Geomorfologia i geologia Gór *wi*tokrzyskich

advertisement
Geomorfologia i
geologia Gór
Świętokrzyskich
Geomorfologia i geologia Gór Świętokrzyskich
 Praca pisemna na studia. Razem z
bibliografią około 8 stron.
 Całość pracy – 50 zł.
 KOD pracy-PR19
 Napisz
[email protected]
Góry
Świętokrzyskie to najniższe i obok Sudetów
najstarsze góry na terenie
naszego kraju. Góry te zostały wypiętrzone w erze paleozoicznej, podczas ruchów
hercyńskich, przypadających na okres karboński i składają się z kilkunastu pasm górskich.
Poszczególne z nich, poprzecinane rozległymi dolinami, leżą równolegle względem siebie i w
większości biegną z północnego zachodu na południowy wschód. Najwyższy szczyt Gór
Świętokrzyskich to Łysica, wznosząca się na wysokość 612 m n.p.m.. Pozostałe większe
wzniesienia to Szczytniak (554 m n.p.m.), Klonówka (473 m n.p.m.) oraz Święty Krzyż (595
m n.p.m.).
W okresie panowania morza na tym obszarze, na jego dnie gromadziły się różne
osady, które utworzyły kilka podstawowych rodzajów skał takich jak łupki, zlepieńce,
piaskowce i wapienie. W skałach tych zachowały się liczne dowody bogatego życia w
ówczesnych morzach w postaci skamieniałych śladów organizmów roślinnych i zwierzęcych,
z których liczne opisane zostały dla nauki dopiero w latach 1960-1985. W czwartorzędzie,
trwającym ostatnie 2 miliony lat, Góry Świętokrzyskie pokrywał okresowo lodowiec.
Wyróżniają się one na tle innych gór Polski oryginalną budową geologiczną, polegającą na
odsłonięciu pokładów starszych skał zalegających na niżu na dużej głębokości. Największą
osobliwością parku są gołoborza tj. podszczytowe rumowiska głazów kwarcytowych okresu
kambryjskiego, pozbawione zazwyczaj roślinności naczyniowej.
2
Geomorfologia i geologia Gór Świętokrzyskich

Budowa geologiczna Gór Świętokrzyskich
Pod względem budowy geologicznej Góry Świętokrzyskie składają się z dwóch
części: trzonu paleozoicznego, występującego w części środkowej i na południu masywu i
obrzeżenia mezozoicznego otaczającego trzon z północnego wschodu, północnego zachodu i
południowego zachodu [1]. Z jednostkami fizyczno- geograficznymi nie pokrywa się jednak
zasięg geologicznych struktur a Z. Gardziel stwierdził, że jednostki geologiczne wchodzące w
skład paleozoicznego masywu świętokrzyskiego przedłużają się zarówno na obszar Niżu
Polskiego jak również Kotliny Sandomierskiej [2].
Należy zwrócić uwagę, że przeważająca część Gór Świętokrzyskich znajduje się w
obrębie paleozoicznego trzonu, gdzie pasma górskie są najbardziej wykształcone, a tym
samym są najwyższe. Poza Dobrudżą - trzon paleozoiczny Gór Świętokrzyskich, to jedyny
rejon w Europie, gdzie w bezpośrednim sąsiedztwie strefy krawędziowej prekambryjskiej
platformy wschodnioeuropejskiej odsłaniają się struktury paleozoiczne, wchodzące dzisiaj w
skład podłoża platformy paleozoicznej Europy zachodniej i środkowej [3].
Rys. 1. Szkic tektoniczny paleozoiku świętokrzyskiego
Źródło: M.Jóźwiak, M.A.Jóźwiak, M.Strzyż, 20101.
1
Jóźwiak M.A., Jóźwiak M., Strzyż M., Predyspozycje naturalne regionu świętokrzyskiego do rozwoju
turystyki, Komisja Krajobrazu Kulturowego PTG, Sosnowiec, 2010.
3
Geomorfologia i geologia Gór Świętokrzyskich
Ten zapadnięty i pogrzebany masyw jest utworzony głównie z eokambryjskich łupków
ilastych i krzemionkowych, słabo zmetamorfizowanych z wkładkami mułowców i
piaskowców kwarcytowych [4].
Trzon paleozoiczny Gór Świętokrzyskich składa się z dwóch jednostek:
- kieleckiej,
- łysogórskiej.
Jednostki tektoniczne wchodzące w skład trzonu paleozoicznego Gór Świętokrzyskich
przedstawiono w poniższej tabeli. Jednostki te rozdziela dyslokacja świętokrzyska (tab.1).
Tabela 1. Jednostki tektoniczne wchodzące w skład trzonu paleozoicznego Gór Świętokrzyskich.
Blok
Blok łysogórski
Jednostka
Osady
Antyklina bronowicko-wydryszowska
* osady dewonu i syluru
* w środkowym odcinku pochylona a w
zewnętrznych odcinkach obalona na
południe
Synklina bodzentyńska
* osady dewonu
* oddzielona od antykliny bronowickowydryszowskiej dyslokacją Świstliny
* obalona ku południu
Jednostka łysogórska
* skłony osadowe starszego paleozoiku
* budowa monoklinalna
Blok kielecki
Synlinorium kielecko-łagowskie
Antyklinorium chęcińsko-klimontowskie
* utwory dewonu i karbonu
* utwory starszego paleozoiku i dewonu
Źródło: Mizerski, 20002.
2
Mizerski W., 2000: Tektonika i tektogeneza paleozoiku świętokrzyskiego [w:] B.J. Kowalski (red.),
Geologia i geomorfologia Gór Świętokrzyskich– kontrowersje i nowe spojrzenia, Prace Instytutu
Geografii WSP w Kielcach, nr 4, Kielce.
4
Geomorfologia i geologia Gór Świętokrzyskich
Strefa łysogórska obejmuje obszary północnej części trzonu paleozoicznego jakim są
Łysogóry. Obszar ten zbudowany jest z utworów starszego paleozoiku i dewonu, na którym z
niezgodnością kątową zalegają osady permo-mezozoiczne [6]. Trzy głowne kompleksy
można wyróznić w rejonie łysogórskim:
- starokaledoński (osady okruchowe, łupki ilaste, mułowce i piaskowce),
- młodokaldeoński (piaskowce, mułowce, iłowce, margle, łupki, wapienie, szarogłazy),
- waryscyjski (piaskowce i osady węglanowe).
Uskokami o założeniach paleozoicznych, ale także trzeciorzędowych, wyniesionych na różną
wysokość i poprzesuwanych względem siebie charakteryzuje się właśnie pasmo łysogórskie
[7].
W strefie kieleckiej udokumentowano niepełny profil osadów paleozoicznych, od
dolnego kambru do dolnego karbonu. Największe rozprzestrzenienie mają tam jednak skały
kambru i dewonu [5]. Dyslokacja świętokrzyska…
Chcesz uzyskać dostęp do całej pracy? Napisz podając kod
pracy na [email protected]
5
Download