki producentów , budżet Powiatu Środki ODR 3.4. Ochrona zasobów kopalin i wód podziemnych 3.4.1. Analiza stanu istniejącego Surowce mineralne: Na terenie gminy Jeziora Wielkie brak jest udokumentowanych złóż surowców naturalnych pospolitych, które mogłyby stanowić potencjalne źródło eksploatacji. Podejrzewa się jednak, że na terenie gminy, w okolicach miejscowości Wójcin i Kożuszkowo występować mogą złoża węgla brunatnego. 22 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Jeziora Wielkie na lata 2008-2011 z perspektywą na lata 2012-2014 Wody podziemne: Gmina Jeziora Wielkie leży na terenie czwartorzędowego Głównego Zbiornika Wód Podziemnych nr 144 Dolina Kopalna Wielkopolska. Ogólna powierzchnia zbiornika wynosi 4000 km2, w tym 408 km2 zaliczono do zasobów wymagająca najwyższej ochrony (ONO). Średnia głębokość ujęcia 60 m, natomiast szacunkowe zasoby dyspozycyjne 480 tys. m3/dobę. Pierwszy poziom wodonośny znajduje się na głębokości 1 do 2 m. Do głównych zagrożeń jakości wód podziemnych zalicza się: Zanieczyszczenia obszarowe – głównym ich źródłem jest rolnictwo i związane z nim stosowanie gnojowicy, nawozów sztucznych i środków ochrony roślin, Odprowadzanie do wód i gleby nieoczyszczonych ścieków, w szczególności z nieszczelnych zbiorników bezodpływowych, Składowiska odpadów, Stacje paliw, magazyny środków chemicznych itp. 3.4.1.1. Stopień wykorzystania wód podziemnych dla celów socjalno-przemysłowych Zauważalny jest niewielki wzrost zużycia wody w stosunku do lat ubiegłych. Z danych źródłowych wynika, iż w gminie Jeziora Wielkie woda zużywana jest tylko do zaopatrzenia ludności w gospodarstwach domowych. Tabela 8 Zużycie wody w gminie Zużycie wody ogółem [dam3/rok] Rok 2004 204,0 2005 210,5 2006 211,7 Źródło: GUS 3.4.1.2. Problem nieużytkowanych studni i ujęć wody Nieużytkowane studnie i ujęcia wody powinny być poddane przeglądowi mającemu na celu: ocenę sprawności studni lub ujęcia, dokumentowanie analizy potrzeby istnienia studni lub ujęcia w kontekście dokonanych zmian w zagospodarowaniu przestrzennym danego obszaru oraz zmian skali wykorzystania wód podziemnych, dokonanie analizy jakości ujmowanej wody. W wyniku opisanych wyżej działań powinna być podjęta świadoma decyzja o pozostawieniu studni czy ujęcia do dalszej eksploatacji lub zadecydowanie o likwidacji nieczynnych i niesprawnych studni. Przy podejmowaniu decyzji należy uwzględniać fakt, iż nieczynne i niesprawne studnie stanowią zagrożenie dla jakości wód podziemnych. Likwidacja studni i ujęć powinna być dokonywana z zachowaniem procedur wynikających z ustawy – Prawo geologiczne i górnicze. Przyjęte cele i priorytety Podstawowym celem wynikającym z Polityki ekologicznej państwa w dziedzinie ochrony zasobów kopalin i wód podziemnych jest zmniejszenie oraz racjonalizacja bieżącego zapotrzebowania na kopaliny i wodę, a także zwiększenie skuteczności ochrony istniejących zasobów kopalin i wód podziemnych, przed ich ilościową i jakościową degradacją. Celami średniookresowymi do 2014r. są: 1. Poszukiwanie i wykorzystywanie substytutów zasobów nieodnawialnych, 2. Ograniczenie presji wywieranej na środowisko podczas prowadzenia prac geologicznych, a także w trakcie eksploatacji złóż kopalin, 3. Optymalizacja wykorzystania i zrównoważone użytkowanie zasobów kopalin i wód podziemnych, 4. Ochrona głównych zbiorników wód podziemnych, które stanowią główne/strategiczne źródło zaopatrzenia ludności w wodę, 3.4.2. 23 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Jeziora Wielkie na lata 2008-2011 z perspektywą na lata 2012-2014 5. Usprawnienie funkcjonowania administracji geologicznej w celu lepszej ochrony kopalin i wód podziemnych, 6. Eliminacja nielegalnej eksploatacji kopalin. 3.4.3. Zhierarchizowana lista przedsięwzięć własnych i koordynowanych, w podziale na inwestycyjne i pozainwestycyjne, przewidzianych do realizacji w ramach Programu w perspektywie wieloletniej 2 3 4 2010 2011 2012 2014 2009 2013 2008 5 6 7 8 9 10 11 Potencjalne źródła finansowania 1 Szacunkowe nakłady zł Opis przedsięwzięcia Jednostka odpowiedzialna / Jednostki współpracujące Termin realizacji Cel przedsięwzięcia L.p. Rodzaj przedsięwzięcia Tabela 9 Lista przedsięwzięć przewidzianych do realizacji w ramach Programu 12 13 14 Zadania własne 1. I 2. I 3. I 4. I 5. I 6. P Modernizacja oczyszczalni ścieków w Przyjezierzu Budowa kanalizacji sanitarnej w miejscowościach Wola Kożuszkowa i Siedlimowo Budowa oczyszczalni przydomowych w miejscowościach: Krzywe Kolano, Lubstówek, Dobsko, Berlinek, Budy, Radunek, Proszyska, Jeziora Wielkie, Rzeszyn, Rzeszynek. Modernizacja sieci wodociągowej w miejscowościach: Jeziora Wielkie, Wójcin, Gaj, Nowa Wieś, Nożyczyn. Rozbudowa kanalizacji sanitarnej w gminie Kontrola szczelności i likwidowanie szamb Propagowanie dobrej praktyki rolniczej polegającej na 7. P stosowaniu właściwych dawek nawozów sztucznych i naturalnych Modernizacja sieci wodociągowych i ujęć wód celem racjonalizacji wykorzystania zasobów wód 8. I podziemnych i eliminacji starych, przestarzałych i nieodpowiadających normom sanitarnym instalacji Racjonalna gospodarka studniami głębinowymi , 9. P/I likwidacja nieczynnych ujęć wody Wspieranie likwidacji zbiorników na ścieki bytowe 10. I powstałych w nie eksploatowanych studniach kopanych Gmina Poprawa jakości wód 600 000 Budżet Gminy, inne fundusze Gmina Ochrona jakości wód podziemnych 3 000 000 Budżet gminy, inne fundusze Gmina Poprawa jakości wód 1 200 000 Budżet gminy, inne fundusze Gmina Usprawnienie gospodarki wodno- 2 880 000 ściekowej Budżet gminy, inne fundusze Gmina Ochrona jakości wód podziemnych Budżety gmin, środki firm komunalnych, fundusze ochrony środowiska, fundusze strukturalne Gmina Likwidacja źródeł zanieczyszczeń, ochrona jakości wód podziemnych Budżety gmin Gmina/ ODR Likwidacja źródeł zanieczyszczeń, ochrona jakości wód podziemnych GFOŚiGW, budżet województwa Gmina/ przedsiębiorstwo komunalne Ochrona jakości wód podziemnych Budżety gmin, przedsiębiorstw komunalnych, prywatnych inwestorów, strukturalne Gmina, właściciele ujęć/ WIOŚ, wojewoda Ochrona jakości wód podziemnych Środki właścicieli ujęć Gmina, właściciele studni Likwidacja źródeł zanieczyszczeń, ochrona jakości wód podziemnych Środki własne, inne fundusze 24 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Jeziora Wielkie na lata 2008-2011 z perspektywą na lata 2012-2014 Zadania koordynowane 1 P 2 P 4. Podniesienie efektywności ochrony wód podziemnych, a w szczególności Głównych Zbiorników Wód Podziemnych Likwidacja nieczynnych, niesprawnych ujęć wód podziemnych RZGW/ WIOŚ, ODR, Gmina Ochrona jakości wód podziemnych Środki własne, inne fundusze Właściciele/zarząd powiatu, Gmina Ochrona jakości wód podziemnych Środki własne, inne fundusze Cele, priorytety i przedsięwzięcia, inwestycyjne i pozainwestycyjne, konieczne do realizacji w perspektywie wieloletniej, w sferze zrównoważonego wykorzystania surowców, materiałów, wody i energii 4.1. Zmniejszenie wodochłonności, materiałochłonności i energochłonności gospodarki 4.1.1. Analiza stanu istniejącego 4.1.1.1. Analiza zużycia wody Gospodarowanie wodą polega na trwałym zabezpieczeniu potrzeb w aspekcie ilości i jakości wody oraz jej dostarczenia w odpowiednim czasie i miejscu. Poza zaprojektowaniem potrzeb (ludności, rolnictwa, przemysłu) celami gospodarki wodnej są: podtrzymanie i rozwój funkcji ekologicznych, zapewnienie ochrony przed ekstremalnymi zjawiskami hydrologicznymi oraz zwiększenie zasobów wodnych. Trwały charakter zabezpieczenia potrzeb obliguje do gospodarowania zasobami w sposób oszczędny i racjonalny, zwłaszcza na obszarach gdzie występują deficyty wody. Tabela 10 Zużycie wody w gminie Jeziora Wielkie w latach 2004-2006 2004 Jednostka Gmina Jeziora Wielkie Zużycie wody ogółem dam3/rok 204,0 2005 Ekspl. sieci Gosp. domowe dam3/rok dam3/rok Zużycie wody ogółem dam3/rok 204,0 204,0 210,5 2006 Ekspl. sieci Gosp. domowe dam3/rok dam3/rok Zużycie wody ogółem dam3/rok 210,5 210,5 211,7 Ekspl. sieci Gosp. domowe dam3/rok dam3/rok 211,7 211,7 Źródło: GUS Zauważalny jest niewielki wzrost zużycia wody wodociągowej na terenach wiejskich, co może świadczyć o bardziej wodochłonnej gospodarce rolnej. Ostatnie lata charakteryzowały się dość ubogimi opadami atmosferycznymi, na polach i ogrodach panowała susza, dlatego też w celu ratowania upraw do podlewania częściej korzystano z wody wodociągowej. 4.1.1.2. Analiza stanu izolacji termicznej obiektów budowlanych, zapotrzebowanie na ciepło i energię Wraz z rozwojem technologicznym i wzrostem liczby mieszkańców w gminie wzrasta zużycie energii elektrycznej przypadającej na jednego mieszkańca. Dominującą formą budownictwa jest budownictwo jednorodzinne zwłaszcza na terenach wiejskich, natomiast w mieście wiele jest również budynków wielorodzinnych. Wiele z nich powstała przed 1990 rokiem, dlatego też można wnioskować, iż zaledwie kilka procent tych budynków jest docieplona, jednakże w ostatnim czasie obserwuje się wzrastającą liczbę dociepleń budynków przez indywidualnych użytkowników. W ostatnich latach przybywa nowych budynków i mieszkań, które są już budowane w nowych technologiach. Poniższa tabela przedstawia zasoby mieszkaniowe w gminie Jeziora Wielkie. Tabela 11 Ilość mieszkań w gminie Jeziora Wielkie w latach 2004-2006 Jednostka 2004 2005 Gmina Jeziora Wielkie 1 387 1 389 Źródło: GUS 2006 1 394 Ogrzewanie budynków Gmina nie posiada zbiorczej sieci ciepłowniczej. Wszystkie obiekty użyteczności publicznej wyposażone są w kotłownie olejowe, a budynki mieszkalne są ogrzewane poprzez 25 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Jeziora Wielkie na lata 2008-2011 z perspektywą na lata 2012-2014 indywidualne konwencjonalne źródła energii (głównie węgiel). Na terenie gminy nie ma instalacji wytwarzającej ciepło z odnawialnych źródeł energii. 4.1.2. Przyjęte cele i priorytety Celami średniookresowymi do 2014r. wynikającymi z polityki ekologicznej państwa są: 1. Wdrożenie zasady decouplingu - rozdzielenia zależności oddziaływania rozwoju gospodarczego na środowisko, 2. Wzrost efektywności wykorzystania surowców, w tym zasobów wodnych w gospodarce, 3. Zwiększenie efektywności energetycznej gospodarki, zaoszczędzenie 9% energii finalnej w ciągu 9 lat, do roku 2017, 4. Zapobieganie i ograniczanie powstawania odpadów u źródła, a także zmniejszenie ich negatywnego oddziaływania na środowisko. Lista przedsięwzięć własnych i koordynowanych wynikających z Programu Województwa i Powiatu W Programie ochrony środowiska dla województwa kujawsko – pomorskiego wykazano, że działania w zakresie ograniczania wodochłonności, energochłonności i zużycia surowców i materiałów powinny objąć wszystkie dziedziny gospodarki korzystające z zasobów wody, a w szczególności: przemysł energetyka zawodowa sfera komunalna. Niezbędnym więc staje się wdrażanie norm ISO 14 000, EMAS, programów "czystszej produkcji", programu "Odpowiedzialność i troska". Założenia polityki energetycznej państwa przewidują, że w związku z urealnieniem cen energii, postępem w modernizacji i restrukturyzacji działalności gospodarczej oraz wzrostem świadomości ekologicznej społeczeństwa, zużycie energii w przeliczeniu na jednostkę krajowego produktu będzie się nadal zmniejszać i w 2010 roku zużycie powinno zmniejszyć się o ok. 25% w stosunku do 2000 r. Zgodnie z założeniami Programu Ochrony Środowiska dla województwa kujawsko pomorskiego określono główne kierunki działań w tym obszarze: Wprowadzenie wskaźników materiałochłonności i odpadowości produkcji, m.in. do wojewódzkiego programu ochrony środowiska Modernizacja procesów technologicznych lub wprowadzanie nowoczesnych energooszczędnych technologii, zmniejszanie materiałochłonności produkcji, hermetyzacja urządzeń oraz systemów wytwarzania i spedycji produktów – przy zachowaniu zasady stosowania najlepszych dostępnych technik (BAT) Modernizacja technik spalania w ciepłowniach (elektrociepłowniach) oraz przechodzenie na nowoczesne techniki spalania Wprowadzenie elementów samokontroli zakładów poprzez systemy zarządzania środowiskowego ISO 14000. 4.1.3. 