Penicyliny

PENICYLINY (-LAKTAMY)
Budowa i mechanizm działania – 6-APA – odp. za
aktywność biologiczną, łańcuch boczny R – odp. za
spektrum, wrażliwość na kwasy i penicylinazy,
wiązanie z białkami, podstawnik wodoru w grupie
karboksylowej pierścienia tiazolidynowego odp. za
właściwości fizyko-chemiczne. Rozkładane są przez
penicylinazę (kw. penicylinowy) i amidazę ( 6-APA
– prekursor półsyntetycznych penicylin). Działają
przez upośledzenie III etapu syntezy ściany
komórkowej. Są kompetencyjnymi inhibitorami
transpeptydazy. Wiążą się z białkami ściany 
powstają formy wydłużone, olbrzymie podatne na lizę.
Uaktywniają układ autolizujący bakterii.
Oporność – 1.  bakterie mogą być oporne w sposób
naturalnej różnicy w budowie ściany i białek
enzymatycznych. 2.  mogą wytwarzać penicylinazy
(zdolność ta zakodowana w plazmidach i przenoszona
na drodze transdukcji lub transformacji). 3.  w
infekcjach mieszanych mogą być bakt. wytwarzające
penicylinazy. 4.  np. Escherichia produkuje
amidazy, a powstający 6-APA jest nieaktywny.
Wchłanianie, wydalanie i dystrybucja – W ciężkich
stanach powinna być podawana w postaci wlewu.
Wydalają się aktywnie prawie całkowicie przez nerki w
postaci niezmienionej. Słabo penetruje OUN i ciecz
wodnistą oka. Wystarczająco w jamie opłucnowej i
stawach. Skuteczna w zap. opon m-r (ułatwiona
penetracja).
Zastosowanie – Są I rzutem w infekcjach j. ustnej,
zębów, tkanek okołozębowych. W infekcjach
gronkowcem p. izoksazolinowe, w zakażeniach
mieszanych G(-) – aminopenicyliny.
Penicyliny naturalne – benzylopenicyliny w postaci
soli potasowej, p. prokainowa, benzatynowa, V-cylina.
Spektrum p. naturalnych  paciorkowce O2 i nieO2,
Neisseria gonorrhoea, Bacillus anthracis,
Corynebacterium, Listeria, niektóre nieO2 (bez
Bacterioides fragilis), krętki (Treponema pallidum).
Stosowana w ciężkich infekcjach. Podatna na
penicylinazy a u 10% wstrząs anafilaktyczny, wrażliwa
na HCl w żołądku.
P. krystaliczna (sól potasowa) – Najczęściej i.m., w
zapaleniu wsierdzia i opon m-r wrażliwym na
penicylinę podawana dożylnie w dawce 20-24 mln. Po
podaniu i.m. – max. stężenie w osoczu po 30-60 min.,
znika z osocza po 3-6 godzinach. U chorych z anurią
t1/2 może wzrosnąć do 10h.
Benzylopenicylina benzatynowa (Debecylina) – 600tys
– 1,2mln. Podawana i.m w przewlekłych infekcjach, w
leczeniu kiły lub w celu zapobieżenia nawrotom
choroby reumatycznej. Bardzo wolno się wchłania z
miejsca podania, bo w postaci zawiesiny. Może
pozostać w organizmie do 4 tygodni.
Benzylopenicylina prokainowa – podawana, gdy
potrzeba o przedłużonym działaniu bez wysokiego
stężenia w surowicy. Podawana i.m. – max. stężenie w
surowicy po 1-2h. Utrzymuje się w krwi do 24h.
Częściej powoduje reakcję alergiczną. Wskazaniem
jest paciorkowcowe zapalenie płuc oraz rzeżączka.
Fenoksymetylopenicylina (V-cylina) – niewrażliwa na
HCl, może być podawana p.o. Max. stężenie w
surowicy w ciągu 60 min. i utrzymuje się do 4h.
