Charakterystyka polskich obiektów wpisanych na listę UNESCO
advertisement
Charakterystyka polskich obiektów wpisanych na listę UNESCO dziedzictwa światowego Charakterystyka polskich obiektów wpisanych na listę UNESCO dziedzictwa światowego. Lista Światowego Dziedzictwa Kulturowego i Przyrodniczego Ludzkości – lista obiektów objętych szczególną ochroną międzynarodowej organizacji UNESCO, filii ONZ, ze względu na ich unikatową wartość kulturową bądź przyrodniczą dla ludzkości. W sprawie wpisania danego obiektu na listę decyduje Komitet Światowego Dziedzictwa w trakcie corocznej sesji, począwszy od 1977 roku. Nominacje zgłaszane są przez poszczególne kraje. (za wikipedia.org) O włączeniu obiektu do programu UNESCO decyduje szereg kryteriów. W 2006 roku scalono je w jedną listę. Każdy obiekt musi spełniać co najmniej jeden z poniższych warunków oraz przedstawiać sobą „unikatową uniwersalną wartość”. Kryteria: I. "reprezentować arcydzieło ludzkiego geniuszu twórczego" II. "przedstawiać ważną wymianę ludzkich wartości, na przestrzeni dziejów lub w obszarze danego regionu świata, w zakresie rozwoju architektury lub technologii, w sztukach monumentalnych, urbanistyce lub projektowaniu krajobrazu" III. "przedstawiać unikatowe albo przynajmniej wyjątkowe świadectwo tradycji kulturowej lub istniejącej albo minionej cywilizacji" IV. "przedstawiać szczególny przykład typu budowli, zespołu architektonicznego lub technologicznego albo krajobrazu ilustrującego ważny etap (lub etapy) w historii ludzkości" V. "przedstawiać szczególny przykład tradycyjnego ludzkiego osadnictwa, zagospodarowania ziemi lub morza, reprezentatywny dla danej kultury (lub kultur), albo ludzkiej interakcji ze środowiskiem, szczególnie jeśli stało się ono zagrożone wskutek nieodwracalnej zmiany" VI. "pozostawać w bezpośrednim lub namacalnym związku z wydarzeniami lub żywą tradycją, pomysłowością lub wierzeniami albo z dziełami artystycznymi lub literackimi o wyjątkowym uniwersalnym znaczeniu (Komitet uznaje, że to kryterium powinno być stosowane w połączeniu z innymi kryteriami)" VII. "obejmować wyjątkowe zjawiska przyrodnicze lub tereny szczególnego naturalnego VIII. "przedstawiać szczególne świadectwo ważnych etapów w historii planety, zawierające ślady dawnego życia, istotnych toczących się procesów geologicznych tworzących formy ukształtowania terenu lub istotne formacje geomorficzne lub fizjograficzne" IX. "przedstawiać szczególny przykład toczących się procesów ekologicznych i biologicznych, istotnych dla ewolucji i rozwoju lądowych, słodkowodnych, przybrzeżnych i morskich ekosystemów lub społeczności roślin i zwierząt" X. "obejmować najważniejsze środowiska przyrodnicze do ochrony różnorodności form życia, łącznie z zagrożonymi gatunkami o uniwersalnej wartości z punktu widzenia nauki i konserwacji przyrody." (za wikipedia.org) Do końca 2006 roku trzynaście obiektów leżących na terenie Polski zostało objętych ochroną UNESCO, co daje nam 9. miejsce w Europie i 15. na świecie. Skupiły się one w Ligę Polskich Miast i Miejsc UNESCO* z siedzibą w Toruniu w celu przekazywania informacji, współpracy i promocji. I Stare Miasto w Krakowie (1978) Stare Miasto jest to najstarsza, zabytkowa część Krakowa z centrum na Rynku Głównym otoczona Plantami (parkiem miejskim). Na liście UNESCO figuruje razem z zabytkami Kazimierza oraz wzgórzem wawelskim, spełniając IV kryterium. Do słynnych miejsc na Starym Mieście należą: Wierzynek – restauracja na Rynku Głównym, której nazwa nawiązuje do postaci mieszczanina Mikołaja Wierzynka i