Przykładowe karty obserwacji dzieci i wybrane

LUBLIN 2004
Materiały dydaktyczne dla nauczycieli.
PRZYKŁADOWE KARTY OBSERWACJI DZIECI
I WYBRANE MONITORINGI.
Autor: nauczycielka Jolanta Bot
Przedszkole Nr 4
ul. Narutowicza 8
Lublin 20-004
W pracy z dziećmi przedszkolnymi ważna rolę odgrywa dokładne poznawanie
dziecka. Odbywa się ono poprzez rozmowy, wszelkiego rodzaju obserwacje celowo
zorganizowane i okolicznościowe oraz monitoringi rozwoju osobowego dziecka.
Wszystkie te zabiegi służą
nauczycielkom do właściwego kierowania i
stymulowania rozwoju ich wychowanków.
Przedszkole poszukuje metod poznawania wychowanków, takich, które pozwolą w
sposób rzetelny odpowiedzieć na pytania m.in.
• Jakie są możliwości tego dziecka?
• Co ono już potrafi?
• Jak stymulować jego rozwój?
Obecnie najczęściej stosowanymi w przedszkolach,
w obserwacji dziecka i
dokumentowaniu jego indywidualnego rozwoju są:
• Arkusze Monitoringu ( wybranej sfery rozwojowej)
• Karty Obserwacji Dziecka (w poszczególnych grupach wiekowych).
Zbieranie informacji o dziecku podzielone jest na etapy:
I ETAP- obserwacja wstępna- to wstępne rozpoznanie, poznanie dziecka
i jego
możliwości.
II ETAP- obserwacja okresowa- nauczyciel lepiej poznał dzieci, ich wiadomości,
umiejętności oraz podjął działania stymulujące poszczególne jednostki.
Jest to obserwacja porównawcza z obserwacją wstępną i odbywa się
przeważnie
około
półrocza
pracy
dydaktyczno-wychowawczej
i
opiekuńczej z dziećmi.
III ETAP- obserwacja końcowa- to obserwacja końcowych efektów, osiągnięć
wychowanków.
Czy
dane
dziecko
opanowało
określony
zasób
wiadomości, zdobyło pewne umiejętności i sprawności?
( dziecko potrafi, nie potrafi, umiejętność jeszcze kształtuje się).
Etap III kończy się analizą danych i wytyczeniem kierunków oddziaływań
ze strony nauczyciela i w przyszłym roku szkolnym (w przyszłości).
Obserwacja to sposób postrzegania, gromadzenia i interpretowania faktów,
której istotną cechą jest nie ingerowanie w przebieg badanych zjawisk, a ograniczanie
się jedynie do rejestrowania ich naturalnego przebiegu.
ZASADY OBSERWACJI
• Nauczyciel obserwator powinien rejestrować wszystko, co jest w stanie
zaobserwować, co ułatwi mu późniejsza analizę danych oraz pozwala na
bardziej precyzyjne i rzetelne poznanie badanej osoby czy zjawiska.
• Nauczyciel obserwator ma być bierny, nie wolno mu ingerować w przebieg
obserwacji.
• Osoby obserwowane nie mogą wiedzieć, że są obserwowane.
Obserwacja kierowana ma miejsce wtedy, gdy nauczyciel specjalnie organizuje
jakąś działalność, by poznać określone sprawności czy umiejętności, np. sprawność
lewej i prawej ręki, płynność ruchów, umiejętność posługiwania się narzędziami,
koordynację wzrokowo – ruchową. Obserwację możemy prowadzić za pomocą
różnych technik, a mianowicie: techniki obserwacji dorywczej, techniki dzienników
obserwacyjnych i techniki obserwacji kategoryzowanej.