Stosowana w łagodnych zakażeniach gardła, ukł.
oddechowego lub tkanek miękkich. Podaje się co 6h.
Penicyliny penicylinazooporne – Są to
półsyntetyczne  izoksazolinowe, nafcylina,
oksacylina, kloksacylina, dikloksacylina i
metycylina(wrażliwa na HCl). Wąskie spektrum.
Stosowane głównie w infekcjach Staphylococcus
aureus. Metycylina nefrotoksyczna. Najlepsza do
aureusa dikloksacylina. Wiążą się z białkami w
surowicy w 90%. Stosowane p.o. 1-2h przed posiłkiem
(obecność pokarmu w żołądku hamuje wchłanianie).
PENICYLINY O POSZERZONYM SPEKTRUM
Aminopenicyliny – Ampicylina, amoksycylina,
bakampicylina, cyklacylina – stosowane w zwalczaniu
paciorkowców i G(-) Haemophilus influenzae, Neisseria
gonorrhoea, E. coli, Salmonella, Shigella, Listeria
monocytogenes, Proteus mirabilis, NIE działa na
Pseudomonas aeruginosa i na większość Klebsiella.
Apmicylina stosowana w zakażeniach układu
moczowego, oddechowego, zapaleniu opon m-r wyw.
przez Listeria monocytogenes i Haemophilus
influenzae. Amoksycylina lepiej się wchłania, uzyskuje
wyższe stężenie w osoczu, dlatego mniej skuteczna w
infekcjach pokarmowych.
Karboksypenicyliny - Karbenicylina i tykarcylina –
Spektrum podobne do aminopenicylin plus
Pseudomonas, Enterobacter i indolododatnie Proteus.
Nie działają na aureusa większość Serratii i Klebsielli.
Wrażliwe na HCl. W groźnych infekcjach G(-) łączy się
je z aminoglikozydami. Karbenicylina ma dużą
zawartość sodu (ostrożnie!). Wydalane są przez nerki.
U chorych z niewydolnością nerek mogą powodować
skazę krwotoczną. Wskazania to zakażenia układu
moczowego i prostaty.
Ureidopenicyliny – piperacylina, azlocylina i
mezlocylina. Szersze od karboksypenicylin spektrum.
Działają na G(+) i G(-), O2 i nieO2. Głównie stosowane
w zwalczaniu Pseudomonas, Klebsiella, Enterobacter.
Łączy się je z aminoglikozydami.
Działania niepożądane penicylin:
1. wstrząs anafilaktyczny (p. prokainowa)
2. drgawki miokloniczne lub zaburzenia funkcji płytek
krwawienie (u chorych z niską funkcją nerek
dawki>20mln)
3. skórne reakcje alergiczne, nawet typu ch.
posurowiczej
4. r-cje typu choroby posurowiczej
6. zapalenie wątroby po oksacylinie
7. śródmiąższowe zapalenie nerek po metacylinie
8. biegunka po ampicylinie i amoksycylinie p.o.
9. zaburzenia funkcji płytek po karbenicylinie,
tykarcylinie, metycylinie
10. zapalenia żył przez niektóre penicyliny
CEFALOSPORYNY (-LAKTAMY)
Budowa i działanie – są B-laktamami, pochodnymi
kwasu 7-aminocefalosoprynowego. Wspólny
mechanizm działania z penicylinami.
Przeciwbakteryjne o szerokim spektrum. Znacznie
bardziej oporne na działanie B-laktamaz. Podstawnik
w pozycji 7 pierścienia B-laktamowego – odp. za
aktywność przeciwbakteryjną, podstawnik w pozycji 3
pierścienia dwuhydrotiazynowego – odp. za
właściwości farmakokinetyczne. Działają w szerokim
spektrum na G(-) i G(+)
Losy w ustroju cefalosporyn – Źle się wchłaniają z
przewodu pokarmowego oprócz (cefradyna,
cefaleksyna, cefadroksyl-I, cefaklor-II). Najlepiej do
OUN przechodzą i są najmniej wrażliwe na na Blaktamazy cefalosporyny III generacji, ale słabiej
działają na gronkowce i paciorkowce. Większość
eliminowana jest drogą filtracji kłębkowej lub sekrecji
kanalikowej, niektóre nowsze wydzielane są do żółci
(zmiana dawki cefoperazonu u chorych z marskością
wątroby)
Działania niepożądane:
- ogolnie zbliżone do penicylin
- zmniejszona tolerancja na alkohol i krwawienia
(hipoprotrombinemia) – moksolaktam, cefamandol,
cefoperazon
- nefrotoksycznie – cefalorydyna
- działanie miejscowo drażniące (jałowe ropnie w i.m.
oraz zakrzepowe zap. żył w i.v.)
- biegunki i rzadko rzekomobłoniaste zap. jelit przy
podawaniu doustnym
I generacja – Cefazolina, Cefalotyna, Cefapiryna,
Cefradyna (p.o.), Cefadroksyl (p.o.), Cefaleksyna (p.o.).
Silnie na G(+) i b.słabo na G(-). Zakres działania
podobny do aminopenicylin (słabiej na Haemophilus) i
izoksazolinowych (silniej na Klebsiella). Nie działają
na Pseudomonas , Proteus, Enterobacter i beztlenowce.
Wskazania to zakażenia Klebsiella pneumoniae (leki z
wyboru w połączeniu z gentamycyną)
Zastosowanie cefalosporyn:
- zamiast penicylin u pacjentów uczulonych na
penicyliny
- w infekcjach G(-), gł. Klebsiella (cefotaksyma -3 i
ceftriaksom -3) lub Pseudomonas (cefoperazon -3,
ceftazydym -3)
- w inekcjach mieszanych, lub jako terapia
początkowa w ciężkich zakażeniach o nieznanej
etiologii
- w infekcjach pooperacyjnych jamy brzusznej
(cefoksytym –2)
- profilaktycznie przed zabiegami chirurgicznymi (gł.
na ukł. pokarmowym i narządach miednicy małej)
- w zabiegach ortopedycznych (cefazolina –
implantacja sztucznych stawów)
- w chirurgii stomatologicznej
- w zapaleniu opon m-r wywołanym G(-) i G(+) –
(cefatoksym -3 lub ceftriaksom -3)
- w zakażeniach jamy ustnej jako III rzut
II generacja – Cefamandol, Cefonicyd, Cefoksytyna,
Cefuroksym, Cefotetan, Cefaklor (p.o.). Działają silniej
na G(-) oprócz cefamandolu. Działają na Proteus.
Cefaklor i cefuroksym w zakażeniach Haemophilus
influenzae.
III generacja – Cefoperazon, Cefotaksym, Ceftazydym,
Ceftyzoksym, Ceftriaksom, Moksolaktam. Działają
słabo na G(+) ale szeroko na G(-) łącznie z Proteus,
Klebsiella, Pseudomonas i nieO2 (Bacteroides fragilis).
Nie działają na Actinetobacter. Stosowane tylko w
zapaleniu opon m-r, ciężkich zakażeniach
Pseudomonas i posocznicach G(-) opornych na
aminoglikozydy.
KARBAPENEMY I MONOBAKTAMY ( -LAKTAMY)
Nowo wprowadzone związki, mało różniące się od
penicylin i cefalosporyn.
Karbapenemy – Imipenem. Najszersze wśród
antybiotyków spektrum. Duża aktywność G(+) i G(-).
Łączony jest z cylastatyną (zapobiega jego rozkładowi
w nerkach  duże stężenie imipenemu w moczu). Nie
wrazliwy na B-laktamazy. U chorych z niewydolnością
nerek może wywołać drgawki mimo prawidłowych
dawek. Pseudomonas może stawać się oporne. Nie
wchłania się z p.pok  stosowany w infekcjach p.pok.