wydanej przez niego w XIV wieku uczty. Jama Michalika – kawiarnia artystyczna o ponad stuletnich tradycjach literackich. Tu powstał Kabaret Zielony Balonik oraz narodził się Duch Młodej Polski. Piwnica pod Baranami – kabaret tworzony przez krakowskich artystów; mieści się na Rynku Głównym. Pod Jaszczurami – klub studencki na Rynku Głównym, będący legendą akademickiego ruchu kulturalnego. Stanowi popularne miejsce spotkań środowiska akademickiego Krakowa. Plac w centrum miasta, gdzie umieszczono tablice upamiętniające wydarzenia historyczne (m.in. Hołd Pruski) Na Starym Mieście znajdują się szesnaście kościołów ( w tym najsłynniejszy Kościół Mariacki na Rynku), dwa teatry, siedem muzeów (niektóre z kilkoma oddziałami), osiemnaście pomników. „Stare Miasto Krakowa, dawnej stolicy Polski, rozciąga się u stóp Zamku Królewskiego na Wawelu. XIIIwieczne miasto kupieckie posiada największy w Europie rynek, liczne zabytkowe kamienice oraz bogato wyposażone pałace i kościoły. O świetnej przeszłości Krakowa świadczą fragmenty XIV-wiecznych murów miejskich, położona na południu miasta średniowieczna dzielnica Kazimierz, z zabytkowymi synagogami, Uniwersytet Jagielloński oraz katedra gotycka, w której pochowani są królowie Polski.” (Wpis wyjaśniający do decyzji o włączeniu na listę UNESCO) II Zabytkowa kopalnia soli w Wieliczce (1978) Jedna z kopalni wchodzącej w skład Żupy Krakowskiej. Jedna z najstarszych na świecie. Wiekowo sole te pochodzą z miocenu i zostały wraz utworami towarzyszącymi tektonicznie przesunięte przez ruchy orogenezy alpejskiej w obecne miejsce z pierwotnej lokalizacji odległej o minimum kilkadziesiąt kilometrów. Kopalnię cechuje unikalny mikroklimat, na który składa się – obok dużej wilgotności i zawartości chlorku sodu – stała temperatura (ok. 9–12°C), ciśnienie, jonizacja i promieniowanie świetlne, wysoka zawartość w powietrzu manganu, magnezu i wapnia. Sprzyja on prowadzonym na głębokości 135 metrów w komorze Jezioro Wessel turnusom rehabilitacyjnym dla osób ze schorzeniami górnych dróg oddechowych. Kopalnia funkcjonuje jako obiekt turystyczny, miejsce kultu sakralnego oraz uzdrowisko. Powstała na przełomie XVIII i XIX wieku podziemna Trasa Turystyczna obejmuje: Komorę Mikołaja Kopernika Kaplicę św. Antoniego Komorę Janowice Komorę Spalona Komorę Sielec Komorę Kazimierza III Wielkiego Komorę Pieskowa Skała Podszybie Kunegunda Kaplicę św. Krzyża Kaplicę św. Kingi Komorę Erazma Barącza Komorę Michałowice Komorę Drozdowice Komorę Weimar Komorę Józefa Piłsudskiego Komorę Stanisława Staszica Skarbnik Komorę Witolda Budryka Komorę Warszawa Komorę Wisła Pochylnię Prinzinger Komorę Haluszki Komorę Izabela Kaplicę św. Jana Muzeum Żup Krakowskich Groty Kryształowe „Pokłady soli kamiennej w Wieliczce eksploatowane są od XIII w. Kopalnia rozciąga się na 9 poziomach i liczy 360 km chodników, w których znajdują się wyrzeźbione w soli ołtarze, posągi i inne dzieła sztuki; etapy pasjonującej pielgrzymki ku przeszłości tego zakrojonego na szeroką skalę przedsięwzięcia przemysłowego.” (Wpis wyjaśniający) III Auschwitz–Birkenau (1979) Zespół obozów koncentracyjnych i obozów zagłady na terenie Oświęcimia i pobliskich miejscowości istniejący w latach 1940–1945. Nazwy Auschwitz i Birkenau są niemieckimi odpowiednikami polskich nazw Oświęcim i Brzezinka. Jedyny obóz koncentracyjny na liście UNESCO. Obozami głównymi zespołu były: Auschwitz I (Oświęcim I) – pierwszy obóz, głównie pracy przymusowej, pełniący również funkcję centrum zarządzającego dla całego kompleksu Auschwitz II – Birkenau (Brzezinka), początkowo obóz koncentracyjny, potem także obóz śmierci wyposażony w komory gazowe i krematoria Auschwitz III – Monowitz (Monowice), obóz pracy przymusowej w fabryce Buna– Werke koncernu IG Farben W Auschwitz przeprowadzano także eksperymenty pseudomedyczne na szeroką skalę. Najbardziej znanym lekarzem prowadzącym swoje badania w Oświęcimiu jest Josef Menele. Dziś na terenach obozu działa muzeum. „Ogrodzenia, druty kolczaste, wieże strażnicze, baraki, szubienice, komory gazowe oraz krematoria świadczą o warunkach w jakich odbywało się hitlerowskie ludobójstwo na terenie dawnego obozu koncentracyjnego i obozu zagłady Auschwitz-Birkenau, największego w III Rzeszy. Badania historyczne wykazały, że w obozie tym, stanowiącym symbol okrucieństwa ludzi wobec ludzi w XX wieku, systematycznie głodzono, torturowano i wymordowano 1, 5 miliona ludzi, w przeważającej części Żydów.” (Wpis wyjaśniający) IV Białowieski Park Narodowy (1979) (wspólnie z Białorusią od 1992) Pierwotnie Park Narodowy w Białowieży utworzony w 1930 roku. Spełnia VII kryterium UNESCO. Jeden z siedmiu na świecie i trzech w Europie transgraniczny obiekt dziedzictwa światowego (razem z białoruską podlegającą ścisłej ochronie Białowieżskają Puszczą). Położony przy wododziale Wisły i Niemna (najcenniejszy obszar w widłach rzek Hwoźnej i Narewki) na swoim terenie nie ma jezior ani większych rzek, chociaż Orłówka ma tam swoje źródło. Puszcza Białowieska jest najlepiej zachowanym lasem naturalnym na Niżu Europejskim. Ponad 2/3 powierzchni parku zajmują lasy liściaste. Największą powierzchnię zajmują lasy grądowe (dębowo-grabowe), które rosną na najżyźniejszych glebach puszczy. W miejscach zalewanych przez kilka miesięcy wodą, rosną olsy i łęgi, składające się głównie z olszy czarnej i jesionu. W suchszych miejscach rosną natomiast bory sosnowe, świerkowe i mieszane. Występuje tu 20 gatunków lasów. Ogólnie flora parku liczy 1000 gatunków roślin, w tym 728 gatunków roślin naczyniowych, 277 gatunków porostów oraz ponad 3000 gatunków grzybów. Spośród szczególnie rzadkich roślin należy wymienić pełnika europejskiego, kosaćca syberyjskiego, arnikę górską i fiołka bagiennego. W Białowieskim Parku Narodowym charakterystyczną cechą jest duża liczba martwego drewna. Dzięki rozkładowi martwych pni, do gleby wracają cenne substancje odżywcze, przywracające glebie żyzność. Ponadto, martwe drewno staje się domem dla niezliczonej ilości grzybów, bakterii i malutkich bezkręgowców. Wiele z nich to gatunki zagrożone wyginięciem, niewystępujące nigdzie indziej w Europie. Na terenie Puszczy Białowieskiej rośnie także Dąb Jagiełły. W Puszczy Białowieskiej żyje około 12 000 gatunków zwierząt, wśród których przeważają bezkręgowce, a w szczególności owady (8 000 gatunków). Ponadto występuje tu 120 gatunków ptaków, 7 gatunków gadów i 11 gatunków płazów. Symbolem parku jest żubr, gdyż właśnie w tym parku ocalono od zagłady to zwierzę. (Strona: http://www.bpn.com.pl/) „Rozległa połać pierwotnego lasu położona jest na linii działu wodnego Morza Bałtyckiego i Morza Czarnego. Składa się z drzew iglastych i liściastych, zamieszkana jest przez rzadkie gatunki ssaków: wilki, rysie, wydry oraz przez około 3 tys. żubrów europejskich; gatunku, który udało się ponownie wprowadzić na tereny parku.” (Wpis do decyzji) V Stare Miasto w Warszawie (1980) Spełniające II i VI kryterium UNESCO warszawskie Stare Miasto to najstarsze osiedle miejskie dzisiejszej stolicy, będące zwartym zespołem architektury zabytkowej (głównie XVII i XVIII-wieczny układ zabudowy), otoczone pierścieniem murów obronnych z XIVXVI wieku. Posiada Rynek, który rozmieszczony jest na planie prostokąta. Do ważniejszych zabytków warszawskiej Starówki zalicza się: Plac Zamkowy (wraz z Zamkiem Królewskim. kolumną Zygmunta III i Pałacem pod Blachą) Katedra św. Jana (XIII/XIV w.) Kościół Jezuitów Kolegium jezuickie (powstałe w XVII-XVIII w. z połączonych kamienic) Kanonia - zaułek na tyłach katedry św. Jana. Kościół poaugustiański św. Marcina zespół murów miejskich z barbakanem „Ponad 85% zabytkowego centrum Warszawy zostało zniszczone przez nazistowskie oddziały okupacyjne. Po wojnie mieszkańcy Warszawy podjęli dzieło odbudowy, które doprowadziło do odtworzenia kościołów, pałaców i domów będących symbolem polskiej kultury i narodowej tożsamości. Jest to wyjątkowy przykład całkowitej rekonstrukcji zespołu historycznego.” (Wpis wyjaśniający do decyzji o włączeniu na listę UNESCO) VI Stare Miasto w Zamościu (1992) Jedna z szesnastu dzielnic Zamościa. Wybitne walory turystyczne Zamościa to: zachowany od czasu powstania układ urbanistyczny, regularny Rynek Wielki o wymiarach 100 x 100 metrów z ratuszem i tzw. Kamienicami Ormiańskimi (w mieście osiedliła się liczna wspólnota ormiańska), a także fragmenty umocnień obronnych wraz z pochodzącymi z okresu zaboru rosyjskiego nadszańcami. „Miasto zostało założone w XVI wieku przez kanclerza Jana Zamoyskiego, na szlaku handlowym łączącym Europę Zachodnią i Północną z Morzem Czarnym. Zamość, wzorowany na włoskim modelu miasta idealnego, zbudowany przez pochodzącego z Padwy architekta Bernardo Morandiego, stanowi doskonały przykład miasta renesansowego z końca XVI w., które zachowało pierwotny plan, fortyfikacje oraz liczne budowle, łączące włoskie i środkowoeuropejskie tradycje architektoniczne.” (Wpis wyjaśniający do decyzji o włączeniu na listę UNESCO) VII Średniowieczny Zespół Miejski Miasta Toruń (1997) Jedna z prawobrzeżnych dzielnic Torunia. Najefektowniejsza i najbardziej bogata w zabytki dzielnica miasta, założona w 1233 roku. Zespół staromiejski Torunia jest jednym z najcenniejszych zespołów zabytkowych w Polsce Obejmuje Stare i Nowe Miasto, z zachowanym prawie bez zmian XIII-wiecznym układem urbanistycznym. Główne zabytki to: kościoły gotyckie: św. św. Janów Chrzciciela i Ewangelisty pofranciszkański Wniebowzięcia NMP św. Jakuba Rynek Staromiejski w Toruniu i Ratusz Staromiejski w Toruniu Rynek Nowomiejski w Toruniu pozostałości średniowiecznych obwarowań miejskich ruiny zamku krzyżackiego gotycki most zespół gotyckich kamienic mieszczańskich z XIV-XVI barokowe pałace miejskie: pałac Dąmbskich Kamienica Pod Gwiazdą Kościół poewangelicki św. Ducha Kościół poewangelicki Trójcy św. spichrze z XIV-XVIII w. (w tym najlepiej zachowany w Polsce spichrz gotycki) Pomnik Mikołaja Kopernika Dwór Artusa w Toruniu Teatr im. W. Horzycy siedziba Towarzystwa Naukowego w Toruniu z 1881. neogotyckie kościoły: garnizonowy św. Katarzyny z 1897, ewangelicko-augsburski św. Szczepana z 1903. „Toruń zawdzięcza swe początki Zakonowi Krzyżackiemu, który w połowie XIII w. zbudował tam zamek, mający służyć za bazę wypadową do podboju i ewangelizacji Prus. Miasto, należące do Hanzy, wkrótce zaczęło odgrywać istotną rolę handlową. O jego randze świadczą liczne okazałe, XIV i XV-wieczne budowle publiczne i prywatne (m.in. Dom Kopernika), wznoszące się na Starym i na Nowym Mieście.” (Wpis do decyzji) VIII Zamek Krzyżacki w Malborku (1997) (Ordensburg Marienburg) Trzyczęściowa twierdza obronna w stylu gotyckim o kubaturze ponad 250 000 m3. Składa się