Egzystencjalne ujęcie kobiecej cielesności Teoria Simone de Beauvoir Egzystencjalny wymiar pisania Etyka egzystencjalna „Dramatem kobiety jest konflikt między zasadniczymi roszczeniami każdego podmiotu, który zawsze ustawia się w pozycji istotnej, a wymogami sytuacji, która konstytuuje kobietę jako nieistotną.” Klasyka klasyki… Istnieje źródło dobre, które stworzyło porządek, światło i człowieka – i źródło złe, które stworzyło chaos, ciemność i kobietę. (Pitagoras) Wszystko cokolwiek mężczyźnie napisali o kobietach musi być podejrzane, gdyż każdy z nich jest jednocześnie sędzią i stroną. (Poulain de la Barre) Klasyka klasyki… Cóż za nieszczęście być kobietą! A przecież największe nieszczęście dla kobiety – to nie rozumieć, iż to jest nieszczęście. (Kierkegaard) Na wpół ofiary, na wpół wspólniczki – jak wszyscy. (J.P. Sartre) On ne naît pas femme: on le devient. de Beauvoir o „Drugiej płci” (45) Ciało… egzystujące Obecność na świecie wymaga istnienia ciała, które jest rzeczą przynależną do świata i punktem widzenia na świat. Nie ma jednak znaczenia jaką strukturę ma to ciało! Ciało to sytuacja Ujmowanie świata i naszych projektów. Cechy biologiczne nabierają takiej wartości, jaką nadaje mu egzystujący człowiek. existence body © 2008 Sandhya d'Emilio Ciało-seksualność-egzystencja Konkretna egzystencja wyraża się w ciele i w seksualności. Echo i Narcyz, John Waterhouse …jednak RÓŻNE ciała… MĘSKIE Rozwój fizyczny jest prostszy. Mężczyzna jest swoim ciałem. Akceptuje ciało i jest z niego dumny. Pozostaje mężczyzną do śmierci. KOBIECE Rozwój zarodka częściej ulega inwersji. Dojrzewanie ma charakter kryzysu, ciało jest obce. Ciało kobiety jest czymś innym niż ona sama. „Trzecia płeć” Dalej o RÓŻNICACH… chłopięce Pojmuje ciało jako sposób panowania nad przyrodą. Zachęcany jest by spełniał się dla siebie. Tworzył. Czuje się wolny w obliczu przyszłości. Jego relacja do drugiej płci jest jedną z wielu. dziewczęce Dowiaduje się, że chcąc się podobać trzeba się o to starać, trzeba stać się przedmiotem. Cały zapis jej kultury opiewa mężczyznę. Jej dzieje zostały już zapisane, nie stworzy swojego życia. „trzecia płeć” Brak siły w ciele – brak siebie! Siła to atrybut mężczyzn. Brak wiary we własne ciało, w jego siłę, powoduje utratę wiary w siebie! Ciało męskie a ciało kobiece „Nie musi być piękny” „Nie posiada na własność niczego poza ciałem” Psychoanaliza o kobietach Jej wartość to uznanie, że egzystujący jest ciałem. Nie potrafi wyjaśnić dlaczego są one Innym. (skąd przewaga mężczyzn) Przyjmuje punkt widzenia męski: męska postawa to transcendowanie, kobieca alienacja. Kim jest kobieta faktycznie? Istota, którą określa wyłącznie stosunek do mężczyzny. Poznaje siebie oczami mężczyzny i pragnie istnieć nie dla siebie, ale tak jak jej istnienie określa mężczyzna. Fragment filmu „Des Amants du Flore” /moment, w którym Simone de Beauvoir publikuje „Drugą płeć” i nastrój wokół recepcji tej książki/ Kim jest kobieta dla egzystencjalistki? Istota, która waha się przed wyborem proponowanej jej roli przedmiotu (innej) a żądaniem wolności. Transcendowanie bytu… Ludzkość kwestionuje swój byt, wyżej stawia wartości, dla których żyje, niż samo życie, stąd wyższa pozycja mężczyzny. New Beginnings, Chavach Kinloch „Najgorszym przekleństwem, które ciąży na kobiecie, jest wykluczenie jej z wypraw wojennych. Człowiek wznosi się ponad zwierzę nie przez to, że daje życie, lecz przez to, że je ryzykuje, dlatego ludzkość wyżej stawia nie tę płeć, która rodzi, lecz tę, która zabija…” Po co mężczyźnie kobieta? Biologicznie: Przedłuża gatunek i spełnia potrzeby seksualne, aby przekonać, że na tym polega jej istota powstały mitologia kobiecości, małżeństwa i rodziny. Przeznaczenie zamiast wyboru Małżeństwo jest przeznaczeniem tradycyjnie oferowanym kobiecie przez społeczeństwo. Nadal jest prawdą, że