Pożar w jelicie, czyli wrzodziejące zapalenie jelita grubego

Pożar w jelicie, czyli wrzodziejące zapalenie jelita grubego
Wrzodziejące zapalenie jelita grubego (UC – ang. ulcerative colitis)
jest obok choroby Leśniowskiego - Crohna (CD – ang. Crohn`s
Disease) zaliczane do tzw. przewlekłych stanów zapalnych jelit (IBD
– ang. Inflammatory Bowel Disease). Są to choroby o niepoznanej
dotąd przyczynie, chod przypuszcza się, że ich podłoże tkwi w
systemie immunologicznym (odpornościowym) osób nimi
dotkniętych – innymi słowy, są to choroby o podłożu zapalnym, lecz
nie wiadomo co wywołuje to zapalenie.
Przewód pokarmowy człowieka to bardzo długi kanał, rozpoczynający
się od jamy ustnej, poprzez przełyk, żołądek, jelito cienkie czcze i
kręte, jelito grube (okrężnicę), aż do odbytu. Najdłuższe odcinki, to
jelito cienkie, którego długośd może wynosid nawet 7 m, a następnie
jelito grube, dochodzące do 1,5 m długości. Taka długośd jelit ma
swoje uzasadnienie, zwiększa się bowiem w ten sposób powierzchnia
chłonna przewodu pokarmowego i możliwe jest przyswojenie
większości składników odżywczych z treści pokarmowej
przesuwającej się wzdłuż jelit (tzw. pasaż jelitowy).
Wrzodziejące zapalenie jelita grubego (UC), obejmuje jedynie jelito
grube (okrężnicę), nie dotyka natomiast pozostałych odcinków
przewodu pokarmowego, w przeciwieostwie do choroby
Leśniowskiego – Crohna (CD). Okrężnica może byd zajęta jedynie
częściowo, zwykle w jej koocowym odcinku (esica i odbytnica) i tak
jest właściwie w 100% przypadków. Rzadziej zmiany zapalne
obejmują jelito grube na całej jego długości. Do objawów można
zaliczyd częste biegunki z domieszką krwi i (lub) śluzu oraz bolesne
parcie na stolec. Przetoki jelitowe (czyli nienaturalne połączenia jelita
ze skórą) i ropnie występują rzadko w przeciwieostwie do CD. Zmiany
zapalne, które są głównymi czynnikami wywołującymi objawy, mogą
występowad na całej długości okrężnicy w postaci powierzchownych
owrzodzeo. Jest to bardzo istotne, ponieważ w przeciwieostwie do
choroby Leśniowskiego – Crohna, zmiany patologiczne nie obejmują
całej ściany jelita grubego, na jej przekroju poprzecznym, a jedynie
powierzchnię błony śluzowej.
Rozpoznanie jest stawiane na podstawie wywiadu i badania
podmiotowego, czyli przeprowadzonego cyklu badao
diagnostycznych. Badania obejmują oznaczenie podstawowych
parametrów morfologicznych krwi, jak ilośd erytrocytów, poziom
hemoglobiny, hematokrytu, poziomu żelaza, OB, CRP. Pozwala to na
stwierdzenie czy u pacjenta dochodzi do utraty krwi i rozwoju anemii
w skutek krwawieo mogących pojawiad się w przewodzie
pokarmowym oraz czy rozwija się stan zapalny. Często lekarz
decyduje także o wykonaniu badania kału na tzw. krew utajoną, aby
stwierdzid czy w przewodzie pokarmowym pojawia się krew nie
widoczna gołym okiem. Kał bada się także pod kątem wykluczenia
ewentualnych zakażeo bakteryjnych lub zakażeo pasożytniczych,
mogących wywoływad objawy imitujące UC. Istotne jest też badanie
ultrasonograficzne (USG) jamy brzusznej, które wykaże ewentualne
zmiany w wątrobie i w trzustce, które także mogą mied wpływ na
objawy odczuwane przez pacjenta.
Badaniem rozstrzygającym i najważniejszym podczas diagnozowania
wrzodziejącego zapalenia jelita grubego jest endoskopia
(wziernikowanie) okrężnicy. Można wykonad rektoskopię lub
sigmoidoskopię, które pozwalają na obejrzenie koocowego odcinka
jelita, lub wykonad dokładniejsze badanie kolonoskopowe
pozwalające na obejrzenie całego jelita grubego od środka za pomocą
giętkiego instrumentu zaopatrzonego w kamerę i wprowadzanego
poprzez odbyt do jelita. Endoskopia jelita grubego pozwala nie tylko
na wizualną (makroskopową) ocenę stanu błony śluzowej jelita, ale
umożliwia także pobranie wycinków (bioptatów) do badania
histopatologicznego. Takie badanie pozwoli potwierdzid lub
wykluczyd diagnozę o IBD oraz da możliwośd zróżnicowania na którą
postad choroby pacjent choruje, UC czy CD. Najlepiej aby diagnostyka
była przeprowadzana przez lekarza gastroenterologa, który jest
specjalistą zajmującym się schorzeniami przewodu pokarmowego.