z podzamcza, zamku średniego i zamku wysokiego. Jest to jeden z największych zachowanych zespołów gotyckiej architektury na świecie. Pierwotna nazwa zamku używana przez zakon krzyżacki brzmiała Marienburg, czyli Gród Marii. Od 14 września 1309 do 1457 zamek w Malborku był siedzibą wielkiego mistrza krzyżackiego, a miasto stolicą państwa zakonnego. Gotycki zamek w Malborku wzniesiony przez Krzyżaków w latach 1274-1457 jest jedną z największych twierdz średniowiecznej Europy i przykładem średniowiecznej architektury obronnej. W latach 1309-1457 był siedzibą mistrzów Zakonu Krzyżackiego i stolicą Państwa Krzyżackiego. W latach 1457-1772 z tego miejsca panowali wojewodowie malborscy. W 1961 roku utworzono Muzeum Zamkowe. Pod koniec lat 50. XX wieku powołano Społeczny Komitet Odbudowy Zamku. Od 1961 roku jest siedzibą muzeum polskiego. Od kilku lat, organizowane są inscenizacje zdobywania zamku malborskiego przez wojska polskie po bitwie pod Grunwaldem. W okresie od maja do września odbywają się tu też od wielu lat spektakle typu Światło i dźwięk. Na zamku nadal prowadzone są skomplikowane prace remontowe. ”XIII-wieczny, warowny klasztor Zakonu Krzyżackiego został znacznie rozbudowany i upiększony po 1309, kiedy przeniesiono tu z Wenecji siedzibę Wielkiego Mistrza. Malbork, największy przykład średniowiecznego zamku ceglanego, popadł następnie w ruinę, ale został pieczołowicie odrestaurowany na przełomie XIX i XX w. To właśnie w Malborku powstały liczne, obowiązujące do dzisiaj techniki konserwacyjne. Po poważnych zniszczeniach w czasie II Wojny Światowej, zamek został ponownie odrestaurowany, na podstawie szczegółowej dokumentacji opracowanej przez jego wcześniejszych konserwatorów.” (Wpis w 1997 r. na podstawie kryteriów II, III i IV.) IX Kalwaria Zebrzydowska (1999) Sanktuarium pasyjno-maryjne znajdujące się w Kalwarii Zebrzydowskiej łączy w sobie kult Jezusa Chrystusa cierpiącego i Matki Bożej. Założone w 1602 roku przez Mikołaja Zebrzydowskiego posiada formę kalwarii, czyli duży obszar przypominający swym ukształtowaniem Jerozolimę, wraz z licznymi kościołami i kaplicami. Ten teren, oraz zespół kaplic tworzą "Dróżki". Zebrzydowski powierzył nowe sanktuarium w opiekę OO. Bernardynów, gałęzi Zakonu Braci Mniejszych (franciszkanów), którzy opiekują się również miejscami świętymi w Jerozolimie. Po śmierci Mikołaja Zebrzydowskiego w 1620 dzieło rozbudowy podjęli: syn Jan, wnuk Michał oraz ich spadkobiercy, rodzina Czartoryskich. Ich to dziełem jest duża część kaplic oraz obecny kształt bazyliki i klasztoru Matki Bożej Anielskiej. W bazylice Matki Bożej Anielskiej znajduje się łaskami słynący obraz Matki Bożej Kalwaryjskiej, jeden z najbardziej znanych tego typu wizerunków Maryi w Polsce. Manierystyczny zespół architektoniczny i krajobrazowy Kalwarii Zebrzydowskiej oraz park pielgrzymkowy z XVII w. - bazylika, Klasztor o. Bernardynów i dróżki - został wpisany 1 grudnia 1999 na listę światowego dziedzictwa UNESCO, jako przedstawiający unikalną wartość kulturową, przyrodniczą i kultową. „Kalwaria Zebrzydowska stanowi malowniczy krajobraz kulturowy o istotnym znaczeniu duchowym. Otoczenie naturalne Kalwarii, w które wpisują się symboliczne miejsca odnoszące się do Męki Pańskiej oraz do życia Matki Boskiej, pozostało prawie niezmienione od XVII w. Obecnie Kalwaria nadal stanowi cel pielgrzymek” X Kościoły Pokoju (2001) Kościoły pokoju w Świdnicy i Jaworze (województwo dolnośląskie) są największymi drewnianymi budowlami o funkcjach religijnych w Europie. Spełniają III, IV i VI kryterium