WADY WYMOWY Rodzaje wad oraz przyczyny ich powstawania

WADY
WYMOWY
Rodzaje wad oraz przyczyny ich
powstawania .
Ćwiczenia z dzieckiem.
OPRACOWAŁA:
mgr IWONA PACANA-CZECH
ZABURZENIA MOWY
Przyczyny zaburzeń mowy:
1.
2.
zewnątrzpochodne – ujemny wpływ środowiska
( wadliwe wzorce wymowy, zaniedbania opiekuńczowychowawcze);
wewnątrzpochodne - nieprawidłowa budowa narządów
mowy, obniżenie słyszalności, uszkodzenia ośrodków
i dróg unerwiających narządy mowne, opóźnienie
funkcji pewnych struktur mózgowych, nerwice,
upośledzenie umysłowe, choroby psychiczne związane z
zaburzeniami myślenia;
DYSLALIA
•
•
jest wadą wymowy polegającą na realizacji fonemów w sposób
niezgodny z ustaloną przez zwyczaj społeczny normą;
Rodzaje dyslalii :
1) jednoraka – 1 fonem jest realizowany odmiennie;
2)
wieloraka – kilka lub kilkanaście fonemów realizuje się
niezgodnie z tradycyjną normą;
3)
całkowita – gdy realizowane są jedynie elementy prozodyczne
wypowiedzi ( melodia, akcent, rytm); mowa jest niewyraźna,
bełkotliwa, niezrozumiała dla otoczenia;
DZIECI W PRZEDSZKOLU/SZKOLE
NAJCZĘŚCIEJ PRZEJAWIAJĄ:
 Kłopoty
artykulacyjne (dyslalie):
-seplenienie (sygmatyzm) dotyczy głosek:
s, z, c, dz; ś, ź, ć, dź; sz, ż, cz, dż
-reranie (rotacyzm) dotyczy głoski r
-mowa bezdźwięczna-brak głosek
dźwięcznych(f-w, s-z, ś-ź, sz-ż, c-dz, ć-dź,
cz-dż, p-b, t-d, k-g)
- kappacyzm, gammacyzm nieprawidłowa realizacja głosek
tylnojęzykowych: k, g, ki, gi.
 Kłopoty z płynnością mowy ( jąkanie
wczesnodziecięce)
SEPLENIENIE (SYGMATYZM)


polega na nieprawidłowej realizacji głosek s, z, c, dz/ sz, ż, cz, dż/ ś, ź, ć, dź
(t,d,n);
wadliwa wymowa polegać może na zastępowaniu głosek jednego szeregu,
drugim (parasygmatyzm) – jak też deformacji:

seplenienie międzyzębowe
seplenienie boczne
seplenienie wargowo – zębowe
seplenienie przyzębowe
sepl. nosowe, krtaniowe, gardłowe, ostre (świszczące)

Przyczyny seplenienia:

wady zgryzu, wymiana zębów mlecznych na stałe, ubytki zębowe, urazy
twarzoczaszki, wady rozwojowe narządów artykulacyjnych, upośledzenie
słuchu, zaburzenia słuchu fonetyczno-fonematycznego, porażenie języka
i mięśni twarzy, naśladownictwo wymowy osób wadliwie mówiących.




WYMOWA BEZDŹWIĘCZNA
polega na braku realizacji spółgłosek dźwięcznych
i zastępowaniem ich bezdźwięcznymi :
b – p/ d – t/ g – k/ z – s/ ż – sz/ ź – ś/ dz – c/ dż – cz/ dź – ć/ w – f;
 (burza - pusza, żaba – szapa, koza – kosa, tablica - taplica);


Przyczyny ubezdźwięcznienia:

zaburzenia słuchu fonematyczno-fonemowego
upośledzenie słuchu, niedosłuch, głuchota
brak koordynacji między pracą więzadeł głosowych a pracą
narządów jamy ustnej;



kolejność ćwiczenia głosek: w, z, ż, ź, cz, dz, dż, dź, b, d, g
ROTACYZM ( RERANIE)
polega na nieprawidłowej realizacji głoski r ;
 głoska może być zastępowana przez – j, l, ł, d, w;

opuszczanie głoski r w wyrazie to mogirotacyzm
 zastępowanie jej inną głoską to pararotacyzm