26 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Jeziora Wielkie na lata 2008-2011 z perspektywą na lata 2012-2014 4.1.4. Zhierarchizowana lista przedsięwzięć własnych i koordynowanych, w podziale na inwestycyjne i pozainwestycyjne, przewidzianych do realizacji w ramach Programu w perspektywie wieloletniej 2 3 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2008 4 5 6 7 8 9 10 11 Potencjalne źródła finansowania 1 Szacunkowe nakłady zł Rodzaj przedsięwzięcia Opis przedsięwzięcia Termin realizacji Jednostka odpowiedzialna / Jednostki współpracujące Cel przedsięwzięcia Lp. Tabela 12 Lista przedsięwzięć przewidzianych do realizacji w ramach Programu 12 13 14 Zadania własne 1 Opracowanie i uchwalenie projektu Gmina/Zakład założeń do planu zaopatrzenia w P ciepło, energię elektryczną i paliwa Gazowniczy i Energetyczny gazowe Ograniczenie zużycia energii, Budżet gminy 2 Opracowanie planu wykorzystania P różnych technologii w zakresie „termomodernizacji” budynków Gmina/ właściciele posesji Ograniczenie zużycia energii, ochrona powietrza Budżet gmin WFOŚiGW Fundusze Unijne 3 I Gmina Ograniczenie zużycia energii, ochrona powietrza Budżet gminy 4 Podejmowanie działań P stymulujących rozwój rynku surowców wtórnych Zmniejszenie materiałochłonności w tym odpadowości Środki własne, inne fundusze 5 Opracowanie i wdrożenie programu P ograniczania poboru wody na cele Gmina przemysłowe Racjonalne zużycie wody Środki własne Ograniczenie zużycia surowców nieodnawialnych Eliminacja strat, poprawa jakości krajobrazu Środki własne, inne fundusze Środki własne, inne fundusze Ograniczenie zużycia kopalin Środki właścicieli nieruchomości Termomodernizacje budynków zarządzanych przez Gminę Gmina Zadania koordynowane 1 I Wykorzystywanie energii odnawialnej właściciele/powiat, gminy 2 I Modernizacja i rozbudowa sieci elektroenergetycznych PSE,/powiat, gminy I Zachęcanie mieszkańców do wymiany źródeł energii cieplnej zasilanych paliwem nieodnawialnym na urządzenia, o mniejszym stopniu negatywnego oddziaływania na środowisko Właściciele/ zarząd powiatu, gminy 3 4.2. Wykorzystanie energii odnawialnej 4.2.1. Analiza stanu istniejącego W Gminie Jeziora Wielkie nie wykorzystuje się odnawialnych źródeł energii. 4.2.1.1. Analiza stanu i możliwości korzystania z energii wiatru Wykorzystywanie energii wiatrowej pozwala na częściowe wypieranie z sieci energetycznej mocy tradycyjnych elektrowni, co przekłada się na redukcję emisji spalin. Jednak, aby ten efekt stał się odczuwalny łączna moc zainstalowanych elektrowni wiatrowych powinna być mierzona przynajmniej setkami megawatów. Zasoby energetyczne wiatru na Ziemi wielokrotnie przewyższają potrzeby całej ludzkości. Jednak nie wszędzie występują one w odpowiedniej ilości i postaci. Możliwość eksploatacji energii wiatru w wybranym terenie zależy m.in. od: wartości średniorocznej prędkości wiatru, wysokości nad powierzchnią terenu, ukształtowania terenu, jego chropowatości, rozkładu prędkości wiatru w czasie, parametrów powietrza na wysokości osi wirnika turbiny, tj. temperatury, ciśnienia i wilgotności. 27 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Jeziora Wielkie na lata 2008-2011 z perspektywą na lata 2012-2014 Niemniej ważny jest rozkład prędkości wiatru w czasie. W Polsce silne wiatry dominują w miesiącach zimowych. 2/3 rocznej produkcji energii uzyskiwać można w miesiącach sezonu grzewczego, tj. w okresie listopad-marzec. Energia wiatru wg rejonizacji Polski, wykonanej przez H. Lorenc, Gmina Jeziora Wielkie znajduje się w II strefie, korzystnej pod względem zasobów energii wiatru. Energia użyteczna wiatru wynosi w tej strefie na wysokości 10m >700-1000 kW/h/m2/rok. Rysunek 3 Strefy energetyczne wiatru w Polsce. Mapa opracowana przez prof. H. Lorenc na podstawie danych pomiarowych z lat 1971-2000 4.2.1.2. Analiza stanu i możliwości wykorzystania energii wodnej Wykorzystanie wodnych zasobów energetycznych jest zależne od szeregu uwarunkowań, jednymi z podstawowych są między innymi energetyczność naturalna rzeki (wielkość i równomierność przepływów), wpływ małej elektrowni wodnej tzw. MEW na środowisko oraz opłacalność przedsięwzięcia. Właśnie ze względu na oddziaływanie MEW na środowisko należy każdą taką inwestycję rozpatrywać indywidualnie i bardzo szczegółowo. Na terenie gminy nie wykorzystuje się energii wód płynących. 4.2.1.3. Analiza stopnia korzystania z energii biomasy Gmina Jeziora Wielkie to obszar o dużych zasobach ziem wykorzystywanych rolniczo. W efekcie pielęgnacji zieleni urządzonej, a także w wyniku działania sił przyrody (mróz, wiatr) powstają odpady obejmujące zdrewniałe i niezdrewniałe części roślin drzewiastych. Ponadto w warunkach wiejskich, w efekcie pielęgnacji lasów, czy też w czasie żniw, powstają odpady roślinne, które mogą być wykorzystane jako biomasa do produkcji energii. Gmina Jeziora Wielkie leży na powierzchni 12396 ha, z czego użytki rolne stanowią niemal 64% powierzchni gminy, a obszary leśne 21 % powierzchni gminy. Stąd, wykorzystując rolniczy i leśny charakter gminy, polem działania dla wykorzystania biomasy jest energetyka cieplna. Biomasę można także wykorzystywać do produkcji estrów rzepakowych, stosowanych jako dodatek do olejów napędowych. 4.2.1.4. Analiza możliwości wykorzystania energii słonecznej W Polsce generalnie istnieją dobre warunki do wykorzystania energii promieniowania słonecznego przy dostosowaniu typu systemów i właściwości urządzeń wykorzystujących tę energię do charakteru, struktury i rozkładu w czasie promieniowania słonecznego. Potencjał energii słonecznej na terenie Gminy Jeziora Wielkie jest niższy niż średnia dla kraju. Na obszarze gminy według A. Wosia „Klimat Polski” całkowite promieniowanie słoneczne wynosi około 9,75 MJ/m 2 w ciągu doby. Pozwala to jednak na stosowanie z powodzeniem 28 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Jeziora Wielkie na lata 2008-2011 z perspektywą na lata 2012-2014 urządzeń do pozyskiwania, przetwarzania w ciepło użytkowe i magazynowania energii słonecznej. Rysunek 4 Rejonizacja średniorocznych sum promieniowania słonecznego całkowitego padającego na jednostkę powierzchni poziomej w kWh/m2/rok. Liczby wskazują całkowite zasoby energii promieniowania słonecznego w ciągu roku dla wskazanych rejonów kraju Tabela 13. Potencjalna energia użyteczna w kWh/m2/rok w wyróżnionych rejonach Polski Rok (I – XII) Półrocze letnie (IV – IX) Sezon letni (VI – VIII) Półrocze zimowe (X – III) Pas nadmorski 1076 881 497 195 Wschodnia część Polski Centralna część Polski Zachodnia część Polski z górnym dorzeczem Odry Południowa część polski Południowo-zachodnia część Polski obejmująca obszar Sudetów z Tuchowem 1081 985 821 785 461 449 260 200 985 785 438 204 962 682 373 280 950 712 712 238 Rejon 4.2.1.5. Analiza możliwości wykorzystania energii geotermalnej Energię geotermalną można podzielić na wysokotemperaturową (geotermia wysokiej entalpii – GWE) i niskotemperaturową (geotermia niskiej entalpii – GNE). Geotermia wysokiej entalpii umożliwia bezpośrednie wykorzystanie ciepła ziemi, którego nośnikiem jest ciecz wypełniająca puste przestrzenie skalne (woda, para, gaz i ich mieszaniny). Wykorzystanie bezpośrednie oprócz ciepłownictwa, może mieć miejsce w wielu innych dziedzinach, np. do celów rekreacyjnych (kąpieliska, balneologia), hodowli ryb, produkcji rolnej (szklarnie), suszenie produktów rolnych itp. Geotermia niskiej entalpii nie daje możliwości bezpośredniego wykorzystania ciepła ziemi – wymaga ona stosowania pomp ciepła, jako urządzeń wspomagających, które doprowadzają do podniesienia energii na wyższy poziom termodynamiczny. Ciepło ośrodka skalnego stanowi dla pompy tzw. „dolne źródło ciepła”, które ze względów ekonomicznych zawsze musi znajdować się w miejscu zainstalowania pompy. Dolnym źródłem ciepła mogą być także inne nośniki energii. Jak np. powietrze atmosferyczne, wody powierzchniowe, ciepło odpadowe powstające w wielu procesach produkcyjnych i inne. O większej atrakcyjności gruntu i wód podziemnych przesądza jednak ich stabilność temperaturowa i związana z tym wyższa efektywność energetyczna. Z wszystkich terenów gdzie występują wody geologiczne, najbardziej perspektywiczne złoża znajdują się w Niżu Polskim. Piaskowce dolnej jury i dolnej kredy ciągną się od Szczecina aż do Łodzi w tak zwanej Niecce Szczecińsko-Mogileńsko-Łódzkiej. Zasoby te związane są z pokrywą mezozoiczną Cały obszar różni się pod względem tektonicznym, co przekłada się na 29 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Jeziora Wielkie na lata 2008-2011 z perspektywą na lata 2012-2014 temperaturę wody. Obszar powiatu również częściowo położony jest w tej strefie, jednak dotychczas nie prowadzono szczegółowych badań w poszukiwaniu energii geotermalnej. Rysunek 5 Mapa temperatury w stropie utworów jury dolnej na Niżu Polskim 4.2.2. Przyjęte cele i priorytety Celami średniookresowymi do 2014 r. wynikającymi z polityki ekologicznej państwa są: Wspieranie budowy nowych odnawialnych źródeł energii, tak by udział energii z OZE w zużyciu energii pierwotnej oraz w krajowym zużyciu energii elektrycznej brutto osiągnął w roku 2010. co najmniej 7,5% oraz utrzymanie tego udziału na poziomie nie niższym w latach 2011-2014, przy przewidywanym wzroście konsumpcji energii elektrycznej w Polsce, Dalsze zwiększenie udziału biopaliw w odniesieniu do paliw używanych w transporcie. 4.2.3. Zhierarchizowana lista przedsięwzięć własnych i koordynowanych, w podziale na inwestycyjne i pozainwestycyjne, przewidzianych do realizacji w ramach Programu w perspektywie wieloletniej 7 8 9 10 11 Potencjalne źródła finansowania 6 Szacunkowe nakłady zł 5 Cel przedsięwzięcia 2014 2013 2012 4 2011 3 2010 2 Opis przedsięwzięcia 2009 1 Termin realizacji Jednostka odpowiedzialna / Jednostki współpracujące 2008 L.p. Rodzaj przedsięwzięcia Tabela 14 Lista przedsięwzięć przewidzianych do realizacji w ramach Programu 12 13 14 Zadania własne 1 2 P P Opracowanie projektów możliwości gmina wykorzystania odnawialnych źródeł energii dla gminy Ocena potencjału w zakresie wykorzystania OEZ Ograniczenie zużycia zasobów nieodnawialnych Wspieranie inicjatyw w zakresie wykorzystania gmina energii odnawialnej, stworzenie sprawnie funkcjonującego systemu konsultacji w gminie dotyczących problemów OZE, przy współpracy ODR 30 Budżet gminy Środki inwestorów, fundusze ekologiczne 6 7 8 9 10 11 Potencjalne źródła finansowania 5 Szacunkowe nakłady zł 2014 2013 2012 4 2011 3 2010 2 2009 Opis przedsięwzięcia 2008 1 Termin realizacji Jednostka odpowiedzialna / Jednostki współpracujące Cel przedsięwzięcia L.p. Rodzaj przedsięwzięcia Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Jeziora Wielkie na lata 2008-2011 z perspektywą na lata 2012-2014 12 13 14 Zadania koordynowane 1 2 P P Propagowanie na terenach wiejskich źródeł energii cieplnej wykorzystujących biomasę – odpady leśne ( np. trociny,gałęzie) i biogaz otrzymywany z fermentacji metanowej odchodów zwierzęcych Prowadzenie edukacji mieszkańców w zakresie m.in.: skutków spalania w piecach odpadów i węgla o niskich walorach grzewczych a zasiarczonego, systemów grzewczych oraz sposobów oszczędzania ciepła ODR/ Starostwo Powiatowe, Gmina, producenci urządzeń Oszczędność surowców nieodnawialnych Środki ODR, PFOŚiGWpr oducenci urządzeń Gmina, Starostwo Powiatowe Oszczędność surowców nieodnawialnych Środki PFOŚiGW, Budżet Gminy 4.3. Kształtowanie stosunków wodnych i ochrona przed powodzią 4.3.1. Analiza stanu istniejącego Zgodnie z regionalizacja fizyczno – geograficzną, gmina Jeziora Wielkie położona jest na Pojezierzu Gnieźnieńskim, wchodzącym w skład makroregionu Pojezierza Wielkopolskiego. Jezioro Gopło jest najniżej położonym obszarem na terenie gminy Jeziora Wielkie (ok. 80 m.n.p.m). Zlewnia goplańska jest częścią Niziny Wielkopolsko – Kujawskiej i położona jest w dorzeczu Noteci. Najważniejsze naturalne zbiorniki wodne zlokalizowane na terenie gminy to: Jezioro Gopło – na terenie gminy Jeziora Wielkie leży zatokowa, zachodnia część tego jeziora, nad którą położone są miejscowości Siemionki i Kościeszki. Ten fragment zbiornika stanowi jego najpłytszą część. Jezioro Ostrowskie – posiada powierzchnię 314,5 ha, jednak w związku ze stałym obniżaniem się poziomu zwierciadła wody, jezioro podzielone zostało na odrębne baseny – zachodni o powierzchni 216,2 ha i o zdecydowanie rynnowym charakterze oraz wschodni o powierzchni 98,3 ha, nad którym położona jest miejscowość Przyjezierze. Jezioro Wójcińskie – jest to zbiornik wodny leżący na granicy województw kujawsko – pomorskiego i wielkopolskiego, wydzielony jako osobny zbiornik wodny z Jeziora Kownacko – Wójcińskiego, w wyniku obniżenia lustra wody. Na podstawie pomiarów batymetrycznych powierzchnia zwierciadła wody jeziora wynosi 40,5 ha, objętość 752,1 tys. m 3, głębokość maksymalna 4,7 m, a średnia 1,9 m. Gmina Jeziora Wielkie położona jest w Regionie Wodnym Warty w dorzeczu Noteci. Jeziora Ostrowskie i Gopło łączy Kanał Ostrowo-Gopło. Pozostałe cieki są niewielkie i nie mają oficjalnej nazwy. W gminie pod wodami znajduje się 3,3% powierzchni. W związku z powyższym na terenie gminy nie występuje problem powodzi. Na istniejących ciekach może dojść do okresowych przekroczeń stanu wód i wylewania na pola i nieużytki w czasie obfitych opadów deszczu oraz w czasie wiosennych roztopów śniegu. 