Obserwacja dorywcza dotyczy najczęściej wszystkiego, co zwraca szczególną
uwagę w zachowaniu ucznia, bez obowiązku kontynuowania rozpoczętych tematów
czy problemów. Tą technikę można stosować, jeśli się jeszcze nie zna grupy, nie ma
wyraźnych planów badawczych. Jej wyniki stanowią podstawę do formułowania
hipotez roboczych, których zweryfikowanie jest możliwe tylko i wyłącznie za
pomocą rzetelnych metod badawczych. Tą technikę cechuje duża subiektywność w
opisach obserwatora.
W psychologii i pedagogice w pracy z dziećmi, preferuje się kilka rodzajów
obserwacji, których charakterystyczne cechy ilustruje Tabela 1
T a b e l a 1. Porównanie cech charakterystycznych różnych obserwacji
Dzienniki
obserwacji
Obserwacja
fotograficzna
Obserwacja
próbek czasu
Obserwacja
Obserwacja
próbek
sytuacyjna
zdarzeń
Rejestrowanie w Oczekiwanie na Rejestrowanie
odcinkach
pojawienie się
wywołanych
czasowych.
zachowań.
zachowań.
Rejestrowanie ciągle
Rejestrowanie
zachowań.
ciągle.
Rejestrowanie pewnych
Zjawisk.
Czas obserwacji
czas obserwacji
Czas obserwacji Czas obserwacji Czas obserwacji
wyznacza obserwator,
wyznacza
wyznacza
wyznacza
wyznacza
tzn.
obserwator, tzn.
obserwator, tzn.
sytuacja.
sytuacja bądź
moment rozpoczęcia moment rozpoczęcia
moment jej
obserwator.
i czas trwania
i czas trwania.
rozpoczęcia
obserwacji.
i czas trwania.
Rejestrowanie zachowań
Rejestrowanie
językiem potocznym. zachowań językiem
potocznym
stosowanie symboli.
Rejestrowanie
zachowań
charakterystycznych
zasadniczych.
Rejestrowanie
zachowań
zasadniczych oraz
szczegółów
ubocznych.
Rejestrowanie
zachowań wg
opracowanych
Kategorii.
Rejestrowanie
zachowań
zasadniczych
Sytuacji.
Rejestrowanie
zachowań
będących
funkcją
sytuacji
językiem
potocznym.
Rejestrowanie
zachowań
będących
funkcją.
Rejestrowanie
wszystkich
zachowań
językiem
potocznym.
Rejestrowanie
wszystkich
zachowań
pojawiających
się
w sytuacji.
Monitoring rozumiany tradycyjnie to obserwacja prowadzona przez dłuższy
czas, w sposób ciągły lub okresowy. Monitoring jako element działań
podejmowanych w interesie publicznym. W ostatnich latach słowo „monitoring”
stało się modne. Używa się go dookreślania różnych rodzajów badań, śledzenia,
zbierania informacji itd.
Czym zatem jest Monitoring - to zaplanowane, usystematyzowane, prowadzone
według przyjętego schematu badanie wybranego fragmentu rzeczywistości.
Jednocześnie monitoring jest elementem działań zmierzających do zmian tej
rzeczywistości bez stosowania przemocy. Wyboru celu działań i tematu monitoringu
dokonuje się z reguły na podstawie wstępnego obrazu fragmentu rzeczywistości
społecznej będącego przedmiotem zainteresowania.
Monitoring – jest to bardziej szczegółowa, dokładna obserwacja cząstkowa, dająca
podłoże do stwierdzenia, jakie są wiadomości i umiejętności dziecka. Obiektywna i
rzetelna informacja uzyskana dzięki monitoringowi jest podstawą szczegółowego
planowania działań, umożliwiających poprawienie sytuacji. Z reguły jest też
niezbędna przy realizacji tych działań. Monitoring stanowi, więc element działań w
interesie publicznym.
Termin „monitoring” bywa wówczas zastępowany słowem „obserwacja”.
W opracowaniu tych materiałów dydaktycznych wykorzystałam skonstruowane
przeze mnie narzędzia badawcze typu:
•
•
Karty Obserwacji Dziecka
Arkusze Monitoringu Rozwoju Osobowego Dzieci.