Przyczyny rotacyzmu:

zbyt niska sprawność ruchowa języka – zwłaszcza czubka,
nieprawidłowości budowy anatomicznej języka ( zbyt wiotki
i cienki, krótkie wędzidełko), upośledzenie słuchu, opóźniony
rozwój motoryczny, upośledzenie umysłowe, porażenie
mózgowe, wadliwy wzór wymowy osób z otoczenia dziecka.
RODZAJE ROTACYZMU

języczkowy ( r francuskie) – artykulacja r na wibracji języczka
będącego zakończeniem podniebienia miękkiego

policzkowy – drga 1 lub 2 policzki podczas realizacji głoski r

wargowy – podczas artykulacji głoski r wibrują wargi


( lub tylko1 warga)
wargowo – zębowy – podczas artykulacji r następuje drganie
górnej wargi zbliżonej do dolnych siekaczy lub wargi dolnej
zbliżonej do siekaczy górnych
międzyzębowy - podczas realizacji głoski r następuje drganie
czubka języka wsuniętego między zęby przednie
KAPPACYZM, GAMMACYZM



polega
na
nieprawidłowej
tylnojęzykowych k, g, ki, gi;
realizacji
głosek
wyraża się zamianą głoski k na t lub jej opuszczaniem.;
w przypadku g zamiana na d.
Przyczyny :


niska sprawność ruchowa języka,
zła praca języka – zwłaszcza jego tylnej części – wynikająca
z ograniczonych możliwości fizjologicznych powoduje, że
zamiast wysklepienia się tylnej części języka i zwarcia z
podniebieniem miękkim, szczególnie gdy po k, g występuje
któraś z samogłosek np. e, i, to miejsce zwarcia przesuwa
się do przodu jamy ustnej.
JĄKANIE - TO ZABURZENIE PŁYNNOŚCI MOWY;
Niepłynność ta spowodowana może być m.in.
o skurczem mięśni biorących udział w mówieniu,
o zaburzeniami czynności oddechowych,
o urazem psychicznym lub fizycznym,
o chorobą, zmęczeniem,
Najczęstszymi objawami jąkania są:
o zakłócenia rytmu mowy,
o mimowolne przerwy w toku mówienia,
o zacinanie się,
o powtarzanie i wydłużanie pojedynczych głosek lub sylab;

Należy do zaburzeń trudnych do wyleczenia ze względu na
swoją złożoność;

u 60 % jąkających się wada ta powstała jeszcze w wieku
przedszkolnym;

utrwalenie nawyków niepłynności mówienia następuje na
skutek: karania dziecka, karcenia go, bezustanne korygowanie
wymowy, nękanie powtórzeniami;

jąkanie może być też wynikiem dziedzicznych skłonności lub
spowodowane przez szok, chorobę, strach, uraz;

osoby jąkające się mają słabą odporność fizyczną i
psychiczną;
charakteryzuje ich również brak poczucia bezpieczeństwa, lęk
przed ludźmi, lęk przed mówieniem, postawa oczekiwania
porażki;
 głoski łatwe dla jąkających się – m, n, h
 głoski trudne – k, g, t, d, cz
 samogłoski są przedłużane

często u osób jąkających występują współruchy ( tupnięcia,
ruchy ramion, chrząkanie itp.) oraz tiki ( mruganie okiem,
wysuwanie języka itp.)
 jąkanie zaczyna się w okresach przełomowych, krytycznych;
 powstaje w czasie kształtowania mowy – 3-5 r. ż.