większość kobiet jest zamężna, lub była, lub zamierza być, lub cierpi że nie jest. Ciąża z punktu widzenia biologicznego… Ciąża to wyczerpujący wysiłek, który nie przynosi kobiecie żadnej osobistej korzyści… Nudności: bunt organizmu przeciwko gatunkowi, który zgarnia go w posiadanie! Sakralizacja macierzyństwa Ciąża – wyższa pozycja społeczna Mitologizowanie ciąży Powstanie idei uświęconego macierzyństwa Narzucenie mitu bycia matką Instytucjonalizacja macierzyństwa Macierzyństwo jako substytut tworzenia… Desperacka próba zapełnienia pustki w życiu kobiety. Uwikłana w immanencję i nieustanną powtarzalność, jest istotą nieproduktywną, możliwość tworzenia zostaje jej odebrana. (obraz: Nora Heysen) Zamiast wolności – pranie! EGZYSTENCJALNY PROJEKT PRZYSZŁOŚCI „(…) któregoś dnia, gdy jej matka zmywa talerze, dociera do niej, że obie będą przywiązane do takich czynności aż do śmierci. Jedzenie, spanie, sprzątaniedni już nie wznoszą się w stronę nieba, rozciągają się, szare i podobne. Walka z kurzem i brudem nigdy nie jest wygrana.” „Ucisk kobiety ma swoją przyczynę w chęci utrwalenia rodziny, kobieta wyzwala się z całkowitej zależności wtedy, kiedy wyzwala się od rodziny… Tym samym zaś wyzwala się od mężczyzny.” Po co mężczyźnie kobieta? Egzystencjalnie: Jest Inną, więc dookreśla jego tożsamość. Jest bliższa ciału, i wiąże go z naturą, która go przeraża bo oznacza śmierć. Strach przed kobietą Wstręt do własnej cielesnej przypadkowości przerzuca mężczyzna na kobietę, bo ta jest uosobieniem cielesności, z niej bowiem ciało powstaje. Ilustracje Strach przed krwią miesięczną (course). Poród jako przypomnienie o śmiertelności. Relacja z kobietą to panowanie (uwłaszczenie) Władza nad kobietą wyraża się w podporządkowaniu jej ciała, uprzedmiotowieniu go Historycznie istniejąca odraza wobec kobiecego ciała. Tertulian św. Augustyn Kobieta to świątynia zbudowana nad kloaką. Rodzimy się między odbytem a moczowodem. „Mężczyzna rzutuje w kobietę to, czego pragnie i czego się lęka, to, co kocha i czego nienawidzi. I tak trudno jest coś o kobiecie powiedzieć dlatego, że mężczyzna chciałby w niej odnaleźć całego siebie – że jest ona Wszystkim.” Jak odzyskać transcendencję? W swoich projektach człowiek potwierdza swój status podmiotu. W związku z celami które podejmuje, z pieniędzmi i prawami, które posiada, próbuje i odczuwa swoją odpowiedzialność. Wolność Dają prawa polityczne (jak prawo głosu, prawo własności) oraz niezależność ekonomiczna! Trudy wyzwalania się W tradycyjnym społeczeństwie kobieta może istnieć jedynie jako istota okaleczona. Jej egzystencja jest wielokrotnie powtarzanym, bolesnym wyborem pomiędzy tradycyjną kobiecą rolą a pragnieniem niezależności. (Magdalena Dąbrowska) Kobieta w potrzasku Rola tradycyjna Zamyka przyszłość, odbiera możliwość wolnego tworzenia własnego projektu, a przez to uniemożliwia transcendencję. Poza rolą tradycyjną Trzeba odnaleźć drogę do własnego ja, własnej kobiecości, nie wolno o sobie zapomnieć, co przeszkadza w dokonywaniu wielkich rzeczy. Kobieta w męskim świecie “Wyparcie się własnej płci jest także upokorzeniem. (…) Wyrzeczenie się własnej kobiecości jest wyrzeczeniem się części własnego człowieczeństwa.” Zamiast konkluzji: „Ludzkie powołanie nie stoi w sprzeczności z męskim przeznaczeniem (…) Kobieta musi chcąc spełnić swoją kobiecość stać się przedmiotem, zdobyczą, to znaczy wyrzec się pretensji suwerennego podmiotu”. Zamiast konkluzji „Nadejdą nowi poeci! Kiedy kobieta zrzuci swe odwieczne jarzmo, kiedy zacznie żyć sobą i dla siebie, kiedy mężczyzna, dotychczas ohydny, da jej wreszcie odprawę – wtedy ona także zostanie poetą! Kobieta odkryje nieznane! Czy światy jej pojęć będą się różnić od naszych? Znajdzie rzeczy dziwne, niezgłębione, odpychające, urocze – a my je przyjmiemy, my je zrozumiemy.” Rimbaud, List do Piotra Demeny