UNESCO. Powstały w II poł. XVII wieku gdy, w następstwie pokoju westfalskiego kończącego wojnę trzydziestoletnią (1618-1648), naciskany przez protestancką Szwecję katolicki cesarz Ferdynand III Habsburg przyznał śląskim luteranom prawo do wybudowania trzech świątyń na obszarach bezpośrednio podległych jego władzy. Cesarska zgoda na budowę Kościołów Pokoju obwarowana była dodatkowymi ograniczeniami: budowle miały być wzniesione jedynie z materiałów nietrwałych (drewno, słoma, glina, piasek) kościoły mogły być wybudowane jedynie poza granicami miasta, nie dalej jednak niż na odległość strzału armatniego od murów miejskich nie mogły mieć wież ani dzwonów, ani tradycyjnego kształtu świątyni musiały być ukończone w przeciągu jednego roku musiały zostać wzniesione na koszt protestantów nie mogły przy nich powstać szkoły parafialne Wybudowano trzy takie kościoły: w Głogowie, Jaworze oraz Świdnicy. Wszystkie zostały ukończone a do naszych czasów dotrwały dwa (kościół w Głogowie spłonął w pożarze wywołanym uderzeniem pioruna). „Kościoły Pokoju w Jaworze i Świdnicy, największe w Europie budowle sakralne o konstrukcji szkieletowej, zostały wzniesione na Śląsku w połowie XVII w., w następstwie Pokoju Westfalskiego kładącego kres konfliktom religijnym. Zbudowane z uwzględnieniem czynników materiałowych i politycznych, świadczą o poszukiwaniach swobody religijnej i ucieleśniają formy architektoniczne właściwe kościołom katolickim, lecz mało rozpowszechnione w ideologii luterańskiej.” XI Drewniane kościoły południowej Małopolski i Podkarpacia – Binarowa, Blizne, Dębno Podhalańskie, Haczów, Lipnica Murowana, Sękowa (2003) Grupa cennych historycznie i ciekawych architektonicznie drewnianych kościołów najczęściej konstrukcji zrębowej, z których najstarsze pochodzą z XIV wieku (za najstarszy uważa się kościół w Haczowie z 1388 roku). Zachowały się w dobrym stanie do czasów współczesnych i stanowią drugie najstarsze tego rodzaju skupisko drewnianych świątyń w Europie, zaraz po norweskich kościołach klepkowych tzw. stavkirke. W województwie podkarpackim i małopolskim występuje duże zagęszczenie drewnianych kościołów. Prezentują style architektoniczne począwszy od gotyckiego, przez renesansowy, barokowy po nowsze style. Są cennymi zabytkami w skali Polski, Europy i świata. Znaczna większość z nich znajduje się na turystycznym szlaku architektury drewnianej. Na listę UNESCO zostały wpisane: kościół św. Michała Archanioła w Binarowej - bardzo cenne polichromie i wyposażenie, kościół Wszystkich Świętych w Bliznem - cenne malowidła i wyposażenie, kościół św. Michała Archanioła w Dębnie Podhalańskim - zachowany pierwotny, gotycki wygląd, kościół Wniebowzięcia NMP w Haczowie - największy kościół na świecie zbudowany na zrąb, najstarszy drewniany kościół w Polsce, kościół św. Leonarda w Lipnicy Murowanej - zachowany pierwotny (średniowieczny) układ, kościół św. Filipa i św. Jakuba w Sękowej - wzorowo odnowiony, nietypowa sylwetka, uważany za najpiękniejszy na szlaku architektury drewnianej, „Drewniane kościoły południowej Małopolski stanowią wyjątkowy przykład różnych aspektów tradycji budowlanych kościołów średniowiecznych w kulturze rzymsko-katolickiej. Do ich budowy wykorzystano technikę polegającą na poziomym ułożeniu pni, rozpowszechnioną w Europie Północnej i Wschodniej od średniowiecza. Kościoły powstawały z fundacji rodzin szlacheckich i były symbolem prestiżu. Stanowiły interesującą alternatywę dla budowli murowanych, powstających w miastach.” XII Park Mużakowski nad rzeką Nysą (2004) (wspólnie z