Wady wymowy mogą doprowadzić do:





zaburzeń w kontaktach z rówieśnikami
wyobcowania
osamotnienia
poważnych problemów w szkole
mogą spowodować niższą samoocenę

dlatego bardzo ważne jest aby jak najszybciej rozpocząć
terapię logopedyczną
PROFILAKTYKA LOGOPEDYCZNA
KIEDY DO LOGOPEDY?

zapobieganie i korekcja wad wymowy to również
zapobieganie
ewentualnym
trudnościom
i niepowodzeniom szkolnym ( dziecko źle mówiące
popełnia błędy w pisaniu, a gdy słabo czyta może mieć
trudności w rozumieniu tekstów lub przejawiać
zahamowania w spontanicznym wypowiadaniu się – a to
już krok od dysleksji ! )

jeśli niepokoi nas zbyt wolny rozwój mowy, niskie
kompetencje
dziecka
w
porozumiewaniu
się
z otoczeniem, mała sprawność w wypowiadaniu słów
czy zdań, należy udać się do logopedy

terapia przynosi najlepsze efekty w młodszym wieku przedszkolnym –
3-5 lat, wtedy następuje najintensywniejszy rozwój mowy;

terapię należy traktować bardzo poważnie, nie bagatelizować ćwiczeń
i zaleceń logopedy;

rodzice są domowymi terapeutami swoich dzieci!

w ramach ćwiczeń bardzo ważna jest systematyczność i konsekwencja –
ćwiczymy z dzieckiem ;

ćwiczenia powinny przebiegać w atmosferze spokoju i zrozumienia
trudności dziecka. Pośpiech i nerwowość utrudniają przyswajanie
materiału;

dziecko należy chwalić nawet za minimalne osiągnięcia, co znacznie
mobilizuje je do wysiłku;
CIEKAWOSTKI LOGOPEDYCZNE
karmić dziecko piersią do 1 r. ż.;
 wcześnie zacząć karmić dziecko łyżeczką i nauczyć pić
z kubka, odstawić butelkę i smoczek po 1 r. ż.;
 zwracać uwagę na właściwe gryzienie i żucie pokarmów;
 jak najczęściej i jak najwięcej mówić do dziecka, komentując
co właśnie robimy ( ,,zalewać’’ je mową);
 dużo śpiewać, czytać, opowiadać dziecku;
 organizować dziecku zabawy słowne, dźwiękonaśladowcze;
 nie zmuszać dziecka leworęcznego do pisania prawą ręką

ROLA PRAWIDŁOWEGO ODDYCHANIA
czynność mówienia uzależniona jest przede wszystkim od
oddychania ( wdech-wydech);
 niezbędnym warunkiem prawidłowej czynności oddechowej
jest drożność i czystość dróg oddechowych – zwłaszcza nosa;

Wyróżniamy 3 rodzaje oddychania:
1. szczytowy – lekkie unoszenie obojczyków i górnych żeber
2. piersiowy – rozsuwanie na boki żeber w środkowej części
klatki piersiowej
3. przeponowy – przepona przy wdechu opada ku dołowi
zwiększając objętość klatki piersiowej, przy wydechu unosi
się ku górze a żebra opadają

oddychanie przeponą jest najbardziej korzystne – pozwala na
głęboki wdech, zapewniając dobre dotlenienie organizmu,
uspokojenie systemu nerwowego, rozluźnienie mięśni w czasie
wydechu, wypoczynek a także realizowanie bez zmęczenia
ćwiczeń mowy, śpiewu, zabaw.