4.3.1.1. Stan i potrzeby budowy oraz odbudowy stawów i oczek wodnych Odbudowa stawów śródpolnych i „oczek wodnych” jest szczególnie pożądana na terenach rolniczych, głównie ze względów krajobrazowych i biocenotycznych. Roślinność okalająca małe zbiorniki wodne jest miejscem osiedlania się np. ptactwa, które może być nieocenionym pomocnikiem w walce ze szkodnikami upraw. 4.3.2. Przyjęte cele i priorytety Celami średniookresowymi do 2014 r. wynikającymi z polityki ekologicznej państwa są: Dążenie do zapewnienia dobrego stanu (jakościowego i ilościowego) wód w Polsce, 31 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Jeziora Wielkie na lata 2008-2011 z perspektywą na lata 2012-2014 Wdrażanie zrównoważonego zarządzania zasobami wodnymi w Polsce, w tym reorganizacja służb zajmujących się gospodarowaniem wodami poprzez ich integrację, Zmiana systemu finansowania gospodarki wodnej (samofinansowanie gospodarki wodnej), Efektywna ochrona przed powodzią i suszą, Integracja gospodarki wodnej z gospodarką leśną poprzez planowanie przestrzenne, przede wszystkim w celu zwiększenia naturalnej retencji wód oraz zmniejszenia zagrożenia powodziowego. Lista przedsięwzięć własnych i koordynowanych wynikających z Programu Województwa Program ochrony środowiska dla województwa kujawsko – pomorskiego przewiduje następujące kierunki działań w zakresie zarządzania zasobami wodnymi: Opracowanie i wdrożenie programów działań na rzecz ograniczania spływu zanieczyszczeń azotowych ze źródeł rolniczych Opracowanie warunków korzystania z wód dorzecza dla poszczególnych zlewni Opracowanie bilansu wodno – gospodarczego z uwzględnieniem zasobów dyspozycyjnych wód podziemnych i powierzchniowych dla poszczególnych zlewni Opracowanie całościowego bilansu wodno – gospodarczego województwa z uwzględnieniem zasobów dyspozycyjnych wód podziemnych i powierzchniowych w oparciu o bilansy zlewniowe Wdrożenie Zlewniowego Systemu Informacyjnego Gospodarki Wodnej (z uwzględnieniem katastru wodnego) w województwie kujawsko – pomorskim Opracowanie i sukcesywne wdrażanie programów ochrony wód w zlewniach. 4.3.3. 4.3.4. Zhierarchizowana lista przedsięwzięć własnych i koordynowanych, w podziale na inwestycyjne i pozainwestycyjne, przewidzianych do realizacji w ramach Programu w perspektywie wieloletniej 2012 2013 2014 Cel przedsięwzięcia Szacunkowe nakłady zł Potencjalne źródła finansowania 4 2011 3 2010 2 2009 1 Opis przedsięwzięcia Jednostka odpowiedzialna / Jednostki współpracujące 2008 L.p. Rodzaj przedsięwzięcia Tabela 15 Lista przedsięwzięć przewidzianych do realizacji w ramach Programu 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 Termin realizacji Zadania własne 1 2 Działania na rzecz wyznaczania części nieruchomości P/I Gmina/ umożliwiających dostęp do wody I Modernizacja i odbudowa systemów melioracyjnych Ochrona wód, zapewnienie dostępu do nich Budżet gminy Zapewnienie odpowiedniego nawodnienia gleb Budżety województwa, gmin i właścicieli gruntów Gmina/Starostwo Zabezpieczenie przed nadmiernym spływem wód opadowych Budżety gmin, GFOŚiGW, potencjalni inwestorzy WZMiUW / RZGW, Władze Województwa, Powiatu i Gmin Zapewnienie odpowiedniego nawodnienia gleb Środki własne, Inne fundusze w tym strukturalne UE, PFOŚiGW. właściciele nieruchomości/ Władze Województwa, Powiatu i Gmin Zapewnienie odpowiedniego nawodnienia gleb Środki własne, Inne fundusze Gmina, spółki wodne/ WZMiUW Zadania koordynowane 1 2 3 Współpraca ze Starostwem P przy opracowaniu koncepcji programowej małej retencji Realizacja przedsięwzięć z zakresu renowacji oraz wymaganej odbudowy cieków I naturalnych i urządzeń melioracji wodnych podstawowych Podejmowanie przedsięwzięć z zakresu odbudowy I zdekapitalizowanych systemów melioracji wodnych szczegółowych 32 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Jeziora Wielkie na lata 2008-2011 z perspektywą na lata 2012-2014 4 5. I Działania na rzecz właściwego zagospodarowania terenów przyległych do wód stojących i płynących właściciele nieruchomości/ WZMiUW, Władze Gmin Ochrona wód, zapewnienie dostępu do nich Środki własne, Inne fundusze Cele, priorytety i przedsięwzięcia, inwestycyjne i pozainwestycyjne, konieczne do realizacji w perspektywie wieloletniej w sferze poprawy jakości środowiska 5.1. Gospodarowanie odpadami Gmina Jeziora Wielkie posiada systemy obsługujące mieszkańców: - w zakresie wywozu odpadów (obejmujący 80% mieszkańców gminy) - w zakresie selektywnej zbiórki odpadów (obejmujący 50% mieszkańców gminy). Częstotliwość wywozu odpadów wynosi średnio 1 raz na 3 tygodnie. System wywozu odpadów jest zróżnicowany ze względu na porę roku i sezon turystyczny. W chwili obecnej odpady komunalne z terenu gminy Jeziora Wielkie kierowane są na teren dwóch składowisk odpadów komunalnych: w Siedlimowie oraz w Jeziorach Wielkich. Dokładniej problematyka związana z gospodarowaniem odpadami jest zawarta w Aktualizacji planu gospodarki odpadami. 5.2. Jakość wód Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 11 lutego 2004 r. w sprawie klasyfikacji dla prezentowania stanu wód powierzchniowych i podziemnych, sposobu prowadzenia monitoringu oraz sposobu interpretacji wyników i prezentacji stanu tych wód (Dz. U. z dnia 1 marca 2004 r.) wyznaczyło sposób przedstawienia wyników klasyfikacji wód podziemnych: Klasa I – bardzo dobra Klasa II – dobra Klasa III – zadowalająca Klasa IV – niezadowalająca Klasa V – zła. 5.2.1. Analiza stanu istniejącego 5.2.1.1. Jakość wód powierzchniowych Do czynników wpływających na jakość wód powierzchniowych należą uwarunkowania naturalne, takie jak warunki klimatyczne i hydrologiczne, czy zdolność samooczyszczania oraz zanieczyszczenia antropogeniczne. Znaczną część zanieczyszczeń trafiających do wód powierzchniowych stanowią zanieczyszczenia obszarowe. Źródłem tych zanieczyszczeń są przede wszystkim: niedostateczna infrastruktura odprowadzająca ścieki bytowo – gospodarcze; rolnictwo, co wynika głównie z faktu stosowania nawozów sztucznych i naturalnych, a także środków ochrony roślin (obecnie w ilościach malejących) w zlewniach rzek i jezior, hodowla zwierząt poprzez niewłaściwe składowanie obornika i gnojowicy oraz ich niewłaściwe, zbyt duże lub zbyt częste stosowanie na polach, spływ powierzchniowy z terenów przemysłowych, depozycja zanieczyszczeń gazowych i pyłowych z powietrza, Do zanieczyszczeń punktowych, stwarzających bardzo poważne zagrożenie dla czystości wód powierzchniowych należą przede wszystkim: bezpośrednie zrzuty surowych ścieków bytowo – gospodarczych do cieków wodnych i jezior (na nieskanalizowanych obszarach); zrzuty niedostatecznie oczyszczonych ścieków (nieodpowiadających warunkom pozwolenia wodnoprawnego); sytuacje awaryjne w przemyśle. Wody powierzchniowe są obok terenów leśnych podstawowym elementem krajobrazu gminy. O ich znaczeniu najlepiej świadczy fakt, że znacząca ilość obszarów objętych na tym terenie prawnej ochronie zlokalizowana jest w obrębie cieków, zbiorników wodnych czy też torfowisk. 33 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Jeziora Wielkie na lata 2008-2011 z perspektywą na lata 2012-2014 5.2.1.2. Jakość wód podziemnych Główny Zbiornik Wód Podziemnych nr 144 Dolina Kopalna Wielkopolska, który występuje na terenie gminy Jeziora Wielkie zaliczono do zasobów wymagająca najwyższej ochrony (ONO). Wzdłuż rzeki i doliny erozyjnej Noteci rozciągają się główne kompleksy leśne i parki krajobrazowe. Jest to element środowiska naturalnego sprzyjający ochronie strefy zasilania wód podziemnych. W sieci krajowej Państwowy Instytut Geologiczny nie prowadzi badań jakości zwykłych wód podziemnych na terenie gminy Jeziora Wielkie. Najbliższymi studniami objętymi badaniami są otwory nr 1759 w Szczepankowie i nr 1953 w Przedborzu. Otwór w Szczepankowie ujmuje wody z poziomu czwartorzędowego (wody gruntowe), a otwór w Przedborzu wody z poziomu górno jurajskiego. Oba otwory ujmują wody III klasy czystości. RZGW Klasa czystości Wskaźniki w zakresie stężeń odpowiadających wodzie o niskiej jakości Wskaźniki przekraczające normy dla wód przeznaczonych do spożycia przez ludzi Przedborze Użytkowanie terenu 1953 Dąbrowa Mogil. Strzelno Głębokość stropu [m p.p.t.] Szczepankowo Stratygrafia Miejscowość 1759 Gmina Nr otworu Tabela 16 Wyniki badań krajowego monitoringu wód podziemnych w powiecie mogileńskim J3 90,0 1 Poznań III HNO3 FET, Mn Q 11,5 3 Warszawa III FET MN, FET Oznaczenia: J3 – jura górna, Q – czwartorzęd 1 – lasy 3 – grunty orne z przewagą gospodarki rozdrobnionej Źródło: WIOŚ 2006 W sieci regionalnej znajduje się otwór nr 78 w miejscowości Kościeszki ujmujący wody z piętra czwartorzędowego. Użytkowanie terenu RZGW Klasa czystości Wskaźniki w zakresie stężeń odpowiadających wodzie o niskiej jakości Wskaźniki przekraczające normy dla wód przeznaczonych do spożycia przez ludzi Jeziora Wielkie Głębokość stropu [m p.p.t.] Kościeszki Stratygrafia Miejscowość 79 Gmina Nr otworu Tabela 17 Wyniki badań regionalnego monitoringu wód podziemnych w gminie Jeziora Wielkie Q 14 3 Poznań IV NH4, FET NH4, FET, Mn Oznaczenia: Q – czwartorzęd 3 – grunty orne z przewagą gospodarki rozdrobnionej Źródło: WIOŚ 2006 34 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Jeziora Wielkie na lata 2008-2011 z perspektywą na lata 2012-2014 W sieci lokalnej na terenie gminy Jeziora wielkie prowadzony jest monitoring na 2 składowiskach odpadów: w Siedlikowie i w Jeziorach Wielkich, w których bada się odcieki i gaz składowiskowy. Tabela 18 Wyniki badań lokalnego monitoringu wód podziemnych w gminie Jeziora Wielkie Miejscowość Gmina Piezometry / ilość Odciek – Gaz składowiskowy – badań w roku ilość badań ilość badan w roku w roku Siedlimowo Jeziora Wielkie 3/1 1 1 1/1 Jeziora Wielkie Jeziora Wielkie 1 1 Studnia 1/1 Źródło: WIOŚ 2006 Generalnie można stwierdzić, że w gminie Jeziora Wielkie ujęcia wód pitnych z poziomu czwartorzędowego najczęściej charakteryzują się korzystnymi warunkami hydrogeologicznymi i naturalną warstwą ochronną izolującą poziom wód eksploatacyjnych od wód z poziomów przypowierzchniowych, płytkich, potencjalnie zanieczyszczonych antropogenicznie. 5.2.1.3. Zaopatrzenie mieszkańców w wodę Gmina zaopatrywana jest w wodę z 4 ujęć komunalnych. Komunalne ujęcie gminne w miejscowości Jeziora Wielkie dla: Jezior Wielkich, Krzywego Kolana, Lubstówka, Nożyczyna, Berlinka, Lenartowa i Jezior Małych. Komunalne ujęcie gminne w miejscowości Gaj dla: Gaju, Przyjezierza, Wójcina, Nowej Wsi, Pomian, Pomianek, Kożuszkowa, Woli Kożuszkowej, Siedlimowa i działek rekreacyjnych w Wójcinie. Komunalne ujęcie gminne w miejscowości Kuśnierz dla: Kuśnierza, Kożuszkowa, Gaju, Przyjezierza i Jezior Wielkich. Komunalne ujęcie gminne w miejscowości Kościeszki dla: Kościeszek, Włostowa, Siemionek, Sierakowa, Sierakówka, Golejewa. Na terenie gminy znajdują się również 3 zakładowe ujęcia w Golejewie, Lubstówku, Siemionach. Sieć wodociągowa w gminie Jeziora Wielkie ma długość 121,3 km a ilość przyłączy wodociągowych do budynków wynosi 1394 szt. (o długości 30,7 km). Na terenie gminy istnieje punkt poboru wody zlokalizowany w miejscowości Proszyska. Pełni on rolę ujęcia dla potrzeb Obrony Cywilnej. Tabela 19 Zużycie wody w gospodarstwach domowych gminy Jeziora Wielkie w latach 20042006 2004 2005 2006 Gmina [dam3] [dam3] [dam3] 210,5 204,0 Jeziora Wielkie 211,7 Źródło: GUS 5.2.1.4. Odprowadzanie ścieków komunalnych Długość sieci kanalizacyjnej na terenie gminy Jeziora Wielkie wynosi 74,9 km. Ilość przykanalików prowadzących do budynków wynosi 1484 sztuki. Z kanalizacji korzystają 3 502 osoby z 13 miejscowości, co stanowi ok. 68% ogółu mieszkańców gminy. Oczyszczalnia Ścieków Gmina Jeziora wielkie posiada 2 komunalne oczyszczalnie ścieków w Przyjezierzu i Siemionkach. Na terenach nieskanalizowanych ścieki gromadzone są w zbiornikach bezodpływowych i wywożone wozami asenizacyjnymi do punktów zlewnych w miejscowościach Wójcin, Siemionki oraz Przyjezierze. Ponadto w sześciu gospodarstwach indywidualnych wybudowano przydomowe oczyszczalnie ścieków. 