Instalacja urządzeń grzewczych i wymienników ciepła 713[02].Z2.06
advertisement
MINISTERSTWO EDUKACJI NARODOWEJ Teresa Smolec Instalacja urządzeń grzewczych i wymienników ciepła 713[02].Z2.06 Poradnik dla ucznia Wydawca Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy Radom 2006 „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” Recenzenci: dr inż. Marian Rubik mgr inż. Beata Wiśniewska - Milej Opracowanie redakcyjne: mgr inż. Marzena Więcek Konsultacja: dr inż. Bożena Zając Korekta: Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 713[02].Z2.06 „Instalacja urządzeń grzewczych i wymienników ciepła” zawartej w modułowym programie nauczania dla zawodu monter instalacji i urządzeń sanitarnych. Wydawca Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2006 „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 1 SPIS TREŚCI 1. Wprowadzenie 2. Wymagania wstępne 3. Cele kształcenia 4. Materiał nauczania 4.1. Urządzenia grzewcze centralnego ogrzewania 4.1.1. Materiał nauczania 4.1.2. Pytania sprawdzające 4.1.3. Ćwiczenia 4.1.4. Sprawdzian postępów 4.2. Wymienniki ciepła 4.2.1. Materiał nauczania 4.2.2. Pytania sprawdzające 4.2.3. Ćwiczenia 4.2.4. Sprawdzian postępów 4.3. Osprzęt urządzeń grzewczych 4.3.1. Materiał nauczania 4.3.2. Pytania sprawdzające 4.3.3. Ćwiczenia 4.3.4. Sprawdzian postępów 5. Sprawdzian osiągnięć 6. Literatura „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 2 3 5 6 7 7 7 21 22 25 26 26 32 33 35 36 36 42 42 44 45 50 1. WPROWADZENIE Poradnik ten będzie pomocny w przyswajaniu wiedzy o rodzajach urządzeń grzewczych, wymiennikach ciepła, osprzęcie urządzeń grzewczych oraz armaturze i elementach automatyki stosowanej w urządzeniach grzewczych centralnego ogrzewania, a także ułatwi Ci wykonywanie montażu urządzeń grzewczych centralnego ogrzewania. Poradnik ten zawiera: 1. Wymagania wstępne, czyli wykaz niezbędnych umiejętności i wiedzy, które powinieneś mieć opanowane, aby przystąpić do realizacji tej jednostki modułowej. 2. Cele kształcenia tej jednostki modułowej. 3. Materiał nauczania (rozdział 4) umożliwia samodzielne przygotowanie się do wykonania ćwiczeń i zaliczenia sprawdzianów. Wykorzystaj do poszerzenia wiedzy wskazaną literaturę oraz inne źródła informacji. Obejmuje on również ćwiczenia, które zawierają: − wykaz materiałów, narzędzi i sprzętu potrzebnych do wykonywania ćwiczenia, − pytania sprawdzające wiedzę potrzebną do wykonania ćwiczenia, − sprawdzian teoretyczny, − sprawdzian umiejętności praktycznych. 4. Przykład zadania/ćwiczenia oraz zestaw pytań sprawdzających opanowanie przez Ciebie wiedzy i umiejętności z zakresu całej jednostki. Zaliczenie tego ćwiczenia jest dowodem osiągnięcia umiejętności praktycznych określonych w tej jednostce modułowej. Wykonując sprawdzian postępów powinieneś odpowiadać na pytanie tak lub nie, co oznacza, że opanowałeś materiał albo nie. Jeżeli masz trudności ze zrozumieniem tematu lub ćwiczenia, to poproś nauczyciela lub instruktora o wyjaśnienie i ewentualne sprawdzenie, czy dobrze wykonujesz daną czynność. Po zapoznaniu się z materiałem, spróbuj zaliczyć sprawdzian z zakresu jednostki modułowej. Jednostka modułowa: Instalacja urządzeń grzewczych i wymienników ciepła, której treści teraz poznasz wraz z poznanymi dotychczas jednostkami modułowymi, w których utrwaliłeś umiejętności wykonywania instalacji z różnego rodzaju materiału, pozwoli Ci na wykonanie montażu urządzeń grzewczych centralnego ogrzewania. Bezpieczeństwo i higiena pracy Przebywając w pracowni musisz przestrzegać regulaminów, przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy oraz instrukcje przeciwpożarowe, wynikających z rodzaju wykonywanych prac. Przepisy te poznasz podczas trwania nauki. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 3 713[02].Z2 Technologia montażu instalacji centralnego ogrzewania 713[02].Z1/2/3/4.01 Prace przygotowawczo – zakończeniowe przy wykonywaniu instalacji sanitarnych 713[02].Z1/2/3/4.02 Montaż instalacji z rur stalowych 713[02].Z1/2/3/4.03 Montaż instalacji z rur miedzianych 713[02].Z1.04 Montaż instalacji z tworzyw sztucznych 713[02].Z1.05 Montaż instalacji centralnego ogrzewania 713[02].Z2.06 Instalacja urządzeń grzewczych Schemat i wymienników ciepła 713[02].Z2.07 Konserwacja instalacji centralnego ogrzewania i urządzeń grzewczych Schemat układu jednostek modułowych „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 4 2. WYMAGANIA WSTĘPNE Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej „Instalacja urządzeń grzewczych i wymienników ciepła”, uczeń powinien umieć: − rozpoznawać rodzaje instalacji, − wykonywać prace przygotowawczo-zakończeniowe przy montażu instalacji, − rozróżniać łączniki do połączeń rozłącznych i nierozłącznych stosowane w instalacjach ze stali, miedzi i tworzyw sztucznych, − oceniać stan techniczny rur i łączników stalowych, miedzianych i tworzywowych używanych do montażu, − wykonywać połączenia rozłączne rur instalacyjnych stalowych, miedzianych i tworzywowych, − wykonywać połączenia nierozłączne rur instalacyjnych stalowych metodą spawania gazowego, − wykonywać podstawowe operacje obróbki materiałów stalowych, miedzianych i tworzywowych stosowanych w instalacjach sanitarnych, − mocować elementy instalacji do przegród budynku, − prowadzić instalacje różnymi sposobami, − stosować terminologię budowlaną, − przestrzegać zasad bezpiecznej pracy, przewidywać zagrożenia i im zapobiegać, − stosować w praktyce procedury udzielania pierwszej pomocy osobom poszkodowanym, − odczytywać i interpretować rysunki budowlane, − posługiwać się dokumentacją budowlaną, − wykonywać przedmiary i obmiary robót, − wykonywać pomiary i rysunki inwentaryzacyjne, − organizować stanowiska składowania i magazynowania materiałów, − korzystać z różnych źródeł informacji. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 5 3. CELE KSZTAŁCENIA − − − − − − − − − − − W wyniku realizacji programu jednostki modułowej uczeń powinien umieć: wykonać prace montażowe urządzeń grzewczych i wymienników ciepła w instalacji centralnego ogrzewania, zgodnie z obowiązującymi przepisami bhp i ochrony ppoż., skompletować urządzenia grzewcze przed montażem, dobrać urządzenia grzewcze przed zainstalowaniem, zainstalować urządzenia grzewcze, skompletować osprzęt urządzeń grzewczych, zainstalować osprzęt urządzeń grzewczych, zainstalować aparaturę kontrolno-pomiarową i elementy automatyki w urządzeniach grzewczych, podłączyć urządzenia grzewcze do instalacji centralnego ogrzewania, wykonać próbę ciśnieniową połączeń urządzeń grzewczych centralnego ogrzewania po wykonaniu montażu, dokonać regulacji zainstalowanych urządzeń grzewczych, posłużyć się dokumentacją techniczną. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 6 4. MATERIAŁ NAUCZANIA 4.1. Urządzenia grzewcze centralnego ogrzewania 4.1.1. Materiał nauczania Podział kotłów Zadaniem urządzeń grzewczych (kotłów, wymienników ciepła) jest dostarczanie ciepła do instalacji centralnego ogrzewania, oraz instalacji ciepłej wody. Podstawowym urządzeniem grzewczym (źródłem ciepła) w budynkach jednorodzinnych są kotły na paliwo: stałe, gazowe, olej opałowy, natomiast wymienniki ciepła znalazły zastosowanie przede wszystkim w węzłach ciepłowniczych. W zależności od funkcji, jaką spełnia kocioł w instalacji grzewczej, rozróżniamy kotły jednofunkcyjne oraz kotły dwufunkcyjne. Kocioł jednofunkcyjny to taki, który wytwarza ciepło na potrzeby instalacji centralnego ogrzewania. Kocioł jednofunkcyjny może również pracować na potrzeby ciepłej wody. Wtedy kocioł zarówno wytwarza ciepło na potrzeby instalacji centralnego ogrzewania, jak również na potrzeby ciepłej wody. W takim przypadku kocioł pracuje z priorytetem ciepłej wody, co oznacza, że w przypadku zapotrzebowania na ciepłą wodę cała moc cieplna kotła zużywana jest do podgrzania tej wody. Kocioł to dwufunkcyjny to taki, który w zależności od potrzeb wytwarza zarówno ciepło na potrzeby centralnego ogrzewania, jak i ciepłej wody. Kocioł – urządzenie, w którym w wyniku procesu spalania paliwa wytwarzane jest ciepło. Ciepło przekazywane jest wodzie krążącej w instalacji centralnego ogrzewania. Każdy kocioł (rys. 1) zbudowany jest z następujących podstawowych elementów: – paleniska, – palnika (w kotłach gazowych i olejowych), – wymiennika ciepła, – obudowy z konstrukcją nośną, – osprzętu i automatyki. Rys. 1. Przekrój kotła na paliwo stałe [18] „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 7 Kotły grzewcze dzielimy w zależności od: – materiału z którego wykonany jest wymiennik: • żeliwne, • stalowe, – rodzaju czynnika grzewczego: • wodne, • parowe, – rodzaju spalanego paliwa: • kotły na paliwo stałe, • kotły gazowe, • kotły na olej opałowy – przebiegu procesu spalania paliwa (dotyczy kotłów na paliwo stałe) • kotły ze spalaniem dolnym, • kotły ze spalaniem górnym, – temperatury wody (czynnika