•
Arkusz Pracy Indywidualnej z Dzieckiem.
•
Obserwacja techniką „ Próbek zdarzeń”
•
Obserwacja techniką „ Próbek czasu”
Mam nadzieję, że będą one pomocne nauczycielkom przedszkola i wykorzystywane
przez nich pracy zawodowej. Można z nich korzystać w takiej formie jak są
skonstruowane lub modyfikować je dla konkretnych potrzeb grupy, czy placówki.
Mogą stanowić wzorzec, ponieważ były sprawdzone, przeze mnie, w praktyce, w
codziennej pracy z dziećmi i corocznie udoskonalane, po to by były bardziej
czytelne, jasne, konkretne i poruszały najważniejsze wskaźniki z obszarów rozwoju
indywidualnego dziecka. Treści zawarte w materiałach oparte są na programie: A.
Łady-Grodzickiej pt. „ ABC… Program wychowania przedszkolnego XXI wieku”,
na „Podstawie programowej wychowania przedszkolnego, dla przedszkoli i
oddziałów przedszkolnych w szkołach podstawowych” oraz na moim własnym
doświadczeniu zawodowym i wiedzy pozyskanej na kursach, szkoleniach,
warsztatach edukacyjnych dla nauczycieli. Na bieżąco śledzę i czytam ciekawe
pozycje literackie, poszukuję nowości w Internecie i korzystam także z doświadczeń
praktycznych koleżanek i doradców metodycznych.
A oto kilka przykładów Kart Obserwacji Dzieci, Monitoringów i innych
dokumentów, które mogą być wykorzystywane w przedszkolach.
KARTA OBSERWACJI DZIECKA 3-LETNIEGO.
Rok szkolny……………Grupa……………….Nauczycielki……………………….
IMIĘ i NAZWISKO DZIECKA ………………………………………………………………….
DATA URODZENIA ………………………………………………………………………………
Skonstruowała: mgr Jolanta Bot
I.
ADAPTACJA DO WARUNKÓW PRZEDSZKOLNYCH Często
p o
Rzadko
k p o
Nigdy
k p o
k
1. Chętnie przebywa w grupie.
2. Współdziała z dziećmi w zabawie.
3. Dba o ład i porządek wokół siebie.
4. Przestrzega zasad i norm ustalonych w grupie.
5. Bezpiecznie porusza się na terenie przedszkola.
6. Bezpiecznie korzysta z zabawek i sprzętu ogrodowego.
7. Samodzielnie korzysta z toalety.
8. Samodzielnie myje ręce.
9. Prawidłowo posługuje się sztućcami.
10. Potrafi samodzielnie:
• Rozebrać się.
• Ubrać się.
11. Uczestniczy w zabawach i zajęciach zorganizowanych.
RAZEM :
II .
EDUKACJA W ZAKRESIE MOWY I MYŚLENIA.
Często
p o
1. Słucha i rozumie:
• Polecenia
• Dłuższe treści słowne np. bajki, opowiadania.
2. Aktywny werbalnie.
3. Mowa zrozumiała, komunikatywna.
4. Chętnie uczestniczy w zabawach i zajęciach.
5. Jest spontaniczny i otwarty na nowe pomysły.
6. Potrafi nauczyć się treści wiersza i piosenki na
pamięć.
7. Interesuje się książką.
8. Wypowiada się na temat treści obrazków.
9. Bierze udział w uroczystościach ( występach).
10. Myśli twórczo.
RAZEM :
Rzadko
k p o
Nigdy
k p o
k
EDUKACJA MATEMATYCZNA.
II
I.
Często
p o
Rzadko
k p o
Nigdy
k p o
k
1. Zna kolory.
2. Określa i nazywa położenie przedmiotów w
przestrzeni.
3. Określa wielkość przedmiotów.
4. Określa ciężar przedmiotów.
5. Posługuje się liczebnikami w zakresie…….
6. Klasyfikuje przedmioty.
RAZEM :
SPRAWNOŚĆ MANUALNA.