35 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Jeziora Wielkie na lata 2008-2011 z perspektywą na lata 2012-2014 Oczyszczalnia ścieków komunalnych w Przyjezierzu została oddana do użytku w roku 1992. Maksymalna przepustowość urządzeń do oczyszczania ścieków w tym obiekcie wynosi 772 m3/d, natomiast przepustowość rzeczywista 300 m3/d. Wykaz miejscowości podłączonych do oczyszczalni ścieków w Przyjezierzu przedstawia poniższa tabela: Tabela 20 Miejscowości w gminie Jeziora Wielkie podłączone do oczyszczalni ścieków w Przyjezierzu Lp. 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. Nazwa miejscowości (sołectwa) Liczba gospodarstw domowych Liczba mieszkańców ogółem Jeziora Wielkie* Gaj Kożuszkowo* Nowa Wieś* Nożyczyn* Przyjezierze w sezonie letnim + 2.500 turystów Wójcin Kuśnierz* W gminie ogółem: 643 276 253 347 130 186 60 73 76 28 87 18 766 165 2667 223 21 685 * miejscowości skanalizowane w roku 2004/2005 w ramach programu PHARE 2001 – efekt ekologiczny do 30.06.2005r. Źródło: Urząd Gminy Jeziora Wielkie Oczyszczalnia ścieków komunalnych w Siemionkach została oddana do użytku w roku 2000. Początkowo stanowiła ona własność powiatu mogileńskiego i funkcjonowała w oparciu o decyzję Starosty Mogileńskiego nr OS-6223-13/2001 z dnia 26.04.2001 r. W dniu 10.05.2002 r. Gmina Jeziora Wielkie przejęła od powiatu mechaniczno-biologiczno-chemiczną oczyszczalnię ścieków komunalnych w Siemionkach. Maksymalna przepustowość urządzeń do oczyszczalnia ścieków w tym obiekcie wynosi 100 m3/d, natomiast przepustowość rzeczywista 75 m3/d. Obiekt obsługuje 802 osoby z miejscowości: Siemionki, Włostowo, Sierkakowo, Sierakówek, Kościeszki oraz Golejewo. Ze względu na fakt, iż jest to obiekt stosunkowo nowy, oczyszczalnia nie była dotychczas modernizowana, a jej pozwolenie wodnoprawne nr OS-6223-16/2002 z dnia 03.08.2002 r. ważne jest do 31.05.2015 r. Decyzja zezwala Zarządowi Gminy Jeziora Wielkie na odprowadzanie do Jeziora Gopło (za pośrednictwem rowu melioracji szczegółowej R – SG) ścieków w ilości: Qśr = 75 m3/d Qmax = 27500 m3/d Ciąg technologiczny w oczyszczalni mechaniczno – biologiczno – chemicznej w Siemionkach składa się z następujących urządzeń: Zbiornika ścieków dowożonych Przepompowni głównej z mieszadłem Kraty koszowej Sita bębnowego Zbiornika buforowego Komory oczyszczania biologicznego Komory oczyszczania chemicznego Komory pomiarowej ścieków oczyszczonych Zbiornika osadu biologicznego i chemicznego Workownicy draimad Zgodnie z posiadanym pozwoleniem ścieki oczyszczone odprowadzane do odbiornika powinny spełniać następujące warunki w zakresie wartości dopuszczalnych: BZT5 < 15 gO2/m3 ChZT < 75 gO2/m3 Zawiesina organiczna < 25 g/m 3 OWO < 20 gC/m3 Azot ogólny <30 gNog/m 3 Fosfor ogólny < 1 gPog/m 3 36 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Jeziora Wielkie na lata 2008-2011 z perspektywą na lata 2012-2014 Temperatura 35 ° C Odczyn 6,5 ; 9,0> Wykaz miejscowości podłączonych do oczyszczalni ścieków w Przyjezierzu przedstawia poniższa tabela: Tabela 21 Miejscowości podłączone do oczyszczalni ścieków w Siemionkach Lp. 1. 2. 3. 4. 5. Nazwa miejscowości (sołectwa) Liczba mieszkańców ogółem Golejewo Kościeszki Siemionki Włostowo Sierakowo W gminie ogółem: 215 315 199 63 43 835 Liczba gospodarstw domowych 47 81 30 17 11 186 Źródło: Urząd Gminy Jeziora Wielkie 5.2.1.5. Wpływ rolnictwa na jakość wód Trudnym do zmierzenia źródłem zanieczyszczenia wód powierzchniowych są niekontrolowane spływy powierzchniowe z obszarów rolnych, w tym chemizowanych i nawożonych. Pomimo, że ilość wywożonej na użytki rolne gnojowicy w ostatnich latach zmalała (ze względu na spadek pogłowia zwierząt), stanowi ona nadal lokalną uciążliwość dla środowiska. Zmalała również, głównie ze względów ekonomicznych, ilość zużywanych nawozów sztucznych i środków ochrony roślin. Czynniki te wpływają na zmniejszenie niekorzystnego wpływu rolnictwa na stan czystości wód. Wpływ rolnictwa na jakość wód jest uzależniony od wielu czynników: prowadzonej działalności, intensywności chemizacji i składowania odpadów bytowych. 5.2.1.6. Problem nieszczelnych zbiorników bezodpływowych Zgodnie z art. 3 ust.3 pkt 1 ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach, gminy mają obowiązek prowadzić ewidencję zbiorników bezodpływowych w celu kontroli częstotliwości ich opróżniania oraz opracowania planu rozwoju sieci kanalizacyjnej. Gmina Jeziora Wielkie prowadzi ewidencję zbiorników bezodpływowych oraz przydomowych oczyszczalni ścieków. Według ewidencji wynika, że na omawianym terenie znajdują się 523 zbiorniki bezodpływowe, z których korzystają ok. 1724 osoby oraz 6 przydomowych oczyszczalni ścieków. Spis ten jest systematycznie uzupełniany. To praktycznie umożliwia wprowadzenie właściwych mechanizmów kontrolnych na terenie gminy. Na terenie miejscowości nie posiadających zbiorczych sieci kanalizacyjnych ścieki bytowe stanowią bardzo poważny problem. Część gospodarstw posiada szamba nieodpowiadające normom. Aby nie dopuścić do wylewania ścieków z szamb i kontrolować ich szczelność należy zobowiązać właścicieli, zarządców i administratorów nieruchomości do regularnego opróżniania napełnianych zbiorników przy uwzględnieniu w rozliczeniu rzeczywistego zużycia wody. Ponadto szamba nie mogą być użytkowane bezterminowo, ponieważ pozwolenie na ich wykorzystywanie opiewa tylko na ściśle określony czas. Każdy właściciel szamba powinien być świadomy, że likwidacja szamb jest nieuchronna, szczególnie takich, które nie spełniają swych funkcji. Rozwiązaniem alternatywnym dla mieszkańców gminy jest podłączenie się do istniejącej sieci lub w przyszłości do sieci nowo wybudowanej, a w miejscach, gdzie budowa kanalizacji jest nieuzasadniona technicznie i ekonomicznie, budowa przydomowych oczyszczalni ścieków. Przyjęte cele i priorytety Do końca 2015 r. Polska powinna zapewnić 75% redukcji całkowitego ładunku azotu i fosforu w ściekach komunalnych pochodzących z obszaru kraju w celu ochrony wód powierzchniowych, w tym wód morskich, przed eutrofizacją oraz zakończyć program budowy, rozbudowy i modernizacji systemów kanalizacyjnych i oczyszczalni ścieków w aglomeracjach o RLM od 2 000 do 15 000. Celem średniookresowym polityki ekologicznej w odniesieniu do jakości wód jest osiągnięcie dobrego stanu krajowych wód powierzchniowych i podziemnych. 5.2.2. 37 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Jeziora Wielkie na lata 2008-2011 z perspektywą na lata 2012-2014 Lista przedsięwzięć własnych i koordynowanych wynikających z Programu Województwa W Programie ochrony środowiska dla województwa kujawsko - pomorskiego przedstawiony stan wód nie pozwala obecnie na spełnienie zapisów ustawy Prawo wodne, w szczególności w zakresie zarządzania zasobami wodnymi służącemu zaspokojeniu potrzeb ludności, gospodarki, ochronie wód i środowiska związanego z tymi zasobami. Województwo kujawsko - pomorskie należy do obszarów o dużych walorach i zasobach wodnych, ale ogólnie zła jakość wód powierzchniowych powoduje, że działania ukierunkowane na zwiększenie zasobów wody w zlewniach przez ich retencjonowanie muszą być prowadzone równocześnie z działaniami ukierunkowanymi na racjonalizację zużycia wody (eliminowanie zużycia wody podziemnej przez przemysł) i poprawę jakości wód, przede wszystkim poprzez uporządkowanie gospodarki ściekowej w miastach i aglomeracjach o RLM powyżej 2 000. Zarządzanie zasobami wodnymi nabiera szczególnego znaczenia dla województwa kujawsko – pomorskiego, które charakteryzuje się niską jakością wód powierzchniowych. Warunkiem prowadzenia racjonalnej gospodarki wodnej w województwie jest wprowadzenie zintegrowanego systemu zarządzania zasobami, obejmującego wody podziemne i powierzchniowe. W świetle zasygnalizowanych problemów w Programie przewidziano wdrożenie ochrony wód i poprawę ich stanu poprzez: Maksymalne ograniczenie zrzutu ścieków nieoczyszczonych. Budowa, modernizacja i rozbudowa oczyszczalni ścieków w miejscowościach o równoważnej liczbie mieszkańców poniżej 2000 (RLM) w kierunku spełnienia wymagań obowiązującego prawa i dyrektyw UE Ograniczenie emisji zanieczyszczeń ze źródeł obszarowych. Budowa oczyszczalni przyzagrodowych na terenach o zabudowie rozproszonej. Ochrona czystości wód jezior oraz ich rekultywacja. Zapewnienie odpowiedniej jakości wody pitnej Budowę i rozbudowę obiektów małej retencji wód. Ochronę GZWP, w szczególności na terenach nie posiadających izolacji od powierzchni. Likwidację punktowych źródeł zanieczyszczeń poprzez budowę kolejnych oczyszczalni ścieków, modernizację istniejących oczyszczalni w kierunku chemicznego unieszkodliwiania ścieków oraz dostosowania przepustowości do przyszłych potrzeb, kontynuowania rozbudowy kanalizacji sanitarnej w celu dociążenia oczyszczalni ścieków, a tym samym zwiększenia ich efektywności. 5.2.3. 5.2.4. Zhierarchizowana lista przedsięwzięć własnych, koordynowanych i gminnych, w podziale na inwestycyjne i pozainwestycyjne, przewidzianych do realizacji w ramach Programu w perspektywie wieloletniej 2 3 2010 2011 2012 6 7 8 9 10 11 2014 2009 5 2013 2008 4 Potencjalne źródła finansowania 1 Jednostka odpowiedzialna / Jednostki współpracujące Szacunkowe nakłady zł Rodzaj przedsięwzięcia Opis przedsięwzięcia Termin realizacji Cel przedsięwzięcia L.p. Tabela 22 Zadania przewidziane do realizacji w latach 2008- 2014 12 13 14 Zadania własne 1 I 2 I Modernizacja oczyszczalni ścieków Gmina w Przyjezierzu Budowa kanalizacji sanitarnej w miejscowościach Wola Gmina Kożuszkowa i Siedlimowo Poprawa jakości wód 600 000 Usprawnienie gospodarki wodno- 3 000 000 ściekowej 38 Budżet Gminy, inne fundusze Budżet Gminy, inne fundusze Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Jeziora Wielkie na lata 2008-2011 z perspektywą na lata 2012-2014 3 I 4 I 5 I/P 6 P 7 I 8 I 9 P/I 10 P/I 11 I/P Budowa oczyszczalni przydomowych w miejscowościach: Krzywe Kolano, Lubstówek, Dobsko, Gmina Berlinek, Budy, Radunek, Proszyska, Jeziora Wielkie, Rzeszyn, Rzeszynek. Modernizacja sieci wodociągowej w miejscowościach: Gmina Jeziora Wielkie, Wójcin, Gaj, Nowa Wieś, Nożyczyn. Poprawa jakości wód 1 200 000 Budżet Gminy, inne fundusze Usprawnienie gospodarki wodno- 2 880 000 ściekowej Budżet gminy, inne fundusze Usprawnienie gospodarki wodnościekowej, poprawa jakości wód Środki własne, inne fundusze Poprawa jakości wód Środki własne, inne fundusze Zabezpieczenie możliwości rozwojowych Środki własne, inne fundusze Poprawa jakości świadczonych usług Środki własne, inne fundusze Gminy/ WIOŚ, PIG, IMGW Poprawa jakości wód Środki własne, inne fundusze Gmina/ przedsiębiorstwo komunalne Ochrona wód, gleby Środki własne, inne fundusze Gmina Ochrona wód, gleby Środki własne, inne fundusze przedsiębiorcy/ Władze Gmin, RZGW, WIOŚ Ochrona wód Środki własne, Inne fundusze. właściciele nieruchomości/ Władze Gminy Ochrona wód Środki własne, Inne fundusze Gmina/ Starostwo/WIOŚ Poprawa jakości wód Środki własne, inne fundusze Kontrola i eliminacja nieszczelnych zbiorników Gmina gromadzenia ścieków (szamb) Wzmożone działania kontrolne i egzekucyjne w celu eliminacji nielegalnego zrzutów ścieków komunalnych Przygotowanie wieloletniego planu rozwoju i modernizacji urządzeń wodociągowych Sukcesywna modernizacja stacji uzdatniania wody Prowadzenie monitoringu lokalnego jako uzupełnienie państwowego, z gminnego funduszu ochrony środowiska Wprowadzenie do likwidacji gołoledzi środków najmniej szkodliwych dla gleb i wód Uświadamianie mieszkańców o możliwościach włączenia do kanalizacji, tych którzy mają taką możliwość ale jeszcze tego nie uczynili Starostwo Powiatowa, Urząd Gminy, Przedsiębiorstwa wodociągowe Starostwo Powiatowa, Urząd Gminy, Przedsiębiorstwa wodociągowe Gmina/ przedsiębiorstwo komunalne Zadania koordynowane 1 I 2 I 3 P Budowa urządzeń oczyszczających i doczyszczających ścieki przemysłowe wprowadzane do wód lub do ziemi oraz do instalacji zbiorowego odprowadzenia ścieków. Budowa indywidualnych systemów oczyszczania ścieków na terenach o zabudowie rozproszonej. Ograniczenie zanieczyszczeń przemysłowych poprzez wzmożone działania kontrolne podejmowane wspólnie ze służbami Starostwa i WIOŚ 5.3. Jakość powietrza i zmiany klimatu 5.3.1. Analiza stanu istniejącego W 2005 roku Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Bydgoszczy sporządził bilans emisji zanieczyszczeń w województwie kujawsko-pomorskim. Badaniem objęto zakłady przemysłowe z całego województwa. Informacje odnoszące się do gminy Jeziora Wielkie są reprezentowane w ujęciu powiatu mogileńskiego. Na terenie powiatu stała stacja pomiarowa imisji zanieczyszczeń powietrza znajduje się w Mogilnie przy ulicy Kościuszki 3. Podstawowe 39 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Jeziora Wielkie na lata 2008-2011 z perspektywą na lata 2012-2014 znaczenie dla stanu czystości powietrza w powiecie mogileńskim ma sektor energetyczny. Emisja zanieczyszczeń gazowych w powiecie wynosił 106 Mg/rok, a zanieczyszczeń pyłowych 18 Mg/rok. W punkcie pomiarowym w roku 2005 odnotowano następujące średnie roczne stężenia zanieczyszczeń: SO2 – 2,0 µg/m3, NO2 – 20,2 µg/m3, Pył zawieszony – 12,7 µg/m3, Benzen – 3,8 µg/m3. W świetle oceny stanu zanieczyszczenia powietrza w województwie kujawsko-pomorskim wykonanej w 2006 roku przez WIOS w Bydgoszczy wynika, że teren gminy Jeziora Wielkie zaliczono do klasy A (gdzie żadna substancja zanieczyszczająca powietrze nie przekracza dopuszczalnych norm) zarówno ze względu na ochronę zdrowia, jak i roślin. Jednocześnie wskazano na potrzebę wzmocnienia systemu oceny zanieczyszczeń powietrza. 