Losy w ustroju aminoglikozydów – Praktycznie nie
wchłaniają się z przewodu pokarmowego. Są
podawane domięśniowo (z wyjątkiem neomycyny i
paromomycyny, które podawane p.o. przed operacją w
celu wyjałowienia p. pok.). Źle przechodzą do OUN,
dobrze do jam ciałą, krążenia płodowego i mleka
matki. Wdalane prawie całkowicie w postaci
niezmienionej drogą filtracji kłębkowej. Czas
półtrwania w surowicy 2-3h. Oporność
drobnoustrojów szybko rozwija się w stosunku do
streptomycyny.
Monobaktamy – Aztreonam. Aktywne tylko na
Enterobacteriaceae i Pseudomonas. Stosowany w
groźnych infekcjach układu moczowego i odechowego.
Do Pseudomonas wykazuje synergizm z
aminoglikozydami.
Objawy niepożądane i toksyczność:
- ototoksyczne (najsilniej Dihydrostreptomycyna,
najsłabiej Netylmycyna)
- nefrotoksyczne (najsilniej Kanamycyna i Dibekacyna,
najsłabiej streptomycyna)
- uszkodzenie nerek przy kojarzeniu z cefalosporynami
- odczyny alergiczne (przy Neomycynie w maści lub
aerozolu)
AMINOGLIKOZYDY
Spektrum działania – bakteriobójczo na wiele
pałeczek G(-) – (Escherichia coli, Klebsiella,
Enterobacter, Proteus) oraz na (Pseudomonas,
Neisseria, Brucella, Haemophilus), i krętki
(Mycobacterium tuberculosis). Większość działa na
gronkowce. Nie działają na nieO2, grzyby, paciorkowce
(wzmagają akt.B-laktamów).
Mechanizm działania – hamują syntezę białka przez
wiązanie się z podjednostką 30S, oraz uszkadzaja
strukturę błony cytoplazmatycznej. Ich dzialanie
bakteriobójcze osłabia obecność kationów 2+, niskie
pH, warunki beztlenowe i inne czynniki hamujące
transport do wnętrza komórki. Hamują przekaźnictwo
nerwowo-mięśniowe (blok kompetencyjny)
TETRACYKLINY
Spektrum działania – antybiotyki o szerokim
spektrum, działające bakteriostatycznie przez
hamowanie syntezy białka bakteryjnego, w wyniku
blokowania wiązania t-RNA do podjednostki 30S.
Hamuja rozwój większości G(+) i G(-). Szczególnie
aktywne w zakażeniach Mycoplasma pneumoniae.
Działają na krętki, prątki kwasooporne, chlamydia,
riketsje i niektóre pierwotniaki. Nie działają na Proteus,
Pseudomonas, grzyby i wirusy. Bakterie oporne na
jedną tetracyklinę są też oporne na resztę (oporność
krzyżowa).
Wchłanianie tetracyklin – większość dobrze się
wchłania – podawane głównie p.o. Tylko
Rolitetracyklina wyłącznie dożylnie (podawać wolno bo
drażni). Obecność pokarmu w żołądku opóźnia
wchłanianie. Mleko i środki alkalizujące nie powinny
być stosowane. Sole żelaza zmniejszają wchłanianie,
podobnie jak jony metali 2+.
Losy w organiźmie tetracyklin – Rozmieszczają się w
całym organiźmie. Niskie stężenia w OUN. Mają silne
powinowactwo do tkanek młodych. W żółci stężenie
ok. 30x większe niż w surowicy. Łatwo przenikają
przez łożysko. W wątrobie ulegają biotransformacji.
Wydalane głównie z moczem, a także z kałem
częściowo w postaci czynnej. Doksycylina jest
bezpieczna dla nerek bo wydala się z kałem w postaci
nieaktywnej i w przeciwieństwie do reszt może być
podawana z pokarmem i nie wyklucza mleka.