IV
1.
2.
3.
4.
5.
6.
Często
Rzadko Nigdy
p o k p o k p o k
Sprawne manualnie
Posługuje się ręką……
Poprawnie trzyma narzędzie pisarskie.
Potrafi ugniatać plastelinę.
Konstruuje z klocków.
Maluje farbami.
RAZEM:
V. INFORMACJE O DZIECKU:
1.Zainteresowania i zdolności ………………………………………………………..
…………………………………………………………………………………………
2.Czystość osobista……………………………………………………………………
3.Inne informacje………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
VI. KIERUNKI ODDZIAŁYWAŃ PEDAGOGICZNYCH.
( I semestr)…………………………………………………………………………….
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
( II semestr)…………………………………………………………………………..
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
Obserwacja początkowa ( p)…………………
Obserwacja okresowa (o) ……………………
Obserwacja końcowa (k) …………………….
KARTA OBSERWACJI DZIECKA PIĘCIOLETNIEGO
ROK………………ODDZIAŁ………NAUCZYCIELKI………………………………..
IMIĘ i NAZWISKO DZIECKA ……………………………………………………………….
DATA URODZENIA …………………………………………………………………………..
KTÓRY ROK W PRZEDSZKOLU?………………………………………………………….
Skonstruowała: mgr Jolanta Bot.
I.
OBSZAR EDUKACKACJI SPOŁECZNEJ I
EMOCJONALNEJ .
Często
P
Rzadko
O
K
P
O
Nigdy
K
P
O
K
1.Chętnie przebywa w grupie i współdziała z dziećmi w zabawie.
2.Otwarte w kontaktach z innymi.
3.Przestrzega umów i zasad obowiązujących w grupie, reaguje na
umowne znaki, sygnały.
4.Dba o wspólną własność, szanuje zabawki.
5.Potrafi kulturalnie zachować się.
6.Właściwie reaguje na niepowodzenia i sukcesy.
7.Jest świadome swoich praw oraz szanuje prawa i własność innych
8.Jest samodzielne w czynnościach codziennych i samo-obsługowych
RAZEM:
II .
OBSZAR EDUKACJI ESTETYCZNEJ
Często
P
O
Rzadko
K
P
O
Nigdy
K
P
O
K
1. Prawidłowo trzyma narzędzie pisarskie ( ołówek, kredka, pędzel)
2. Lubi zajęcia manualne.
3. Zauważa zmiany o charakterze estetycznym np. w otoczeniu.
4. Sprawnie posługuje się nożyczkami.
5. Dba o estetykę prac.
6. Utrzymuje dobre tempo pracy.
7. Chętnie stosuje nowe techniki plastyczne, lubi eksperymentować
materiałem plastycznym.
8. Interesuje się muzyką i śpiewem.
9. Odtwarza proste struktury rytmiczne i melodyczne.
10. Tworzy układy melodyczne i rytmiczne.
RAZEM:
III.
OBSZAR EDUKACJI ZDROWOTNEJ I RUCHOWEJ.
Często
P
1. Chętnie bierze udział w zajęciach i zabawach ruchowych.
2. Chętnie spędza czas na dworze.
3. Ruchy są płynne, skoordynowane.
4. Wykazuje pomysłowość i inicjatywę w zabawach ruchowych.
5. Przyjmuje prawidłową postawę ciała.
6. Dobry poziom sprawności manualnych.
7. Prawidłowa koordynacja wzrokowo-ruchowa.
8. Posługuje się ręką prawą.
9. Posługuje się ręką lewą.
10. Posługuje się raz prawą- raz lewą ręką.
RAZEM :
O
Rzadko
K P O
K
Nigdy
P
O
K
IV.
OBSZAR EDUKACJI INTELEKTUALNEJ.
Często
P
1.
2.
3.
O
K
Rzadko
P
O
K
Nigdy
P O
K
ROZWÓJ POZNAWCZY.