Niemcami) Największy i najsłynniejszy park stylu angielskiego w Polsce i w Niemczech. Park zajmuje ok. 5,45 km² powierzchni na obu stronach rzeki Nysy Łużyckiej, która stanowi granicę polskoniemiecką. Centrum parku znajduje się w niemieckiej miejscowości Bad Muskau. Spełnia II i IV kryterium. Założycielem parku był książę Hermann von Pückler-Muskau (1785-1871) z Bad Muskau, właściciel tych terenów. Po studiach w Anglii, w 1815 roku zlecił konstrukcję parku widokowego. Prace trwały aż do 1845 roku i były nadzorowane (i później kontynuowane) przez znanego ogrodnika, Eduarda Petzolda. Poza samym parkiem, obszar jest także znany z zamków Muskau (Starego Zamku i Nowego Zamku), oranżerii i kilku klasycystycznych budynków. Od 1945 roku park podzielony jest granicą państw Polski i Niemiec. Dwie trzecie obszaru znajduje się po stronie polskiej w okolicy miasta Łęknica. „Park krajobrazowy o powierzchni 559,90 hektarów, rozciągający się po obu stronach Nysy Łużyckiej, wzdłuż której przebiega granica polsko-niemiecka, został stworzony przez księcia Hermana von Puckier-Muskaua w latach 1815-1844. Park, harmonijnie wpisany w wiejski krajobraz, zapoczątkował nowe podejście w projektowaniu krajobrazu i wpłynął na rozwój architektury krajobrazu w Europie i Ameryce. Zaprojektowany jako „obraz malowany za pomocą roślin” nie miał nawiązywać do klasycystycznego krajobrazu, wyobrażenia Edenu, utraconej doskonałości, ale wykorzystywał miejscową roślinność do podkreślenia walorów istniejącego krajobrazu. Ten „zintegrowany krajobraz” rozciąga się aż do miasta Muskau, poprzez pasy zieleni tworzące parki miejskie otaczające obszary zabudowane. Miasto stało się w ten sposób jednym z elementów utopijnego krajobrazu. W skład obiektu wchodzi również odbudowany zamek, mosty i arboretum.” XIII Hala Stulecia (Hala Ludowa) we Wrocławiu (2006) Hala widowiskowo-sportowa położona w Parku Szczytnickim we Wrocławiu, wzniesiona w latach 1911–1913 według projektu Maxa Berga, wczesnomodernistyczna; wpisana do rejestru zabytków w 1962, wraz z zespołem architektonicznym obejmującym m.in. Pawilon Czterech Kopuł, Pergolę i Iglicę wpisana ponownie w 1977. Spełnia II, III i IV kryterium. O wpisanie Hali Stulecia na listę UNESCO gmina wrocławska walczyła przez kilka lat. Na drodze stawały dwa błędy: braki w prawie polskim, które nie dawały maksymalnej ochrony Hali (naprawiono to w kwietniu 2005 roku, uznając Halę za pomnik historyczny) oraz sytuacja własnościowa hali. Początkowo właścicielami miał być Skarb Państwa, teraz jednak jej właścicielami są gmina i urząd marszałkowski. „Wrocławska Hala Stulecia jest twórczym i innowacyjnym przykładem rozwoju technik budowlanych w dużych konstrukcjach zbrojonych. Zajmuje kluczową pozycję w ewolucji metod stosowania żelazobetonu w architekturze i jest jednym z punktów zwrotnych w historii wykorzystania stali dla wzmacniania struktur budowli.” (Tekst wyjaśniający do decyzji o włączeniu na listę UNESCO) *Ligę Polskich Miast i Miejsc UNESCO w Polsce tworzą: * miasto Zamość * Lokalna Organizacyjna Turystyczna "Zamość i Roztocze" Zamość * miasto Wieliczka * miasto Toruń * Lokalna Organizacja Turystyczna Beskid Zielony z siedzibą w Gorlicach * Parafia Binarowa (św. Józefa) * Białowieski Park Narodowy * miasto Łęknica * miasto Oświęcim * parafia rzymskokatolicka Lipnica Murowana * gmina Lipnica Murowana * gmina miasta Świdnica * parafia ewangielicko–augsburska Świdnica * parafia ewangielicko–augsburska Jawor * gmina Jawor * parafia rzymskokatolicka Sękowa * gmina Sękowa * Hala Stulecia Wrocław