5.3.1.1. Systemy zaopatrzenia w ciepło mieszkańców i przedsiębiorców Do źródeł niskiej emisji należy zaliczyć przede wszystkim indywidualne posesje, w których występuje opalanie węglowe, a także mniejsze zakłady produkcyjne, punkty usługowe i handlowe. Ze względu na dużą ilość tego typu źródeł emisji nie jest możliwe monitorowanie każdego z nich, a tym samym określenie dokładnej ilości dostających się z nich do atmosfery zanieczyszczeń. Rzeczywista emisja zanieczyszczeń z jednego źródła może się różnić w zależności od: spalania węgla o różnej kaloryczności; opalania mieszkań drewnem; spalanie w domowych piecach części odpadów (szczególnie tworzyw sztucznych). Gmina Jeziora Wielkie nie posiada zbiorczej sieci ciepłowniczej. Wszystkie obiekty użyteczności publicznej oraz budynki mieszkalne ogrzewane są z indywidualnych źródeł ciepła. Struktura gospodarki cieplnej w gminie według źródeł energii przedstawia się w następujący sposób: Źródła konwencjonalne 100% w tym: Węgiel kamienny 72%, Węgiel brunatny 10%, Olej opałowy 18%, Gmina Jeziora Wielkie nie posiada sieci gazowniczej. Przyjęte cele i priorytety Od stycznia 2008r. Polskę obowiązują wymagania Dyrektywy 2001/80/WE40 (Dyrektywa LCP) w sprawie ograniczenia emisji niektórych zanieczyszczeń do powietrza z dużych źródeł spalania paliw. Jej celem jest ograniczenie emisji z dużych źródeł spalania o mocy większej od 50 MW. Podstawowym celem polityki ekologicznej w zakresie ochrony powietrza w perspektywie średniookresowej jest osiągnięcie takiego jego stanu, który nie będzie zagrażał zdrowiu ludzi i środowisku oraz będzie spełniał wymagania prawne w zakresie jakości powietrza i norm emisyjnych. Cele ilościowe wynikają z programów krajowych, zobowiązań przyjętych w Traktacie Akcesyjnym i ratyfikowanych umów międzynarodowych. W związku z tym celami średniookresowymi będą: Spełnienie wymagań prawnych w zakresie jakości powietrza, Spełnienie standardów emisyjnych z instalacji, wymaganych przepisami prawa, Redukcja emisji z obiektów energetycznego spalania w kierunku pułapów emisyjnych określonych w Traktacie Akcesyjnym. 5.3.2. Lista przedsięwzięć własnych i koordynowanych wynikających z Programu Województwa W zakresie ochrony powietrza atmosferycznego Program Ochrony Środowiska Województwa Kujawsko – Pomorskiego wyznacza następujące kierunki działań: 5.3.3. 40 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Jeziora Wielkie na lata 2008-2011 z perspektywą na lata 2012-2014 Likwidacja lub modernizacja starych kotłowni i palenisk domowych przez stosowanie urządzeń nowej generacji i zastąpienie węgla proekologicznymi nośnikami ciepła Budowa sieci gazowej z preferencjami gazyfikacji obszarów o najwyższym poziomie emisji niskiej, a docelowo całego obszaru województwa Wykorzystanie w systemach grzewczych odnawialnych źródeł energii (energia wietrzna, energia słoneczna, wody geotermalne) Poprawa jakości stosowanego węgla lub zamiana nośnika na bardziej „czysty” ekologicznie Promowanie biopaliw Modernizacja procesów technologicznych lub wprowadzenie nowoczesnych energooszczędnych technologii, zmniejszenie materiałochłonności urządzeń, hermetyzacja urządzeń oraz systemów wytwarzania i spedycji produktów – przy zachowaniu zasady stosowania najlepszych dostępnych środków technicznych (BAT) Instalowanie nowych lub poprawa sprawności obecnie funkcjonujących urządzeń do redukcji zanieczyszczeń powstałych w procesie spalania paliw Dostosowanie zakładów do zintegrowanych pozwoleń na emisję zanieczyszczeń powietrza w ramach zintegrowanego pozwolenia obejmującego wszystkie elementy środowiska Wprowadzenie elementów samokontroli zakładów poprzez systemy zarządzania środowiskowego (ISO 14 000). 5.3.4. Zhierarchizowana lista przedsięwzięć własnych i koordynowanych, w podziale na inwestycyjne i pozainwestycyjne, przewidzianych do realizacji w ramach Programu w perspektywie wieloletniej 2008 2009 2010 2011 2012 2013 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 Potencjalne źródła finansowania Jednostka odpowiedzialna / Jednostki współpracujące Szacunkowe nakłady zł Opis przedsięwzięcia 2014 L.p. Rodzaj przedsięwzięcia Termin realizacji Cel przedsięwzięcia Tabela 23 Zadania przewidziane do realizacji w latach 2008- 2014 w zakresie ochrony powietrza atmosferycznego 12 13 14 150 000 Budżet gminy, inne fundusze Zadania własne 1 I 2 I 3 I 4 P 5 P 6 P Modernizacja dróg gminnych Modernizacja kotłowni w obiektach komunalnych (przebudowa na gaz) Budowa chodników przy drogach gminnych i powiatowych (bieżąca realizacja w miarę posiadanych środków finansowych) Namawianie mieszkańców gminy do zmiany sposobu ogrzewania na bardziej przyjazny środowisku Wsparcie przedsięwzięć mających na celu ograniczenie niskiej emisji (plany miejscowe, ulgi podatkowe, reglamentacja) Opracowanie planu wykorzystania różnych technologii w zakresie “termomodernizacji” budynków” Gmina Zwiększenie płynności ruchu i oszczędność energii gmina/ zarządcy nieruchomości Ograniczenie nadmiernej emisji do powietrza Budżet gminy, inne fundusze Gmina Zwiększenie płynności ruchu i oszczędność energii Budżet gminy inne fundusze Gmina Zmniejszenie zanieczyszczeń z emisji niskiej Budżet gminy inne fundusze Gmina Element systemu zarządzania środowiskiem Środki własne, inne fundusze Gmina Eliminacja emisji Środki własne, inne fundusze 41 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Jeziora Wielkie na lata 2008-2011 z perspektywą na lata 2012-2014 Zadania koordynowane 1 P 2 I 3 P 4 I 5 I Identyfikacja i sporządzenie wykazu terenów z przekroczeniami dopuszczalnych stężeń substancji i obszarów ograniczonego użytkowania Budowa i modernizacja infrastruktury drogowej i kolejowej (budowa obwodnic, poprawa nawierzchni dróg, modernizacja linii kolejowych) Działania promocyjne na rzecz wykorzystywania w budownictwie materiałów energooszczędnych Rozbudowa sieci gazowych, zmiana systemu ogrzewania Wsparcie przedsięwzięć dotyczących usuwania azbestu z obiektów i instalacji budowlanych Wojewoda /, WIOŚ, Władający źródłami emisji, Władze Powiatu i Gmin Inwentaryzacja obszarów Środki własne Środki własne, inne fundusze w tym UE Zarządzający infrastrukturą/ wojewoda, starosta, burmistrzowie i wójtowie Ochrona klimatu Zarząd województwa, producenci materiałów budowlanych/ zarząd powiatu, gminy Ochrona klimatu Środki własne, inne fundusze Gmina/PGNiG ograniczenie nadmiernej emisji do powietrza Środki PGNiG Gmina/ prywatni właściciele Eliminacja wyrobów azbestowych Środki GFOŚiGW, środki właścicieli nieruchomości Oddziaływanie hałasu Najczęściej klimat akustyczny ocenia się ilościowo przy pomocy równoważnego poziomu dźwięku A (LAeq), wyrażonego w decybelach [dB], będącego poziomem uśrednionym w funkcji czasu. Dopuszczalne wartości poziomów dźwięku w środowisku określa załącznik do Rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 14 czerwca 2007 r. w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku (Dz.U. z 2007 nr 120 poz. 826). Wartości te przedstawia poniższa tabela: 5.4. Tabela 24 Dopuszczalne poziomy hałasu w środowisku powodowanego przez poszczególne grupy źródeł hałasu, z wyłączeniem hałasu powodowanego przez starty, lądowania i przeloty statków powietrznych oraz linie elektroenergetyczne, wyrażone wskaźnikiem L Aeq D i LAeq N, które to wskaźniki mają zastosowanie do ustalania i kontroli warunków korzystania ze środowiska, w odniesieniu do jednej doby L.p Rodzaj ternu 1 2 a. Obszary A ochrony uzdrowiskowej b. Tereny szpitali poza miastem a. Tereny zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej b. Tereny zabudowy związanej ze stałym lub wielogodzinnym pobytem dzieci i młodzieży c. Tereny domów opieki d. Tereny szpitali w miastach a. Tereny zabudowy 1 2 3 Dopuszczalny poziom hałasu w dB Pozostałe obiekty i działalność Drogi lub linie kolejowe będąca źródłem hałasu LAeq N LAeq D LAeq D przedział LAeq N przedział czasu Przedział przedział czasu odniesienia czasu czasu odniesienia odniesienia równy 8-miu odniesienia równy 1-ej równy 16 najmniej równy 8 h najmniej godzinom korzystnym korzystnej godz. dnia godz. nocy 3 4 5 6 50 45 45 40 55 50 50 40 60 50 50 40 42 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Jeziora Wielkie na lata 2008-2011 z perspektywą na lata 2012-2014 mieszkaniowej wielorodzinnej i zamieszkania zbiorowego c. Tereny zabudowy zagrodowej d. tereny mieszkaniowo-usługowe 4 Tereny w strefie śródmiejskiej miast powyżej 100 tys. mieszkańców 65 55 55 45 Ze względu na rodzaj źródeł hałasu wyodrębniamy hałas komunikacyjny, przemysłowy i komunalny. Największy zasięg ma hałas komunikacyjny, odbierany przez mieszkańców jako najbardziej dokuczliwy. Jego ograniczenie przedstawia też największe problemy techniczne. W ostatnich latach globalnie nie obserwuje się znaczącego wzrostu emisji hałasu komunikacyjnego. Wiąże się to z coraz lepszym technicznie taborem transportowym, lepszymi drogami zapewniającymi płynność ruchu, posiadającymi nowe nawierzchnie o właściwościach pochłaniających dźwięk i wyposażanymi przy każdej modernizacji w środki ograniczające emisję. Ekrany wzdłuż nowych arterii komunikacyjnych są coraz częstszym elementem krajobrazu nie tylko w pobliżu nowych dróg tranzytowych i autostrad, ale także w obrębie miast i wsi. Niestety, w warunkach lokalnych, najczęściej na terenach zwartej zabudowy śródmiejskiej z wąskimi ulicami obciążonymi ruchem na granicy przepustowości, stwierdza się bardzo duże odstępstwa od wartości dopuszczalnych poziomu hałasu w środowisku. Hałas uliczny oceniany jest jako szczególnie uciążliwy. Z hałasów komunikacyjnych jako najmniej dokuczliwy postrzegany jest hałas kolejowy. 5.4.1. Analiza stanu istniejącego 5.4.1.1. Obszary narażone na hałas Hałas stanowi jedno ze źródeł zanieczyszczania środowiska, wzrastające w ostatnich latach w związku z rozwojem komunikacji, uprzemysłowieniem i postępującą urbanizacją. Odczuwany jest przez mieszkańców jako jeden z najbardziej uciążliwych czynników wpływających ujemnie na środowisko i samopoczucie. Hałasem nazywa się każdy dźwięk, który w danych warunkach jest określony jako szkodliwy, uciążliwy lub przeszkadzający, niezależnie od jego parametrów fizycznych. Odczucie hałasu jest więc bardzo subiektywne i zależne od wrażliwości słuchowej poszczególnych jednostek. Zespół zjawisk akustycznych zachodzących w środowisku, określony za pomocą parametrów akustycznych czasu i przestrzeni nazywa się umownie klimatem akustycznym środowiska zewnętrznego. Uciążliwość hałasu dla organizmu zależy od natężenia dźwięku, jego częstotliwości i czasu trwania. Do najpowszechniejszych i najbardziej uciążliwych źródeł hałasu należy komunikacja drogowa. Środki transportu są ruchomymi źródłami hałasu decydującymi o parametrach klimatu akustycznego. Poziomy dźwięku środków komunikacji drogowej są wysokie i wynoszą 75 – 90 dB, przy dopuszczalnych natężeniach hałasu w środowisku w otoczeniu budynków mieszkalnych do 67 dB w porze nocnej i do 75 dB w porze dziennej. Przez gminę przebiega droga krajowa nr 25 relacji Bydgoszcz – Konin. Z tego względu utrzymuje się tendencja wzrostowa natężenia hałasu związanego z ruchem pojazdów. Przyjęte cele i priorytety Celem średniookresowym polityki ekologicznej do 2014 r. w odniesieniu do tego zagadnienia jest: Zmniejszenie zagrożenia mieszkańców Polski ponadnormatywnym hałasem, zwłaszcza emitowanym przez środki transportu. 