1. Rozumie informacje przekazywane za pomocą; ruchu, gestu,
mimiki twarzy, spojrzenia.
2. Potrafi nauczyć się tekstu na pamięć.
3. Rozwiązuje zagadki.
4. Rozumie związki przyczynowo-skutkowe.
5. Potrafi opowiadać.
6. Potrafi inscenizować treść.
7. Myśli twórczo.
8. Podejmuje próby samodzielnego rozwiązywania problemów, zadań
– eksperymentuje.
9. Rozumie znaczenie symboli graficznych i znaków informacyjnych
10. Składa obrazek z części.
11. Odtwarza proste wzory.
RAZEM:
ROZWÓJ MOWY
1. Potrafi wyrazić słownie swoje myśli, potrzeby.
2. Prowadzi dialog z dorosłym i rówieśnikiem.
3. Posiada bogaty zasób słownictwa.
4. Poprawnie i wyraziście wypowiada się.
5. Poprawnie artykułuje wszystkie głoski.
6. Potrafi rozróżniać dźwięki z otoczenia i zlokalizować je.
7. Wyróżnia głoskę w nagłosie.
8. Różnicuje wyrazy różniące się jedną głoską.
RAZEM:
PRZYSWAJANIE OKREŚLEŃ DOTYCZĄCYCH STOSUNKÓW
ILOSCIOWYCH I JAKOŚCIOWYCH.
1. Porównuje i posługuje się określeniami dotyczącymi kierunków w
przestrzeni.
2. Różnicuje, porównuje i posługuje się określeniami dotyczącymi
położenia przedmiotów w przestrzeni.
3. Zna określenia dotyczące stronności własnego ciała.
4. Zna kształty i nazwy figur geometrycznych.( 4-Figury)
5. Tworzy symetryczne wzory, układy według własnych pomysłów lub
według wzorów.
6. Określa wielkość przedmiotów.
7. Określa ciężar przedmiotów.
8. Określa wysokość przedmiotów.
9. Określa długość przedmiotów.
10. Tworzy zbiory przedmiotów według 1 lub więcej cech.
11. Porównuje liczebność zbiorów.
12. Potrafi przeliczać elementy zbiorów.
RAZEM :
V. INNE INFORMACJE O DZIECKU:
1. Adaptacja do warunków przedszkolnych…………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………….
2. Czystość osobista……………………………………………………………………………………………………………
3. Zainteresowania i zdolności……………………………………………………………………………………………….
…………………………………………………………………………………………………………………………………
4.Kierunki oddziaływań pedagogicznych……………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………
( II semestr )………………………………………………………………………………………………………………….
…………………………………………………………………………………………………………………………………
Obserwacja początkowa……………………………data
Obserwacji okresowa……………………………….data
Obserwacja końcowa……………………………….data
OBSERWACJA TECHNIKĄ tzw. „PRÓBEK CZASU”
Imię i nazwisko obserwowanego dziecka ……………………………………………Wiek dziecka…….........
Arkusz skonstruowała nauczycielka: Jolanta Bot.
Cele obserwacji.
Opis sytuacji
obserwacyjnych.
Opisy zachowania dziecka.
Czasy
trwania
obserwacji.
Daty
obserwacji.
Podpis
obserwatora.
OBSERWACJA TECHNIKĄ tzw. „Próbek zdarzeń”
Cele obserwacji…………………………………………………………………………………………………………………………….
……………………………………………………………………………………………………………………………………………..
Arkusz skonstruowała nauczycielka: Jolanta Bot
Daty
obserwacji.
Czasy
trwania
obserwacji.
Imię, nazwisko i
wiek dziecka.
Opis sytuacji
obserwacyjnych.
Opisy zachowania dziecka.
Podpis
obserwatora.
ARKUSZ PRACY INDYWIDUALNEJ Z DZIECKIEM
Rok szkolny ……………………….
Nauczycielki: …………………………………………………………..