grzewczego) na zasilaniu, – wytwarzanej mocy cieplnej. Kotły na paliwo stałe Kotły na paliwo stałe to kotły opalane: – węglem, koksem, – drewnem, – słomą, Proces spalania w tych kotłach może odbywać się: – ze spalaniem górnym (rys. 2), – ze spalaniem dolnym (rys. 3), Rys. 2. Kocioł ze spalaniem górnym [źródło własne] „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 8 Rys. 3. Kocioł ze spalaniem dolnym [źródło własne] Kotły na paliwo stałe zbudowane są z: żeliwa lub stali. Kotły żeliwne zbudowane są z członów (rys. 4). Człon kotła – wymienialny, powtarzalny, element kotła, stanowiący jednocześnie część komory paleniskowej (z jednej strony), zaś z drugiej przez człon przepływa woda (czynnik grzewczy). Żeliwny kocioł członowy zbudowany jest z kilku członów (rys. 5) połączonych między sobą za pomocą śrub montażowych. Rys. 4. Człon kotła żeliwnego [14] „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 9 Rys. 5. Żeliwny kocioł członowy [14] Zaletą kotłów żeliwnych jest ich wysoka odporność na korozję w porównaniu z kotłami stalowymi. Regulacja kotłów na paliwo stałe jest bardzo ograniczona i polega wyłącznie na regulacji ilości powietrza (tlenu) dopływającego do komory paleniskowej. Regulacja kotła na paliwo stałe jest dokonywana trzema sposobami: – regulacja ręczna – polega na przymykaniu lub otwieraniu drzwiczek popielnika, przez które dopływa powietrze (tlen) do komory paleniskowej, – regulacja automatyczna, za pomocą: – miarkownika ciągu (rys. 6) – wentylatora podmuchowego dostarczającego powietrze do komory paleniskowej (rys. 7) Rys. 6. Sterowanie pracą kotła za pomocą miarkownika ciągu [8] „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 10 Rys.7. Sterowanie pracą kotła za pomocą wentylatora podmuchowego [10] Najskuteczniejszą i najbardziej efektywną regulacją kotłów na paliwo stałe, jest regulacja za pomocą wentylatora podmuchowego. Kocioł łączy się z przewodem kominowym, za pomocą kształtki zwanej – czopuchem. Przed montażem kotła należy zapoznać się z jego dokumentacją techniczno-ruchową (DTR) i zawartymi w niej uwagami dotyczącymi montażu. Zasady montażu kotłów na paliwo stałe Kotły na paliwo stałe, pracują w układach otwartych instalacji centralnego ogrzewania i są zabezpieczone naczyniem wzbiorczym otwartym. W większości przypadków pracują one w instalacjach pompowych, z pompą umieszczoną na zasilaniu lub powrocie kotła. Jeżeli źródłem ciepła jest kocioł na paliwo stałe, instalacja centralnego ogrzewania powinna być wykonana z rur stalowych lub miedzianych. Ze względu na wysoką temperaturę, jaką można uzyskać w kotłach na paliwo stałe (do 100oC), nie należy wykonywać instalacji centralnego ogrzewania z rur tworzywowych, ponieważ grozi to zniszczeniem instalacji. Osprzęt kotła oraz rodzaj armatury, w jaką należy wyposażyć kocioł na paliwo stałe zależy od miejsca usytuowania pompy. Jeżeli pompa usytuowana jest na zasilaniu (rys. 8), to instalacja kotłowa powinna być wyposażona w następującą armaturę: – naczynie wzbiorcze otwarte, – pompę centralnego ogrzewania, – zawór obejściowy (zawór z kulą gumową – nazwa handlowa), – zawór zwrotny, – filtr, – dwa zawory odcinające kulowe, – kształtki. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 11 Rys. 8. Instalacja kotłowa z pompą na zasilaniu kotła [źródło własne] Jeżeli pompa zamontowana jest na powrocie (rys. 9), to instalacja kotłowa powinna być wyposażona w następującą armaturę: – naczynie wzbiorcze otwarte, – pompę centralnego ogrzewania, – zawór zwrotny, – filtr, – dwa zawory odcinające, – zawór obejściowy. Rys. 9. Instalacja kotłowa z pompą na powrocie [źródło własne] RB – rura bezpieczeństwa Pomieszczenie, w którym będzie montowany kocioł na paliwo stałe, powinno spełniać określone wymagania: – podłoga powinna być wykonana z materiałów niepalnych, „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 12 – – – – – – – – wysokość powinna wynosić minimum 2,2 m, wentylacja nawiewna – grawitacyjna: powierzchnia kratki umieszczonej 20cm od poziomu posadzki, powinna wynosić 200 cm2 wentylacja wywiewna – grawitacyjna, kratka o minimalnych wymiarach 14 x 14 cm umieszczona pod sufitem, zabronione jest stosowanie w pomieszczeniach kotłowni mechanicznej wentylacji wyciągowej (wywiewnej), przekrój kanału dymowego powinien wynosić co najmniej 20 x 20 cm, skład paliwa powinien znajdować się w oddzielnym pomieszczeniu (dopuszczalne jest składowanie paliwa w tym samym pomieszczeniu co kocioł, lecz w specjalnych metalowych pojemnikach), popiół, żużel powinien być umieszczony w metalowych pojemnikach, odległość kotła od przegród budowlanych powinna zapewniać dostęp do elementów kotła wymagających obsługi, konserwacji i naprawy. Kotły na paliwo gazowe. Zalety kotłów na paliwo gazowe, w stosunku do kotłów na paliwo stałe, to: – wysoka sprawność, – mała emisja zanieczyszczeń, – praktycznie bezobsługowa eksploatacja, – stała gotowość do pracy i możliwość automatycznej regulacji mocy kotła w zależności od chwilowych obciążeń cieplnych. Kotły na paliwo gazowe mogą być zasilane: – gazem ziemnym, – gazem płynnym. Kotłów zasilanych gazem płynnym nie można instalować w pomieszczeniach położonych poniżej poziomu gruntu (piwnica), ponieważ gaz płynny jest cięższy niż powietrze i w razie nieszczelności w instalacji doprowadzającej, będzie gromadził się przy podłodze i stwarzał niebezpieczeństwo wybuchu i pożaru. Kotły na paliwo gazowe produkowane są jako: – kotły wiszące (rys. 10), – kotły stojące (rys. 11). Rys. 10. Kocioł gazowy wiszący [14] „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 13 Rys. 11. Kocioł gazowy stojący [14] W zależności od materiału, z jakiego jest wykonany wymiennik ciepła, kotły dzielimy na: – kotły żeliwne (członowe), – kotły stalowe. Ponadto rozróżnia się następujące kotły gazowe: – kotły stojące jednofunkcyjne, – kotły stojące jednofunkcyjne z zasobnikiem ciepłej wody, – kotły wiszące jednofunkcyjne, – kotły wiszące dwufunkcyjne przepływowe, – kotły wiszące dwufunkcyjne z zasobnikiem ciepłej wody, – kotły kondensacyjne. Kotły gazowe mogą być wyposażone w palniki: – atmosferyczne, – nadmuchowe (wentylatorowe) Nowoczesne kotły wyposażone są w palniki: – jednostopniowe, – wielostopniowe (dwustopniowe), – modulacyjne. Palnik modulacyjny pracuje z mocą dostosowaną do bieżącego zapotrzebowania na ciepło. W praktyce modulacja mocy nie do końca rozwiązuje problem. Zasada działania palnika jest następująca: po uruchomieniu palnika kocioł, zaczyna pracować z maksymalną mocą, po czym automatyka kotła zaczyna obniżać moc palnika do optymalnego poziomu. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 14 Kotłownia, w której montujemy kocioł gazowy o mocy do 30 kW, powinna spełniać następujące warunki: – kotły mogą być umieszczone w piwnicy lub na dowolnej kondygnacji budynku jednorodzinnego, w pomieszczeniach technicznych (kotłownia) lub w pomieszczeniach niemieszkalnych (kuchnia, łazienka), – kubatura pomieszczeń, w których instalowany jest kocioł gazowy nie powinno być mniejsza niż: – 8 m3 – w przypadku kotłów pobierających powietrze do spalania z tego pomieszczenia, – 6,5 m3 – w przypadku kotłów z zamkniętą komorą spalania, – w pomieszczeniu kotłowni powinna znajdować się podłoga niepalna, – wentylacja nawiewna – otwór o przekroju minimum 200 cm2, którego dolna krawędź kratki powinna być umieszczona nie wyżej niż 30 cm ponad poziomem podłogi. Kratka nie powinna być wyposażona w żaluzje zamykające, – wentylacja wywiewna – umieszczona pod stropem kotłowni (10 cm od sufitu), powierzchnia kratki 200 cm2. Kratka nie powinna być wyposażona w żaluzje zamykające, – stosowanie mechanicznej wentylacji wyciągowej jest niedopuszczalne, – przekrój i wysokość kanału spalinowego zgodnie z zaleceniami producenta kotła, najmniejszy wymiar kanału spalinowego to 140 x 140 mm, – minimalna wysokość pomieszczenia kotłowni to 2,2 m (dopuszcza się instalowanie kotłów w pomieszczeniach istniejących o wysokości co najmniej 1,9 m), – odległość od przegród powinna być taka, aby zapewnić dostęp do wszystkich podzespołów kotła wymagających obsługi, konserwacji i czyszczenia, – kotłownia powinna być wyposażona w kratkę ściekową oraz punkt czerpalny zimnej wody. Zasady montażu kotłów na paliwo gazowe Kotły gazowe, zgodnie z zaleceniami producentów, powinny pracować w instalacjach centralnego ogrzewania systemu zamkniętego, zabezpieczonych zaworem bezpieczeństwa i przeponowym naczyniem wzbiorczym. Wyposażenie instalacji kotłowej zależy od rodzaju i typu kotła. Kotły wiszące jednofunkcyjne są fabrycznie wyposażane w niezbędną armaturę potrzebną do sprawnego i bezpiecznego działania instalacji centralnego ogrzewania (pompę, przeponowe naczynie wzbiorcze, zawór bezpieczeństwa, armaturę sterującą pracą kotła). Aby zamontować kocioł niezbędna jest następująca armatura: – do połączenia kotła z instalacją gazową: zawór odcinający, filtr do gazu oraz dwuzłączka prosta z uszczelką gumową (śrubunek), – do połączenia kotła z instalacją centralnego ogrzewania: filtr do wody – montowany na przewodzie powrotnym wody z instalacji centralnego ogrzewania, zawór kulowy odcinający – dwie sztuki oraz dwie dwuzłączki proste z uszczelką gumową, Ideowy schemat kotła wiszącego, jednofunkcyjnego przedstawiono na rysunku nr 12. Woda powracająca z instalacji centralnego ogrzewania (oznaczenie na schemacie – RK),przepływa przez kocioł, w którym jest podgrzewana, skąd następnie przepływa do instalacji centralnego ogrzewania (oznaczenie na schemacie – VK). Pracą kotła steruje – czujnik temperatury wody na odpływie z kotła, który współpracuje z urządzeniem sterującym pracą palnika gazowego. Kocioł pracuje w systemie zamkniętym i wyposażony jest w urządzenia zabezpieczające: zawór bezpieczeństwa i przeponowe naczynie wzbiorcze. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 15 Rys. 12. Ideowy schemat kotła wiszącego, jednofunkcyjnego [16] VK - przewód zasilający, RK – przewód powrotny Kotły wiszące dwufunkcyjne (rys. 13) są fabrycznie wyposażone w armaturę niezbędną do sprawnego i bezpiecznego działania instalacji centralnego ogrzewania (pompę, przeponowe naczynie wzbiorcze, zawór bezpieczeństwa, armaturę sterującą pracą kotła) oraz przygotowania ciepłej wody (wymiennik ciepła). Aby zamontować kocioł niezbędna jest następująca armatura: – do połączenia kotła z instalacją gazową: zawór odcinający, filtr do gazu oraz dwuzłączka prosta z uszczelką gumową (śrubunek), – do podłączenia kotła do instalacji centralnego ogrzewania: filtr do wody – montowany na przewodzie powrotnym instalacji centralnego ogrzewania, zawór kulowy odcinający – dwie sztuki oraz dwie dwuzłączki proste z uszczelką gumową (śrubunki), – do podłączenia kotła do instalacji ciepłej wody: filtr do wody montowany na dopływie zimnej wody do kotła, dwa zawory kulowe odcinające oraz dwie dwuzłączki z uszczelką gumową (śrubunki). Ideowy schemat kotła wiszącego, dwufunkcyjnego przedstawiono na rysunku nr 13. Woda powracająca z instalacji centralnego ogrzewania (oznaczenie na schemacie – RK), przepływa przez kocioł, w którym jest podgrzewana, skąd następnie przepływa do instalacji centralnego ogrzewania (oznaczenie na schemacie – VK). Jeżeli występuje zapotrzebowanie na ciepłą wodę, to kocioł z maksymalną mocą podgrzewa zimną wodę przepływającą przez płytowy wymiennik ciepła (w tym momencie kocioł nie dostarcza ciepła na potrzeby centralnego ogrzewania). Zimna woda dopływa do kotła przewodem (EK), następnie przepływa przez wymiennik ciepłej wody, w którym jest podgrzewana do temperatury 55o C. Podgrzana ciepła woda płynie przewodem (AW) do instalacji ciepłej wody. Pracą kotła steruje automatyka, a w podstawowej wersji mamy możliwość ustawienia temperatury na odpływie czynnika grzewczego z kotła do instalacji centralnego ogrzewania oraz ciepłej wody. Kocioł pracuje w systemie zamkniętym i wyposażony jest w urządzenia zabezpieczające: zawór bezpieczeństwa i przeponowe naczynie wzbiorcze. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 16 Rys. 13. Ideowy schemat kotła wiszącego, dwufunkcyjnego [16] VK – przewód zasilający instalację centralnego ogrzewania, RK – przewód powrotny, EK – zasilenie wymiennika ciepłej wody, AW – przewód ciepłej wody, SA – zawór regulacyjny, THV – termostatyczny zawór grzejnikowy, HK - grzejnik Kotły stojące gazowe nie mają takiego wyposażenia jak kotły wiszące. Kotły te mogą wytwarzać ciepło tylko na potrzeby centralnego ogrzewania, lub mogą wytwarzać ciepło również na potrzeby centralnego ogrzewania i ciepłej wody. Instalacja (rys. 14) z kotłami gazowymi stojącymi wytwarzającymi ciepło tylko na potrzeby centralnego ogrzewania powinna być wyposażona w następującą armaturę: – pompę centralnego ogrzewania, – przeponowe naczynie wzbiorcze, – zawór bezpieczeństwa, – filtr do wody, – zawór zwrotny, – zawory odcinające, – kształtki. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 17 Rys. 14. Ideowy schemat instalacji kotłowej jednofunkcyjnej [14] 1 – kocioł, 2 – pompa centralnego ogrzewania, 10 – grzejnikowy zawór termostatyczny, 13 – programator kotła, 16a – czujnik temperatury zewnętrznej, 20 – czujnik temperatury. 21 – programator, 30 – zawór zwrotny, 42a – zawór bezpieczeństwa, 42b – przeponowe naczynie wzbiorcze, 2/ i 3/ - przewody elektryczne Instalacja (rys. 15) z kotłami gazowymi stojącymi wytwarzającymi ciepło na potrzeby centralnego ogrzewania i ciepłej wody powinna być wyposażona w następującą armaturę: – pompę centralnego ogrzewania, – pompę ciepłej wody, – zasobnik ciepłej wody, – przeponowe naczynie wzbiorcze, – zawór bezpieczeństwa, – filtr do wody, – zawór zwrotny, – zawory odcinające, – kształtki. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 18 Rys. 15. Ideowy schemat instalacji kotłowej z kotłem dwufunkcyjnym [14] 1 – kocioł, 2 – pompa centralnego ogrzewania, 5 – zasobnik ciepłej wody, 10 – grzejnikowy zawór termostatyczny, 13 – programator kotła, 16a – czujnik temperatury zewnętrznej, 20 – czujnik temperatury, 21 – programator, 24 – czujnik temperatury ciepłej wody, 27 – pompa ciepłej wody, 30 – zawór zwrotny, 42a – zawór bezpieczeństwa, 42b – przeponowe naczynie wzbiorcze, 43 – zawór odcinający, 46 – pompa cyrkulacyjna ciepłej wody, 2/ i 3/ - przewody elektryczne Kotły olejowe Kotły olejowe (rys. 16), są bardzo podobne do kotłów gazowych. Kotły te mają również wysoką sprawność i małą emisję zanieczyszczeń. Pracują w systemach zamkniętych instalacji centralnego ogrzewania. Są to kotły żeliwne lub stalowe. Kotły olejowe wyposażane są w palniki nadmuchowe (wentylatorowe). W kotłach grzewczych małej mocy do 30 kW, stosowane są palniki: – z regulacją jednostopniową, polegającą na zmianie wydajności kotła przez włączenie lub wyłączenie kotła, – z regulacją dwustopniową, która polega na tym, że palnik pracuje na pierwszym stopniu z ½ mocy lub pracuje z mocą maksymalną na drugim stopniu. Zasady połączeń kotłów olejowych z instalacją centralnego ogrzewania są takie same jak kotłów gazowych. W kotłach olejowych należy jedynie dodatkowo rozwiązać problem umieszczenia zbiornika z olejem opałowym oraz sposób doprowadzenia oleju opałowego do palnika kotła. Zbiornik oleju można połączyć z palnikiem kotła system jednoprzewodowm (rys. 17) lub dwuprzewodowym. Instalacja olejowa wykonywana jest z rur miedzianych miękkich do filtra paliwa, natomiast od filtra paliwa do palnika kotła wykonana jest z tworzywa kauczukowego w oplocie stalowym. W takim rozwiązaniu, przewód elastyczny amortyzuje drgania wywołane pracą palnika i zabezpiecza instalację olejową przed rozszczelnieniem. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 19 Rys. 16. Kocioł na olej opałowy [21] O tym, który system doprowadzenia oleju do palnika kotła zastosujemy, decyduje konstrukcja palnika. Zbiornik oleju możemy umieścić wyłącznie w piwnicy budynku. Zbiornik olejowy musi mieć aprobatę techniczną. W zależności od pojemności zbiornika (do 1m3), zbiornik możemy umieścić w pomieszczeniu kotłowni (rys. 18) lub w pomieszczeniu do tego przeznaczonym (oddzielnym pomieszczeniu), gdy pojemność zbiornika przekracza 1m3. Jednopłaszczyznowy zbiornik oleju należy umieścić w wannie (rys. 18), która przejmuje ewentualne wycieki oleju. Pojemność wanny powinna odpowiadać pojemności zbiornika. Rys. 17.Jednoprzewodowy system doprowadzenia oleju [21] „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 20 Rys. 18. Pomieszczenie kotłowni z kotłem olejowym [21] 4.1.2. Pytania sprawdzające Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do zaplanowania przebiegu ćwiczeń i ich wykonania. 1. Jakie zadania spełnia kocioł w instalacji centralnego ogrzewania? 2. Z jakich podstawowych elementów zbudowany jest kocioł? 3. Jakie zadanie pełni w instalacji kocioł jednofunkcyjny? 4. Jakie zadanie pełni w instalacji kocioł dwufunkcyjny? 5. Z jakich materiałów wykonywane są kotły centralnego ogrzewania? 6. Jakie paliwa spalane są w kotłach? 7. Co to jest człon kotła? 8. W jaki sposób może być regulowana temperatura wody odpływającej z kotła na paliwo stałe? 9. Co to jest czopuch? 10. Jakim urządzeniem zabezpieczamy kocioł na paliwo stałe? 11. W jaką armaturę i urządzenia należy wyposażyć kocioł na paliwo stałe z pompą zainstalowaną na wyjściu z kotła? 12. W jaką armaturę i urządzenia należy wyposażyć kocioł na paliwo stałe z pompą zainstalowaną na powrocie do kotła? 13. Jaka powinna być minimalna wysokość kotłowni? 14. Jaki rodzaj wentylacji należy zastosować w pomieszczeniu kotłowni na paliwo stałe? 15. Jakimi urządzeniami należy zabezpieczyć kocioł gazowy pracujący w zamkniętej instalacji centralnego ogrzewania? 16. W którym miejscu instalacji kotłowej należy zamontować zawór bezpieczeństwa? 