5.4.2. Lista przedsięwzięć własnych i koordynowanych wynikających z Programu Województwa Z treści Programu Ochrony Środowiska Województwa Kujawsko – Pomorskiego dotyczącej ochrony przed hałasem wynikają następujące kierunki działań: Opracowanie programów ochrony przed hałasem i map akustycznych dla terenów narażonych na negatywne oddziaływanie hałasu Rozwój monitoringowych systemów pomiarów i oceny klimatu akustycznego na obszarach w środowisku, m.in. jako elementu kontroli skuteczności wdrożonych programów ochrony przed hałasem 5.4.3. 43 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Jeziora Wielkie na lata 2008-2011 z perspektywą na lata 2012-2014 5.4.4. Działania prewencyjne nie dopuszczające do pogorszenia klimatu akustycznego na obszarach, gdzie sytuacja jest korzystna oraz minimalizowanie uciążliwości akustycznych w procesie sporządzania miejscowych planów (zmian planów) zagospodarowania przestrzennego oraz wydawania decyzji lokalizacyjnych i pozwoleń na budowę Kontynuowanie działań kontrolnych i administracyjnych na rzecz ograniczenia uciążliwości instalacyjnych (przemysłowych) źródeł hałasu Kontrola zakładów przemysłowych i usługowych zlokalizowanych w sąsiedztwie terenów chronionych przed hałasem, a których działalność wpływa ujemnie na klimat akustyczny otoczenia Ochrona mieszkańców przed hałasem komunikacyjnym poprzez: kształtowanie pasów zieleni izolacyjnej (ekrany biologiczne), wzmacnianie izolacyjności elewacji budynków narażonych na hałas oraz instalowanie okien o zwiększonej izolacyjności akustycznej Modernizacja stanu technicznego pojazdów komunikacji miejskiej Rygorystyczna kontrola hałaśliwości pojazdów podczas przeglądów technicznych. Zhierarchizowana lista przedsięwzięć własnych i koordynowanych, w podziale na inwestycyjne i pozainwestycyjne, przewidzianych do realizacji ramach Programu w perspektywie wieloletniej 2009 2010 2011 2012 2013 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 2014 Potencjalne źródła finansowania 2008 1 Termin realizacji Szacunkowe nakłady zł Opis przedsięwzięcia Jednostka odpowiedzialna /Jednostki współpracujące Cel przedsięwzięc ia L.p. Rodzaj przedsięwzięcia Tabela 25 Przedsięwzięcia ukierunkowane na ograniczenie ponadnormatywnego hałasu 12 13 14 Zadania własne 1 I 2 P Modernizacja dróg gminnych celem uzyskania lepszych Gmina parametrów akustycznych Podjęcie działań na rzecz rozwoju systemu transportu zbiorowego Gmina i minimalizowania poziomu hałasu spowodowanego przez pojazdy Zwiększenie Budżety gminy, płynności ruchu i 300 000 inne fundusz oszczędność energii Eliminacja zagrożenia hałasem Środki własne, inne fundusze Zadania koordynowane PI 2 P 3 P 4 I zarządzający drogami/ Władze województwa, powiatu i gmin Eliminacja zagrożenia hałasem środki własne, inne fundusze w tym strukturalne UE, PFOŚiGW Wojewoda, WIOŚ, zarząd powiatu, gminy Eliminacja zagrożeń hałasem Środki własne, inne Eliminacja zagrożeń hałasem Środki własne, inne Ograniczenie emisji hałasem poprzez inwestycje dotyczące budowy i modernizacji infrastruktury drogowej i kolejowej Zarządzający drogami i kolejami/ wojewoda, starosta, gminy Eliminacja zagrożeń hałasem Środki własne, inne Wojewoda, zarządcy dróg i linii kolejowych/ WIOŚ, zarząd powiatu, gminy 30.06.2009 1 Ograniczenie emisji hałasu poprzez inwestycje dotyczące budowy i modernizacji infrastruktury drogowej i kolejowej Identyfikacja i sporządzenie wykazów terenów wokół dróg z przekroczeniami poziomów hałasu w środowisku, terenów zagrożonych hałasem Opracowanie map akustycznych i programów naprawczych w zakresie ochrony przed hałasem dla obszarów położonych wzdłuż dróg i linii kolejowych niestanowiących wymienionych powyżej, gdzie stwierdzono przekroczenie dopuszczalnego poziomu dźwięku A powyżej 55 dB w porze nocnej lub zagrożenie hałasem, w kolejności od obiektów o największym negatywnym oddziaływaniu 44 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Jeziora Wielkie na lata 2008-2011 z perspektywą na lata 2012-2014 5 P 6 P Prowadzenie badań kontrolnych poziomu hałasu komunikacyjnego przy drogach krajowych i wojewódzkich Wzmocnienie działalności kontrolnej organów samorządowych w porozumieniu z WIOŚ w zakresie emisji hałasu przez podmioty korzystające ze środowiska – prawo ochrony środowiska GDDKiA, wojewódzki zarząd dróg/ zarząd powiatu, gminy Eliminacja zagrożeń hałasem Środki własne, inne Gmina/WIOŚ Element systemu zarządzania środowiskiem Środki własne, inne fundusze 5.5. Oddziaływanie pól elektromagnetycznych 5.5.1. Analiza stanu istniejącego Podział promieniowania elektromagnetycznego na jonizujące i niejonizujące wynika z granicznej wielkości energii, która wystarcza do jonizacji cząstek materii. Złożone spektrum promieniowania elektromagnetycznego jest bardzo rozległe i obejmuje różne długości fal, od fal radiowych przez fale promieni podczerwonych, zakres widzialny i fale promieni nadfioletowych, do bardzo krótkich fal promieni rentgenowskich i promieni gamma. Z całego spektrum promieniowania elektromagnetycznego w sposób istotny oddziałują na organizmy tylko te, które są pochłaniane przez atomy, cząsteczki i struktury komórkowe. Z uwagi na sposób oddziaływania promieniowania na materię, widmo promieniowania elektromagnetycznego można podzielić na promieniowanie: Jonizujące – występujące w wyniku użytkowania zarówno wzbogaconych, jak i naturalnych substancji promieniotwórczych w energetyce jądrowej, ochronie zdrowia, przemyśle badaniach naukowych; Niejonizujące – występuje wokół linii energetycznych wysokiego napięcia, radiostacji, pracujących silników elektrycznych oraz instalacji przemysłowych, urządzeń łączności, domowego sprzętu elektrycznego, elektronicznego itp. Nadmierne dawki promieniowania działają szkodliwie na wszystkie organizmy żywe, dlatego też ochrona przed szkodliwym promieniowaniem jest jednym z ważnych zadań ochrony środowiska. Źródłem promieniowania niejonizującego na terenie gminy Jeziora Wielkie są stacje przekaźnikowe telefonii komórkowej. Na terenie gminy nie prowadzono badań poziomu pól elektromagnetycznych oraz dotyczących oddziaływania promieniowania na środowisko, a w szczególności na zdrowie mieszkańców. Niemniej, można przypuszczać, że aktualnie w miejscach dostępnych dla ludności nie występują w gminie Jeziora Wielkie pola elektromagnetyczne o natężeniach wyższych od dopuszczalnych. 5.5.1.1. Obszary narażone na oddziaływanie pól pochodzących od stacji bazowych telefonii komórkowej W ostatnich latach nastąpił rozwój nowych technik telekomunikacyjnych i rozwój sieci telefonii komórkowej. Pola elektromagnetyczne związane ze stacjami bazowymi telefonii komórkowej są wypromieniowywane na bardzo dużych wysokościach, w miejscach dostępnych dla ludzi. Anteny nadawcze stacji bazowych lokalizowane są najczęściej na wolnostojących wieżach antenowych lub na masztach antenowych instalowanych na dachach budynków, a także na istniejących wieżach lub kominach. Wokół budowanych stacji bazowych telefonii komórkowych istnieje możliwość tworzenia obszarów ograniczonego użytkowania. Na terenie gminy Jeziora Wielkie nie zanotowano problemów z zasięgiem telefonii komórkowych. Postępowanie administracyjne związane z lokalizacją stacji odbywa się zgodnie z obowiązującymi przepisami Prawa ochrony środowiska i poprzedzone jest procedurą ocen oddziaływania na środowisko. Przepisy ochrony środowiska nakładają na inwestora obowiązek wykonania pomiarów pól elektromagnetycznych bezpośrednio po uruchomieniu obiektu. Lokalizacja anten na znacznych wysokościach (30-40 m npt.) oraz kierunkowa charakterystyka ich promieniowania powodują, że w miejscach dostępnych dla ludności pole elektromagnetyczne emitowane przez anteny nadawcze stacji bazowych jest wielokrotnie niższe niż dopuszczalne. Potwierdzają to badania WSSE. Stacje bazowe nie stanowią więc zagrożenia dla zdrowia mieszkańców. Negatywną konsekwencją lokalizacji anten na dużych wysokościach, jest konieczność wznoszenia wysokich konstrukcji wsporczych, najczęściej w postaci wież kratowych, które są 45 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Jeziora Wielkie na lata 2008-2011 z perspektywą na lata 2012-2014 widocznym akcentem w krajobrazie. Dlatego istotne jest lokalizowanie tych obiektów poza miejscami objętymi szczególną ochroną, z uwzględnieniem zakazów wynikających z aktów prawa miejscowego powołujących określone formy ochrony przyrody i w taki sposób aby ich wpływ na krajobraz był jak najmniejszy. 5.5.1.2. Obszary narażone na oddziaływania pól elektromagnetycznych wytwarzanych przez stacje i linie elektroenergetyczne wysokich napięć W obszarze gminy znajdują się transformatorowe stacje wieżowe i słupowe. Przez teren gminy przebiegają linie napowietrzne i kablowe średniego i niskiego napięcia oraz trzy linie wysokiego napięcia: Linia 220 kv z elektrowni w Pątnowie poprzez Bydgoszcz w kierunku Gdańska Linia 220 kv z elektrowni w Pątnowie poprzez Bydgoszcz w kierunku Grudziądza Linia 110 kv z elektrowni w Pątnowie do Pakości Łączna długość linii 220 kV przebiegających przez teren gminy wynosi 19 km, natomiast 110 kV 9,8 km. Przyjęte cele i priorytety Średniookresowy cel polityki ekologicznej do 2014 r. w tym zakresie to ochrona mieszkańców Polski przed nadmiernym oddziaływaniem pól elektromagnetycznych. 5.5.2. 5.5.3. Lista przedsięwzięć przewidzianych do realizacji w ramach Programu 7 8 9 10 11 Potencjalne źródła finansowania 6 Szacunkowe nakłady zł 5 Cel przedsięwzięcia 2014 2013 2012 4 2011 3 2010 2 Opis przedsięwzięcia Jednostka odpowiedzialna / Jednostki współpracujące 2009 1 Termin realizacji 2008 L.p. Rodzaj przedsięwzięcia Tabela 26 Ochrona przed oddziaływanie pól elektromagnetycznych 12 13 14 Zadania własne 1 2 I 3 I Lokalizacja terenów zabudowy mieszkaniowej Gmina/WIOŚ lub innej przeznaczonej na stały pobyt ludzi w zasięgu linii elektroenergetycznych 110 kV po uprzednim wykonaniu badań poziomu pól elektromagnetycznych w środowisku - w ramach prac nad studium zagospodarowania przestrzennego Lokalizowacja obiektów emitujących pola Gmina elektromagnetyczne w miejscach niedostępnych dla ludności Minimalizacja liczby wysokich konstrukcji Gmina antenowych i lokalizacja urządzenia nadawcze kilku użytkowników na jednej konstrukcji wsporczej ze względu na ochronę krajobrazu Ochrona zdrowia mieszkańców Budżet gminy, inwestorzy Ochrona zdrowia mieszkańców Ochrona krajobrazu Budżet gminy, inwestorzy Budżet gminy, inwestorzy Ochrona środowiska Budżet gminy Zadania koordynowane 1 P Współpraca ze służbami kontrolnopomiarowymi w zakresie nadzoru nad obiektami emitującymi pola elektromagnetyczne WIOŚ/ Gmina 5.6. Chemikalia w środowisku, poważne awarie przemysłowe, klęski żywiołowe 5.6.1. Analiza stanu istniejącego Z oceny zagrożenia gminy Jeziora Wielkie wynika, że do potencjalnych zagrożeń mogących doprowadzić do sytuacji kryzysowych należy zaliczyć: Pożary; Katastrofy, awarie i niekontrolowane przenikanie różnych substancji do środowiska naturalnego; Klęski żywiołowe (w tym podtopienia, susze); 46 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Jeziora Wielkie na lata 2008-2011 z perspektywą na lata 2012-2014 Zjawiska katastrofalne zarówno naturalne (powódź, susza, pożary) jak i powstałe przez awarie (rozlewy toksyczne, inne skażenia chemiczne, emisje nadzwyczajne itp.) wymagają systemu ratowniczego zorganizowanego w sposób stały, opartego na systemowym ratownictwie z zaangażowaniem potencjału Straży Pożarnej, Inspekcji Ochrony Środowiska, Inspekcji Weterynaryjnej, Inspekcji Sanitarnej, Inspekcji Budowlanej, Policji i innych służb specjalnych. Potencjalne zagrożenie środowiska na terenie gminy Jeziora Wielkie stwarza głównie transport