Stan zapalny jelita grubego utrzymujący się od co najmniej 10 lat,
zwiększa ryzyko wystąpienia raka jelita grubego, stąd bardzo ważne
jest to, aby pacjenci u których zdiagnozowano UC, byli stale
monitorowani przez lekarza, aby w porę uchwycid wszystkie
niekorzystne zmiany. Do innych możliwych powikłao UC można
zaliczyd tzw. toksyczne rozszerzenie okrężnicy (megacolon toxicum).
Nie są do kooca znane przyczyny tego powikłania, ale jego przebieg
wskazuje na głębokie uszkodzenie ściany jelita. Jeśli nie uda się
opanowad choroby, to dochodzi do martwicy jelita grubego co
skutkuje koniecznością wykonania tzw. kolektomii, czyli doszczętnego
usunięcia okrężnicy. Prowadzi to do okaleczenia pacjenta i znacznie
pogarsza komfort życia, ale jednocześnie pozwala uratowad życie i
równocześnie prowadzi do wyleczenia z wrzodziejącego zapalenia
jelita grubego, bowiem jak pamiętamy, to schorzenie dotyka właśnie
tego narządu. Kolektomia jest ostatecznością, ale jeśli już się ją
wykonuję, to dąży się do tego, aby połączyd odbyt z jelitem cienkim
wraz z wytworzeniem zbiornika gromadzącego kał, tzw. sakwy
(poucha). Sakwa pełni rolę odbytnicy i umożliwia kontrolę
wypróżnieo. Czasem trzeba jednak wyprowadzid tzw. stomię, czyli
sztuczne ujście jelita na powierzchnię skóry brzucha, przez którą
wydostaje się kał.
Interwencje chirurgiczne w leczeniu UC stanowią ostatecznośd,
natomiast podstawą leczenia jest farmakologia. Jako że objawy UC
wskazują za postępujący proces zapalny, stosuje się leki
przeciwzapalne, będące pochodnymi kwasu acetylosalicylowego
(aspiryny), np. sulfasalazynę. Zastosowanie mają także leki bazujące
na sterydach, jak budesonid czy prednizolon.
Innym rodzajem farmakoterapii jest terapia immunosupresyjna, czyli
zastosowanie leków obniżających sprawnośd układu
odpornościowego (np. azatiopryna, cyklosporyna), tak jak to ma
miejsce po transplantacjach narządów, kiedy trzeba zapobiec
odrzutowi. Wyhamowanie reakcji systemu odpornościowego pozwala
na zmniejszenie objawów UC.
Stosowana jest także antybiotykoterapia, ponieważ jak zauważono,
często łagodzi ona objawy choroby. Prawdopodobnie ma to związek z
wpływem na przebieg UC drobnoustrojów zamieszkujących jelito
grube. System immunologiczny nie reaguje prawidłowo na ich
obecnośd, co może wzmagad jego patologiczne działanie.
Najskuteczniejszą jak dotąd terapią farmakologiczną jest leczenie
biologiczne, wykorzystujące przeciwciała skierowane przeciwko
czynnikom stymulującym system odpornościowy (np. infliximab) do
odpowiedzi zapalnej. Taka terapia pozwala uzyskad najlepsze wyniki
leczenia i długo utrzymywad pacjenta w dobrym stanie, jednak jej
koszty są olbrzymie i dlatego NFZ nie refunduje jej we wszystkich
przypadkach.
Wrzodziejące zapalenie jelita grubego (UC) jest ciężkim schorzeniem
o nieznanej etiologii (przyczynie), ale mimo to medycyna pozwala na
leczenie objawów choroby. Skuteczna terapia, a co za tym idzie dobry
stan pacjenta, są możliwe do osiągnięcia jedynie jeśli istnieje zaufanie
pomiędzy lekarzem a pacjentem. Ważna jest także możliwośd
dostępu do najnowszych metod leczenia jak terapia biologiczna.
Tekst: dr n. med. Tomasz Gosiewski