17. W jaką armaturę powinno być wyposażone przeponowe naczynie wzbiorcze? „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 21 18. W jakim systemie instalacji centralnego ogrzewania powinny pracować kotły gazowe? 19. Jakimi urządzeniami należy zabezpieczyć kocioł olejowy pracujący w zamkniętej instalacji centralnego ogrzewania? 20. Z jakich rur należy wykonać instalację olejową? 4.1.3. Ćwiczenia Ćwiczenie 1 Zamontuj kocioł na paliwo stałe z pompą zamontowaną na zasilaniu instalacji, zgodnie z załączoną dokumentacją zawartą w instrukcji. Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie powinieneś: 1) przygotować stanowisko pracy zgodnie z wymogami bhp, 2) zgromadzić materiał niezbędny do wykonania zadania, 3) skompletować narzędzia, sprzęt, sprawdzając jednocześnie ich stan techniczny, 4) zaopatrzyć się w środki ochrony osobistej, 5) sprawdzić ustawienie kotła zgodnie z dokumentacją, 6) zamontować na króćcu odpływowym z kotła kształtki, zgodnie z dokumentacją, 7) zamontować na przewodzie głównym zawór z kulą gumową zgodnie z dokumentacją, 8) zamontować na przewodzie obejściowym: zawór odcinający, filtr, pompę, zawór zwrotny, zawór odcinający zgodnie z dokumentacją, 9) połączyć przewód główny z przewodem obejściowym instalacji kotłowej zgodnie z dokumentacją, 10) połączyć przewód powrotny instalacji centralnego ogrzewania z kotłem, 11) sprawdzić poprawność wykonanych połączeń, 12) napełnić wodą instalację kotłową, 13) sprawdzić szczelność wykonanych połączeń, 14) połączyć z kotłem naczynie wzbiorcze otwarte, 15) uporządkować stanowisko pracy, 16) zaprezentować wykonane ćwiczenie 17) ocenić poprawność i estetykę wykonanego ćwiczenia. – – – – – – – – – – – – – Wyposażenie stanowiska pracy: instrukcja wykonania ćwiczenia wraz z dokumentacją zadania, urządzenia – kocioł, pompa, armatura: zawór z kulą gumową, filtr, zawór zwrotny, zawór odcinający – 2 szt., materiały pomocnicze: kształtki, łączniki, konopie, taśma teflonowa, komplet kluczy płaskich, komplet kluczy oczkowych, komplet kluczy hydraulicznych, komplet wkrętaków płaskich, komplet wkrętaków krzyżakowych, poziomnica, przymiar składany, młotek, apteczka pierwszej pomocy, „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 22 – – środki ochrony osobistej, literatura z rozdziału 6. Ćwiczenie 2 Zamontuj gazowy dwufunkcyjny kocioł wiszący, zgodnie z załączoną dokumentacją zawartą w instrukcji. Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie powinieneś: przygotować stanowisko pracy zgodnie z wymogami bhp, zgromadzić materiał niezbędny do wykonania zadania, skompletować narzędzia, sprzęt, sprawdzając jednocześnie ich stan techniczny, zaopatrzyć się w środki ochrony osobistej, zamontować kocioł na ścianie kotłowni, wykonać połączenie kotła z przewodem powrotnym instalacji centralnego ogrzewania, zgodnie z załączoną dokumentacją, 7) wykonać połączenie kotła z przewodem zasilającym instalacji centralnego ogrzewania, zgodnie z załączoną dokumentacją, 8) wykonać połączenie kotła z instalacją zimnej wody zasilającą wymiennik ciepłej wody, zgodnie z załączoną dokumentacją, 9) wykonać połączenie kotła z instalacją ciepłej wody, 10) sprawdzić poprawność wykonania połączeń, 11) napełnić wodą instalację kotłową, 12) sprawdzić szczelność wykonanych połączeń, 13) uporządkować stanowisko pracy, 14) zaprezentować wykonane ćwiczenie, 15) ocenić poprawność i estetykę wykonanego ćwiczenia. 1) 2) 3) 4) 5) 6) – – – – – – – – – – – – – – – Wyposażenie stanowiska pracy: dokumentacja techniczna zawarta w instrukcji, urządzenia – kocioł gazowy wiszący dwufunkcyjny, armatura: filtr do wody – 2 sztuki, zawór zwrotny – 2 sztuki, zawór odcinający – 4 sztuki, materiały pomocnicze: kształtki, łączniki, konopie, taśma teflonowa, komplet kluczy płaskich, komplet kluczy oczkowych, komplet kluczy hydraulicznych, komplet wkrętaków płaskich, komplet wkrętaków krzyżakowych, poziomnica, przymiar składany, młotek, apteczka pierwszej pomocy, środki ochrony osobistej, literatura z rozdziału 6. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 23 Ćwiczenie 3 Zamontuj kocioł olejowy, zgodnie z załączoną dokumentacją zawartą w instrukcji. Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie powinieneś: 1) przygotować stanowisko pracy zgodnie z wymogami bhp, 2) zgromadzić materiał niezbędny do wykonania zadania, 3) skompletować narzędzia, sprzęt, sprawdzając jednocześnie ich stan techniczny, 4) zamontować na króćcu odpływowym z kotła pompę wraz z armaturą zgodnie z dokumentacją, 5) połączyć kocioł z przewodem zasilającym instalację centralnego ogrzewania 6) połączyć kocioł z przewodem powrotnym instalacji centralnego ogrzewania, zgodnie z dokumentacją, 7) zamontować przeponowe naczynie wzbiorcze, zgodnie z dokumentacją, 8) zamontować zawór bezpieczeństwa zgodnie z dokumentacją 9) sprawdzić poprawność wykonanych połączeń, 10) napełnić wodą instalację kotłową, 11) sprawdzić szczelność wykonanych połączeń, 12) uporządkować stanowisko pracy, 13) zaprezentować wykonane ćwiczenie, 14) ocenić poprawność i estetykę wykonanego ćwiczenia. – – – – – – – – – – – – – – – – Wyposażenie stanowiska pracy: dokumentacja techniczna zawarta w instrukcji, urządzenia – kocioł olejowy, pompa, urządzenia zabezpieczające: zawór bezpieczeństwa, przeponowe naczynie wzbiorcze, armatura: filtr do wody, zawór zwrotny, zawór odcinający – 3 sztuki, materiały pomocnicze: kształtki, łączniki, konopie, taśma teflonowa, komplet kluczy płaskich, komplet kluczy oczkowych, komplet kluczy hydraulicznych, komplet wkrętaków płaskich, komplet wkrętaków krzyżakowych, poziomnica, przymiar składany, młotek, apteczka pierwszej pomocy, środki ochrony osobistej, literatura z rozdziału 6. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 24 4.1.4. Sprawdzian postępów Tak Czy potrafisz: 1) zorganizować stanowisko pracy do wykonywanych ćwiczeń? 2) scharakteryzować budowę kotła na paliwo stałe? 3) dokonać podziału kotłów grzewczych? 4) wskazać różnicę pomiędzy kotłem na paliwo stałe ze spalaniem górnym i dolnym? 5) wyjaśnić sposób regulacji temperatury wody odpływającej z kotła na paliwo stałe? 6) wskazać osprzęt kotła na paliwo stałe z pompą zamontowaną na zasilaniu? 7) dobrać osprzęt kotła na paliwo stałe z pompą zamontowaną na powrocie? 8) wskazać różnicę pomiędzy kotłem gazowym wiszącym a stojącym? 9) wskazać różnicę pomiędzy kotłem gazowym jednofunkcyjnym, a dwufunkcyjnym? 10) dobrać osprzęt i armaturę kotła gazowego stojącego? 11) wykonać montaż kotła na paliwo stałe z pompą na zasilaniu? 12) wykonać montaż kotła gazowego, dwufunkcyjnego, wiszącego? „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 25 Nie 4.2. Wymienniki ciepła 4.2.1. Materiał nauczania Podział wymienników ciepła Wymiennikiem ciepła nazywamy urządzenie, w którym następuje wymiana ciepła pomiędzy czynnikiem grzewczym (wodą) o wyższej temperaturze a czynnikiem ogrzewanym (np. wodzie) o niższej temperaturze. Wymienniki ciepła są stosowane w instalacjach ciepłej wody oraz węzłach ciepłowniczych, w których następuje wymiana ciepła pomiędzy czynnikiem grzewczym z sieci ciepłowniczej a instalacją centralnego ogrzewania i ciepłej wody. Wymienniki dzielimy ze względu na: – sposób wymiany ciepła na, • pośrednie (przeponowe), • bezpośrednie (bezprzeponowe). – rodzaj czynnika grzewczego i ogrzewanego, • woda – woda, • woda – para, • para – woda, • woda – powietrze, • powietrze – powietrze, Ponadto rozróżnia się wymienniki: • przepływowe, • pojemnościowe. Wymienniki bezpośrednie to takie, w których następuje mieszanie obu czynników. W wymiennikach przeponowych (pośrednich) wymiana ciepła następuje poprzez ściankę. Wymiennik współprądowy (rys. 19) to taki, w którym czynnik grzewczy płynie w tym samym kierunku, co czynnik ogrzewany. Rys. 19. Ideowy schemat współprądowego przeponowego wymiennika ciepła [źródło własne] Wymiennik przeciwprądowy (rys. 20) to taki, w którym czynnik grzewczy przepływa przez wymiennik w kierunku przeciwnym do czynnika ogrzewanego. Wymienniki współprądowe i przeciwprądowe są wymiennikami przepływowymi. Wymienniki przeciwprądowe są mniejsze niż wymienniki współprądowe przy tej samej mocy cieplnej. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 26 Rys. 20. Ideowy schemat przeciwprądowego przepływowego wymiennika ciepła [źródło własne] Wymienniki pojemnościowe Wymiennik pojemnościowy (rys. 21), to wymiennik typu woda-woda lub para-woda. Wymienniki te pracują najczęściej w instalacjach ciepłej wody z nierównomiernym jej rozbiorem, spełniając zarazem zadanie zasobnika ciepłej wody. Zbudowany jest z walca o średnicy od 600 do 1200 mm, wewnątrz którego znajduje się wężownica z rur stalowych, do której doprowadzany jest czynnik grzejny (temperatura zasilania wynosi od 75 – 130oC). Rys. 21. Schemat pojemnościowego wymiennika ciepła [źródło własne] Wymienniki pojemnościowe są stosowane w instalacjach ciepłej wody w budynkach jednorodzinnych. Są to wymienniki o pojemnościach od 80 do 500 dm3, produkowane w wersji leżącej (rys.22) lub stojącej. Źródłem ciepła dla tych wymienników są kotły centralnego ogrzewania. Niektóre z nich wykonywane są również w wersji z grzałką elektryczną. Wymienniki pojemnościowe połączone są z instalacją za pomocą nagwintowanych króćców. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 27 Rys. 22. Schemat leżącego pojemnościowego wymiennika ciepła [3] Najnowszą generacją wymienników pojemnościowych są zasobniki warstwowe. Zasobnik warstwowy to zbiornik na ciepłą wodę bez wężownicy. Zasobnik ten połączony jest z płytowym wymiennikiem ciepłej wody, zadaniem którego jest podgrzewanie wody znajdującej się w zasobniku warstwowym. Ideowy schemat takiego wymiennika przedstawia rysunek 23. Dzięki nowej konstrukcji i zmianie sposobu podgrzewania ciepłej wody, zasobniki warstwowe są o połowę mniejsze niż tradycyjne pojemnościowe podgrzewacze, a czas podgrzania wody jest również krótszy. Znalazły one zastosowanie w wiszących kotłach dwufunkcyjnych. Rys. 23. Ideowy schemat warstwowego zasobnika ciepła [źródło własne] Wymienniki przepływowe Nowoczesne przepływowe wymienniki ciepła mają zwartą konstrukcję, są bardzo efektywne i znalazły zastosowanie w instalacjach centralnego ogrzewania i ciepłej wody. Do tej grupy wymienników ciepła możemy zaliczyć wymienniki typu JAD oraz wymienniki płytowe. Wymienniki JAD (rys. 24) to przepływowe wymienniki typu woda – woda, pracujące z reguły jako przeciwprądowe. Mają one nierozbieralną konstrukcję wykonaną ze stali odpornej na korozję. Stosowane są zarówno w instalacjach centralnego ogrzewania jak również w instalacjach ciepłej wody. Wymienniki typu JAD łączone są z instalacjami za pomocą króćców kołnierzowych. Montowane są w pozycji pionowej. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 28 Rys. 24. Wymiennik ciepła typu JAD [18] Płytowe wymienniki ciepła (rys.25), charakteryzują się bardzo intensywną wymianą ciepła pomiędzy czynnikiem grzewczym a ogrzewanym. Są to w wymienniki typu woda – woda, przepływowe, pracujące z reguły jako przeciwprądowe, Zbudowane są z płyt miedzianych lub z płyt ze stali nierdzewnej, łączonych przez skręcanie lub lutowanie. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 29 Charakteryzują się wysokim współczynnikiem wymiany ciepła, małymi wymiarami przy dużych mocach cieplnych, wysoką odpornością na zmiany ciśnienia i temperatury, prostym i łatwym montażem. Wymienniki płytowe łączone są z instalacją za pomocą nagwintowanych króćców. Rys. 25. Płytowy wymiennik ciepła [3] Zasady montażu wymienników ciepła Wymienniki pojemnościowe znalazły zastosowanie w instalacjach ciepłej wody, w których zapotrzebowanie na ciepłą wodę ulega znacznym wahaniom w czasie. Wymienniki te są jednocześnie zasobnikami ciepłej wody. Zasobnik ciepłej wody to zbiornik, w którym gromadzona jest ciepła woda. Wymienniki ciepłej wody pracują w instalacjach ciśnieniowych. Wymiennik ciepłej wody (rys. 26.) powinien być wyposażony w następującą armaturę: – na zasilaniu wężownicy po stronie czynnika grzewczego: zawór odcinający, filtr, pompa wody grzewczej, zawór zwrotny, zawór odcinający, – na powrocie wężownicy po stronie czynnika grzewczego: zawór odcinający, – na zasileniu wymiennika zimną wodą: zawór odcinający, filtr, zawór zwrotny, – na wyjściu z wymiennika ciepłej wody: zawór odcinający. Rys. 26. Schemat montażowy pojemnościowego wymiennika ciepła [źródło własne] 2 – zawór odcinający, 3 – zawór spustowy, 4,6,7, - zawory odcinające, 5 – filtr do wody „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 30 Każdy wymiennik ciepłej wody pracujący w systemie ciśnieniowym powinien być wyposażony w: – zawór bezpieczeństwa, – termometr rtęciowy, manometr, – urządzenie do automatycznej regulacji temperatury ciepłej wody. Zawór bezpieczeństwa może być zamontowany na zasobniku ciepłej wody lub na przewodzie doprowadzającym zimną wodę do wymiennika (pomiędzy zasobnikiem a zaworem zwrotnym). Na rurze łączącej zawór bezpieczeństwa z wymiennikiem ciepłej wody nie wolno montować żadnej armatury. Średnica rury łączącej zawór bezpieczeństwa powinna odpowiadać średnicy zaworu bezpieczeństwa. Wyrzut wody z zaworu bezpieczeństwa powinien być wyprowadzony nad posadzkę, a średnica przewodu powinna odpowiadać średnicy części wyrzutowej zaworu bezpieczeństwa. Wymienniki przepływowe (typu JAD, płytowe) znalazły zastosowanie w instalacjach centralnego ogrzewania i instalacjach ciepłej wody. Wymiennik przepływowy (rys. 27) pracujący na potrzeby centralnego ogrzewania powinien być wyposażony w następującą armaturę i osprzęt: – od strony wody sieciowej: • na zasilaniu: zawór odcinający kulowy, filtr, regulator przepływu, odpowietrznik, • na powrocie: ciepłomierz, zawór spustowy, zawór odcinający kulowy. – od strony instalacji centralnego ogrzewania: • na powrocie z instalacji centralnego ogrzewania: zawór odcinający kulowy, termometr, manometr, zawór zwrotny, zawór odcinający, przeponowe naczynie wzbiorcze, filtr, • na zasilaniu instalacji centralnego ogrzewania: zawór bezpieczeństwa, pompa, termometr, zawór odcinający kulowy. Rys. 27. Schemat montażowy przepływowego wymiennika ciepła [34] 4 – ręczny regulator przepływu, 5 – filtr, 6 – zawór odcinający, 7 – zawór spustowy, 8 – zawór odcinający uzupełnienia wody w instalacji centralnego ogrzewania, 9 – zawór zwrotny, 10 – zawór bezpieczeństwa, 11- zawór odpowietrzający, 12 – termometr, 13 – manometr, 14- wymiennik przepływowy, 15 – przeponowe naczynie wzbiorcze, 16 – pompa centralnego ogrzewania, 17 – ciepłomierz, 17a – wodomierz licznika, 17b – czujnik temperatury ciepłomierza na zasilaniu, 17c – czujnik temperatury ciepłomierza na powrocie „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 31 Węzeł ciepłowniczy to zespół urządzeń i armatury, którego zadaniem jest dostarczenie ciepła z sieci ciepłowniczej do instalacji centralnego ogrzewania i ciepłej wody. W węzłach tych woda sieciowa i woda z instalacji centralnego ogrzewania, znajdują się w odrębnych obiegach, a wymiana ciepła następuje w przeponowych wymiennikach ciepła. Ideowy schemat węzła wymiennikowego przedstawiono na rysunku 28. Jest to węzeł jednofunkcyjny, pracujący na potrzeby instalacji centralnego ogrzewania. Woda grzewcza instalacji centralnego ogrzewania podgrzewana jest w przeciwprądowym wymienniku ciepła. Pracą wymiennika steruje zawór regulacyjny. Urządzenie sterujące odbiera impulsy od: czujnika temperatury zewnętrznej i czujnika temperatury wody powracającej z instalacji centralnego ogrzewania, porównuje je z krzywą grzania i wysyła odpowiedni impuls do zaworu regulacyjnego. Rys. 28. Ideowy schemat wymiennikowego węzła ciepłowniczego [18] 4.2.2. Pytania sprawdzające Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do zaplanowania przebiegu ćwiczeń i ich wykonania. 1. Jak działa wymiennik ciepła? 2. Jaki znasz podział wymienników ciepła? 3. Jak zbudowany jest współprądowy wymiennik ciepła? 4. Jak zbudowany jest przeciwprądowy wymiennik ciepła? 5. Jak zbudowany jest pojemnościowy wymiennik ciepła? 6. Jakie zadanie spełnia pojemnościowy wymiennik ciepła? 7. W jaką armaturę zabezpieczającą należy wyposażyć pojemnościowy wymiennik ciepłej wody? 8. W jakim miejscu instalacji pojemnościowego wymiennika ciepła montujemy zawór bezpieczeństwa? 9. W jaki sposób należy zamontować zawór bezpieczeństwa? 10. Jaką średnicę powinna mieć rura łącząca wymiennik z zaworem bezpieczeństwa? 11. W jaką armaturę należy wyposażyć pojemnościowy wymiennik ciepłej wody po stronie czynnika grzewczego? 12. Jaką armaturę należy zamontować na przewodzie doprowadzającym zimną wodę do pojemnościowego wymiennika ciepłej wody? „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 32 13. Jak zbudowany jest wymiennik ciepła typu JAD? 14. W jakiej pozycji montowany jest wymiennik ciepła typu JAD? 15. Jak łączymy wymiennik ciepła typu JAD z instalacją? 16. Jak zbudowany jest płytowy wymiennik ciepła? 17. W jaką armaturę należy wyposażyć przepływowy wymiennik ciepła po stronie wody sieciowej? 18. W jaką armaturę należy wyposażyć przepływowy wymiennik ciepła po stronie instalacji centralnego ogrzewania? 19. Gdzie są stosowane płytowe wymienniki ciepła? 20. W jaki sposób działa wymiennikowy węzeł ciepłowniczy? 