materiałów i substancji niebezpiecznych głównie na drogach krajowych i wojewódzkich powodując m. in. zagrożenie zanieczyszczenia gleb oraz pożarowe na terenach leśnych. Z danych uzyskanych z Komendy Powiatowej Państwowej Straży Pożarnej w Mogilnie wynika, że w latach 2004-2008 na terenie gminy Jeziora Wielkie nie miały miejsca zdarzenia mające znamiona poważnej awarii ani nie wprowadzono stanu klęski żywiołowej. Poniższa tabela przedstawia ilość zdarzeń, w których uczestniczyła straż pożarna, a jakie miały miejsce na terenie gminy w poprzednich latach. Tabela 27 Ilość zdarzeń jakie miały miejsce na terenie gminy Jeziora Wielkie 2008 Ogólne zestawienie ilości interwencji Gwałtowne Rok Opady Huragany przybory Plama oleju deszczowe wody 2004 13 0 0 1 2005 4 1 0 0 2007 16 11 0 0 2008 36 1 3 0 Razem 69 13 3 1 Źródło: KP PSP Mogilno w latach 2004- Ogółem 14 5 27 40 86 Problem mogą stanowić również dzikie wysypiska odpadów. Odpady są najczęściej wywożone do lasu i na pola. Takie „składowanie” odpadów może mieć niebezpieczne skutki dla środowiska, śmieci mogą się zapalić w skutek samozapłonu, lub mogą być umyślnie podpalone, zachodzi też uzasadniona obawa wystąpienia zanieczyszczenia wód podziemnych i powierzchniowych w skutek wymywania się szkodliwych substancji. Składowane odpady paląc się wydzielają do atmosfery różnego rodzaju substancje lotne, w tym substancje trujące, duże ilości dymu o nieprzyjemnym zapachu pochodzącego głównie ze spalania substancji zawierających białko zwierzęce. Szczególnie niebezpieczne zarówno dla środowiska jak i dla zdrowia ludzi są substancje powstające w wyniku palenia się tworzyw sztucznych, w tym najbardziej niebezpieczne dioksyny, działające na organizmy żywe już w bardzo małych stężeniach i kumulujące się w organizmach. Przyjęte cele i priorytety Średniookresowym priorytetem polityki ekologicznej w odniesieniu do chemikaliów jest stworzenie efektywnego systemu nadzoru nad substancjami chemicznymi dopuszczonymi na rynek. Dlatego też głównymi celami średniookresowym do 2014 r. jest: Propagowanie stosowania bezpiecznych dla ludzi i środowiska zamienników chemikaliów i preparatów niebezpiecznych, w tym produktów ulegających biodegradacji, Stworzenie spójnego systemu odpowiedzialności za chemikalia: wprowadzane na rynek, stosowane w produkcji oraz występujące w produktach i odpadach, Minimalizacja niekorzystnego wpływu stosowania chemikaliów na ludzi i środowisko, Propagowanie stosowania produktów chemicznych ulegających biodegradacji. 5.6.2. 47 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Jeziora Wielkie na lata 2008-2011 z perspektywą na lata 2012-2014 Lista przedsięwzięć własnych i koordynowanych wynikających z Programu Województwa Racjonalna gospodarka chemikaliami musi uwzględniać przede wszystkim działania dążące do: 5.6.3. Cel średniookresowy do 2010 roku: Konieczność likwidacji i przeciwdziałanie powstawaniu bezpośrednich zagrożeń dla zdrowia i życia ludzi oraz jakości środowiska, przeciwdziałanie postępującej degradacji walorów przyrodniczych regionu oraz pogarszaniu jakości życia jego mieszkańców, zapobieganie możliwości wystąpienia klęsk żywiołowych w szczególności powodzi. Eliminowanie i zmniejszanie skutków dla mieszkańców i środowiska z tytułu poważnych awarii przemysłowych oraz poprawa zewnętrznej i wewnętrznej dostępności transportowej powiatu poprzez optymalne wykorzystanie istniejącej infrastruktury, modernizację i rozbudowę urządzeń i tras komunikacyjnych, ze szczególnym uwzględnieniem rozwiązań zmniejszających lub eliminujących szkodliwy wpływ transportu na środowisko. Priorytety do 2011 roku: Wykreowanie właściwych zachowań społeczeństwa w sytuacji wystąpienia zagrożeń dla środowiska z tytułu awarii przemysłowych, w tym transportu materiałami niebezpiecznymi. Zwiększenie płynności i przepustowości tras transportowych. Podwyższenie standardów technicznych infrastruktury drogowej. Eliminacja ruchu drogowego o charakterze tranzytowym z centrów miast (budowa obwodnic). Przestrzeganie zasad kwalifikacji pojazdów do ruchu drogowego. Edukacja ekologiczna mieszkańców. Kontynuowanie poprawy zabezpieczenia ludności przed powodzią. Kontynuowanie budowy systemu ochrony przed poważnymi awariami i poważnymi awariami przemysłowymi. Wdrażanie Kodeksu Dobrej Praktyki Rolniczej Zhierarchizowana lista przedsięwzięć własnych, koordynowanych i gminnych, w podziale na inwestycyjne i pozainwestycyjne, przewidzianych do realizacji w ramach Programu w perspektywie wieloletniej 2011 2012 2013 2014 3 4 5 6 7 8 9 10 11 chemikaliów, Potencjalne źródła finansowania 2010 2 Jednostka odpowiedzialna / Jednostki współpracujące 2009 1 Opis przedsięwzięcia 2008 L.p. Rodzaj przedsięwzięcia Termin realizacji stosowania Szacunkowe nakłady zł Tabela 28 Przedsięwzięcia ukierunkowane na ograniczenie wystąpienia poważnych awarii i klęsk żywiołowych w gminie Cel przedsięwzięcia 5.6.4. 12 13 14 Zadania własne 1 I 2 I 3 P Modernizacja i doposażenie w sprzęt ratownictwa Gmina/ KPPSP ekologicznego remiz OSP Utrzymanie we właściwym stanie technicznym dróg, którymi przemieszczają się Gmina/ zarządcy dróg transporty substancji niebezpiecznych Opracowanie i realizacja lokalnego systemu Gmina/ zagospodarowania padłych zwierząt 48 Zapewnienie bezpieczeństwa mieszkańców Prewencyjne eliminowanie potencjalnych przyczyn zagrożeń Budżet gmin, PFOŚiGW inne fundusze Zabezpieczenia bezpieczeństwa sanitarnego Środki własne, inne fundusze Środki własne, inne fundusze Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Jeziora Wielkie na lata 2008-2011 z perspektywą na lata 2012-2014 4 5 I Budowa chodników wzdłuż dróg Rozważenie możliwości zimowego utrzymywania dróg bez, albo przy P/I minimalnym udziale stosowania środków chemicznych Gmina/ zarządcy dróg Element systemu zarządzania środowiskiem Środki własne, inne fundusze Gmina/ zarządcy dróg Element systemu zarządzania środowiskiem Środki własne, inne Zapewnienie bezpieczeństwa Środki własne, inne fundusze Ochrona wód Środki własne, inne fundusze Zadania koordynowane 1 2 3 4 komenda powiatowa Podejmowanie państwowej straży przedsięwzięć w zakresie P/I pożarnej/ Władze ochrony przeciwpożarowej i Województwa, ratownictwa Powiatu i Gmin Wsparcie działań na rzecz organizacje prawidłowego społeczne i zagospodarowania obornika, zawodowe rolników, P gnojowicy, gnojówki w ODR/ fermach zwierząt Władze Gmin gospodarskich Edukacja społeczeństwa w organizacje zakresie właściwych pozarządowe, gazety P zachowań w sytuacji lokalne/ Władze wystąpienia zagrożenia Powiatu i Gmin, P Element systemu zarządzania środowiskiem Prewencyjne eliminowanie potencjalnych przyczyn zagrożeń Kontrola przestrzegania europejskiej normy „ADR” o Policja, straż przewozie substancji i materiałów niebezpiecznych Środki własne, inne fundusze Środki własne, inne fundusze Odpowiedzialność za szkody w środowisku Postanowienia dyrektywy 2004/35/WE z 21 kwietnia 2004 r. w sprawie odpowiedzialności za środowisko w odniesieniu do zapobiegania i zaradzania szkodom wyrządzonym środowisku naturalnemu przetransponowała do prawa polskiego Ustawa z 13 kwietnia 2007 r. o zapobieganiu szkodom w środowisku i ich naprawie (Dz.U. nr 75, poz. 493). Ustawa weszła w życie 30 kwietnia, jednak nie zostały jeszcze do niej wydane akty wykonawcze, mające dla stosowania ustawy w kilku momentach znaczenie wręcz podstawowe. Zgodnie z art. 1, ustawa określa zasady odpowiedzialności za zapobieganie szkodom w środowisku i naprawę takich szkód, a więc odpowiedzialności zarówno zapobiegawczej, jak i kompensacyjnej. Jest to jednak odpowiedzialność przede wszystkim o charakterze administracyjnym, oparta na ustawowym ustaleniu zobowiązań adresowanych do określonych podmiotów, których egzekwowanie ma się odbywać poprzez stosowanie przez upoważnione organy administracji określonych instrumentów o charakterze głównie administracyjno-prawnym. Możliwe jest też korzystanie z roszczeń cywilnoprawnych, mają one jednak charakter uzupełniający, podobnie jak odpowiedzialność karna. 5.7. Przyjęte cele i priorytety Głównym celem jest: Ponoszenie odpowiedzialności finansowej za wyrządzone szkody w środowisku przez sprawców. Priorytety: Stworzenie procedury zapewniającej, że koszty działań naprawczych szkód w środowisku lub działań prewencyjnych niedopuszczających do powstania takiej szkody ponosić będą sprawcy szkody. Stworzenie bazy danych o szkodach w środowisku, wprowadzenie procedury wymuszającej na sprawcach szkody informowanie organu prowadzącego tę bazę zaistniałej sytuacji. Prowadzenie szkoleń na temat nowych procedur odpowiedzialności sprawcy za szkody w środowisku dla pracowników instytucji publicznych i podmiotów gospodarczych, potencjalnych sprawców szkód w środowisku. Stworzenie systemu kontroli wywiązywania się sprawcy z obowiązków w zakresie naprawy szkód w środowisku lub zapobiegania powstaniu takiej szkody. W/w kierunki są w kompetencji Wojewody. 5.7.1. 49 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Jeziora Wielkie na lata 2008-2011 z perspektywą na lata 2012-2014 6. Narzędzia i instrumenty realizacji Programu 6.1. Narzędzia i instrumenty programowo-planistyczne studia uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego oraz plany miejscowe stanowią narzędzia o zupełnie podstawowym znaczeniu; są one sporządzane przez władze gmin i uzgadniane przez starostę; sposób ich opracowania, stopień szczegółowości i zasady współpracy z gminami w trakcie udzielania przez starostę pozwoleń na budowę będą w znacznej części decydowały o możliwości realizacji zapisów Programu; oceny oddziaływania na środowisko projektów miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego stanowią istotny materiał umożliwiający uzgodnienie planu miejscowego; oceny oddziaływania na środowisko przedsięwzięć inwestycyjnych realizowane w ramach procedury zmierzającej do wydania decyzji o warunkach zabudowy, pozwolenia na budowę, koncesji na poszukiwanie i wydobywanie kopalin, pozwolenia wodno – prawnego, o warunkach prowadzenia robót regulacyjnych wód i melioracyjnych, zatwierdzającej projekt scalania i podziału gruntów, o zmianie lasu na użytek rolny; programy gospodarki odpadami przedsiębiorstw; 6.2. Narzędzia i instrumenty reglamentujące możliwości korzystania ze środowiska pozwolenia i decyzje administracyjne na emisję, zintegrowane, wodno-prawne, na wytwarzanie, zbiórkę i recykling odpadów, zobowiązujące do prowadzenia pomiarów zgłoszenia instalacji nie wymagających pozwoleń dokonywane przez zakłady je eksploatujące; przeglądy ekologiczne dokonywane w sytuacjach powstawania wątpliwości, w przypadku składowisk zawsze; instrukcje eksploatacji obiektów związanych z gospodarką odpadami; wymagania kwalifikacyjne stawiane eksploatującym obiekty gospodarki odpadami; strefy ochrony bezpośredniej i pośredniej ujęć wody; strefy ograniczonego użytkowania terenu; ograniczenia lub zakazanie użytkowania niektórych jednostek pływających na wodach stojących; 6.3. Narzędzia i instrumenty finansowe opłaty za korzystanie ze środowiska; są one ponoszone za: wprowadzanie gazów lub pyłów do powietrza, wprowadzanie ścieków do wód lub do ziemi, pobór wód, składowanie odpadów; ponadto na podstawie ustawy o ochronie przyrody uiszczane są opłaty za wycinkę drzew i krzewów, a na podstawie Prawa geologicznego opłaty za wydobycie kopalin; opłaty podwyższone za korzystanie ze środowiska uiszczają podmioty korzystające z niego bez uzyskania wymaganego pozwolenia; wsparcie finansowe przedsięwzięć związanych z ochroną środowiska w drodze udzielania oprocentowanych pożyczek, dopłat do oprocentowania kredytów i pożyczek, udzielania dotacji, wnoszenia udziałów do spółek, nabywania obligacji, akcji i udziałów przez fundusze ochrony środowiska, oraz wsparcie finansowe przez Ekofundusz dysponujący pieniędzmi z ekokonwersji, fundusze Unii Europejskiej (szerzej o nich w dalszym rozdziale), inne pomniejsze fundusze i fundacje wspomagające ochronę środowiska, budżet państwa, budżet samorządu województwa; wsparcie dla programów dostosowania przedsiębiorstw do wymogów związanych z ochroną środowiska poprzez negocjowanie programów dostosowawczych; starostwo deleguje swojego przedstawiciela do komisji negocjacyjnej; system materialnych zachęt (ustawa Prawo ochrony środowiska przewiduje zróżnicowane stawki podatków i innych danin publicznych służące celom ochrony środowiska) dla przedsiębiorców podejmujących się wprowadzania prośrodowiskowych systemów zarządzania procesami produkcji i usługami, zgodnie z ogólnoświatowymi i europejskimi wymogami w tym zakresie, wyrażonymi m.in. w standardach ISO 14000, EMAS, programach czystej produkcji. 