Sporty walki, a natężenie lęku społecznego

Sporty walki, a natężenie
lęku społecznego.
STRESZCZENIE
Celem niniejszej pracy jest odpowiedzenie na pytanie czy osoby trenujące sporty walki mają
niższe natężenie lęku społecznego. W badaniu brali udział bokserzy i ochroniarze trenujący
minimum trzy lata. Za podstawę teoretyczną posłużyła ewolucyjna teoria lęku społecznego.
Hipoteza się potwierdziła, natężenie lęku społecznego koreluje z trenowaniem sportów walki.
W badaniu użyto samoopisowej miary lęku społecznego.
WPROWADZENIE
1
W wielu badaniach nad lękiem społecznym zaznacza się jedna podstawowa cecha, to że jest
on „społeczny” lub „interakcyjny”, to znaczy pojawia się w kontakcie międzyosobowym (H.
D. Bates, 1971; Berstein, Allen, 1969; Braun, Reynolds, 1969; Endler, Hunt, Rosenstein,
1962; Landy, Gaupp, 1971; L. C. Miller, Barrett, Hampe, Noble, 1972; Neiber, Atkinson,
Quarrington, 1981; Strahan, 1974 Za: Leary, Kowalski 2001).
Sytuacje w których się on pojawia można podzielić na cztery grupy: formalne
przemówienia i interakcje takie jak np. uczestniczenie w działaniach niewielkich grup,
egzaminy czy odgrywanie ról, nieformalne przemówienia i interakcje np. wydawanie
przyjęcia lub telefon do kogoś, niezbyt dobrze znanego, interakcje asertywne np. rozmowa z
ważną osobistością, czy wyrażenie dezaprobaty na czyjś temat i bycie obserwowanym np.
gdy się je i inni patrzą lub prezentuje się odzież (Holt, Heimberg, Hope i Liebowitz 1992).
Lęku społecznego doświadcza praktycznie każdy, różnice zaznaczają się w
intensywności i częstości występowania. Badania nad tym zjawiskiem zapoczątkowała
publikacja dwóch skal lęku społecznego, Skali Strachu i Unikania Sytuacji Społecznych
(Watson, Friend, 1969) i Personal Report of Communication Apprehension (McCroskey,
1970) po których nastąpiła fala zainteresowania tym zagadnieniem.
Lęk społeczny powstaje gdy ludzie są motywowani do wywierania pożądanego
wrażenia , lecz wątpią, czy zdołają tego dokonać. Zgodnie z tym założeniem, lęk społeczny
stanowi funkcję dwóch czynników: motywacji do manipulowania wrażeniem oraz
subiektywnej oceny szansy powodzenia tych zabiegów. (Leary, Kowalski, 2001)
Czynniki wpływające dodatnio na natężenie lęku społecznego:
Silna potrzeba wywierania dobrego wrażenia na innych i aprobaty oraz unikanie
krytyki dodatnio koreluje z lękiem społecznym. (Crown, Marlow, 1964)
Wiąże się to z doświadczeniami z dzieciństwa, osoby które jako dzieci były często
karane i silnie motywowane do osiągnięć, a spełnienie oczekiwań środowiska graniczyło z
cudem, będą miały silną potrzebę wywierania korzystnego wrażenia i nisko oceniać swoje
szanse na powodzenie, co w szczególności przyczynia się do wysokiego natężenia lęku
społecznego. (Allaman i współpracownicy 1972)
Na natężenie lęku społecznego dodatni wpływ mają katastrofy autoprezentacyjne z
przeszłości. Może to być jedna lub seria takich sytuacji. Pewien człowiek w trakcie terapii
opowiedział o takiej historii:
„Pamiętam upokarzające zmieszanie. Cały aż zamarłem i wpadłem w panikę. Cała twarz mi
płonęła, kiedy pewna dziewczyna, która siedziała w ławce przede mną, dała mi karteczkę i
cukierka. Gdy koledzy zauważyli moje zakłopotanie, zaczęli drażnić się ze mną i wyśmiewać
mnie, co doprowadziło do tego, że zacząłem stronić od ludzi i romantycznych przygód z
rówieśniczkami”
Mechanizm, który przez pamięć przeszły doświadczeń doprowadza do odczuwania lęku
społecznego to warunkowanie klasyczne. Sprawia ono, że lęk rozwija się, gdy neutralny
bodziec, normalnie nie wzbudzający lęku, zostaje skojarzony z bodźcami, które są w stanie
doprowadzić do jego powstania. W wyniku współwystępowania bodźców początkowo
neutralnych bodziec zyskuje z biegiem czasu moc wywoływania lęku. W naszym
opowiadaniu neutralny bodziec, jakim był flirt koleżanki, został skojarzony z bodźcem
wywołującym lęk, z atakiem słownym ze strony kolegów. (Zimbardo, 1977)
Temperament, wrodzona predyspozycja reagowania lękiem podnosi natężenie lęku
społecznego, chociaż tą kwestię należy rozpatrywać jako zwiększone ryzyko na uaktywnienie
się genu, niż na czynnik który stale wywiera równomierny wpływ.