4.2.3. Ćwiczenia Ćwiczenie 1 Zamontuj pojemnościowy wymiennik ciepłej wody, zgodnie z dokumentacją zawartą w instrukcji. Sposób wykonania ćwiczenia 1) 2) 3) 4) 5) 6) 7) 8) 9) 10) 11) 12) 13) 14) 15) 16) 17) 18) 19) 20) 21) Aby wykonać ćwiczenie powinieneś: przygotować stanowisko pracy zgodnie z wymogami bhp, zgromadzić materiał niezbędny do wykonania zadania, skompletować narzędzia, sprzęt, sprawdzając jednocześnie ich stan techniczny, wyposażyć się w środki ochrony osobistej, ustawić wymiennik ciepłej wody, zgodnie z dokumentacją, zamontować na rurze zasilającej wężownicy wymiennika ciepłej wody armaturę: zawór zwrotny, pompę ciepłej wody, filtr i zawór odcinający, zgodnie z dokumentacją, połączyć tak zmontowaną armaturę z instalacją zasilającą czynnikiem grzewczym wymiennik ciepłej wody, zgodnie z dokumentacją, zamontować na króćcu powrotnym wężownicy zawór odcinający, połączyć zawór odcinający z powrotem instalacji grzewczej wymiennika ciepłej wody, zamontować na doprowadzeniu do wymiennika zimnej wody armaturę: zawór bezpieczeństwa, zawór zwrotny, filtr , zawór odcinający, połączyć wymiennik z instalacją zimnej wody, zamontować zawór odcinający na króćcu ciepłej wody, połączyć wymiennik z instalacją ciepłej wody, zamontować na króćcu cyrkulacyjnym zawór odcinający, połączyć wymiennik z instalacją cyrkulacyjną, sprawdzić poprawność wykonanych połączeń, napełnić wodą wykonaną instalację, sprawdzić szczelność wykonanych połączeń, uporządkować stanowisko pracy, zaprezentować wykonane ćwiczenie, ocenić poprawność wykonania ćwiczenia. Wyposażenie stanowiska pracy: – dokumentacja techniczna zawarta w instrukcji, – urządzenia – pojemnościowy wymiennik ciepłej wody, pompa, – armatura: zawór bezpieczeństwa, filtry do wody – 2 sztuki, zawory zwrotne – 2 sztuki, zawory odcinające – 5 sztuk, „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 33 – – – – – – – – – – – – materiały pomocnicze: kształtki, łączniki, konopie, taśma teflonowa, komplet kluczy płaskich, komplet kluczy oczkowych, komplet kluczy hydraulicznych, komplet wkrętaków płaskich, komplet wkrętaków krzyżakowych, poziomnica, przymiar składany, młotek, apteczka pierwszej pomocy, środki ochrony osobistej, literatura z rozdziału 6. Ćwiczenie 2 Zamontuj przeciwprądowy wymiennik ciepła w instalacji centralnego ogrzewania, zgodnie z dokumentacją zawartą w instrukcji. Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie powinieneś: przygotować stanowisko pracy zgodnie z wymogami bhp, zgromadzić materiał niezbędny do wykonania zadania, skompletować narzędzia, sprzęt, sprawdzając jednocześnie ich stan techniczny, wyposażyć się w środki ochrony osobistej, ustawić wymiennik przeciwprądowy centralnego ogrzewania, zgodnie z dokumentacją, połączyć wymiennik od strony czynnika grzewczego z siecią ciepłowniczą, montując armaturę zgodnie z dokumentacją, 7) połączyć wymiennik z instalacją centralnego ogrzewania montując armaturę zgodnie z dokumentacją, 8) zamontować zawór bezpieczeństwa zgodnie z dokumentacją, 9) zamontować przeponowe naczynie wzbiorcze zgodnie z dokumentacją, 10) sprawdzić poprawność wykonanych połączeń, 11) napełnić wodą wykonaną instalację, 12) sprawdzić szczelność wykonanych połączeń, 13) uporządkować stanowisko pracy, 14) zaprezentować wykonane ćwiczenie, 15) ocenić poprawność wykonania ćwiczenia 1) 2) 3) 4) 5) 6) – – – – – – – – – – – Wyposażenie stanowiska pracy: dokumentacja techniczna zawarta w instrukcji, urządzenia – wymiennik przeciwprądowy ciepła, pompa, urządzenia zabezpieczające: zawór bezpieczeństwa, przeponowe naczynie wzbiorcze, armatura: filtr do wody, zawór zwrotny, zawory odcinające – 4 sztuki, materiały pomocnicze: kształtki, łączniki, konopie, taśma teflonowa, komplet kluczy płaskich, komplet kluczy oczkowych, komplet kluczy hydraulicznych, komplet wkrętaków płaskich, komplet wkrętaków krzyżakowych, poziomnica, „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 34 – – – – – przymiar składany, młotek, apteczka pierwszej pomocy, środki ochrony osobistej, literatura z rozdziału 6. 4.2.4. Sprawdzian postępów Tak Nie Czy potrafisz: 1) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczeń ? 2) dokonać podziału wymienników ciepła? 3) opisać budowę przepływowego wymiennika ciepła? 4) opisać budowę pojemnościowego wymiennika ciepła? 5) dobrać armaturę zabezpieczającą pojemnościowy wymiennik ciepła? 6) wykonać montaż zaworu bezpieczeństwa? 7) dobrać armaturę pojemnościowego wymiennika ciepła po stronie czynnika grzewczego? 8) dobrać armaturę pojemnościowego wymiennika ciepła na przewodzie doprowadzającym zimną wodę do wymiennika? 9) wykonać montaż pojemnościowego wymiennika ciepła? 10) dobrać armaturę wymiennika przepływowego po stronie wody sieciowej? 11) dobrać armaturę wymiennika przepływowego po stronie instalacji centralnego ogrzewania? 12) ustalić miejsce montażu zaworu bezpieczeństwa zabezpieczającego przepływowy wymiennik ciepła? 13) wykonać montaż przepływowego wymiennika ciepła? „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 35 4.3.Osprzęt urządzeń grzewczych 4.3.1. Materiał nauczania Zasady regulacji instalacji centralnego ogrzewania Instalacja grzewcza składa się ze źródła ciepła (kotła lub węzła ciepłowniczego) oraz instalacji centralnego ogrzewania. Zadaniem kotła jest wytwarzanie czynnika grzewczego (gorącej wody), przy czym moc cieplna powinna być dostosowana do zapotrzebowania na ciepło instalacji centralnego ogrzewania i ciepłej wody. Instalacja kotłowa zbudowana jest z: kotła (źródła ciepła) wraz z osprzętem oraz, elementów automatyki i aparatury kontrolno – pomiarowej. Natomiast instalacja centralnego ogrzewania zbudowana jest z grzejników, przewodów oraz armatury. Każde urządzenie grzewcze, aby prawidłowo funkcjonowało, powinno mieć aparaturę kontrolno -pomiarową, wraz z elementami automatyki. W zależności od rodzaju paliwa spalanego w kotle oraz sposobu jego zabezpieczenia, a także zabezpieczenia instalacji centralnego ogrzewania stosujemy różne sposoby zabezpieczenia i regulacji pracy kotłów grzewczych. Kotły gazowe i olejowe są wyposażone w: – ręczną regulację temperatury, – automatyczną regulację temperatury. Ręczna regulacja temperatury polega na ustawieniu temperatury wody na odpływie z kotła. W tym przypadku kocioł podgrzewa wodę do zadanej temperatury, niezależnie od temperatury powietrza zewnętrznego. Praca kotła, jak i cała instalacji centralnego ogrzewania, jest wtedy nieekonomiczna. Automatyczną regulację temperatury zapewnia regulator pogodowy (rys. 29). Rys. 29. Schemat regulacji pogodowej [21] „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 36 Regulator pogodowy zbudowany jest z: – czujnika temperatury powietrza zewnętrznego, – czujnika temperatury wody odpływającej z kotła do instalacji centralnego ogrzewania, – elektronicznego regulatora, który zbiera informacje od obu czujników temperatury i na ich podstawie steruje pracą kotła. Opisany regulator pogodowy to podstawowa wersja. Producenci kotłów wzbogacają układ regulacji o dodatkowy czujnik, który mierzy temperaturę w wybranym pomieszczeniu. Czujnik ten koryguje wartości temperatury wody zasilającej instalację centralnego ogrzewania, dokładnie dopasowując wydajność palnika kotła do bieżącego zapotrzebowania na ciepło. Automatykę kotła, wytwarzającego ciepło na potrzeby instalacji centralnego ogrzewania i instalacji ciepłej wody, przedstawiono na rysunku 30. Rys. 30. Schemat regulacji pogodowej z regulacją temperatury ciepłej wody [21] Układ takiej regulacji (rys. 30.) pracuje z priorytetem ciepłej wody. Jeżeli temperatura ciepłej wody spadnie poniżej zadanej wartości (50oC), to czujnik temperatury wody w podgrzewaczu wysyła impuls do sterownika układu. W tym momencie sterownik wyłącza pompę centralnego ogrzewania, a załącza pompę ładującą zasobnik ciepłej wody. Kocioł zaczyna podgrzewać ciepłą wodę do momentu, aż temperatura wody w podgrzewaczu osiągnie wartość 50oC. Następnie sterownik kotła wyłącza pompę ciepłej wody, a załącza pompę centralnego ogrzewania. Regulacja wymienników ciepła centralnego ogrzewania w węzłach ciepłowniczych odbywa się na podobnych zasadach. Układ regulacji zbudowany jest z następujących elementów: – automatycznego zaworu regulacyjnego wraz z siłownikiem, – czujnika temperatury wody zasilającej instalację centralnego ogrzewania, – czujnika temperatury wewnątrz pomieszczenia, – regulatora temperatury, który w zależności od otrzymywanych impulsów z czujników temperatury, steruje pracą zaworu regulacyjnego z siłownikiem. Kotły wodne na paliwo stałe należy wyposażyć w następujący osprzęt: – termometr do pomiaru temperatury nośnika ciepła (wody), – manometr, – miarkownik ciągu lub wentylator podmuchowy. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 37 Miarkownik ciągu (rys. 31) montowany jest na kotle na paliwo stałe w pozycji pionowej lub poziomej. Służy on do samoczynnej regulacji temperatury wody w kotle w zakresie temperatury od 20 ÷ 90oC. Zasady montażu miarkownika ciągu: – zamontować miarkownik ciągu w króćcu kotła, przeznaczonym do jego montażu, – zamontować dźwignię miarkownika (1) za pomocą śruby (2), – zamontować łańcuszek (3) do dźwigni (1), – uruchomić kocioł, podgrzewając wodę do temperatury 80oC; obserwując temperaturę wody na termometrze kotłowym, – ustawić pokrętło temperatury miarkownika ciągu na temperaturę 80oC, – w momencie, gdy temperatura wody w kotle osiągnie wartość 80oC, przymocować łańcuszek do drzwiczek popielnika (rys. 30) w taki sposób, aby był on napięty, a drzwiczki popielnika uchylone na około 2 mm, – przy dalszym wzroście temperatury wody w kotle, miarkownik ciągu powinien przymknąć całkowicie drzwiczki popielnika; świadczy to o prawidłowym działaniu miarkownika. Pierwsze uruchomienie kotła dokonuje osoba posiadająca uprawnienia do tego typu prac. Rys. 31.Miarkownik ciągu – opis w tekście [8] Rys. 32. Drzwiczki popielnika [8] Wentylator podmuchowy (rys 33), nawiewa powietrze do komory paleniskowej lub popielnika, w zależności od typu kotła. Sterowany jest za pomocą regulatora, który zbiera impulsy od czujnika temperatury, umieszczonego na przewodzie zasilającym instalację centralnego „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 38 ogrzewania i porównuje ją z wartością temperatury zadanej w regulatorze. Jeżeli temperatura zmierzona przez czujnik temperatury na wyjściu z kotła jest niższa niż temperatura zadana, to regulator załączy wentylator i powietrze nawiewane będzie do komory paleniskowej. Wentylator podmuchowy pracuje do chwili uzyskania zadanej temperatury na wyjściu z kotła; następnie zostaje wyłączony . Rys. 33.Wentylator podmuchowy [9] Rys. 34.Schemat montażowy wentylatora podmuchowego [12] „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 39 Regulator również steruje pracą pompy centralnego ogrzewania. Wentylator podmuchowy jest najbardziej ekonomicznym rozwiązaniem automatycznej regulacji temperatury wody odpływającej z kotłów na paliwo stałe. Schemat montażowy połączeń elektrycznych, regulatora podmuchowego pokazano na rysunek 34. Osprzęt urządzeń grzewczych Zadaniem osprzętu urządzeń grzewczych jest zapewnienie prawidłowej i bezpiecznej pracy instalacji centralnego ogrzewania i ciepłej wody. Urządzenia grzewcze: kotły i wymienniki ciepła powinny być wyposażone w osprzęt do kontroli i regulacji ich działania: – termometry, – manometry, – zawory trójdrogowe. Najczęściej stosowane są termometry rtęciowe proste oraz termometry elektroniczne z czujnikiem przylgowym (rys. 35). Rys. 35. Termometr z czujnikiem przylgowym [21] Ciśnienie w instalacjach centralnego ogrzewania mierzone jest za pomocą manometrów. Manometry (rys. 36) wyskalowane są w jednostkach ciśnienia: kPa, MPa, bar. Na każdym manometrze powinien być naniesiony zakres ciśnienia, przy którym prawidłowo pracuje urządzenie grzewcze. Kotły wiszące są fabrycznie wyposażane w manometry lub mają elektroniczne wyświetlacze wartości ciśnienia, natomiast instalacje kotłowe z kotłami stojącymi należy wyposażyć w manometry. Manometr zakończony jest końcówką z gwintem zewnętrznym M10x1. Możemy również dokonać pomiaru ciśnienia i temperatury za pomocą przyrządu zwanego manotermometrem. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 40 Rys. 36. Przyrząd do pomiaru ciśnienia – manometr [13] Zawór trójdrogowy (rys. 37) może być montowany na przewodzie zasilającym lub powrotnym instalacji centralnego ogrzewania. Rozróżniamy zawory trójdrogowe mieszające i rozdzielające. W instalacjach kotłowych za pomocą zaworu trójdrogowego możemy utrzymać: – żądaną temperaturę wody powracającej do kotła, – żądaną temperaturę wody zasilającej instalację centralnego ogrzewania. Rys. 37. Zawór trójdrogowy [5] Próba szczelności instalacji Po wykonaniu instalacji kotłowej, zgodnie z dokumentacją – projektem technicznym, przystępujmy do próby szczelności. Badanie szczelności instalacji powinno być przeprowadzone wodą. Próbę szczelności przeprowadzamy na zimno i na gorąco. Kolejność etapów wykonywania próby szczelności: – napełniamy instalację kotłową zimną wodą, – sprawdzamy przy ciśnieniu statycznym szczelność instalacji; sprawdzanie polega na stwierdzeniu czy nie występują przecieki wody lub roszenie. Po pozytywnej próbie szczelności na zimno przeprowadzamy próbę szczelności na gorąco. Polega ona na uruchomieniu instalacji kotłowej, wraz z instalacją centralnego ogrzewania i podgrzaniu wody krążącej w instalacji do maksymalnej temperatury, zgodnie z dokumentacją techniczną. Po ustabilizowaniu się parametrów pracy i sprawdzeniu poprawności działania dokonujemy pomiarów: „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 41 – temperatury wody na odpływie z kotła (wartość temperatury wody powinna być określona w zależności od temperatury zewnętrznej), – ciśnienia panującego w instalacji centralnego ogrzewania, – temperatury wody powracającej z instalacji centralnego ogrzewania, – temperatury powietrza w ogrzewanych pomieszczeniach. Temperatura w pomieszczeniach mieszkalnych powinna wynosić + 20oC, natomiast w łazience + 24oC. W przypadku, gdy temperatura będzie zbyt niska lub za wysoka, należy wykonać regulację źródła ciepła (kotła), instalacji kotłowej, a w następnej kolejności instalacji centralnego ogrzewania. 4.3.2. Pytania sprawdzające Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do zaplanowania przebiegu ćwiczenia i jego wykonania. 1. Jak przebiega ręczna regulacja temperatury wody w kotłach gazowych? 2. Jak przebiega automatyczna regulacja temperatury wody w kotłach gazowych? 3. W jaki osprzęt należy wyposażyć kotły na paliwo stałe? 4. Jak zbudowany jest miarkownik ciągu? 5. Jak montowany jest miarkownik ciągu? 6. W jakim miejscu instalacji kotłowej montujemy manometr? 7. W jakim miejscu instalacji kotłowej montujemy termometr? 8. W jaki sposób montujemy manometr? 9. W jaki sposób montujemy termometr przylgowy? 10. W jaki sposób regulowana jest temperatura wody w kotle za pomocą wentylatora podmuchowego? 11. Jakie zadanie spełnia w instalacji centralnego ogrzewania zawór trójdrogowy? 12. Jakie znasz jednostki ciśnienia? 13. Jak wykonujemy próbę ciśnienia instalacji kotłowej na zimno? 4.3.3. Ćwiczenia Ćwiczenie 1 Zamontuj aparaturę kontrolno-pomiarową kotła gazowego stojącego, zgodnie z załączoną, dokumentacją zawartą w instrukcji. Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie powinieneś: przygotować stanowisko pracy zgodnie z wymogami bhp, zgromadzić materiał niezbędny do wykonania zadania, skompletować narzędzia, sprzęt, sprawdzając jednocześnie ich stan techniczny, wyposażyć się w środki ochrony osobistej, zamontować termometr, zgodnie z dokumentacją, zamontować manometr, zgodnie z dokumentacją, zamontować przylgowy czujnik temperatury na przewodzie zasilającym kocioł zgodnie, z dokumentacją, 8) sprawdzić poprawność montażu, 9) napełnić wodą instalację kotłową, 1) 2) 3) 4) 5) 6) 7) „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 42 10) sprawdzić szczelność wykonanych połączeń, 11) uporządkować stanowisko pracy, 12) zaprezentować wykonane ćwiczenie, 13) ocenić poprawność wykonania ćwiczenia. – – – – – – – – – – – – – – Wyposażenie stanowiska pracy: dokumentacja techniczna zawarta w instrukcji, armatura kontrolno – pomiarowa: termometr, manometr, termometr przylgowy z czujnikiem, materiały pomocnicze: kształtki, łączniki, konopie, taśma teflonowa, komplet kluczy płaskich, komplet kluczy oczkowych, komplet kluczy hydraulicznych, komplet wkrętaków płaskich, komplet wkrętaków krzyżakowych, urządzenie do próby ciśnieniowej, przymiar składany, młotek, apteczka pierwszej pomocy, środki ochrony osobistej, literatura z rozdziału 6. Ćwiczenie 2 Wykonaj próbę szczelności instalacji kotłowej centralnego ogrzewania, zgodnie z dokumentacją. Sposób wykonania ćwiczenia 1) 2) 3) 4) 5) 6) 7) 8) Aby wykonać ćwiczenie powinieneś: przygotować stanowisko do wykonania ćwiczenia zgodnie z wymogami bhp, skompletować narzędzia, sprawdzając jednocześnie ich stan techniczny, wyposażyć się w środki ochrony osobistej, przeprowadzić próbę szczelności instalacji kotłowej, wypełnić protokół z przeprowadzenia próby szczelności, uporządkować stanowisko pracy, zaprezentować wykonane ćwiczenie, ocenić poprawność wykonania ćwiczenia. – – – – – – – – – Wyposażenie stanowiska pracy: stanowisko do przeprowadzenia ćwiczenia, przyrząd do próby szczelności instalacji, komplet kluczy płaskich, komplet kluczy hydraulicznych, notatnik, długopis, apteczka, środki ochrony osobistej, literatura z rozdziału 6. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 43 4.3.4. Sprawdzian postępów Czy potrafisz: 1) zorganizować stanowisko pracy do wykonywanych ćwiczeń? 2) dobrać materiały do wykonania zadania? 3) dobrać narzędzia do wykonywanego zadania? 4) wyjaśnić sposób regulacji ręcznej kotła gazowego? 5) wyjaśnić, na czym polega regulacja automatyczna kotła gazowego? 6) wyjaśnić sposoby regulacji temperatury wody na odpływie z kotłów na paliwo stałe? 7) zamontować manometr w instalacji kotłowej? 8) zamontować termometr z czujnikiem przylgowym w instalacji kotłowej? 9) zamontować miarkownik ciągu? 10) wyjaśnić sposób regulacji temperatury wody w kotle za pomocą wentylatora podmuchowego? 11) wyjaśnić, jakie są zadania zaworu trójdrogowego w instalacji centralnego ogrzewania? 