50 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Jeziora Wielkie na lata 2008-2011 z perspektywą na lata 2012-2014 6.4. Narzędzia i instrumenty karne i administracyjne odpowiedzialność cywilna za szkody spowodowane oddziaływaniem na środowisko uregulowana jest także w Kodeksie Cywilnym; pozwala on każdemu, komu przez bezprawne oddziaływanie na środowisko zagraża lub została wyrządzona szkoda, żądać jej naprawienia lub zaprzestania działalności; jeżeli naruszenie dotyczy środowiska jako dobra wspólnego, z roszczeniem może wystąpić jednostka samorządu terytorialnego; odpowiedzialność karna za szkody wyrządzone środowisku zagrożona jest karą grzywny lub ograniczenia wolności w wypadku wprowadzania do obrotu substancji stwarzających szczególne zagrożenie, eksploatacji bez pozwolenia instalacji lub lekceważenia przepisów przez prowadzącego zakład o dużym ryzyku; odpowiedzialność administracyjna sprowadza się do możliwości nałożenia na podmiot korzystający ze środowiska i oddziałujący na niego negatywnie, obowiązku ograniczenia negatywnego wpływu i przywrócenia właściwego stanu środowiska; administracyjne kary pieniężne są ponoszone za przekroczenie lub naruszenie warunków korzystania ze środowiska; Działalność kontrolna gminy Możliwość skutecznego korzystania z instrumentów administracyjnych wiąże się z podejmowaniem czynności kontrolnych. W przypadku samorządu gminnego konieczna jest dobra współpraca ze starostwem i z Inspekcją Ochrony Środowiska w celu systematycznej kontroli przestrzegania przez podmioty prowadzące działalność gospodarczą zapisów zawartych w pozwoleniach na emisję i niebawem zintegrowanych. 6.5. 7. Źródła finansowania Realizacja zadań „Programu Ochrony Środowiska” wymaga zabezpieczenia i uzyskania środków budżetowych jak i pozabudżetowych. Wdrażanie Programu powinno być możliwe między innymi dzięki stworzeniu sprawnego systemu finansowania ochrony środowiska, w którym podstawowymi źródłami finansowania są fundusze ekologiczne, programy pomocowe, środki własne inwestorów oraz budżet gminy. Do instrumentów finansowych gminy w zakresie ochrony środowiska należą: opłaty za gospodarcze korzystanie ze środowiska, kary za przekroczenie wartości dopuszczalnych, Fundusze celowe Środki zgromadzone w funduszach są przeznaczane na finansowanie ochrony środowiska i gospodarki wodnej i służą realizacji zasad zrównoważonego rozwoju. Gmina Jeziora Wielkie ma możliwość ubiegania się o pomoc w finansowaniu zadań w zakresie ochrony środowiska z poniżej wymienionych źródeł: Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Toruniu, który udziela pomocy finansowej na realizację zadań z ochrony środowiska i gospodarki wodnej zgodnych z kierunkami Polityki Ekologicznej Państwa, Strategii Rozwoju Województwa KujawskoPomorskiego oraz zobowiązań międzynarodowych Polski i obowiązujących przepisów prawa. Wojewódzki Fundusz zwykle współfinansuje zadania inwestycyjne realizowane na obszarze województwa. Głównym beneficjentem pomocy są jednostki samorządu terytorialnego, ale równie dobrze o dofinansowanie ze środków Funduszu mogą wystąpić i inne podmioty, w tym: spółdzielnie, stowarzyszenia, fundacje, jednostki administracji publicznej, podmioty gospodarcze czy osoby fizyczne. Odrębną częścią oferty Funduszu są rozwiązania adresowane do tych podmiotów, które otrzymały dofinansowanie ze środków Unii Europejskiej. Proponowane są w tym zakresie specjalne pożyczki płatnicze przeznaczone na zapłacenie faktur, które są refundowane ze środków funduszy unijnych. Warunki finansowe oferowane przez WFOŚiGW w Toruniu należą do jednych z najatrakcyjniejszych w województwie. Pożyczki można spłacać przez okres 7 lat z karencją do 12 lub 24 miesięcy (w przypadku, gdy przedsięwzięcie jest realizowane dłużej niż 12 miesięcy). Ich oprocentowanie wynosi 0,7 stopy redyskonta weksli (w stosunku rocznym) dla wszystkich przedsięwzięć. Wysokość pożyczki nie może przekroczyć 85% kosztu całkowitego zadania. Dotacje Funduszu udzielane do 90% kosztów całkowitego mogą być przeznaczone na: przedsięwzięcia z zakresu ochrony przyrody i krajobrazu, 51 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Jeziora Wielkie na lata 2008-2011 z perspektywą na lata 2012-2014 edukację ekologiczną i popularyzację zachowań proekologicznych, działania polegające na zapobieganiu i likwidacji poważnych awarii i ich skutków, opracowanie programów, ekspertyz, ocen i opinii służących ochronie środowiska, likwidację mogilników znajdujących się na terenie województwa kujawskopomorskiego, plany służące gospodarowaniu zasobami wodnymi oraz utworzeniu katastru wodnego, systemy kontrolne i pomiarowe stanu środowiska, systemy kontroli wnoszenia przewidzianych ustawą opłat za korzystanie ze środowiska, a w szczególności tworzenia baz danych podmiotów korzystających ze środowiska obowiązanych do ponoszenia opłat, Dotacje mogą być także udzielane w wysokości do 75% kosztu całkowitego zadania na inne niż w/w cele. W tym przypadku beneficjentami pomocy mogą być podmioty prowadzące działalność w zakresie ochrony zdrowia, pomocy społecznej, oświaty, kultury, bezpieczeństwa publicznego. Przedsięwzięcia proekologiczne realizowane przez te podmioty powinny pozostawać w związku z w/w działalnością. Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej jest największą instytucją finansującą przedsięwzięcia ochrony środowiska w Polsce. Celem działalności NFOŚiGW jest finansowe wspieranie inwestycji ekologicznych o znaczeniu i zasięgu ogólnopolskim i ponadregionalnym oraz zadań lokalnych, istotnych z punktu widzenia potrzeb środowiska. Do priorytetowych programów przewidzianych do finansowania na 2008 r. należy ochrona: wód i gospodarka wodna, powierzchni ziemi, gospodarowanie odpadami i zasobami, powietrza, przyrody i krajobrazu oraz kształtowanie postaw ekologicznych. Bank Ochrony Środowiska S.A., który istnieje od 1991 roku. BOŚ jest uniwersalnym bankiem komercyjnym, specjalizującym się w finansowaniu przedsięwzięć służących ochronie środowiska i współpracuje z organizacjami zajmującymi się finansowaniem ochrony środowiska, tj. NFOŚiGW, WFOŚiGW oraz innymi funduszami pomocowymi. Bank współfinansuje szerokie spektrum zadań z zakresu: ochrony wody i gospodarki wodnej, ochrony atmosfery, ochrony powierzchni ziemi. EkoFundusz, którego zadaniem jest dofinansowanie przedsięwzięć w dziedzinie ochrony środowiska, które mają nie tylko istotne znaczenie w skali regionu czy kraju, ale także wpływają na osiągnięcie celów ekologicznych uznanych za priorytetowe przez społeczność międzynarodową w skali europejskiej, a nawet światowej. EkoFundusz wyklucza możliwości dofinansowania przedsięwzięć, których celem jest rozwiązywanie jedynie lokalnych problemów. Zadaniem EkoFunduszu jest ponadto ułatwienie transferu na polski rynek najlepszych technologii z krajów donatorów, a także stymulowanie rozwoju polskiego przemysłu ochrony środowiska. Fundusz Ochrony Gruntów Rolnych działającego na podstawie ustawy z dnia 3 lutego 1995 r. o ochronie gruntów rolnych i leśnych (Dz. U. z dnia 22 lutego 1995 r.). Fundusz ten przeznacza środki finansowe na ochronę, rekultywację i poprawę jakości gruntów rolnych oraz na wypłatę odszkodowań przewidzianych ustawą. Fundusze strukturalne Unii Europejskiej w zakresie ochrony środowiska dostępne w latach 2007-2013. W ramach funduszy strukturalnych dostępnymi w Polsce programami operacyjnymi są: regionalne programy operacyjne (dla każdego województwa - 16), PO Infrastruktura i środowisko, PO Kapitał ludzki, PO Innowacyjna gospodarka, Programy europejskiej współpracy terytorialnej, PO Pomoc techniczna. 52 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Jeziora Wielkie na lata 2008-2011 z perspektywą na lata 2012-2014 W ramach Regionalnego Programu Operacyjnego (RPO) dla województwa kujawskopomorskiego na lata 2007 - 2013 jednostki samorządu terytorialnego mogą ubiegać się o dofinansowanie projektów dla priorytetu II (Priorytet II Zachowanie i racjonalne użytkowanie środowiska). Celem priorytetu jest poprawa jakości środowiska przyrodniczego, jego racjonalne kształtowanie i zachowanie zasobów naturalnych dla polepszenia warunków życia mieszkańców i stanowienia korzystnych warunków dla rozwoju gospodarki. Ponadto dofinansowanie można uzyskać na realizację projektów w ramach priorytetu VI: Priorytet VI. Wspieranie przemian w miastach i w obszarach wymagających odnowy. 8. Streszczenie Programu Ochrony Środowiska Przedmiotem niniejszego opracowania jest Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Jeziora Wielkie. Zasadniczym zadaniem, jakie niniejsze opracowanie ma spełnić jest określenie celów, priorytetów i w konsekwencji działań, jakie stoją przed samorządem gminnym w dziedzinie ochrony środowiska. Ich podjęcie i wykonanie ma na celu realizację międzynarodowych zobowiązań naszego kraju, a w szczególności podjętych w związku z przystąpieniem Polski do Unii Europejskiej oraz, w znacznej mierze wynikającej z nich, Polityki Ekologicznej Państwa. Dokument został opracowany w związku z obowiązkiem nałożonym na gminy przez ustawę z 27.04.2001 Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 2008r. Nr 25 poz.150 z późniejszymi zmianami) w art.17 i 18, ustawę z 27.04.2001 o odpadach (Dz. U. 2007.39.251 z późn. zm.) w art. 14 ust.6 oraz ustawę z 27.07.2001 o wprowadzeniu ustawy – Prawo ochrony środowiska, ustawy o odpadach oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz. U. 2001.100.1085) w art. 10 w zakresie terminu jego realizacji. Zakres merytoryczny Programu ochrony środowiska określają Wytyczne sporządzania programów ochrony środowiska na szczeblu regionalnym i lokalnym (MŚ grudzień 2002). Podstawę opracowania niniejszego opracowania stanowi szereg dokumentów udostępnionych przez gminę oraz informacji, pochodzących z następujących jednostek: Zarząd Dróg Powiatowych Mogilnie, Nadleśnictwo Miradz Komenda Powiatowej Straży Pożarnej Powiatu Mogileńskiego Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Toruniu Główny Urząd Statystyczny. Gminny Program Ochrony Środowiska musiał powstawać w ścisłej współpracy z Urzędem Gminy. Konieczne było bowiem uwzględnienie zadań planowanych przez gminę, która będzie realizowała jako własne. Zwracając się o udostępnienie danych, Wykonawca miał świadomość, że pewne rejestry nie są prowadzone, albo są niekompletne. Nieliczne braki zostały w Programie uwidocznione gdyż i taka jest jego rola. Zaproponowane zostały też środki zaradcze. Program składa się z kilku części charakteryzujących poszczególne komponenty środowiska przyrodniczego, z analizą stanu istniejącego gminy Jeziora Wielkie odnośnie ochrony przyrody, gospodarki leśnej, ochrony gleb, zasobów kopalin, wód powierzchniowych i podziemnych, jakości powietrza, wykorzystanie energii odnawialnej, oddziaływanie pól elektromagnetycznych, oddziaływanie hałasu. W programie zawarte są również problemy wynikające z prowadzonej działalności człowieka oraz zagrożenia środowiska przyrodniczego, jak również przewidywane kierunki zmian, jakie nastąpią z uwzględnieniem rozwoju zrównoważonego. Program powinien być realizowany poprzez uwzględnienie zapisów wynikających z dokumentów rządowych, zwłaszcza wynikających z listy przedsięwzięć własnych i koordynowanych. Ponadto wszelkie działania winny wynikać z przedsięwzięć zawartych w opracowaniach na szczeblu regionalnym (Program wojewódzki, Strategia wojewódzka) i lokalnym zwłaszcza z Programu powiatowego oraz z dokumentów, koncepcji władz gminy, postulatów rozmaitych środowisk, w tym organizacji pozarządowych i mieszkańców. Dodatkowo niektóre z przedsięwzięć zostały zaproponowane przez zespół opracowujący Program. Zhierarchizowana lista przedsięwzięć, odnośnie każdego komponentu środowiska przyrodniczego została zawarta w tabelach. Zadania podzielone są na zadania inwestycyjne i pozainwestycyjne. W każdej z tych grup wyróżnia się zadania własne i koordynowane. Przy opracowywaniu programu, duży nacisk położono na poprawę stanu świadomości ekologicznej oraz edukację ekologiczną mieszkańców gminy. 53