oddychanie powinno przechodzić przez nos, gardło, tchawicę,
krtań, oskrzela do płuc – gdy następuje przez usta może być
przyczyną schorzeń górnych dróg oddechowych, wad zgryzu
i wad postawy;
HIGIENA GŁOSU
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
nie używać głosu na zimnym powietrzu;
w przypadku zmęczenia fizycznego nie należy zmuszać się
do śpiewania czy mówienia;
po przemęczeniu głosu należy zrobić dłuższy odpoczynek;
unikać krzykliwego mówienia i śpiewania (zwłaszcza
podczas choroby!);
ograniczać picie zimnych napojów, lodów w upale,
mówić na właściwej sobie skali głosu (za wysoko, za nisko);
otyłość u dzieci powoduje zaburzenia głosowe i
zahamowanie rozwoju krtani
ostrożnie z szeptem – negatywnie działa na elastyczność
mięśni głosowych (wysusza)
DLACZEGO MOWA JEST TAK WAŻNA?
Wpływa na powodzenia szkolne;
 To atut w nawiązywaniu kontaktów społecznych;
 Daje możliwość precyzyjnej komunikacji;
 Stanowi narzędzie w zdobywaniu informacji;
 Pozwala na wyrażanie własnych sądów, uczuć,
upodobań.

LOGOTERAPIA TO:
Ćwiczenia usprawniające narządy mowy.
 Ćwiczenia słuchu fonematycznego.
 Ćwiczenia
artykulacyjne zaburzonych głosek
(w izolacji, w sylabach, w wyrazach, zdaniach,
tekstach).
 Ćwiczenia oddechowe.
 Systematyczna praca w gabinecie
logopedycznym!
 Systematyczna praca w domu rodzinnym!
Nie wynaleziono jeszcze cudownej
pigułki, która sprawi, że Wasze dziecko
będzie mówiło poprawnie!

TERAPIA LOGOPEDYCZNA
ZAJĘCIA LOGOPEDYCZNE Z DZIECKIEM








Metody terapii logopedycznej należy dostosowywać do
potrzeb indywidualnych dzieci, do ich możliwości
psychofizycznych ( poziomu rozwoju umysłowego);
Terapię
rozpoczynamy
od
prostych
ćwiczeń
oddechowych, a następnie słuchowych (fonacyjnych),
polegających na rozróżnianiu dźwięków akustycznych
(skrzypienie drzwi, kapiąca woda, dźwięk rozbijanej
szyby);
Różnicowania dźwięków z próbą ich naśladowania:
usypiania lalki - aaaaaaa
warkotu samochodu – bmm, bmm…
syczenia węża – sssssss
szumu wiatru – szszszszsz
tykania zegara – tik-tak, itp..



usprawnienie narządów artykulacyjnych (ust, języka,
policzków, podniebienia);
próby budowania wyrazów (łatwych)–lub wywoływanie
zaburzonej głoski;
Automatyzacja głoski, stopniowe opanowanie wymowy
głoski w izolacji, sylabach, wyrazach, utrwalanie w
wierszach i piosenkach.
Dziecka nie można zmuszać do mówienia lub
powtarzania-należy wzbudzać u niego zainteresowanie
mową - można to osiągnąć poprzez odpowiednie
zabawy, inscenizacje, gry, w trakcie oglądania obrazów,
kolorowych ilustracji, filmów;
TERAPIA LOGOPEDYCZNA-NAUKA PRAWIDŁOWEJ WYMOWY
GŁOSKI SZ
1. Ćwiczenia artykulatorów.
2. Ćwiczenia słuchowe.
3. Wywoływanie głoski (pokazanie prawidłowego
brzmienia głoski, ułożenia języka, warg, zębów).
4. Naśladowanie szumu wiatru (silny, słaby).
5. Powtarzanie głoski w logotomach i sylabach
sza, szo, sze, szu, szy
asza, oszo, esze, uszu, yszy, iszy
asz-sza, osz-szo, usz-szu, ysz-szy, esz-sze, isz-szy
Asz, osz, usz, isz, esz, ysz
6. Głoska w nagłosie – szafa, szyny, szpulka, szalik…
7. Głoska w śródgłosie – muszla, koszyk, ważka, kaszka…
8. Głoska w wygłosie – mysz, kosz, jeż, piekarz …
9. Wyrażenia dwuwyrazowe – kosz kasztanów, szary szal...
10. Głoska w zdaniach – Szymon lubi gruszki,
Tata wszedł do mieszkania w brudnych kaloszach…
11. Utrwalanie głoski w wierszykach, tekstach czytanych,
mowie potocznej.