Dla postawionej tutaj hipotezy, najbardziej istotne są ewolucyjne podstawy lęku
społecznego, ze szczególnym zwróceniem uwagi na teorie lęku jako systemu negocjowania
kwestii dominacji i podporządkowania.
2
Trower i jego współpracownicy (1990) rozróżnili dwa różne systemy, które
wspomagają życie naczelnych, z człowiekiem włącznie. System agoniczny oparty jest na
hierarchii dominacji podtrzymywanej przez manifestację dominacji i podporządkowania.
Poprzez mimikę, postawę ciała i głos zwierzęta negocjują swoje miejsce w hierarchii
społecznej, co pozwala im na egzystencję w grupie bez ciągłej potrzeby odwoływania się do
agresji fizycznej, by rozwiązywać spory dotyczące terytorium, partnerów i innych zasobów.
Przed pojawieniem się tego systemu proces tworzenia się hierarchii dominacji musiał
się odbywać na zasadzie walki. U ludzi mimika, postawa ciała i głos zazwyczaj zastępuje
manifestację dominacji poprzez agresję fizyczną. Jednak nie do końca, bo przecież mamy
wojsko, policje, tajne służby itd.
Autoprezentacja wyrosła z zachowań mających na celu wywieranie wpływu na
otoczeniu, to jeśli wzmocni się źródło, natężenie lęku społecznego powinno się zmniejszyć.
Do czynników wpływających na natężenie lęku społecznego dodamy jeszcze jeden, będzie
nim siłą fizyczna i związana z nią walka, nie bez znaczenia jest to jakie wyniki miały
pojedynki w dzieciństwie i na ile w sytuacji bezpośredniego zagrożenia jesteśmy w stanie
zadziałać. Skoro w śród zwierząt najsilniejszy osobnik ma najmniejsze szanse na bycie
wykluczonym poza grupę, to czemu ma tak nie być wśród ludzi?
Fakt, że lęk społeczny pojawia się czasem w odpowiedzi na zetknięcie się z osobą
dominującą i podobne zagrożenie społeczne, można tłumaczyć tym, że wiele relacji
agonicznych niesie za sobą ryzyko wyłączenia z grupy. Ludzie o bardziej dominujących
zachowaniach mają moc wykluczania innych z danej grupy społecznej. (Leary, Kowalski,
2001)
Proces ewolucji wyselekcjonował osobniki, które zachowywały się w taki sposób, że
przyciągały partnerów i nie miały problemów z przynależnością do grupy społecznej. Z
powodu tych właśnie procesów człowiek współczesny ma wrodzoną tendencje do
podtrzymywania więzi społecznych oraz zwracania uwagi, jak inni go postrzegają, i
doświadcza lęku, gdy wpada w autoprezentacyjne tarapaty (Gilbert, Trower, 1990)
HIPOTEZA
Osoby trenujące sport walki mają niższe natężenie leku społecznego.
METODA
Osoby badane
W badaniu uczestniczyło 21 zawodników trenujących boks w Krakowskich klubach
sportowych i 21 studentów psychologii UJ.
Aparatura (materiały)
W badaniu użyto samoopisowej miary lęku społecznego, Skala strachu przed oceną
społeczną, skonstruowanej przez badacza, badany miał zakreślić na pięciostopniowej skali
stopień, na ile dane stwierdzenie pasuje do niego.