Objawy niepożądane tetracyklin: (najłagodniejsze to
Doksycyklina i Minocyklina)
- nudności, wymioty, biegunki (może być nadkażenie
Clostridium i rzekomobłoniaste zap. jelit)
- uszkodzenie zębów (przebarwienia), strefy wzrostu
kości długich i odkładanie się w kościach
- nadwrażliwość na światło (gł. demeklocykliny),
skorne reakcje alergiczne przy miejscowym
stosowaniu
- uszkodzenie wątroby i nerek u chorych z
niewydolnością
- zespół Fanconiego przy podawaniu preparatów
przeterminowanych
- wzrost ciśnienia śródczaszkowego u noworodków
silne zawroty głowy i nudności u kobiet
(minocyklina)
Zastosowanie tetracyklin jako I rzut:
- riketsjozy (gorączka Gór Skalistych i Q, dur plamisty
endemiczny, ospa) – z chloramfenikolem
- zakazenia płuc wywołane Mycoplasma pneumoniae
- nieswoiste zapalenie cewki moczowej wywołane
Chlamydiami
- jaglica, cholera, tularemia, , dur powrotny, ch.
papuzia, Lyme’a
- dżuma, nosacizna, bruceloza (tetracykliny w
połączeniu ze streptomycyną)
Przeciwwskazania: nie wolno u kobiet w ciąży, matek
karmiących, dzieci do 7 roku życia. Szczególnie
ostrożnie u chorych z upośledzoną czynnością nerek
lub wątroby. Nie wolno i.v. chorym z wrodzonym
niedowładem mięśniowym.
Działają antagonistycznie z penicylinami i
cefalosporynami.
MAKROLIDY
Erytromycyna – spetrum to gł G(+) i niektóre G(-) np.
Neisseria. Słabo na Haemophilus i N.meningitidis.
Działa też na Borrelia, Bordetella pertussis i niektóre
Bacteroides. Jest lekiem z wyboru w Corynebacterium
diphteriae, Mycoplasma pneumoniae, Legionella
pneumophila. Działa na większość nieO2 w jamie
ustnej. Nie działa na drożdże i wirusy. Losy w ustroju
- Łatwo przenika do tkanek i łozyska. Słabo do OUN.
Wydalana przede wszystkim z żółcią (w 80%), i w
niewielkim procencie przez nerki.
Toksyczność Erytromycyny:
- reakcje alergiczne (gorączka, eozynofilia, odczyny
skórne)
- żółtaczka cholestatyczna
- wzrost aktywności transaminazy glutaminowoszczawiooctowej
- zaburzenia żołądkowo-jelitowe
- nie można podawac karmiącym matkom
Zastosowanie Erytomycyny:
- Jest lekiem z wyboru w Corynebacterium diphteriae,
Mycoplasma pneumoniae, Legionella pneumophila
- Stosowana jako alternatywa tetracyklin w
zakazeniach Chlamydiami u kobiet w ciąży i dzieci
- zakażenia gronkowcowe i paciorkowcowe ukł.odd,
dróg żółciowych, zap. zatok, anginach
- w zakażeniu ukł. pokarmowego przez Campylobacter
jejuni
- profilaktyka zapalenia wsierdzia i przed zabiegami
stoamtologicznymi i laryngologicznymi
Roksytromycyna – działa bakteriostatycznie, długi
t1/2, doskonała dostępność biologiczna. Duże
stężenie wew.kom.  działa na Chlamydi i Legionella.
Stosowana rutynowo w leczeniu zak. odd, pok, moczpłc, zakażeniach skóry i profilaktyce meningokowego
zap. opon mózgowych.
Azytromycyna – dla tych co skończyli 16 lat. 1 na
dobę przez 5 dni. Wskazania to: zap. płuc
(Haemophilus, Moraxella, Str. pneumoniae), zap. krtani
i migdalków (Str. pyogenes), zak. skóry (St. aureus,
Str. pyogenes lub Str. agalactiae), zap. cewki i szyjki
macicy (Chl. trachomatis). Wydalana jest gł. z żółcią.
Ogólnie dobrze tolerowana. Uboczne to : zaburzenia
pok., sporadycznie zab. rytku serca, duszności,
żółtaczka cholestatyczna, zmiany w obrazie krwi