12) wymienić jednostki ciśnienia obowiązujące w układzie SI? 13) wykonać próbę szczelności instalacji kotłowej na zimno? „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 44 Tak Nie 5. SPRAWDZIAN OSIĄGNIĘĆ INSTRUKCJA DLA UCZNIA 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. Przeczytaj uważnie instrukcję. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi. Zapoznaj się z zestawem pytań testowych. Test zawiera 20 pytań dotyczących instalacji urządzeń grzewczych i wymienników ciepła Pytania w teście są to pytania wielokrotnego wyboru i tylko jedna odpowiedź jest prawidłowa. Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej karcie odpowiedzi: − w pytaniach wielokrotnego wyboru zaznacz prawidłową odpowiedź X (w przypadku pomyłki należy błędną odpowiedź zaznaczyć kółkiem, a następnie ponownie zakreślić odpowiedź prawidłową), Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania. Kiedy udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż jego rozwiązanie na później i wróć do niego, gdy zostanie wolny czas. Trudności mogą przysporzyć Ci pytania: 16 – 20, gdyż są one na poziomie trudniejszym niż pozostałe. Na rozwiązanie testu masz 45 min. Powodzenia „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 45 ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH Część I 1. W pomieszczeniu łazienki możemy zamontować: a) kocioł na paliwo stałe, b) stojący kocioł gazowy, c) gazowy kocioł wiszący, d) kocioł olejowy 2. Kocioł stojący na paliwo gazowe montujemy: a) na środku pomieszczenia kotłowni, b) 10 cm od ściany kotłowni, c) 50 cm od ściany kotłowni, d) w odległości pozwalającej na dostęp do osprzętu kotła. 3. Urządzenie zabezpieczające kocioł na paliwo stałe to: a) zawór bezpieczeństwa, b) przeponowe naczynie wzbiorcze, c) naczynie wzbiorcze otwarte, d) zawór zwrotny. 4. Jakie urządzenie zabezpiecza kocioł gazowy pracujący w systemie zamkniętym? a) zawór bezpieczeństwa + zawór zwrotny, b) przeponowe naczynie wzbiorcze, c) przeponowe naczynie wzbiorzcze + zawór bezpieczeństwa, d) naczynie wzbiorcze otwarte. 5. Urządzenie zabezpieczające kocioł olejowy pracujący w systemie zamkniętym to: a) zawór bezpieczeństwa + zawór zwrotny, b) przeponowe naczynie wzbiorcze, c) przeponowe naczynie wzbiorcze +zawór bezpieczeństwa, d) naczynie wzbiorcze otwarte + zawór bezpieczeństwa. 6. Rurę bezpieczeństwa należy przyłączyć: a) bezpośrednio do rury zasilającej instalacje centralnego ogrzewania, b) do przewodu powrotnego z instalacji centralnego ogrzewania do kotła, c) za zaworem odcinającym kocioł od instalacji, d) za pompą centralnego ogrzewania. 7. Pompa powinna być wyposażona w: a) zawór odcinający + zawór zwrotny, b) zawór odcinający +zawór bezpieczeństwa, c) filtr +zawór zwrotny, d) filtr + zawór bezpieczeństwa. 8. Zawór bezpieczeństwa montujemy: a) bezpośrednio na kotle centralnego ogrzewania, b) na powrocie instalacji centralnego ogrzewania, c) bezpośrednio na przeponowym naczyniu wzbiorczym, d) za zaworem odcinającym kocioł od instalacji centralnego ogrzewania. 9. Jednostką ciśnienia w układzie SI jest: a) MPa, b) °C, c) W, d) dżul. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 46 10. Do pomiar ciśnienia służy: a) manometr, b) termometr, c) wodomierz, d) wodowskaz. 11. Zawór trójdrogowy służy do: a) regulacji ciśnienia w kotle, b) regulacji temperatury w instalacji centralnego ogrzewania, c) regulacji ciśnienia w instalacji centralnego ogrzewania d) regulacji wydajności cieplnej kotła. 12. Pierwszego uruchomienia kotła gazowego może dokonać: a) instalator montujący instalację kotłową, b) osoba posiadająca uprawnienia w danym zakresie robót, c) kierownik budowy, d) inspektor nadzoru. 13. Przygotowanie instalacji kotłowej do odbioru polega na: a) wykonaniu próby szczelności instalacji z wynikiem pozytywnym, b) wykonaniu pomiaru temperatury w pomieszczeniu, c) wykonaniu pomiaru ciśnienia w instalacji, d) wykonaniu próby szczelności i pomiaru temperatury w pomieszczeniu. 14. Miarkownik ciągu montujemy na: a) kotle grzewczym, b) przeponowym naczyniu wzbiorczym, c) przewodzie doprowadzającym wodę do kotła, d) pompie. 15. Pracą wentylatora podmuchowego steruje: a) czujnik ciśnienia, b) czujnik temperatury wody na odpływie z kotła, c) czujnik temperatury powietrza zewnętrznego d) czujnik temperatury wody na powrocie do kotła. Część II 16. Ciepła woda podgrzewana jest w: a) kotle na paliwo stałe, b) kotle gazowym, c) pojemnościowym wymienniku ciepła, d) hydroforze. 17. Wybierz urządzenie, które można zamontować w kotłowni budynku jednorodzinnego? a) kocioł parowy, b) hydrofor, c) kocioł gazowy, d) zasobnik ciepła. 18. W jakie urządzenie grzewcze należy wyposażyć węzeł ciepłowniczy? a) kocioł parowy, b) kocioł gazowy, c) hydrofor, d) wymiennik ciepła. 19. W jakie urządzenie grzewcze należy wyposażyć węzeł ciepłej wody? a) kocioł parowy, b) wymiennik ciepłej wody, c) kocioł gazowy, d) kocioł olejowy. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 47 20. W jaki kocioł należy wyposażyć kotłownię, która będzie źródłem ciepła w instalacji centralnego ogrzewania wykonanej z rur tworzywowych? a) kocioł opalany węglem, b) kocioł opalany miałem, c) kocioł gazowy, d) kocioł parowy. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 48 KARTA ODPOWIEDZI Imię i nazwisko …………………………………………………….. Instalowanie urządzeń grzewczych i wymienników ciepła. Zaznacz poprawną odpowiedź poprzez postawienie znaku X przy prawidłowej odpowiedzi. Jeżeli pomylisz się – błędną odpowiedź zakreśl kółkiem. Numer pytania 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 Odpowiedź a b Punktacja c d Razem „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 49 6. LITERATURA 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. 19. 20. 21. 22. 23. 24. 25. 26. 27. 28. 29. 30. 31. 32. Cieślowski S., Krygier K.: Instalacje sanitarne cz. 1. WSiP, Warszawa 1998 Górecki A.: Wewnętrzne instalacje wodociągowe, ogrzewcze i gazowe z rur miedzianych. Branżowy Ośrodek Informacji Naukowej, Technicznej i Ekonomicznej „ INSTAL”, Warszawa 1996 Karty katalogowe firmy Brostal (www.brostal.com.pl Karty katalogowe firmy BROTJE (www.brotje.com.pl) Karty katalogowe firmy Danffos Karty katalogowe firmy FERRO (www.ferro.pl) Karty katalogowe firmy Flamco (www.flamco.pl) Karty katalogowa firmy Konstal Olsztyn Karty katalogowe firmy Kotłospław (www.kotlospaw.pl) Karty katalogowe firmy Lumo (www.lumo.com.pl) Karty katalogowe firmy Rothenberger (www.rotenberger.pl) Karty katalogowe firmy TMK (www.tmk.com.pl) Karty katalogowe firmy Valvex (www.valvex.pl) Karty katalogowe firmy Vaillant (www.vaillant.pl) Karty katalogowe firmy Vissman (www.vissman.pl Karty katalogowe firmy Wilo (www.willo.pl) Krygier K., Cieślowski S.: Instalacje sanitarne cz. 2. WSiP, Warszawa 1998 Krygier K.,Klinke T.: Ogrzewnictwo, wentylacja, klimatyzacja. WSiP, Warszawa 2005 Mizielińska K.,Olszak J.: Gazowe i olejowe źródła ciepła małej mocy. Oficyna wydawnicza Politechniki Warszawskiej, Warszawa 2005 Mroczek W.: Ogrzewanie podłogowe z rur wielowarstwowych (PE-AL.-PE) Systemu KISAN, Instrukcja 2, PT-H „Kisan”, Warszawa 2002 Murator – Wydanie specjalne 3/2000 Płuciennik M.: Warunki techniczne wykonywania i odbioru instalacji ogrzewczych. COBRTI „INSTAL”, Warszawa 2003 PN-91/B-02413: Ogrzewnictwo i ciepłownictwo. Zabezpieczenie instalacji ogrzewań wodnych systemu otwartego. Wymagania. PN-91/B-02420: Ogrzewnictwo. Odpowietrzenie instalacji ogrzewań wodnych. Wymagania. PN-B-02414/1999: Ogrzewnictwo i ciepłownictwo. Zabezpieczenie instalacji ogrzewań wodnych systemu zamkniętego z naczyniami wzbiorczymi przeponowymi. Wymagania. PN-EN-303-5:2002 Kotły grzewcze. Kotły grzewcze na paliwo stałe z ręcznym i automatycznym zasypem paliwa o mocy nominalnej do 300 kW. Terminologia, badania i oznakowania. PN-EN-303-1:2000: Kotły grzewcze. Kotły grzewcze z palnikami nadmuchowymi. Terminologia, ogólne wymagania, badania i określenia. PN-EN-297:2002: Kotły centralnego ogrzewania opalane gazem. Kotły typu B11 i B11BS, z palnikami atmosferycznymi, o nominalnym obciążeniu cieplnym nieprzekraczającym 70 kW. Rettig Heating Spółka z o.o.,(www.purmo.com.pl) Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dn. 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie Rubik M.: Centralne ogrzewanie, wentylacja, ciepła i zimna woda oraz instalacje gazowe w budynkach jednorodzinnych. Ośrodek Informacji „Technika instalacyjna w budownictwie”, Warszawa 2000 Sp.zo.o., Warszawa 2003 Sękowski K.: Poradnik projektanta i wykonawcy-system Kan-therm, KAN „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 50 33. Spaethe / Mast: Ogrzewanie – praktyczny poradnik instalatora w pytaniach i odpowiedziach Instalator Polski, Warszawa 1998 34. „THERMA” Spółka oo. Przedsiębiorstwo Komunalne w Bielsku Biała 35. Wasilewski Z.: Rysunek zawodowy – Instalacje sanitarne i rurociągi przemysłowe. WSiP, Warszawa 1993 „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 51