Procedura
Osoby badane były proszone przez eksperymentatora o wypełnienie kwestionariusza
„Skala lęku przed oceną społeczną”,
alfa Cronbacha >90
Zmienne
3
Zmienną zależną jest natężenie lęku społecznego, a niezależną zmienna nominalna
przyjmująca dwie wartości, trenuje lub nie trenuje.
WYNIKI
Średnia w grupie kontrolnej wynosiła 53,09 a, w badanej 84,28 punktu na skali lęku.
Wariancja wyniosła F=2,48, przy df=40 i istotności p=04.
t = 7,64
Korelacja r = 0,31
Obliczenia wykonano programem Statistca 6.0
DYSKUSJA WYNIKÓW
Wyniki potwierdziły hipotezę, osoby trenujące sporty walki miały niższe natężenie
lęku społecznego niż te, co tego nie robiły.
Przy robieniu tego typu badania należy uwzględnić zmienne uboczne które mogą
wystąpić w grupie eksperymentalnej, a nie być i ich w kontrolnej, chłopaki trenujący w jednej
drużynie mieli świadomość że inni wypełniają taki sam kwestionariusz i raczej na pewno nie
do końca szczerze odpowiadali, w ogóle wadą testów samoopisowych jest to, że łatwo badany
może się zorientować co chce mu się zmierzyć, w przyszłości można by się pokusić o nieco
subtelniejsze badanie różnic między jedną a drugą grupą, np. osoby badane narażać na
sytuacje społeczne w warunkach laboratoryjnych, i mierzyć im pobudzenie autonomicznego
układu nerwowego.
Związek jaki się pojawił z natężeniem lęku społecznego a trenowaniem sportów walki
może wynikać z kilku przyczyn, osoby które trenują mniej się boją sytuacji bezpośrednich
konfliktów, bo na co dzień stają z przeciwnikiem na ringu, potrafią adekwatnie ocenić swoje
szanse na wyjście z zagrożenia jako zwycięzca. Z drugiej strony może to właśnie osoby które
mają niskie natężenie lęku społeczne wybierają takie sporty, w których bezpośrednio się
konfrontuję z przeciwnikiem, pracują narażając się na dezaprobatę przynajmniej części
społeczeństwa.
Ważne dla nas było to by odróżnić rzeczywiście silne jednostki od tych które pod
płaszczykiem mięśni i koszulki z klubu maskują swój strach przed otoczeniem. Być może nie
w pełni świadomie, wybraliśmy osoby z niskim natężeniem lęku społecznego. Te które nam
się wydawały, że są silne, np. ochroniarz który spokojnie, ciepłym tonem opowiadał o swojej
pracy i sytuacjach zagrożenia w jakich się znalazł.
Należy pamiętać, że taki czynnik jak siła fizyczna nie jest brana pod uwagę przez
badaczy lęku społecznego. W badaniu nie wzieliśmy pod uwagę zmiennych takich jak,
poczucie własnej wartości, motywacja autoprezentacyjna, reaktywność, które w oczywisty
sposób wpływają na natężenie lęku, należało by je kontrolować.
BIBLIOGRAFIA
Leary, M, Kowalski R.M. (2001). Lęk społeczny. Gdańskie Wydawnictwo
Psychologiczne.
Holt, C.S. ,Heimberg, R.G., Hope, D.A, Lieowitz, M.R. (1992). Situational domains of
social phobia. Journal of Axiety Disorders, 6, 63-77
Watson, D., Friend, R. (1969) Measurement of social-evaluative anxiety. Journal of
Consulting and Clinical Psychology, 38, 719-726
McCroskey, J.C. (1970) Measures of communication-bound anxiety. Speech
Monographs, 37, 269-277.
4
Crowne, D. P., Marlowe, D. (1964). The approval motive: Sudies in evaluative
dependence. New York: Wiley.
Allaman, J.D., Joyce, C.S., Crandall, V.C. (1972). The antencedents of social
desirability response tendencies of children and young adults. Child Development, 43, 11351160
Zimbardo, P.G. (1977). Shyness: What it is and what to do about it. New York: Jove.
Trower, P., Gilbert, P., Sherling, G. (1990) Social anxiety, ewolution, and selfpresentation. W: H. Leitenberg (red.), Handbook of social and evaluation anxiety (s. 11-45).
x60
5