Data
Imię i nazwisko dziecka
Rodzaj i cele ćwiczenia .
Nauczyciel
Skonstruowała: mgr Jolanta Bot.
ARKUSZ MONITORINGU ROZWOJU OSOBOWEGO DZIECI ( dzieci starsze)
OBSZAR: EDUKACJA SPOŁECZNO-MORALNA.
STRATEGIA: Poznaje prawa i obowiązki oraz świat wartości moralnych.
Lp.
I
Skonstruowała mgr Jolanta Bot.
M
I
Ę
I
N
A
Z
W
I
S
K
O
RAZEM
Wskaźniki
1.
Szanuje wspólne zabawki i odkłada je na swoje
miejsce.
2.
Rozumie pojęcie „Wspólna własność"
3..
Jednoznacznie określa postawy przeciwstawne dobryzły.
4.
Przestrzega umów zawartych w przedszkolu.
5.
Potrafi wyrazić swoje pragnienia upodobania.
6.
Dobiera sobie towarzystwo do zabaw.
7.
Dokładnie wykonuje określone czynności i zadania.
8.
10.
Próbuje ocenić zachowanie bohatera literackiego,
rówieśnika czy swoje własne.
Unika sytuacji konfliktowych, próby samodzielnego
rozwiązywania problemów.
Nawiązuje przyjacielskie stosunki z rówieśnikami
11.
Uświadamia sobie swoje prawa.
12.
Potrafi przyjąć pochwałę i krytykę ze strony innych
jako wskazówki dalszego postępowania
13.
Sprzeciwia się przemocy fizycznej wobec siebie i
innych.
+ potrafi
-+ umiejętność
RAZEM
kształtuje się.
- nie potrafi
9.
+
- +-
DATA………………GRUPA ……………NAUCZYCIELKI…………………………………………….ROK SZKOLNY…………………………
ARKUSZ MONITORINGU ROZWOJU OSOBOWEGO DZIECKA ( grupy starsze)
GRURA ………..….ROK…………………………… NAUCZYCIELKI……………………………………………………………………………..
OBSZAR : Nabywanie umiejętności przez działanie.
STANDARD : Doświadczanie samodzielności i przyswajanie nawyków higieniczno-kulturalnych .
SKALA: + POTRAFI
+ - UMIEJĘTNOŚĆ KSZTAŁTUJE SIĘ - NIE POTRAFI
Imię i nazwisko dziecka.
PODSTANDARD
1. Samodzielnie myje ręce
2. Samodzielnie myje zęby
3. Dba o schludny, estetyczny wygląd
a) Zachowuje ciszę
4. Kulturalnie
spożywa
b) Prawidłowo posługuje się
posiłki
sztućcami.
c) Zachowuje czystość przy stole.
5. Prawidłowo korzysta z toalety
6. Samodzielnie porządkuje zabawki
a) W strój gimnastyczny.
7. Samodzielnie
przebiera się
b) W odzież wierzchnią
8. Samodzielnie zawiązuje sznurowadła.
RAZEM
DATA…………………………………………
+
+-
skonstruowała: mgr Jolanta Bot.
RAZEM
+ +- -
Bibliografia
1. Z. Babska „ Metody badawcze stosowane w psychologii”.
2. M. Karwowska-Struczyk, W. Hajnicz „ Obserwacja w poznawaniu dziecka”.
3. H. Jacgermam „ Poznanie dziecka warunkiem efektywnej pracy wychowawczej”.
w „ Wychowanie w Przedszkolu” 1983 nr.6\7\8.
4. I. Sztumski „ Wstęp do metod i badań społecznych”.
5. A. Łada – Grodziska „ ABC… Program wychowania przedszkolnego XXI
wieku”.
6. „Podstawia programowa wychowania przedszkolnego, dla przedszkoli i
oddziałów przedszkolnych w szkołach podstawowych”.
( Dz.U.Nr.2\2002r., Rozporządzenie MEN z dnia 1 grudnia 1999r, poz. 18.)